ايران تنها كشور در خاورميانه است كه بدون هيچ گونه وابستگي پشتيباني و فني، اقدام به طراحي و ساخت تانك نموده است. اصولا يکي از پيچيده ترين طرح هاي نظامي ، طراحي تانکهايي کارا که بتواند اهداف زميني و ... را محقق سازد مي باشد. تانك ذوالفقار تانکي است متناسب با شرايط اقليمي و خودروئي است تمام شني با محيط مرئي كم به طوري كه در محافل نظامي اين ماشين زرهي به تانك نامريي مشهور است و به دليل ارتفاع كمتر نسبت به تانك هاي ديگر طراحي آن طوري است كه در فاصله 800 متري داراي استتار فوق العاده اي است .و در عوض بر عرض آن افزوده شده است كه اين امر باعث افزايش سرعت اين تانك گشته است. نيم رخ كوتاه و همچنين قدرت آتش بالا و قدرت مانور و تحرك با سيستم فشنگ گذاري خودكار تمام اتوماتيك و مسافت ياب ليزري، مجهز به توپ 125 ميلي متري بدون خان و با قابليت پرتاب موشك هاي كور كننده رادار هاي دشمن و سيستم‎هاي دفاعي هشدار دهنده ليزري و راداري و آشكار سازي مادون قرمز و ... از ديگر خصوصيات اين تانك پيشرفته ايراني است . طراحي اين تانك در جهان بي سابقه بوده است . ذوالفقار 3 همزمان توانايي آن را دارد كه با پرتاب راكت هاي دود زا و منحرف كننده الكترونيكي ، 5 راكت را همزمان از خود دفع نمايد . نيز به دليل ارتفاع كم و زاويه كم پيشاني، از بيشترين حفاظت برخوردار بوده و از قدرت تهاجمي و تدافعي بالايي در مقابله با هر نوع تانك برخوردار است. قابليت حركت در آب در عمق 60/1 متري آب يكي ديگر از خصوصيات بارز آن مي باشد. گفتني است مقامات دفاعي نيروهاي مسلح از جايگزيني ذوالفقار 3 با تانكهاي بيگانه ي به خدمت گرفته شده در ارتش و سپاه خبر داده اند.

يکي از ويژگي هاي ديگر اين تانک پيشرفته که تاکنون اعلام نشده است اين است که اين تانک تمام اطراف خود را بوسيله دوربين هاي مدار بسته z/c360 زير نظر دارد . تانک هوشمند ذوالفقار امروز به جرات مي توان گفت از پيشرفته تانک هاي موجود در دنياست .
در حقيقت نبود دستگاه تبليغاتي قدرتمند در کشور سبب عدم معرفي درست تسليحات نظامي ما بالاخص تانک ذوالفقار به دنيا شده است .
تانک ذوالفقار از تانک‌هاي ايراني است که در اختيار نيروهاي مسلح ايران قرار دارد.
اين تانک در سه مدل 1، 2 و 3 ساخته شده‌است. توپ اين تانک بدون خان با پخش‌کننده دود است.
عليرغم گذشت حدود 10 سال از معرفي تانک ذوالفقار، حدس و گمانهاي کارشناسان خارجي در مورد اين تانک ادامه دارد. اصولاً تمامي اطلاعاتي که مي‌توان از رسانه‌هاي گوناگون به دست آورد، مبتني بر حدث و گمان و برداشت هاي اطلاعاتي است که از تصاوير و يا فيلم هاي گرفته شده به دست آمده ‌است. طراحي و ساخت اين تانک، خود نمايانگر احساس نياز واحدهاي نظامي ايران به ادوات جنگي قابل اطمينان و ساخت داخل است؛ انديشه‌اي که بر پايه? تجارب ارزشمند زمان جنگ با عراق شکل گرفته ‌است.
