مراحل اکتشاف معدن

هر عمليات اکتشاف(اکتشاف در معناي عام) از دو مرحله اساسي تشکيل شده است، که اين مراحل عبارتند از :
الف) پيجويي
ب) اکتشاف

الف) پيجويي (کسب اطلاعلت مقدماتي)

اولين مرحله از مراحل اکتشاف مرحله پيجوي است که در صورت رضايت بخش بودن نتايج حاصل، آغاز عمر يک معدن خواهد بود.هدف اصلي پيجويي جستجو وتعيين محل يک آنومالي،يعني يک ناهنجاري زمين شناسي با مختصات يک کانسار کاني ميباشد.
اخذ تصميم در مورد نوع کاني و محلي که بايد در آن پيجويي صورت گيرد ،بخشي از برنامه کلي پيجويي و اکتشاف است و به عوامل گوناگوني از قبيل شرايط بازار، قيمت و ميزان عرضه و تقاضا ، کالاهاي جايگزين و قابل رقابت، توليد و رشد،شرايط جغرافيايي و زمين شناسي مستعد و جو سياسي و تجاري مناسب بستگي دارد.
از آنجا که اغلب کانسارها امروزه در سطح زمين و در معرض ديد نيستند روشهاي جستجوي مستقيم بايستي با روشهاي غير مستقيم تکميل شوند.
روشهاي مستقيم مانند آزمايشات فيزيکي و مشاهده اي، مطالعات زمين شناسي ونقشه برداري، نمونه برداري در پيجويي کانسارهاي غير فلزي و زغالسنگ که اغلب داراي رخنمون هستند يا در زير روباره هاي کم عمق واقعند، موفق ميباشند ولي براي کانسارهاي فلزي بکار گيري روشهاي غيرمستقيم مانند روشهاي ژئوفيزيکي،ژئوشيميايي و گياه شناسي زمين تقريبا هميشه اجتناب ناپذير است.

الف-1) پيجويي زمين شناسي:

پيجويي زمين شناسي، بکار گيري علم پيدايش و تشکيل کانسار کاني،نقشه برداري ساختمانيو تجزيه و تحليلهاي کاني شناسي و سنگ شناسي در کشف، تشخيص و ارزيابي پيگردهاي کاني است.
کاربرد زمين شناسي براي جستجوي کاني شامل بررسي ويژگيهاي زايشي منطقه هدف، جمع آوري داده هاي بدست آمده در جريان هر يک از مراحل پيجويي و اکتشاف( نقشه برداري، مطالعات دگر ساني و زون بندي،پيمايش گمانه ها و مغزه ها،...) تفسير داده هاي زمين شناسي جمع آوري شده، يکپارچه و هم سنخ کردن کليه اطلاعات ديگر جهت هدايت جستجوي کانسار و ارزيابي آن ميباشد.

الف-2) پيجويي ژئوفيزيکي و ژئوشيميايي:

پيجويي ژئوفيزيکي :
در ميان روشهاي پيجوي غير مستقيم روش يا روشهاي ژئوفيزيکي در راس قرار دارند.
در پيجوييهاي ژئوفيزيکي، تغييراتي را در شرايط زمين شناسي که ممکن است ناشي از وجود کانسارهاي کاني اقتصادي باشد، از فاصله اي مشخص کشف مي کنند. با استفاده از ابزارهاي بسيار حساس تغييرات خواص فيزيکي زمين ( ناهنجاريها ) انداره گيري مي شوند. اين ناهنجاريها ميتواند ناشي از وجود يک کانسار کانسنگ باشند يا نباشند ، ولي تشخيص اين امر پيچيده و مشکل است.
دامنه نفوذ روشهاي ژئوفيزيکي هوابرد تقريبا نامحدود است ولي نفوذ آنها در زمين بندرت از 90 متر فراتر مي رود.
کاربرد ژئوفيزيک جهت پيجويي و اکتشاف در آغاز در صنايع نفت و گاز طبيعي شروع شد و بيشترين ميزان موفقيت را تا کنون در اين زمينه کسب کرده است. از طريق ژئوفيزيک همچنين ميتوان اطلاعات با ارزشي براي تهيه ي نقشه هاي زمين شناسي،که موقعيت فضايي کانسار (عمق، شکل،...) يا شکلهاي زمين ساختي(چينها،گسلها،...) را بيان ميکند، بدست آورد.
هر روش جهت اندازه گيري خاصيت يا مشخصه خاصي است که براي کانيهاي مختلف متفاوت است در نتيجه ميتوان گفت براي هر کاني يا کانسار خاص از روشهاي ژئوفيزيکي خاصي ميتوان استفاده کرد. اين روشها عبارتنداز:
روش گراني، مغناطيسي، لرزه اي،الکتريکي، الکترومغناطيسي ، مقاومت ويژه ، قطبش القايي ، رايواکتويته،...
هر يک از اين بطور مفصل در درس ژئوفيزيک اکتشافي بررسي ميشوند.
پيجويي ژئوشيميايي :
ژئوشيمي در مقايسه با ژئوفيزيک جديدتر است. پيجويي ژئوشيميايي تغييرات جزئي را که ناشي ار وجود ماده معدني(معمولا فلزي ) در نزديکي محل پيجويي است گشف ميکند، اين تغييرات در ترکيب شيميايي نمونه هاي گرفته شده از آب ، هوا ،خاک و گياهان اندازه گيري ميشود. بايد دانست که کشف اوليه ماده معدني با استفاده از روش ژئوشيمي فقط مقدمه و نقطه شروعي براي کشف مستقيم از طريق پيجويي زمين شناسي و يا پيجويي ژئوفيزيکي خواهد بود.
ژئوشيمي اغلب در جاهاييکه زمين شناسي و ژئوفيزيک نسبتا کارايي نداشته باشند، کاراتر است. بطور کلي ژئوشيمي براي يافتن زغالسنگ، کانيهاي غير فلزي، بوکسيت، سنگهاي قيمتي يا کانسنگهاي آهن، منگنز ، کروميت و تيتان مورد استفاده قرار نميگيرند.

