هدف
هدف تربيت کارشناس در صنايع هواپيما و هليکوپترسازي و فردي آشنا به مقدمات و اصول مهندسي هوافضا است. طول متوسط دوره 4 سال است. دانشجويان موظفند 3 واحد پروژه بگيرند و 2 تابستان در دفاتر مهندسي صنايع مربوط کارآموزي کنند. فارغ‌التحصيلان کادر مورد نياز محاسبات ، طراحي، تحقيقات و ساخت صنايع مختلف هواپيمايي، هليکوپترسازي، موشکي و صنايع ديگر را تامين مي‌کنند. دروس اين مجموعه شامل دروس عمومي، پايه، اصلي، تخصصي، کارگاهي و کارآموزي است و زمينه‌هايي چون آيروديناميک، سازه هوايي، مکانيک پرواز و جلوبرنده‌ها را در بر مي‌گيرد. پايه‌هاي اصلي لازم براي تحصيل در اين رشته رياضيات، فيزيک و زبان خارجي است. براي فارغ‌التحصيلان اين رشته امکان ورود به دوره کارشناسي ارشد مهندسي هوافضا وجود دارد. بايد توجه داشت که صنايع هوافضا در دنيا يکي از پيشروترين زمينه‌هاي تحقيقاتي است و همواره موجبات ترقي و جهش در ساير رشته‌هاي علوم و مهندسي را فراهم ساخته و در اين راستا بودجه‌هاي عظيم نظامي و غيرنظامي را به خود اختصاص داده است، موضوعاتي از قبيل طراحي و ساخت هليکوپتر، هواپيماي بدون سرنشين، بدون موتور، عمود پرواز و يا جنگنده از يک طرف و ساخت پايگاههاي فضايي، مسافرت به کرات ديگر و جنگ ستارگان از طرف ديگر جامعيت و حساسيت اين رشته را بيش از پيش روشن مي‌سازد.
دکتر کامران رييسي استاد رشته مهندسي هوافضاي دانشگاه صنعتي اميرکبير در معرفي اين رشته مي‌گويد: مهندسي هوافضا مجموعه‌اي از علوم و توانايي‌هاي علمي و عملي در زمينه تحليل، طراحي و ساخت وسايل پرنده نظير هواپيماها، چرخ‌بال‌ها، گلايدرها، موشک‌ها و ماهواره‌ها است. اين رشته بر چهار پايه آيروديناميک 1 ، جلوبرندگي 2 ، مکانيک پرواز 3 و سازه‌هاي هوافضايي استوار است.
وي در توضيح چهار پايه علمي اين رشته مي‌گويد: «آيروديناميک» به مطالعه و بررسي جريان هوا، محاسبه نيروها و گشتاورهاي ناشي از آن بر روي جسم پرنده مي‌پردازد و مهندس هوا فضا با فراگيري اين علم به تحليل جريان‌هاي پيچيده در اطراف اجسام پرنده پرداخته و با به دست آوردن نيروهاي آيروديناميکي امکان بررسي پايداري و طراحي سازه را فراهم مي‌کند.
«جلوبرندگي» به مطالعه و بررسي سيستم‌هاي جلوبرنده اعم از موتورهاي پيستوني ، توربيني ، راکت‌ها و نحوه توليد نيروي رانش در آنها مي‌پردازد.
«مکانيک پرواز» به مطالعه و بررسي رفتار و حرکات جسم پرنده با استفاده از اطلاعات آيروديناميکي ، هندسي و وزني مي‌پردازد و در واقع علم مکانيک پرواز از «عملکرد» تشکيل مي‌شود و «عملکرد» به بررسي برد، مسافت نشست و برخاست، مداومت پروازي در سرعت‌هاي مختلف و پايداري و کنترل وسايل پرنده مي‌پردازد.
و در نهايت «سازه‌هاي هوافضايي» به مطالعه و بررسي سازه‌هاي هواپيما و ديگر وسايل پرنده مي‌پردازد و هدف آن طراحي سازه‌هايي است که علاوه بر استحکام کافي در برابر بارهاي آيروديناميکي و ساير بارهاي استاتيکي وارد بر وسايل پرنده، حداقل وزن ممکن را نيز داشته باشند.