( برگرفته از ويکي پديا )
بي شک در ساخت اين تانک، از تجارب ساير کشورها نيز استفاده شده‌است. با اين حال جالب است بدانيد برخي از سايت‌هاي اينترنتي ، تانک ذوالفقار را در رده? تانکهاي بسيار مدرن جهان قرار داده‌اند و اين خود نمايانگر زحمات باارزش مهندسان ايراني است. ذوالفقار گذشته از شباهت ها و همساني‌هايي که با برخي تانکهاي امريکايي و روسي دارد، طرحي کاملاً جديد است که بر پايه تکنولوژي موجود در ايران به نتيجه رسيده و اين خود مهمترين نقطه? قوت ذوالفقار به حساب مي‌آيد. ساخت داخل بودن يک تکنولوژي نظامي، داراي ارزشهاي فراواني از جمله داشتن چشم اندازهاي پيشرفت و بهسازي‌هاي مهندسي در آن وسيله‌است. مسئله‌اي که مي‌توان آن را به عينه در روند تکامل تدريجي تانک ذوالفقار ديد. از اولين نمونه‌هاي آن تا جديدترين مدلهاي ارائه شده، جاي پاي نوآوري و ابتکار به همراه الگوبرداري از نمونه‌هايي نظير 60 M- و1M- و72 T- به خوبي ديده مي‌شود.
اگر در اولين نمونه? ارائه شده مي‌شد نشانه‌هاي تانک60 M امريکايي را ديد، اما در نمونه ذوالفقار3 اين همخواني‌ها کمتر به چشم مي‌آيد. اگر در دو مدل قبلي (ذوالفقار 1 و 2) ، برجک تانک رگه‌هايي از تانک Z72 T- روسي را در خود داشت، اما در ذوالفقار3 مهندسين ايراني اين يکساني و همخواني را کاهش داده‌اند. در اولين نمونه‌هاي ذوالفقار احتياط مهندسين و محافظه کاري را به خوبي مي‌شد مشاهده کرد. زيرا طراحي آن زيبا ولي ساده صورت گرفته بود. در مدل‌هاي بعدي، رفته رفته اين طراحي شکل بهتري به خود مي‌گيرد و به ويژگي تانکهاي معاصر جهان نزديک تر مي‌شود.
منابع اطلاعاتي غربي بر اين باورند که کارشناسان روسي، کره? شمالي و برخي کشورهاي اروپاي شرقي از جمله لهستان و يوگوسلاوي، ايران را در تکميل اين تانک ياري داده و تکنولوژي مورد نياز چنين کاري را فراهم ساخته‌اند. با توجه به آنکه کشورمان ، تانکS72 T- را تحت امتياز روسيه در ايران توليد کرده‌است (تانکS72 T- مدل ارتقاء يافته? تانک72 T- محسوب مي‌شود) کارشناسان امور نظامي اعتقاد دارند که در ذوالفقار، از تسليحات اين تانک از جمله سيستم کنترل آتش و توپ پرقدرت 125ميلي متري آن استفاده شده‌است. گرچه مقامات نظامي ايران، اين موضوع را رد و اعلام نموده‌اند در آخرين نمونه? ذوالفقار، اين تانک از جنبه‌هاي فني کاملاً بهينه شده و داراي سيستم کنترل آتش پيشرفته رايانه‌اي و مسافت سنج ليزري مدرن است و تکنولوژي ساخت آن کاملاً بومي شده‌است. با وجود تحريم‌هاي ايالات متحده? آمريکا، احتمالاً ايران برخي از تکنولوژي‌هاي نظامي مورد نياز خود را از کشورهاي بلوک شرق و همچنين کشورهاي آمريکاي جنوبي (ازجمله برزيل) بدست آورده‌است.
اولين گمانه زني‌ها در مورد مشخصات فني ذوالفقار ، مبتني بر اين بود که اين تانک حاصل مهندسي معکوس تانک‌هاي60/2 M و 48 M- و72 T- مي‌باشد . تصاوير اين تانک نمايانگر اين است که بدنه? ذوالفقار شباهتهايي به تانک60 M- که سالها در نيروي زميني ارتش شاهنشاهي ايران مورد استفاده قرار ميگرفته‌است دارد. همچنين با توجه به شکل و ساختار برجک تانک، گمان مي‌رفت که ذوالفقار از تجهيزات تانکهاي روسي استفاده مي‌کند. در مجموع اين تانک را محصول آميختگي تانکهاي امريکايي و روسي مي‌دانند. ايران از کاربران تانکهاي روسي54 T- و 55 T- و72 T- است.