ب) اکتشاف:

اگر هدف پيجويي تعيين محل ناهنجاريهاي مربوط به کانسار کاني باشد، هدف اکتشاف تعيين حدود وارزيابي آنهاست.در اکتشاف، شکل هندسي، گستره و ارزش يک کانسار را با استفاده از تکنيک هايي مشابه پيجويي ولي با دقتي بيشتر تعيين مي کند .در اکتشاف به عنوان مرحله ي دوم در عمر يک معدن ، فرايند جستجو در جريان و از طريق فازهاي تاکتيکي ارزيابي و بررسي تفضيلي ادامه مي يابد .
تفاوتهاي بارزي ميان پيجويي و اکتشاف وجود دارد که عبارتند از :
• محل (عمليات ) : در مرحله ي اکتشاف منطقه ي مورد بررسي از نظر وسعت کاهش مي يابد و مطلوبيت افزايش پيدا مي کند ، محل عمليات ازهوا به سطح زمين و زير زمين منطقل مي گردد . ژئوفيزيک سطحي جايگزين ژئوفيزيک هوابردي مي شود ، کارهاي زمين شناسي به نحو فزاينده اي به زير سطح زمين سوق داده شده و تکنيک هاي اکتشافي زير سطحي بيشتر به کار گرفته مي شوند .
• نمونه هاي فيزيکي : روشهاي مستقيم که شواهد فيزيکي عيني ارئه مي نمايند ، جاي خود را به روشهاي غير مستقيم اکتشافي مي دهند . از آنجا که امروزه بيشتر مواد معدني در دل زمين پنهان هستند ، براي به دست آوردن نمونه هاي واقعي از کاني بايستي روشهاي حفر زير زميني به کار گرفته شوند . معمول ترين اين روشها که امروزه مورد استفاده قرار مي گيرند ، حفاري است .
• اطلاعات (داده ها) : به منظور کاهش ريسک در جريان مرحله اکتشاف ، اطلاعات اساسي بيشتري درمورد کانسار هدف ، مورد نياز مي باشد .
به طور کلي مراحل پيشرفت در اکتشافات عبارتند از :
1) نواحي مطلوب تعيين شده به روش پيجويي از طريق تکنيک هاي اکتشافي به طور کامل مشخص مي شوند . 2
2) ) نمونه برداري هم به صورت بخشي و هم در کل منطقه ي مشخص شده در مرحله ي قبل و به بياني کانسار کاني صورت مي پذيرد و نمونه ها تجزيه مي شود
3) اطلاعات حاصل از نمونه ها جهت انجام براورد تناژ و عيار به کار گرفته مي شوند و با استفاده از تناژ و عيار براورد شده مي توان درآمد حاصل را محاسبه کرد و مقدمات لازم براي انجام مطالعات امکان سنجي معدنکاري را فراهم نمود

آشنايي با مراحل مختلف اكتشاف معدن

بر اساس تقسيم بندي جهاني كه توسط سازمان ملل انجام گرفته مراحل مختلف اكتشاف 4 مرحله شناسايي Reconnaissance ، پي جوئي Prospecting ، اكتشاف عمومي General Exploration و اكتشاف تفصيلي Detailed Exploration است كه در اولين جلسه شوراي اكتشاف مطرح گرديده و مورد تصويب قرار گرفته است.
خدمات اكتشافي مورد لزوم در هر يك از مراحل 4 گانه فوق بصورت زير است:

I. مرحله شناسايي :

مرحله شناسايي كه بصورت عملياتي اكتشافي در زون هاي ساختاري ـ متالوژنيكي در محدوده ورقه هاي 100000: 1 صورت ميگيرد شامل اطلاعات زير است.
1. نقشه زمين شناسي 100000: 1
2. نقشه ژئوشيمي 100000: 1
3. اطلاعات ماهواره ها
4. اطلاعات ژئوفيزيك هوايي
5. اطلاعات زمين شناسي اقتصادي
در نهايت لايه هاي اطلاعاتي فوق در سيستم G.I.S تلفيق و مناطق اميد بخش جهت انجام عمليات اكتشافي مراحل بعدي پس از كنترل زميني تعيين خواهد گرديد.