يکي از دانشجويان کارشناسي ارشد اين رشته نيز مهندسي هوا فضا را علمي استراتژيک مي‌داند که در آن از همه علوم از جمله متالوژي ، کامپيوتر و الکترونيک استفاده مي‌شود و هدف آن تربيت کارشناساني است که کادر مورد نياز محاسبات ، طراحي ، تحقيقات و ساخت صنايع مختلف هواپيمايي، چرخ‌بال‌سازي و موشکي را تامين سازند. به همين دليل دانشجويان اين رشته موظف هستند که در طي تحصيل 3 واحد پروژه بگيرند و در تابستان نيز در دفاتر مهندسي صنايع مربوط کارآموزي بکنند.
آينده شغلي ، بازار کار ، درآمد
در مورد مشکلات و دشواري‌هاي شغلي فارغ‌التحصيلان اين رشته نيز دکتر رييسي مي‌گويد: مهمترين مشکل اين رشته جديد بودن آن است و اين که هنوز براي آن برنامه‌ريزي‌هاي لازم به صورت کلان تدوين نشده است و در نتيجه پراکنده‌کاري در اين رشته زياد است و در کل جذب نيروي انساني از کانال صحيحي انجام نمي‌گيرد وگرنه عمدتا فارغ‌التحصيلان اين رشته از نظر بازارکار مشکلي ندارند.
همان‌طور که پيش از اين گفتيم هدف اصلي صنعت هوافضا طراحي و ساخت وسايل پرنده است، در نتيجه فارغ‌التحصيلان مهندسي هوافضا مي‌توانند در صنايع و موسسات تحقيقاتي هواپيمايي ، موشکي و ماهواره فعاليت بکنند و همچنين در کليه موسسات و سازمانهايي که به نحوي از وسايل پرنده استفاده مي‌کنند، به عنوان کارشناس تحقيق در عمليات و تعمير و نگهداري خدمت کنند. اما علاوه بر اشتغال در مراکز فوق يک مهندس هوافضا با تسلط بر علوم آيروديناميک، طراحي سازه و روشهاي طراحي توربو ماشين‌ها توانايي کار در شاخه‌هاي متعددي از مهندسي و پروژه‌هاي خارج از حيطه صنايع هوافضايي را نيز دارد.
دکتر رييسي در همين زمينه مي‌گويد: کاربرد زمينه‌هاي مطالعاتي يک مهندس هوافضا تنها به طراحي هواپيما و وسايل پرنده محدود نمي‌شود. براي مثال آيروديناميک خودروهااز برخي جهات شباهت زيادي به آيروديناميک هواپيما دارد و امروزه در اغلب صنايع خودروسازي با استفاده از تونل باد و علم آيروديناميک ، خودروهاي کم مصرفتري مي‌سازند. فرايند سيستم‌هاي کنترل صنعتي نيز با فرايندهاي طراحي کنترل در وسايل پرنده بر يک مبنا است و همچنين سازه اتومبيل و کشتي مشترکات زيادي با سازه يک هواپيما دارد و بالاخره توربين‌هاي گاز يک نيروگاه يا ايستگاه پمپ گاز همانند يک موتور جت تحليل و طراحي مي‌گردند. در نتيجه يک مهندس هوافضا علاوه بر شرکت‌هاي هوايي در نيروگاهها، صنايع نفت و گاز و صنايع خودروسازي فرصتهاي شغلي خوبي دارد.
توانايي‌هاي مورد نياز و قابل توصيه
دکتر رييسي همچنين معتقد است که دانشجوي اين رشته بايد در کارهايش نظم و برنامه‌ريزي داشته باشد چون حجم مطالبي که در طول يک ترم ارايه مي‌شود، زياد بوده و مطالعه آنها مستلزم يک برنامه‌ريزي دقيق مي‌باشد.
وي در مورد دروس مهم در اين رشته نيز مي‌گويد: زيربناي اين رشته رياضيات است و همچنين فيزيک و شيمي تا حدودي لازم مي‌باشد و البته همين‌جا لازم است توصيه کنم که دانش‌آموزان اگر در درس زبان خارجي ضعيف هستند، وارد اين رشته نشوند چون بيشتر دروس اين رشته به زبان انگليسي وابسته مي‌باشد.
