مقدمه:

در زمينه انجماد گامت ها و جنين هاي موجودات آبزي کار نسبتا کمتري در مقايسه با جانوران و گياهان خشکي زي انجام شده است. با اينکه اسپرم با موفقيت در برخي از ماهيان انجماد يافته با اين وجود کاربرد آن در مزارع خيلي محدود مي باشد. اما موفقيت کمي در زمينه انجماد لاروها و جنين ها در صدفها بدست آمده است. همچنين انجماد تخمک و جنين ماهيان زياد موفق نبوده است زيرا تخمک و جنين ماهيان نسبتا بزرگ است و ميزان زيادي زرده دارد که با لايه کوريوني نسبتا ضخيم پوشيده شده است و سرد کردن در طول فرايند انجماد در گونه هاي بزرگ و متراکم حاصل نمي شود اما انجماد در سلول هاي حاوي زرده کمتر و کوچکتر موفق تر است.
انجماد اسپرم بخوبي در بسياري از گونه هاي ماهيان اما فقط در تعداد محدودي از صدفها سالها پيش انجام شده است. هنوز مطالعات کمتري در جنين ماهيان و صدفها انجام شده است و مطالعات، بيشتر برروي گونه هايي باارزش تجاري و در معرض خطر انقراض صورت گرفته است . بيشتر فعاليت انجماد برروي اسپرم مي باشد و علت آن شرايط ساختاري و فيزيولوژيکي پيچيده تر تخمک نسبت به اسپرم مي باشد و ما در اين مقاله بيشتر بر روي روشهاي انجماد اسپرم توضيح مي دهيم.
در مجموع اهداف انجماد اسپرم به اين شرح است:
الف)کمک به جلوگيري ار انقراض نسل گونه هاي در معرض خطر
ب) کمک به تکثير گونه هائي که در شرايط طبيعي، همزماني رسيدگي جنسي در آنها کمتر ديده مي شود
ج) کمک به در اختيار بودن اسپرم براي تمام طول سال
د) کاهش اثرات استرس حمل و نقل بر مولدين نر و در نتيجه جلوگيري از کاهش کارآئي اسپرم در نتيجه اين حمل و نقل
ه) و هدف مهم تر، تهيه بانک اسپرم بصورت بانک ژني براي نگهداري اسپرم ها حتي پس از مرگ جانور. اين روش همچنين بعنوان راهکاري موثر براي ذخيره اسپرم گونه هاي در معرض خطر مثلا با شيوع بيماري ناگهاني و در نتيجه از بين رفتن گونه و يا با هر گونه از بي نظمي هاي معمول و يا حوادث ناگهاني مثل نشت نفت و روغن مي باشد که يک منبع پايدار از اسپرم را تهيه مي کند
و) همچنين جلوگيري از تلاقي خويشاوندي و ايجاد تنوع زيستي
اما بايد دانست که بيشتر انجماد اسپرم، براي تک جنسي ها و مولدين استفاده مي شود .
بسياري از سلول هاي منجمد شده در دماهاي بالاي80 - درجه براي مدت زمان طولاني پايدار نيستند و پايداري سلولها براي مدت زمان طولاني نياز به ذخيره آنها در دماهاي زير 130- درجه دارد تا از بقاء آنها اطمينان حاصل گردد.

روشهاي انجماد اسپرم:

روشهاي انجماد اسپرم به 2 صورت مي باشد:
روشهاي کوتاه مدت در انجماد اسپرم به روش هاي زير ميسر مي باشد:
1) نگهداري در يخچال هاي معمولي (معمولا دماي 4 درجه سانتي گراد) تا 70 ساعت
2) استفاده از تغيير فشار اسمزي مثلا با قرار دادن اسپرم در محلول هاي نمکي
3) استفاده از محلول مشتمل بر پتاسيم
4) پائين آوردن درجه حرارت و سرد کردن البته ضمن استفاده از اکسيژن
5) کاربرد آنتي بيوتيک ها
6) استفاده از محلول هاي رقيق کننده اي مانند مخلوط اوره و کلرور سديم
که اين روش ها در واقع تحرک اسپرم ها را محدود مي سازد.
_ روش بلند مدت در انجماد اسپرم:
در اين روش مي توان اسپرم ها را حتي تا 2 سال هم نگهداري کرد. روش کار به اين شکل است که ابتدا اسپرم ها را با محيط هاي مختلف رقيق کننده چون دي متيل سولفوکسايد((DMSO مخلوط کرده که اين مواد بعنوان مواد محافظ سرما در ازت مايع عمل مي کنند و سبب انجماد سريع اسپرم ها مي گردد و در نهايت اين اسپرم هاي منجمد را در ازت مايع با دماي 196- درجه سانتي گراد بطور سالم نگهداري مي کنند. لازم به ذکر است که در مورد محافظ سرمائي، مسموميت کم و قابليت حل شدگي بالا حائز اهميت است در صورت مسموميت اين محافظ ها، مرگ و مير در گامت ها بعد از انجماد زدائي اتفاق مي افتد.
اما سرد کردن با نيتروژن مايع براي انجماد جنين روش قابل اعتمادي نمي باشد. و اين روش را در زمينه انجماد اسپرم بايد براي تمام انواع گونه ها آزمايش کرد زيرا گونه ها شامل انواع مختلفي از سلولها هستند که اين سلول ها، گونه ها را با هم متفاوت مي سازد پس انجماد آنها با هم متفاوت است.
بايد عنوان کرد که صدمات زيادي هم در ارتباط با انجماد و انجمادزدائي مي تواند صورت بگيرد و بسياري از اين صدمات در محدوده دمائي 0 تا 40- درجه اتفاق مي افتد و دليل اين صدمات برداشت حرارت و ايجاد شوک سرمائي و تشکيل کريستال يخي و نيز بکار بردن محافظ هاي سرمائي در سلول ها و سميت آنها و همچنين نوسان pH که در نتيجه انجماد و يا اضافه کردن محافظ هاي سرمائي اتفاق مي افتد که بايد به اين مساله توجه کافي داشت و تا حد ممکن از اين صدمات به روش هاي مختلف جلوگيري کرد.
اما هنگام استفاده از اين اسپرم هاي منجمد شده با استفاده از قرار دادن ظروف محتوي آنها در آب تقريبا گرم در مدت زماني کوتاه اين اسپرم ها را ذوب کرده و در زمان ذوب شدن اين اسپرم ها هيچ حرکتي ندارند و فرقي با اسپرم تازه ندارند و بايد سريع استفاده شوند.
اين خلاصه اي از روشهاي انجماد اسپرم مي باشد که هنوز هم به مطالعات زيادي در اين زمينه نياز مي باشد و اعتقاد بر اين است که با انجام اصلاحات لازم در اين تکنيک ها مي توان ميزان بقاء را در اين سلولها بميزان بيشتري افزايش داد.
منبع: www.forum.p30world.com
/خ