II : مرحله پي جوئي:

اين مرحله شامل انجام عمليات اكتشافي در مناطق اميد بخش است كه در مرحله شناسايي مشخص شده اند عمليات اكتشافي در اين مرحله در مقياس 20000: 1انجام خواهد گرفت و شامل موارد زير است: ( هر يك از موارد زير بر اساس نوع ماده معدني و گسترش آن قابل تغيير يا حذف مي باشد)
1 ـ بررسي هاي زمين شناسي و اكتشافي
1ـ 1ـ‌تهيه نقشه زمين شناسي ـ معدني با مقياس 20000: 1 با استفاده از عكس هاي هوايي 20000 :1 و نقشه توپوگرافي به مقياس 20000: 1،
2 ـ 1 ـ نمونه گيري جهت مطالعات پتروگرافي فسيل شناسي ، مقطع صيقلي ، XRF ، تجزيه شيميايي به تعداد مورد نياز بر حسب ماده معدني و گسترش آن ،
3 ـ 1ـ حفر ترانشه و چاهك بر روي زون هاي كاني سازي و انجام نمونه گيري سيستماتيك از آنها همراه با برداشت زمين شناسي ،
4 ـ 1 ـ حفر يك يا دو گمانه اكتشافي در مناطق پتانسيل دار بر اساس اطلاعات ژئوفيزيكي و ژئوشيميايي در صورت لزوم .
2 ـ بررسي هاي ژئوفيزيكي :
عمليات ژئوفيزيكي در صورت لزوم بر روي مناطق پتانسيل دار پروفيل هاي شناسايي صورت مي گيرد.
3 ـ بررسي هاي ژئوشيميايي :
در اين مرحله بررسي هاي ژئوشيميايي در مناطق اميد بخش در مقياس 20000: 1به صورت زير انجام خواهد گرفت :
1 ـ 3 ـ تهيه شبكه نمونه برداري در محدوده مورد نظر در مقياس 20000: 1كه از هر يك كيلومتر مربع 5 تا 20 نمونه اخذ خواهد شد.
2ـ 3ـ نمونه گيري از رسوبات آبراهه اي و آناليز شيميايي آن ها براي حد اقل 10 عنصر پاراژنز به روشهاي مختلف ( روش آناليز نمونه ها بر اساس نوع نمونه ، تيپ كاني سازي و حد تشخيص و آزمايشگاه خواهد بود )
3 ـ 3 ـ نمونه گيري جهت مطالعات كاني سنگين كه معمولا به تعداد 10/1 نمونه هاي ژئوشيمي بوده و پس از مشخص شدن آنومالي ها در محدوده هاي آنومالي برداشت خواهد شد.
4 ـ 3 ـ نمونه گيري از سنگ بستر پروفيل در صورت لزوم ( رگه ها و آثار كاني سازي ، آلتراسيون )
5 ـ 3 ـ پردازش داده ها براي عناصر پاراژنز ، تهيه نقشه هاي آنومالي و ارزيابي آنومالي ها به منظور اولويت بندي اكتشافي و ارائه گزارش.
4 ـ تلفيق داه ها ي زمين شناسي و اكتشافي ، ژئوشيميايي ، و ارائه گزارش پاياني :
در اين مرحله گسترش منطقه معدني (Target) تعيين و پتانسيل معدني كانسار روشن مي گردد.

III : مرحله اكتشاف عمومي :

