هِندِسه مطالعه انواع روابط طولي و اشکال و خصوصيات آنها است. اين دانش همراه با حساب يکي از دو شاخه قديمي رياضيات است.
واژه هندسه عربي شده واژه «اندازه» در فارسي است. در زبان انگليسي به آن geometry و در زبان فرانسه به آن géométrie مي‌گويند که هردو از ????????? (گيومتريا) در زبان يوناني آمده که به معناي اندازه‌گيري زمين است.
تاريخچه هندسه
احتمالا بابليان و مصريان کهن نخستين کساني بودند که اصول هندسه را کشف کردند. در مصر هر سال رودخانه نيل طغيان ميکرد و نواحي اطراف رودخانه را سيل فرا مي‌گرفت. اين رويداد تمام علايم مرزي ميان املاک را از بين مي‌‌برد و لازم ميشد دوباره هر کس زمين خود را اندازه‌گيري و مرزبندي کند. مصريان روش علامت‌گذاري زمين‌ها با تيرک و طناب را ابداع کردند. آنها تيرکي را در نقطه‌اي مناسب در زمين فرو مي‌‌کردند و تيرک ديگري در جايي ديگر نصب ميشد و دو تيرک با طنابي که مرز را مشخص مي‌‌ساخت به يکديگر متصل مي‌شدند. با دو تيرک ديگر زمين محصور شده و محلي براي کشت يا ساختمان سازي مشخص ميشد.
در آغاز هندسه برپايه دانسته‌هاي تجربي پراکنده‌اي در مورد طول و زاويه و مساحت و حجم قرار داشت که براي مساحي و ساختمان و نجوم و برخي صنايع دستي لازم ميشد. بعضي از اين دانسته‌ها بسيار پيشرفته بودند مثلا هم مصريان و هم بابليان قضيه فيثاغورث را 1500 سال قبل از فيثاغورث مي‌شناختند.
يونانيان دانسته‌هاي هندسي را مدون کردند و بر پايه‌اي استدلالي قراردادند. براي آنان هندسه مهم‌ترين دانش‌ها بود و موضوع آن را مفاهيم مجردي مي‌دانستند که اشکال مادي فقط تقريبي از آن مفاهيم مجرد بود. در سال 600 قبل از ميلاد مسيح، يک آموزگار اهل ايونيا (که در روزگار ما بخشي از ترکيه به‌شمار مي‌رود) به نام طالس، چند گزاره يا قضيه هندسي را به صورت استدلالي ثابت کرد. او آغازگر هندسه ترسيمي بود. فيثاغورث که او نيز اهل ايونيا و احتمالا از شاگردان طالس بود توانست قضيه‌اي را که به‌نام او مشهور است اثبات کند. البته او واضع اين قضيه نبود.
اما دانشمندي به نام اقليدس که در اسکندريه زندگي ميکرد، هندسه را به صورت يک علم بيان نمود. وي حدود سال 300 پيش از ميلاد مسيح، تمام نتايج هندسي را که تا آن زمان شناخته بود، گرد آورد و آنها را به طور منظم، در يک مجموعه 13 جلدي قرار داد. اين کتابها که اصول هندسه نام داشتند، به مدت 2 هزار سال در سراسر دنيا براي مطالعه هندسه به کار مي‌‌رفتند.
براساس اين قوانين، هندسه اقليدسي تکامل يافت. هر چه زمان مي‌‌گذشت، شاخه‌هاي ديگري از هندسه توسط رياضيدانان مختلف، توسعه مي‌‌يافت. امروزه در بررسي علم هندسه انواع مختلف اين علم را نظير هندسه تحليلي و مثلثات، هندسه غير اقليدسي و هندسه فضايي مطالعه مي‌‌کنيم.
خدمت بزرگي که يونانيان در پيشرفت رياضيات انجام دادند اين بود که آنان احکام رياضي را به جاي تجربه بر استدلال منطقي استوار کردند. قبل از اقليدس، فيثاغورث (572-500 ق.م) و زنون (490 ق.م.) نيز به پيشرفت علم رياضي خدمت بسيار کرده بودند.
در قرن دوم قبل از ميلاد رياضيداني به نام هيپارک، مثلثات را اختراع کرد. وي نخستين کسي بود که تقسيم بندي بابلي‌ها را براي پيرامون دايره پذيرفت. به اين معني که دايره را به 360 درجه و درجه را به 60 دقيقه و دقيقه را به 60 قسمت برابر تقسيم نمود و جدولي براساس شعاع دايره به دست آورد که وترهاي بعضي قوسها را به دست مي‌‌داد و اين قديمي‌ترين جدول مثلثاتي است که تاکنون شناخته شده است.
بعد از آن دانشمندان هندي موجب پيشرفت علم رياضي شدند. در سده پنجم ميلادي آپاستامبا، در سده ششم، آريابهاتا، در سده هفتم، براهماگوپتا و در سده نهم، بهاسکارا در پيشرفت علم رياضي بسيار مؤثر بودند.
تقسيم بندي هندسه
هنـدسه مقـدماتي به دو قسمت تقسيـم مي‌گردد:
* هنـدسه مسطحه
* هندسه فضايي.
* هندسه خطي.
در هندسه مسطح، اشکالي مورد مطالعه قرار مي‌‌گيرند که فقط دو بعد دارند، هندسه فضايي، مطالعه اشکال هندسي سه بعدي است. اين بخش از هندسه در مورد اشکال سه بعدي چون مکعب‌ها ،استوانه ها، مخروط ها، کره‌ها و غيره است.
منبع:http://www.academist.ir/خ