نيروي زميني ايران از کاربران قديمي تانکهاي سري M و به ويژه60 M محسوب مي‌شود. تمامي تانک‌هاي مدل T روسي از موتور ديزلي استفاده مي‌کنند که اگزوز آن، بالاي بدنه و سمت چپ تانک قرار دارد. احتمالا ذوالفقار نيز از يک موتور ديزلV شکل با توانايي تقريبي 1000 اسب بخار استفاده مي‌کند. اين ميزان قدرت با توجه به وزن تانک که آن را در حدود 40 تن تخمين مي‌زنند، سرعت قابل توجهي معادل 70 تا 80 کيلومتر بر ساعت به ذوالفقار مي‌دهد. برجک تانک داراي زاويه‌هاي هندسي مناسبي است که به خاطر نوع طراحي آن، برخي از صاحب نظران نظامي را بر آن داشته تا ادعا کنند که تانک ذوالفقار، تقليدي ساده از تانک آبرامز (1M-) امريکايي است.
همانند ساير تانکها، راننده? تانک ذوالفقار نيز در سمت چپ بدنه قرار مي‌گيرد. راننده? تانک مي‌تواند با باز کردن دريچه ديد بالاي سر خود، به سمت راست به هدايت چشمي تانک بپردازد و يا اينکه از پريسکوپ استفاده نمايد. تانک ذوالفقار مجهز به سيستم ديد در شب و سيستم تهويه هوا براي خارج کردن گاز ناشي از شليک توپ است. صنايع نظامي ايران، کار مقاوم سازي تانک‌هاي نيروي زميني ارتش را در برابر حملات ميکروبي و شيميايي آغاز کرده که اين تغييرات و بهسازي‌ها، شامل حال مدل‌هاي جديد ذوالفقار نيز شده‌است. توپ پرقدرت 125 ميلي متري ذوالفقار همانند تانک72 T-، به صورت خودکار مسلح مي‌شود. همچنين تانک ذوالفقار، مجهز به مسافت ياب ليزري است و برجک آن نيز داراي سيستم برقي مي‌باشد. در ذوالفقار 1 ، مي‌توان سيستم هشدار دهنده و پدافند ليزري ساخت سازمان صنايع دفاع ايران را نيز ديد. اين سيستم مي‌تواند کاربران خود را با تابش پرتوهاي ليزر هدايت کننده، از جنگ افزارهاي هدايت شونده? ضدتانک آگاه کند. اين سيستم توانايي تشخيص پرتوهاي مستقيم و يا غيرمستقيم مسافت ياب‌هاي ليزري را از نشانه گذارهاي ليزري دارد. اين سيستم قدرت واکنش پرسنل تانک را در برابر تهديدها افزايش داده و حتي امکان فعال شدن خودکار و به موقع واحدهاي پدافندي را در سمت زاويه تهديد فراهم مي‌سازد. پدافند مورد استفاده اين سيستم به صورت انتخابي، مي‌تواند ترکيبي از پرتاب کننده‌هاي نارنجک دودزا باشد. اين کار باعث شکستن قفل ليزري پرتابگرهاي دشمن مي‌شود. پوشش اين سيستم هشدار دهنده 360 درجه در افق و 60 درجه در ارتفاع است.