در اين مرحله عمليات اكتشافي بر روي مناطق معدني (targets) كه در مرحله پي جويي ادامه عمليات اكتشافي بر روي آن پيشنهاد شده به صورت زير انجام خواهد گرفت ( در اين مرحله مقياس عمليات اكتشافي 5000: 1و يا بزرگتر خواهد بود.) :
1ـ بررسي هاي زمين شناسي و معدني :
1 ـ 1ـ تهيه نقشه زمين شناسي و معدني 5000: 1با استفاده از عكس هاي هوايي 5000: 1 و در صورت امكان و ضرورت توپوگرافي 5000: 1كه به طريقه فتوگرامتري تهيه شده است ( عكس هاي هوايي 5000:1 از 4 برابر نمودن عكسهاي هوايي 20000: 1تهيه خواهد شد )
2 ـ 1ـ نمونه گيري جهت مطالعات پتروگرافي ، مقطع صيقلي، XRF و تجزيه شيميايي به تعداد مورد نياز بر حسب نوع ماده معدني
3ـ1ـ حفر ترانشه و چاهك و گمانه انجام نمونه گيري سيستماتيك در امتداد آنها و برداشت زمين شناسي آنها
4 ـ 1ـ تغيير و تفسير نتايج و ارائه گزارش
2ـ بررسي هاي ژئوفيزيكي :
انجام عمليات ژئوفيزيكي بر روي منطقه معدني زون كاني سازي جهت تعيين گسترش عمقي آن ( تعيين شبكه فاصله پروفيل ها و روش عمليات بر اساس نوع ماده معدني و گسترش زون كاني سازي خواهد بود. )
3 ـ اكتشافات ژئوشيميايي:
در اين مرحله در منطقه معدني بررسيهاي ژئوشيميايي بر اساس نمونه گيري از سنگ ليتوژئوشيميايي يا پروفيل خاك به صورت زير انجام خواهد گرفت .
1ـ3ـ تعيين شبكه نمونه برداري به صورت پروفيل هاي موازي عمود بر گسترش طولي زون كاني سازي كه بر اساس نوع نمونه و روند كاني سازي مشخص مي گردد و معمولا به صورت 20*100 ، 40*100 و يا 50*50 خواهد بود . نمونه برداري از سنگ بصورت تكه اي و در هر ايستگاه بطور متوسط حدود يك كيلوگرم نمونه حدود 10 تكه بطوريكه فاصله نقاط نمونه برداري را بپوشاند ، در حاليكه نمونه گيري از خاك پس از انجام مطالعات توجيهي از زون مناسب پروفيل خاك صورت خواهد گرفت،
2ـ 3ـ آناليز شيميايي نمونه ها براي 8 تا 10 عنصر پاراژنز،
3ـ3ـ پردازش داده ها ،تهيه نقشه هاي آنومالي ژئوشيميايي ، تعبيرو تفسير نتايج و تلفيق داده ها ي زمين شناسي و ژئوفيزيكي ، تعيين محدوده كانسارو انتشار كاني سازي در دو بعد سطحي و يك بعد عمقي احتمالي.
4ـ حفر گمانه هاي اكتشافي :
اين مرحله پس از اتمام بررسي هاي زمين شناسي ـ اكتشافي ژئوشيميايي و عمليات ژئوفيزيكي صورت خواهد گرفت و شامل موارد زير است:
1ـ4ـ تلفيق داده هاي زمين شناسي و معدني ، ژئوشيميايي و ژئوفيزيكي و تعيين نقاط حفاري،
2ـ4ـ جاده سازي و ايجاد سكوي حفاري براي حفر يك يا چند گمانه آزمايشي،
3ـ4ـ حفر گمانه هاي اكتشافي بصورت محدود و برداشت و نمونه گيري از آنها.
5ـ آزمايشات فر آوري:
بردشت يك نمونه نماينده از زون كاني سازي و انجام آزمايشات تكنولوژي اوليه( در مقياس آزمايشگاهي ) بر روي آن.
6ـ تلفيق داده ها و ارائه گزارش پاياني :
تلفيق كليه داده ها ، تخمين شكل و عيار و ساختار ماده معدني ،‌، تعيين ذخيره تقريبي و سطح فرسايش كانسار و مشخص نمودن ادامه كار جهت اكتشافات مرحله بعدي.

IV ـ مرحله اكتشاف تفصيلي:

اين مرحله پس از اخذ نتيجه مطلوب از انجام مرحله اكتشاف عمومي و بر اساس برنامه پيشنهاد شده بر روي زون كاني سازي ( كانسار) در مقياس هاي 500: 1يا 1000: 1 يا 2000: 1 بر حسب نوع ماده معدني و گسترش زون كاني سازي انجام خواهد گرفت و شامل موارد زير است:
1ـ 4ـ تهيه نقشه زمين شناسي ـ توپوگرافي محدوده كانسار هاي 500: 1 يا 1000: 1 ، 2000: 1 متناسب با ايجاد و نوع ماده معدني و ويژگي هاي زمين شناسي ـ معدني آن،
2ـ4ـنمونه گيري جهت مطالعات پتروگرافي ، مقطع صيقلي، XRF و تجزيه شيميايي به تعداد مورد لزوم بر حسب نوع ماده معدني و گسترش آن ،
3ـ4ـ حفر ترانشه و چاهك و برداشت زمين شناسي و نمونه گيري از آنها،
4ـ4ـ عمليات ژئوفيزيكي در امتداد پروفيل هايي عمود بر گسترش طولي زون كاني سازي به فواصل مورد لزوم،
5ـ4ـ تعيين شبكه حفاري و حفر گمانه هاي اكتشافي بر روي مناطق آنومالي ژئوفيزيكي همراه با برداشت مغزه ها و نمونه گيري از آنها،
6ـ4ـ ارزيابي ژئوشيميايي بر اساس نمونه هاي اخذ شده از ترانشه ها و گمانه هاي اكتشافي به منظور تعيين روند زون كاني سازي و كشف ذخاير پنهان ،
7ـ4ـ برداشت يك يا دو نمونه نماينده از ساير كانسار و انجام آزمايشات تكنولوژي در مقياس نيمه تفصيلي بر روي آنها ،
8ـ4ـ تعيين شكل كانسار و عيار ميانگين و ذخيره قطعي كانسار،
9ـ4ـ انجام مطالعات فني ـ اقتصادي بر روي كانسار.
10ـ4ـ تلفيق كليه داده ها ، تعبير و تفسير نتايج و ارائه گزارش پاياني