آقاي جهاني دانشجوي کارشناسي ارشد مهندسي هوافضاي دانشگاه اميرکبير نيز معتقد است که دانشجوي اين رشته بايد آمادگي کار در کارخانجات را داشته باشد. وي در توضيح مي‌گويد: مهندسي هوافضا يک رشته فني است و عموما کساني که وارد رشته‌هاي فني مي‌شوند، بايد آمادگي کار در کارخانجات را داشته باشند و همچنين بايد افراد قوي و داراي پشتکار وارد اين رشته بشوند تا به ياري اراده قوي خود در پيشبرد اين رشته نوپا موفق گردند.
وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر
امکان ادامه تحصيل در مقاطع کارشناسي ارشد در گرايشهاي «جلوبرندگي ، مکانيک پرواز، سازه‌هاي هوايي ، آيروديناميک ، هوافضا» ميسر مي‌باشد.
رشته‌هاي مشابه و نزديک به اين رشته
اين رشته قبلا از زيرشاخه‌هاي مهندسي مکانيک بوده است لذا داراي تعداد واحدهاي مشترک زيادي با رشته مهندسي مکانيک مي‌باشد.
وضعيت نياز کشور به اين رشته در حال حاضر
رشته مهندسي هوافضا نيازمند سرمايه‌گذاري کلان است و بيش از ساير صنايع از وضعيت اقتصادي کشور تاثير مي‌پذيرد يعني اگر رشد اقتصادي خوبي داشته باشيم سرمايه‌گذاري در اين بخش بيشتر مي‌باشد و البته عکس اين قضيه نيز صادق است.
دکتر مهدي سبزه‌پرور استاد مهندسي هوافضاي دانشگاه اميرکبير نيز با اشاره به فعاليت فارغ‌التحصيلان اين رشته در بخش خصوصي مي‌گويد: در سال 70 وزارت صنايع لايحه‌اي به مجلس داد که بر اساس آن بخش خصوصي مي‌توانست در کشور فعاليت‌هايي در زمينه هوافضا انجام بدهد. از سال 72 نيز به صورت رسمي مجموعه‌اي در وزارت صنايع متولي اين کار شد و به صورت هدايت‌کننده شرکت‌ها و مجموعه‌هاي بخش خصوصي فعاليت خود را آغاز کرد که حاصل اين کار، توليداتي مثل ساخت هواپيماي گلايدر بود که طراحي آن توسط فارغ‌التحصيلان همين رشته انجام شد و در حال حاضر نيز 10 فروند از اين هواپيما توليد شده و با اخذ مجوزهاي بين‌المللي در باشگاههاي سازمان هواپيمايي کشوري شروع به فعاليت کرده است. همچنين مي‌توان به پروژه طراحي و ساخت هواپيماي سبک موتوردار اشاره کرد که با موفقيت انجام شده و پروازهاي آزمايشي را نيز انجام داده است و بالاخره پروژه هواپيماي سم‌پاش از پروژه‌هايي است که به تازگي در کشور مطرح شده است.
حسين شاهوردي دانشجوي کارشناسي ارشد دانشگاه اميرکبير نيز مي‌گويد: در حال حاضر در کشور ما به ساخت هواپيما به دليل عدم سرمايه‌گذاري توجه زيادي نمي‌شود اما فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند در فرودگاهها در قسمت تعمير و نگهداري هوايي و همچنين در صنايع دفاع روي طراحي موشک و جنگ‌افزارها فعاليت بکنند.
علاوه بر اينها مي‌توانند روي آيروديناميک خودروها، سازه‌هاي خودروسازي و توليد توربين‌هاي بخار براي توليد برق کار بکنند. وي همچنين درمورد فعاليت‌هايي که دانشجويان اين رشته در بخش خصوصي مي‌توانند انجام دهند، مي‌گويد: فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند در شرکت‌هاي خصوصي، هواپيماهاي کوچک دو نفره و يا چهارنفره‌اي را که در دست ساخت است با استانداردهاي بين‌المللي تطابق داده و براي هواپيما گواهي پرواز يا توليد بگيرند.
منبع:http://www.academist.ir/خ