انحراف تصوير حاصل از دستگاه نوري از تصوير واقعي ، ابيراهي مي‌باشد كه در تصوير سازي با نورهاي مركب به دليل وجود طول موجهاي مختلف ، اين انحراف ، علاوه بر بيراهيهاي ديگر ، تحت عنوان ابيراهي رنگي خود را نشان مي‌دهد. اين ابيراهي به دو نوع طولي و عرضي تقسيم مي‌شود.
ديد کلي
ضريب شکست همه مواد با طول موج تغيير مي‌کند، اين پاشندگي در مواد اپتيکي عامل ابيراهي رنگي است. تاثيرات ابيراهي رنگي را مي‌توان با استفاده از رديابي پيرامحوري مورد بررسي قرار داد. پس از محاسبه ميزان ابيراهي رنگي موجود در يک سيستم اين امکان وجود دارد که از طريق بکارگيري شيشه‌هايي با ضريب پاشندگي متفاوت و به کمک برخي فرمولهاي عدسي نازک در جهت کاهش اين ابيراهي عمل کرد.
ابيراهي رنگي از چه چيزي ناشي مي‌شود؟
ضريب شکست همه محيطها با رنگ تغيير مي‌کند. يک تک عدسي از يک شي نه تنها يک تصوير بلکه يک رشته تصوير ارائه مي‌کند که هر کدام براي يک رنگ موجود در باريکه نور است. اثر منشورگونه عدسي که با نزديک شدن به لبه‌ها افزايش مي‌يابد چنان است که باعث پاشيدگي مي‌شود و تمرکز نور بنفش را در نزديکترين فاصله از عدسي قرار مي‌دهد.
انواع ابيراهي رنگي
ابيراهي رنگي محوري يا طولي
در نتيجه تغييرات فاصله کانوني يک عدسي با رنگ ، بزرگنمايي جانبي نيز بايد تغيير کند، در نتيجه تصاوير قرمز و بنفش يک نقطه شي دور از محور ، روي محور طولي از هم جدا مي‌شوند و اين فاصله افقي تحت عنوان ابيراهي رنگي طولي ناميده مي‌شود. ابيراهي رنگي طولي يک عدسي محدب را مي‌توان به راحتي قابل مقايسه با ابيراهي کروي براي پرتوها در بزرگترين دهانه دانست.
ابيراهي رنگي عرضي
اگر به جاي بررسي توزيع پرتوها حول يک کانون ، تصوير تشکيل شده در نقطه‌اي خارج از محور اپتيکي يک عدسي که براي ابيراهي رنگي تصحيح نشده، مورد بررسي قرار گيرد، کناره‌هاي تصوير تيز نبوده بلکه به شکل رنگهاي محو و نامشخص خواهد بود. به دليل پاشندگي ، بزرگنمايي عدسي براي طول موجهاي مختلف متفاوت خواهد بود که اين منجر به يک سري تصاوير با اندازه‌هاي مختلف براي هر رنگ مي‌شود.
اين ابيراهي گرچه از همان منشا ابيراهي رنگي محوري ناشي مي‌شود ولي به عنوان ابيراهي رنگي عرضي از آن ياد مي‌شود. اين ابيراهي در ارتباط با پرتو اصلي سيستم تعريف مي‌شود و لذا مانند پرتو اصلي با تغيير موضع دريچه‌ها تغيير مي‌کند.
يک آزمايش براي مشاهده ابيراهي رنگي
يک عدسي ضخيم را بين منبع چشمه‌اي که نور چند فام توليد مي‌کند و پرده قرار مي‌دهيم. با دور و نزديک کردن پرده به عدسي ، تصوير حقيقي چشمه روي پرده ايجاد مي‌شود. رنگ اين تصوير از سرخ _ نارنجي به آبي _ بنفش تغيير مي‌کند و بهترين تصوير بين اين دو حالت تشکيل مي‌شود.
چگونه مي‌توان دستگاهي ساخت که فاقد ابيراهي رنگي باشد؟
تصحيح براي يکي از ابيراهي‌هاي رنگي معمولا ابيراهي‌هاي ديگر را نيز کاهش مي‌دهد، البته ميزان تصحيح ممکن است براي هر دو به يک اندازه نباشد. ابيراهي رنگي با استفاده از عناصر شکستي چندگانه با توانهاي مخالف حذف مي‌شود. مهمترين راه حل عادي استفاده از يک دوتايي نافام تشکيل شده از يک عدسي محدب و يک عدسي مقعر با شيشه‌هاي مختلف است که بهم چسبيده‌اند.
فواصل کانوني ، توانهاي عدسي‌ها بواسطه شکل سطوح آنها متفاوتند و اين باعث مي‌شود تا توان خالصي که براي چشم توليد مي‌شود، يا مثبت باشد يا منفي. حاصل يک عدسي مرکب است که داراي يک فاصله کانوني خالص است، اما داراي پاشندگي کاهش يافته‌اي در بخش وسيعي از طيف مرئي مي‌باشد.
منبع: دانشنامه رشد/خ