انواع ذخاير در منابع معدني

ذخاير صفحه‌اي ذخايري هستند که در جهت طول و عمق گسترش زياد دارند حال آنکه در جهت عرض بسيار محدود مي‌باشند. به دو دسته لايه‌اي و رگه‌اي تقسيم مي‌شوند.

ذخاير صفحه‌اي لايه‌اي

از ذخاير رسوبي نوع لايه‌اي مي‌توان به کانسارهاي آهن (BIF) اشاره کرد که مهمترين آهنهاي دنيا محسوب مي‌شوند. اينها مربوط به پرکامبرين هستند. اين کانسارها به دو دسته آلگوما Algoma ، درياچه سوپريور(Lake superior) تقسيم مي‌شوند.

ذخاير آلگوما

ذخاير آلگوما با سنگهاي آتشفشاني در ارتباطند بطور عمده در آرکئن تشکيل شده‌اند، کوچکند و يک زون بندي رخساره‌اي را نشان مي‌دهند. بطوري که در حاشيه اکسيدي بعد کربناتهاي آهن و بعد رخساره سولفيدي قرار مي‌گيرد.

ذخاير درياچه سوپريور

ذخاير آهن درياچه سوپريور نسبتا بزرگ و در اعماق کم‌اند سن آنها 2 ميليارد سال قبل قرار مي‌گيرد. و از ذخاير لايه‌اي داراي منشأ ماگمايي به کروميت و مگنتيت در سنگهاي اولترامانيکي مي‌توان اشاره کرد. بخصوص کانسارهاي کروميت بوشوار در آفريقاي جنوبي استيل واتر آمريکا کمپلکس دايک بزرگ رودزيا اين کانسارها از اهميت اقتصادي خاصي برخوردارند و کانسارهاي لايگون احتمالاً نتيجه جايگزيني ماگما در مناطق آرام از جمله کراتونها تشکيل مي‌شوند. سن اين کانسارها پرکامبرين است. سنگ ميزبان آنها دونيت ، پريدوتيت ، پيروکسنيتهاي کم سرپانتيني شده است. 98% کروميتهاي دنيا را مي سازد. و مهمترين يا عظيم ترين ذخاير آهن در لوپوليتهاي لايگون حادث شده اند مثل ذخاير آهن موجود در کمپلکس بوشوار ، استيل واتر ، اسکالگارو.

ذخاير رگه‌اي

مثل کانسارهاي طلاي رگه‌اي آرکئن که در درون شيستهاي سبز آرکئن که سنگهاي اوليه آنها سنگهاي ناميک و اولتراناميک بوده‌اند يافت مي‌شود. طلا بصورت آزاد در داخل پيريت و کالکوپيريت ديده مي‌شود. مقدار ذخيره اين کانسارها کمتر از يک ميليون تن و عيار آنها بين 100 - 15 گرم در تن نوسان مي‌کند. و عمدتاً در سپر کانادا ، استراليا و رودوزياي آفريقا يافت مي‌شود.

ذخاير استوانه‌اي

کانسارهاي نابرجاي حاصل از هوازدگي در اين کانسارها فرآيندهاي هوازدگي مواد با ارزش را مي‌شويد از محيط اوليه خارج و در محيط مناسب ديگري نهشته مي‌کند. مانند کانسارهاي اورانيوم اين کانسارها از تونهاي اسيدي و پگماتيتهاي رخنمون يافته در سطح زمين شسته شده و پس از انتقال از محيط اکسيدان سطحي و رسيدن به محيطهاي احيايي مناسب که معمولاً چنين شرايطي در محيطهاي رودخانه‌اي حاصل مي‌شوند نهشته مي‌گردند. اورانيوم جزو عناصر کمپلکس ساز است که جانشين کمپلکسهاي تترا نمي‌شود و در مراحل آخر وارد پگماتيتها مي‌شود. کانسارهاي اورانيوم رودخانه‌اي به سه گروه تقسيم مي‌شوند.
گروه Roll front اينها به حالت کنگره‌اي يا لوله‌اي شکل با صدها متر طول دهها متر عرض و ضخامت کم درصد چند متر تشکيل مي‌شوند. و کانسارهاي آبراهه‌اي و مسطح نيز مطرح‌اند ولي اولويت چنداني ندارند. و بيشتر حالت مانتو دارند.

