ديدکلي
شايد بارها ديده‌ايم که افراد مسن هنگام خواندن قرآن از ذره بين استفاده مي‌کنند. به اين دليل ذره بين مور استفاده قرار مي‌گيرد که حروف و کلمات قرآني ريز بوده و افراد مسن بخاطر ضعيف بودن چشم خود از اين وسيله که کلمات را بصورت درشت نمايش مي‌دهد، استفاده مي‌کنند. يا هنگامي که بوسيله ذره بين به منظره‌اي که در فاصله دور دست قرار دارد نگاه مي‌کنيم، ملاحظه مي‌شود که به راحتي مي‌توانيم آن منظره را ببينيم. به اين ترتيب در مورد آينه‌ها ، عدسي و وسايل ديگري از اين قبيل کميتي به نام بزرگنمايي تعريف مي‌کنند. بزرگنمايي در واقع مقياسي از بزرگي تصوير ايجاد شده توسط وسيله مورد استفاده است.
بزرگنمايي آينه کروي
چون بزرگي تصوير در يک آينه کروي ، بسته به محل جسم يا شئي که در برابر آينه قرار دارد، متغير است. در مسائل مربوط به آينه‌هاي کروي به جاي صحبت از بزرگي تصوير معمولا از بزرگنمايي آينه صحبت مي‌شود. بزرگنمايي يک اينه کروي بنا به تعريف به صورت زير است.
ارتفاع شي/ارتفاع تصوير=بزرگنمايي آينه کروي
بنابراين اگر به صورت نموداري تصويري را که در يک آينه ايجاد مي‌شود، نشان دهيم، در اين صورت با استفاده از قواعد هندسي (تشابه دو مثلث ايجاد شده در دو طرف آينه) ، اگر فاصله تصور از آينه را با q و فاصله جسم از آينه را با P نشان دهيم، رابطه بزرگنمايي بر حسب اين کميتها بصورت q/p =بزرگنمايي بيان مي‌شود. نکته قابل توجه اين است که اين رابطه هم براي آينه‌هاي کروي محدب و هم براي آينه‌هاي کروي مقعر معتبر است. لذا در هنگام استفاده از اين رابطه بايد علامت جبري در مورد q و p را با توجه به نوع تصوير يا جسم بسته به نوع آينه رعايت کنيم. به بيان ديگر بايد به خاطر داشته باشيم که فاصله هر شي با هر تصوير حقيقي از آينه با علامت مثبت و بر عکس فاصله هر شي يا تصوير مجازي از آينه با علامت منفي منظور مي‌شود.
بزرگنمايي آينه تخت
در مورد آينه تخت چون فاصله تصوير از آينه با فاصله جسم از آن همواره برابر است، بنابراين بزرگنمايي برابر يک خواهد بود. به عبارت ديگر هر شي يا جسم درست به همان اندازه خودش در آينه تخت نمايش داده مي‌شود.
بزرگنمايي در عدسيها
بزرگنمايي خطي
بزرگنمايي خطي در عدسيها ، مانند آينه‌هاي کروي ، عبارت است از نسبت ارتفاع تصوير به ارتفاع شي. به عبارت ديگر در مورد عدسيها نيز اگر فاصله تصوير از عدسي را با q و فاصله شي از عدسي را با p نشان دهيم، در اين صورت رابطه بزرگنمايي به صورت q/p=بزرگنمايي خواهد بود. در اين مورد نيز علامت کميت هاي q و p بايد متناسب با نوع عدسي و نوع تصوير و شي تعيين شود. در اين مورد بايد توجه داشته باشيم که تمام فاصله‌ها از مرکز اپتيکي عدسي سنجيده مي‌شوند. بنابراين فاصله هر شي يا تصوير حقيقي از عدسي با علامت مثبت و فاصله هر شي يا تصور مجازي از عدسي با علامت منفي منظور مي‌شود. همچنين فاصله کانوني عدسي همگرا مثبت و فاصله کانوني عدسي واگرا منفي است.
بزرگنمايي زاويه‌اي
همراه بزرگنمايي خطي ، يک بزرگنمايي زاويه‌اي نيز در مورد عدسيها (يا آينه کروي) در نظر مي‌گيريم. اگر چنانچه نحوه تشکيل تصوير در عدسي (يا آينه کروي) را به صورت هندسي نمايش دهيم، بزرگنمايي زاويه‌اي بصورت /tan???=tan? از تقاطع?نوشته مي‌شود. زاويه هاي ? و? پرتوهاي خارج شده از عدسي و پرتو تابيده بر آن با محور اصلي تشکيل مي‌شود. اگر بزرگنماي خطي و زاويه‌اي را از نظر نموداري با هم مقايسه کنيم، ملاحظه مي‌شود که بزرگنمايي زاويه‌اي عکس بزرگنمايي خطي است. بنابراين هر چه بزرگنمايي خطي بزرگتر باشد، يعني اندازه تصوير بزرگتر باشد، بزرگنمايي زاويه اي کوچکتر است. يعني باريکه پرتوهاي نوري که تصوير را تشکيل مي‌دهند، کوچکترند. اين وضعيت در تعيين روشنايي تصوير نقش مهمي ايفا مي‌کند. لازم به ذکر است که بزرگنمايي زاويه‌اي نه تنها در مورد عدسيها بلکه در مورد آينه‌هاي کروي نيز به همان صورت با ? تعريف مي‌شود.
منبع : دانشنامه ي رشد
/خ