اتمسفر زمين را بر حسب چگونگي روند دما، اختلاف چگالي، تغييرات فشار، تداخل گازها و سرانجام ويژگيهاي الکتريکي به لايه‌هاي زير تقسيم کرده‌اند:
1- تروپوسفر Troposphere
2- استراتوسفر Stratosphere
3- مزوسفر Mesosphere
4- يونسفر Ionosphere
5- اگزوسفر Exosphere

1- تروپوسفر

تروپوسفر پايين ترين لايه اتمسفر است که خود از لايه هاي کوچکتري تشکيل شده است.
وجه تمايز اين لايه با ديگر لايه هاي اتمسفر، تجمع تمامي بخار آب جو زمين در آن است؛ به همين دليل بسياري از پديده هاي جوي که با رطوبت ارتباط دارند و عاملي تعيين کننده در وضعيت هوا به شمار مي آيند (از قبيل ابر، باران، برف، مه و رعد و برق) تنها در اين لايه رخ مي دهند.
منبع حرارتي لايه تروپوسفر انرژي تابشي سطح زمين است. از اين رو با افزايش ارتفاع با کاهش دما مواجه خواهيم بود.
ضخامت تروپوسفر، از شرايط حرارتي متفاوتي که در عرضهاي جغرافيايي مختلف حاکم است تبعيت مي کند. اين ضخامت معمولاً از 17 تا 18 کيلومتر در استوا به 10 تا 11 کيلومتر در مناطق معتدل و 7 تا 8 کيلومتر در قطبها تغيير مي کند.

2- استراتوسفر

لايه استراتوسفر بر روي لايه تروپوسفر قرار دارد و ضخامت متوسط آن حدود 23 کيلومتر است. در 3 کيلومتر اول استراتوسفر، دماي هوا ثابت است اما در قسمتهاي بالاتر دماي هوا با ارتفاع افزايش مي يابد.
در استراتوسفر به ندرت ابر تشکيل مي شود و تنها در شرايط ويژه اي ممکن است ابرهاي کوهستاني به نام ابرهاي مرواريدي در ارتفاع 21 تا 29 کيلومتري از سطح زمين ظاهر شوند که علت وجود آنها حرکات موجي شکل هوا از سوي موانع مي باشد.
از ديگر ويژگيهاي مهم استراتوسفر وجود ازن در اين لايه است که بخصوص در ارتفاع 20 تا 30 کيلومتري سطح زمين بر اثر واکنشهاي مختلف فتوشيميايي بدست مي آيد. مقدار ازن در اين لايه معمولاً روند فصلي دارد حداکثر آن در بهار و حداقل آن در پاييز مشاهده مي شود.

3- مزوسفر

در بالاي لايه گرم ازن لايه مزوسفر قرار دارد که دما در آن متناسب با افزايش ارتفاع با آهنگ 3/0 سانتيگراد به ازاي هر 100 متر کاهش مي يابد به طوريکه دما در مرز فوقاني آن در ارتفاع 80 تا 90 کيلومتري به 80- درجه سانتيگراد مي رسد. و نتيجه اين دماي پايين انجماد بخار آب ناچيز موجود در اين لايه است که باعث بوجود آمدن ابرهاي شب تاب مي شوند. اين ابرها درتابستان و در عرضهاي بالا ديده مي شوند. مزوسفر سردترين لايه اتمسفر تلقي مي شود.

4 - يونوسفر

از بخش فوقاني مزوسفر تا ارتفاع تقريبي 1000 کيلومتري اتمسفر زمين، بار الکتريکي شديدي حاکم است که زاييده وجود يونها و الکترونهاي آزاد است. در حقيقت پرتوهاي پر انرژي خورشيد که از فضاي خارج به طبقات بالايي اتمسفر وارد مي شوند باعث گسستگي پيوند يا يونيزاسيون مولکولها و اتمها مي شوند. بر اثر يونيزاسيون، الکترون آزاد مي شود و باقي مانده اتم به صورت يون در مي آيد؛ به همين علت اين لايه از جو را يونوسفر ناميده اند.
شدت يونيزاسيون در تمام ارتفاعات يونسفر يکسان نيست؛ بنابراين لايه هاي متفاوت با تراکم الکترون و يون متفاوت با ارتفاعات مجاور خود در يونسفر وجود دارد؛
اين لايه ها در ارتباطات راديويي اهميت بسياري دارند. اين لايه ها عبارتند از لايه هاي D,E,F .

5 - اگزوسفر

شرايط موجود در يونوسفر در اين لايه نيز حاکم است؛ بدين معني که گازها در اين لايه همچنان قابليت هدايت الکتريکي خود را حفظ مي کنند. سرعت ذرات در اين لايه بسيار زياد است و در مواردي به 2/11 کيلومتر در ثانيه مي رسد.
اگزوسفر لايه گذار جو به فضاي کيهاني به شمار مي آيد که بخش فوقاني آن را در ارتفاع بيش از سه هزار کيلومتري از سطح زمين برآورد کرده اند.
منبع:http://www.academist.ir
/خ