براساس مقاله ارايه شده درمجله طبيعت مورخ يکم آوريل 2006 , علت بسياري از رفتارهاي عجيب يکي از اقمار زحل به نام انسلادوس , از جمله چشمه هاي جوشان آب , نوارهاي اسرار آميز معروف به نوارهاي ببري”Tiger Strip”و حتي چرخش آن را در وجود جريان فزاينده اي از مايع در اعماق اين قمر مي توان جستجو کرد.

پوپک سيدان

دانشمندان سياره شناس از زماني که فضا پيماي ويجر در سه دهه گذشته براي اولين بار از نزديکي اين قمر عبور کرد به اين حقيقت پي بردند که گذراندن دوره هاي منظم انقباض وانبساط در اثر نيروي جاذبه زحل باعث شده است که اين نيروي مکانيکي در درون آن تبديل به انرژي حرارتي شود و جريانات گرمايي را به وجود آورد و در نتيجه انسلادوس را تبديل به قمري بسيار فعال کند .در حال حاضر”فرانسيس نيمو” از دانشگاه “کاليفرنيا” در سانتاکروز و” رابرت پاپالاردو” از مرکز تحقيقاتي” جت پراپولژن” اعلام کردند امواج حرارتي درون اين قمر با ذوب کردن يخ هاي درون آن و هدايت آن به سطح سياره موجب بروز رفتارهاي عجيبي در سطح آن شده است.
در ژانويه گذشته فضا پيماي کاسيني تصاويري از قمر زحل فرستاد . در اين تصاوير افشانه هايي به پهناي پانصد کيلومتر مشاهده مي شود . براساس تحقيقات جديد صورت گرفته وجود يخهاي گرم در اعماق اين سياره , موجب بروز چشمه هاي آب و هيدروکربنها در سطح آن مي شود
آنان به اين نتيجه رسيدند که ممکن است امواج گرمايي با ذوب کردن توده هاي بزرگ يخ زير سطح اين قمرباعث شوند تا بخشهاي ذوب شده نسبت به ساير قسمتها چگالي کمتري پيدا کنند و با راه پيدا کردن به سطح آن موجب شوند تا اين قمر در حرکت وضعي خود دچار عدم تعادل شود. در واقع يک کره چرخان زماني در حرکت وضعي خود به تعادل مي رسد که جرم بيشتري در ناحيه استوايي اش قرار گرفته باشد. به همين دليل زحل در ناحيه استواي خود عريض تر است .اما انسلادوس بجاي تغيير شکل احتمالا با يک گردش 30 درجه باعث شده تا جريان مايع در درون قطب جنوب آن قرار گيرد.
از آنجا که هيچ کره چرخاني نظير سياره ها و اقمار آنها بدون علت دچار انحراف زاويه اي نمي شود, نيمو و پاپا لاردو سعي کردند تا توضيحي براي اين پديده بيابند که چرا داغ ترين نقطه اين سياره در قطب جنوب آن قرار گرفته است آنهم در حالي که از ابتدا اين نقاط داغ در آنجا به وجود نيامده اند براي اين کار سعي کردند نتايج حاصل از چرخش را در اين قمر مورد بررسي قرار دهند . آنها متوجه شدند آنچه اتفاق مي افتد نظير فشردن يک پرتغال است .دراين حالت قسمت تحتاني آن شکافته مي شود و ناحيه استواي آن ترک مي خورد. اين دو دانشمند چنين وضعيت مشابهي را در انسلادوس مشاهده کردند آنان به اين نتيجه رسيدند که وجود چگالي کمتر ماده در قسمت تحتاني اين قمر باعث شده تا اين قمر دچار تغيير زاويه اي شود و محور چرخش آن به صورت عمودي از قسمتي که کمترين چگالي را دارد بگذرد.
نيمو معتقد است که بهترين راه براي بررسي ويژگيها ي ساختاري هر چيزي آن است که آن را در شرايط عدم تعادل قرار دهيم . وي همچنين معتقد است که ميراندا (Miranda)قمراورانوس نيز همانند انسلادوس داراي چشمه هاي جوشان آب و نقاط داغ مي باشد . هنگامي که فضا پيماي کاسيني در چهاردهم جولاي 2006 از نزديکي اين قمر عبور کرد ,تصاويري از چشمه هاي جوشان دي اکسيد کربن ,متان و بخار آب را که تا ارتفاع 175 کيلومتري به فضا پرتاب مي شدند به زمين ارسال کرد . اين چشمه ها در قطب جنوب قرار داشتند و در نزد يکي نوارهاي ببري مشاهده شده اند. نوار هاي ببري دره هاي عميقي هستند با طول بيش از صد کيلومتر که به موازات يکديگر قرارگرفته اند و 25 درجه گرمتر از محيط اطراف خود مي با شند و در واقع به علت اصطکاک حاصل از حرکت به سمت عقب و جلو درجه حرارتشان افزايش يافته است .
” امي بار” از دانشگاه “واشنگتن” که پيش ازاين تحقيقاتي را در زمينه جريانات مايع در درون قمر مشتري انجام داده است در اين باره معتقد است که چرخش انسلادوس پرده از بسياري ابهامات برمي دارد و بررسي آن فرصت خوبي است تا بتوان فرضييه هايي را که در اين زمينه وجود دارد مورد آزمايش قرار داد.
نيمو و پاپالاردو نيز اميدوارند که بتوانند فرضيه هايشان را در سفر بعدي کاسيني به انسلادوس در بهار 2008 مورد آزمايش قرار دهند .
منبع:http://www.academist.ir
/خ