ذخاير عدسي
ذخاير ماسيوسولفايد

ذخاير ماسيوسولفايد داراي مشخصات زيرمي باشند. 60-20% سولفيد ، همزمان با تشکيل سنگهاي آتشفشاني زيردريايي ، شکل عدسي ، بافت توده‌اي و مواد معدني همراه مس ، روي ، سرب ، نقره ، طلا مي‌باشد.
اقسام تکتونيکي کانسارهاي ماسيوسولفايد : از لحاظ تکتونيکي اين کانسارها را به دو دسته کانسارهاي ماسيوسولفايد واقع در محل گسترش کف اقيانوسها ، ماسيوسولفيد همراه با روشهاي فرورانش ماسيوسولفايدها به نوع کروکو همراه با سنگهاي آتشفشاني اسيدي تا حد واسط کارک آلکاسن در روشهاي فرورانش يافت مي‌شود. ماسيوسولفايد نوع قبرس همراه سنگهاي آتشفشاني نوع تولئيتي درزون گسترش کف اقيانوس ، نوع پس شي همراه سنگهاي آذرآواري و سنگهاي آتشفشاني مافيک يافت مي‌شود.
عدسي‌هاي کروميت يا کروميتهاي تيپ آلپي
همراه با مجموعه‌هاي افيوليتي در کمربند آلپ هيمالايا يافت مي‌شوند اين کانسارها در لايه جبه زمين تشکيل مي‌شوند و سپس در نتيجه فرآيندهاي تکتونيکي به محيطهاي بسيار ناآرام پوسته‌اي وارد مي‌شوند. سنگ ميزبان اين کروميتها شديداً سرپانتيني شده و به شکل نيام يا عدسي يا انبان هستند. جايگاه تشکيل اينها در پشته‌هاي ميان اقيانوس يا حوضه‌هاي پشت قوسي است سن اين کانسارها پالئوزوئيک – مزوزوئيک و ترشيري است. فقط 2% از ذخاير کروميت دنيا را مي‌سازند اين کانسارها در اورال روسيه و کليه کشورهاي واقع در کمربند آلپ – هيمالايا از جمله ايران ، ترکيه ، عمان ، کروميتهاي ايران از جمله آلپي و در سبزوار ، نيريز ، جنوب شرق خراسان ، بيرجند - بندان شناخته شده‌اند.

ذخاير ايزومتريک

مانند ذخاير مس – موليبدن پورفيري که مشخصات آن تناژ زياد و عيار کم (عيار مس 0.5 -1%) است. شکل کانسارهاي پورفيري بيضوي تا بيضوي ناقص‌اند. گسترش سطحي آنها از گسترش عمقي آنها بيشتر است. نحوه برداشت روباز و نحوه پراکندگي آن افشان يا انتشاري يا رگچه‌اي و استوک درک يا داربستي است. سنگ ميزبان آن سنگهاي نفوذي حد واسط تا اسيدي پورفيري با خصلت کالک آلکالن از نظر بافت پورفيري رژيم تکتونيکي کانسارهاي مس پورفيري رژيم فرورانشي پوسته اقيانوس به زير پوسته اقيانوسي (در جزاير قومي) و پوسته‌اي اقيانوس به زير قاره‌اي در حاشيه قاره‌ها از لحاظ سني دوران دوم و سوم تعلق دارند. و يکي از مسائل مهم در سيستم پورفيري زونهاي آلتراسيون است که در بالاي توده نفوذي بعد که بخش اعظم ذخيره در آن است بعد پتاسيک و بعد سرسيتيک است