عمده تغييرات مدلهاي ذوالفقار، بيشتر در قسمت برجک تانک بوده‌است. آنچه که از تصاوير ذوالفقار3 به دست مي‌آيد آن است که بدنه? ذوالفقار3 ، با اسکلت بندي پيشينيان خود تفاوت دارد. بدنه? تانک ذوالفقار1 ، شباهت زيادي به تانک60 M- امريکايي داشت و شني‌هاي آن نيز مشابه همان تانک بود. اما در ذوالفقار3 ، بدنه? تانک دچار تغييرات زيادي شد. اين تغييرات شامل افزايش قطر زره بدنه عقبي و همچنين تغييراتي در زره برجک تانک مي‌شود. زره بخش جلويي تانک نيز برخلاف شباهت‌هاي قبليش به زره60 M-، اين بار بخش بالايي آن با زاويه ديد راننده تانک برابر شده و صاف به نظر مي‌آيد. اين تغييرات به چند دليل صورت گرفته‌است: اولين دليل تزريق تکنولوژي‌هاي جديد به چرخه? صنايع تانک سازي ايران است و دومين عامل آن مي‌تواند افزايش تهديدها از جانب تسليحات جديد ضدتانک باشد. به اين معني که ذوالفقار، براي مقاومت بهتر در برابر اين نوع تسليحات (که روز به روز هوشمندتر مي‌شوند) به زره بهتر و بسيار زخيم تري با آلياژهاي بهتر مجهز شده‌است.
مدلهاي ابتدايي تانک ذوالفقار، نمايانگر نوع سمت گيري‌هاي نظامي ايران در همکاري‌هاي نظامي با کشورهايي نظير کره? شمالي و يوگسولاوي است. تانکهاي ذوالفقار1 و 2 ، با استفاده از تکنولوژي روسيه و بلوک شرق ساخته شدند. اما ذوالفقار3 ، حاصل همکاري نظامي ايران با کشورهاي خارج اين حوزه‌است. برخي از منابع اطلاعاتي ، از همکاري نظامي ايران و برزيل خبر داده بودند و برخي ديگر احتمال خريد برخي تکنولوژي فاصله ياب دقيق ليزري از IAI (يا Israel Aircraft Industries) داده‌اند. اين احتمال که ايران تکنولوژي‌هاي تازه‌اي را از برزيل و اسرائيل (با واسطه? کشور روماني) دريافت کرده باشد وجود دارد. البته همه چيز در حد احتمال است. بايد دانست که برزيل خود داراي تکنولوژي ساخت تانک است و تاکنون صنايع نظامي آن کشور ، چند تانک را براي ارتش برزيل طراحي کرده و به مرحله ساخت رسانده‌است. به همين دليل ذوالفقار 3 ، شباهتهايي با تانک برزيلي اوسريو دارد.
ايران به جز تانک ذوالفقار، تانک سفير74 را نيز توليد مي‌کند. (سفير 74 ، همان تانکS72 T- روسي است) صنايع دفاعي ايران همچنين زره پوش‌هاي تندر 1 و 2 و همچنين نفربري به نام براق را نيز به توليد رسانده‌است.
اين صنايع همچنين بر روي موشکهاي ضدزره نيز کار مي‌کند و تاکنون انواع مختلفي از موشک‌هاي هدايت شونده و غيرهدايت شونده را براي ارتش ايران توليد کرده‌است. (موشک ضدتانک طوفان و رعد 1 و 2) به نظر مي‌رسد صنايع دفاعي ايران پس از هجوم امريکا به عراق و افغانستان، روند کار خود را شتاب بخشيده و به احتمال زياد خط توليد تانک ذوالفقار نيز تقويت شده‌است. اکنون حدس زده مي‌شود تانک ذوالفقار، تانکي بسيار مدرن و قابل اعتماد است و ارتش ايران مي‌تواند به ساخت يک تانک ايراني با استفاده از تکنولوژي داخلي افتخار کند. اگر شمار کشورهايي را که توانايي توليد تانک را دارند در نظر بگيريم، آنگاه اهميت ساخت تانک ذوالفقار را براي ايرانيان بهتر درک مي‌کنيم.
نوعي تانک پيشرفته تر از ذوالفقار 3 كه هنوز جزييات آن منتشر نشده است در دستور كار توليد در وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح قرار گرفته است .
تذکر : تمام منابع مورد استفاده ، در مقاله ي « تسليحات نظامي ايران(1)- صاعقه» ذکر گرديده است.
/خ