تخمين هزينه در پروژه هاي معدني با استفاده از مدلهاي اقتصادسنجي

مطالعات برآورد هزينه يکي از بخشهاي مهم بررسيهاي امکان‌سنجي پروژه‌هاي معدني مي‌باشد و نقش عمده‌اي در اقتصادي و يا غير‌اقتصادي معرفي کردن پروژه ها ايفا مي‌کند. بدين ترتيب برآوردهاي مستند و قابل اعتماد هزينه‌ها و در کنار آن تخمين درآمدهاي پروژه شالوده تحليل اقتصادي و تصميم بر سرمايه‌گذاري را شکل مي‌دهند.
در مطالعات امکان سنجي اوليه، با توجه به تعدد و تنوع گزينه‌هاي فني پروژه، مطالعات برآورد هزينه به صورت مکرر صورت گرفته تا از ديدگاه هزينه نيز گزينه‌هاي فني تجزيه و تحليل شوند. اين موضوع در عمل نسبتا پيچيده و وقت گير مي‌باشد. با اين ديدگاه استفاده از روشهاي آماري يا اقتصادسنجي برآورد هزينه که از جمله روشهاي متعدد برآورد هزينه است، نسبتا رايج مي‌باشد. مدلهاي اقتصادسنجي باعث سهولت زيادي در تخمين هزينه‌ها شده است. عدم شناخت کافي از اين مدلها به ويژه شيوه تقسيم‌بندي هزينه‌ها، چگونگي تخمين‌ها، مشکل بودن انطباق هزينه‌ها با شرايطي متفاوت با شرايطي که مدل در آن تهيه شده باعث شده که اين مدلها کمتر در داخل كشور رايج گردد.
در اين نوشتار گستره اين مدلها و فرآيندهاي تخمين مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج اين تحقيق امکان شناخت بهتر رفتار مدلها را فراهم نموده و زمينه را براي پژوهش در دست اقدام ديگري به منظور انطباق آنها با شرايط ايران و ارائه ضرائب تصحيح فراهم مي نمايد.
متن اصلي:

ارزيابي هزينه در معادن

در کليه پروژه‌هاي معدني اعم از روباز يا زيرزميني پيش‌بيني هزينه از مسايل مهم، پيچيده و زمان‌بر در جهت اجراي عمليات و يا سرمايه‌گذاري در بخشهاي مختلف مي‌باشد. در معادن، هزينه در سه بخش هزينه‌هاي سرمايه‌گذاري و هزينه‌هاي عملياتي و هزينه‌هاي عمومي برآورد مي‌شود. هر کدام از اين هزينه‌ها نيز مرتبط با مقوله روباز، زيرزميني و کارخانه کانه‌آرايي تقسيم‌بندي مي‌شود. در روش تخمين اقتصاد‌سنجي هزينه‌ها، مدلهاي زير هر يک به روش خاصي هزينه را برآورد نموده که نحوه استفاده از آنها بطور خلاصه در زير آورده مي‌شود.

مدل Gentry & Neil )1984)

اين مدل تخمين چگونگي ارزيابي هزينه پروژه‌هاي معدني را در دو قسمت هزينه‌هاي سرمايه‌اي و هزينه‌هاي عملياتي، ارائه مي‌کند.
الف) روشهاي ارزيابي هزينه سرمايه‌اي ثابت عبارتند از:
روش کنفرانسي، روش هزينه واحد، روش نسبت فروش کل، روش تعديل- ظرفيت نمايي، روش نسبت هزينه، روش نسبت هزينه جزء (تشکيل دهنده)، روش مدول و روش تخمين جزئي‌شده
در روش تعديل- ظرفيت نمايي از فرمول نمايي « = a (X) b هزينه » استفاده مي‌شود. a وb ضرائب ثابت بوده و براي اقلام مختلف هزينه تعيين شده اند. جدول 1 به عنوان نمونه مقادير اين ضرائب را براي برخي تجهيزات فرآوري نشان مي دهد.
ب) روشهاي ارزيابي هزينه‌هاي عملياتي عبارتند از:
روش پروژه‌هاي مشابه، روابط هزينه ظرفيت، هزينه جزء، خرد کردن هزينه‌ها که به عنوان نمونه در روش پروژه‌هاي مشابه در مورد معادن زيرزميني هزينه‌ها بصورت زير برآورد شده است
- هزينه دستمزد: 55-50 درصد هزينه عملياتي کل پروژه مشابه؛
- هزينه تعميرو نگهداري: 40 – 30 درصد هزينه عملياتي کل پروژه مشابه؛
- هزينه‌هاي متفرقه: 20 – 5 درصد هزينه عملياتي کل پروژه مشابه.

مدل AusIMM

اين مدل بر اساس اطلاعات معادن استراليا ارائه شده است. تخمين با در نظر گرفتن فاکتورهايي همچون زمين‌شناسي کانسار، توپوگرافي، محدوده پيت، ويژگيهاي مواد، نرخ‌هاي توليد، موقعيت‌هاي باطله، تامين انرژي و آب و نياز‌هاي بازاريابي انجام مي‌گيرد[2] و هرچه مقادير فوق بخوبي شناخته شوند، تخمين بهتري انجام خواهد گرفت.
تقسيم‌بندي هزينه در اين مدل بصورت زير مي‌باشد:
1- هزينه‌هاي سرمايه‌اي شامل معدنکاري سطحي، معدنکاري زيرزميني سنگ سخت، معدنکاري زيرزميني سنگ نرم و زغال سنگ، فرآوري، استخراج انحلالي و امور زير‌بنايي و ...
2- هزينه‌هاي عملياتي شامل آماده‌سازي مقدماتي، تجهيزات معدنکاري سطحي، معدنکاري زيرزميني سنگ‌سخت، معدنکاري زيرزميني سنگ نرم و زغال‌سنگ، فرآوري، اداري و سرپرستي و ... .
به عنوان نمونه در بخش هزينه‌هاي عملياتي مربوط به معدنکاري زيرزميني سنگ سخت هزينه‌هاي زير پيش‌بيني شده است
1- چالزني و آتشباري كارگاه استخراج؛ 2-تميز نمودن كارگاه استخراج؛ 3- نگهداري كارگاه استخراج؛ 4- آماده‌سازي كارگاه استخراج؛ 5- ترابري در كارگاه استخراج؛ 6- بالابري؛ 7-سرويسهاي معدني؛ 8- نظارت و كنترل

مدل MULAR 1982,1998

اين مدل شامل راه کار‌هايي به شکل نمودار ها، جدولها و معادلات براي تخمين سريع هزينه تجهيزات اصلي است، كه در صنعت معدنكاري و كانه آرايي از آنها استفاده مي شود. داده ها از منابع مختلف جمع آوري شده است. تخمين هزينه توسط معادلاتي به شکل، a(X)b = هزينه، انجام مي گيرد. X يك پارامتر مناسب و a و b ثابتهاي عددي مي باشند. اين داده‌هاي هزينه‌اي براي اهداف مختلفي بكار مي روند (همانند تخمين مقدماتي هزينه سرمايه‌اي ثابت ماشين آلات كانه آرايي). براي به روز كردن اقلام هزينه، از شاخص مارشال و سوئيفت M&S (كارخانه / معدن) استفاده مي شود.اين مدل براي تخمين هزينه معادن روباز، معادن زيرزميني و براي ماشين آلات كانه آرايي بكار برده مي شود.
براي تخمين هزينه سرمايه اي كل كارخانه و معدن، از مدل O'Hara الگو گرفته شده و علاوه بر آن يك بخش خلاصه شده و كوتاه در مورد تخمين درآمد پيشنهاد شده است
در اين مدل در حالت كلي هزينه ها در دو بخش زير مورد بررسي قرار گرفته‌اند:
- هزينه‌هاي معدن: هزينه‌هاي كلي معادن روباز و زيرزميني به صورت هزينه‌هاي سرمايه‌اي ثابت و هزينه‌هاي سرمايه‌اي متغير آورده شده است.
- هزينه‌هاي كارخانه: با ارائه توضيحات بيشتر، جزئيات بيشتري در مقايسه با بخش معدن بررسي شده است. همچون بخش هزينه‌هاي معدن، در بخش كارخانه نيز هزينه‌هاي عملياتي به طور خاص و مشخص برآورد نشده است.
به عنوان نمونه پارامترهاي تابع هزينه براي سنگ شکن فکي در بخش تجهيزات کانه‌آرايي طبق جدول 2 و3 مي‌باشد. aوb ضرائب ثابت و X ميزان دهانه گلوگاه سنگ شکن مي باشد.
1- هزينه‌هاي تجهيزات معدنکاري
2- موارد منظور نشده

- مدل CANMET ) 1986) (مرکز تکنولوژي مواد معدني و انرژي کانادا)

اين مدل ويژه معادن کوچک زيرزميني با توليد زير 500 تن در روز است. تخمين هزينه ها طي چهار مرحله صورت مي گيرد
مرحله 1- شناخت اساسي طرح مشتمل بر سنجش موقعيت، شرايط محلي، اندازه، شكل و عمق كانسار، شرايط آب، زمين و سنگ. اين اطلاعات به عنوان اطلاعات پايه در مدل لحاظ مي شود.
مرحله 2- با داشتن اطلاعات پايه از مرحله 1، ساير بحث‌هاي كليدي اعم از نرخ توليد، راه دسترسي معدن،
روش معدنكاري، ترتيب استخراج انجام مي شود.
مرحله 3- استفاده كننده اكنون مي تواند تخمين‌هاي هزينه‌هاي سرمايه‌اي و عملياتي را تكميل كند. اين مرحله با استفاده از بخش‌هاي تخمين هزينه‌هاي سرمايه‌اي و عملياتي كه مي آيد، انجام مي شود.
مرحله 4- كل هزينه‌هاي سرمايه‌اي و عملياتي به کمک يك فاكتور هزينه ناحيه‌اي (منطقه‌اي)، تصحيح مي‌گردد.
بعنـوان نمـونه منحني هزينه آمـاده سازي ساختـگاه در شکل 1 آورده شده است. هزينـه تـابع مساحت ساختگاه مـي باشد.
ادامه دارد .....
/خ