شهرداران در جهان با ميزان توانايي هاي شان در جمع آوري زباله، روان سازي ترافيک، توسعه مراکز تجاري و تفريحي، رفع مشکل مسکن و کنترل جرم مورد قضاوت عموم قرار مي گيرند. آنها به وسيله اين کارها اعتبار کسب مي کنند و اين اعتبار با راي مردم، اعضاي شورا و يا هر نوع انتخاب ديگري تاييد مي شود و به کار آنها استحکام مي بخشد. شهرداران با فعاليت هاي متفاوتشان شناخته مي شوند، فعاليت هايي که محبوبيت آنها را دچار نوسان مي کند. محبوبيت و مقبوليت والتر ولتروني شهردار رم در سال هاي اخير بين 60 تا 80 درصد در تغيير است در حالي که رومانو پرودي رييس جمهور فعلي و يا سيلويو برلوسکوني رييس جمهور سابق براي به دست آوردن تنها نيمي از اقبال عمومي سخت در تلاش بودند. در نيويورک، جيولاني شهردار سابق نيز در حادثه 11 سپتامبر با مديريت قوي توانست اقبال عمومي را به سوي خود جلب کند و به عنوان چهره برتر سال شناخته شود تا اين اقبال را به عنوان پشتوانه اي براي انتخابات آينده رياست جمهوري آمريکا نگه دارد. کلاوس ووريت شهردار برلين نيز گرچه با مشکلات اقتصادي فراواني دست به گريبان است اما در پايتخت آلمان به عنوان محبوب ترين سياستمدار به شمار مي آيد. آنيکا بيلستروم شهردار استکهلم سويد به رغم اينکه حزب سوسيال دموکرات که در آن عضويت دارد، نمايش ضعيفي از خود نشان داد اما به تنهايي طرفداران زيادي در بين گروه هاي کم درآمد جامعه پيدا کرده است. دليل اين محبوبيت در بين مردم ساده است: «کار شهرداران». عمل گرايي نه تصويرگرايي موضوعي است که شهروندان روي آن حساب مي کنند. اما در اين بين نوع نظامي که مديريت شهري در آن به فعاليت مي پردازد نيز داراي اهميت بالايي است چراکه اين نظام ميزان قدرت مديران شهر را مشخص مي کند. نظامي که مي تواند در آن دولت حرف اول را بزند و به نوعي مديريت شهر تحت سلطه دولت باشد و يا اينکه وظايف آن به مردم تنفيذ شده باشد. در هريک از اين نظام ها مدير شهر و يا شهردار و همچنين شوراها داراي ميزان قدرت متفاوتي هستند که براساس اين قدرت ارتباط آنها با مردم مشخص مي شود.
سابقه طولاني آمريکايي ها در انتخاب شهردار
نيم قرن پيش در شيکاگو سومين شهر بزرگ ايالات متحده فردي بر مسند شهرداري اين شهر نشست که در حال حاضر پسر ارشدش ميراث دار او در شهرداري شيکاگو است. سال 1955 انتخابات شهرداري هاي شيکاگو در حالي برگزار شد که ريچارد ژوزف دالي نماينده حزب دموکرات در اين انتخابات به شمار مي رفت و در نهايت با 159 هزار و 762 راي بر رقيب جمهوريخواه خود پيروز شد. او بعد از اين انتخابات با مديريت بسيار مدبرانه اش در شيکاگو، پنج بار ديگر نيز کليددار شهر شد تا در نهايت بعد از 21 سال «آقاي شهردار» بودن، بر اثر سکته در دفتر کارش با شيکاگو خداحافظي کند.
اما خاطره خوش شهردار بودن دالي در ذهن اهالي شيکاگو باقي ماند و 13 سال بعد پسر ارشد فرعون آمريکايي لقبي که برخي به دالي مي دادند توسط مردم بر مسند رياست شهر شيکاگو نشست. سال گذشته دالي پسر، پنجمين دوره مديريت خود بر شهرداري اين شهر را آغاز کرد تا به رکورد پدرش در ميزان سال هاي شهردار بودن، نزديک شود.
همگان بر اين باورند که اعتبار نخستين انتخاب دالي به عنوان شهردار توسط پدرش شکل گرفت اما در دوره هاي بعد اين اعتبار با فعاليت هاي موثرش در شهر محکم شد و مردم شيکاگو به خون «شهردار بودن» در رگ هاي «دالي»ها اعتقاد پيدا کردند.
در ايالات متحده از ديرباز اشکال مختلفي از حکومت هاي شهري وجود داشته اند که در اين بين نوع «شهردار شورا» آزمايش خود را به عنوان يکي از انواع حکومت هاي شهري موفق پس داده است. در حال حاضر در 26 شهر اصلي آمريکا اين نوع حکومت شهري حاکم است که در آن روابط بين شهردار و شورا بدون ابزار خاصي همسو و هماهنگ مي شود ولي به طور کلي شوراهاي شهر که در دوران استعمار حاکميت زيادي داشت، با گسترش نقش شهردار قدرت خود را از دست دادند.
در اين نظام هم اعضاي شورا و هم شهردار به صورت مستقيم با آراي عمومي انتخاب مي شوند ولي شهردار دستگاه اداري و قدرت اجرايي قوي اي دارد. همچنين شهردار با اشراف بر شورا مي تواند مصوبات آن را «وتو» کند. حق وتو مي تواند مطلق باشد يا با طرح سيوالاتي موضوع به شورا عودت داده شود تا با اکثريت آزاد اعضا، شورا تغييرات مورد نظر در طرح را ايجاد کند. معمولا شهردار بودجه شهر يا منطقه تحت پوشش خود را براي ارايه به شورا تنظيم و تهيه مي کند و از شورا مي خواهد تا با تشکيل جلسه به سيوالات مشخص پاسخ دهد. نوع ديگر حکومت شهري در ايالات متحده آمريکا نوع «مدير شورا» است که هم اکنون در 13 شهر آمريکا حاکم است. چنين الگويي از شيوه سازماندهي شرکت هاي تجاري که در دهه نخست قرن بيستم وجود داشتند نشات گرفت. در آن زمان شرکت هاي تجاري يک مدير عامل با هياتي از مديران تحت مسيوليت خود را براي انجام فعاليت هايي انتخاب مي کردند. با استفاده از اين مفهوم در حکومت شهري شوراي کوچکي با سه الي 9 نفر عضو که از سوي مردم انتخاب مي شدند شکل گرفت. از جمله وظايف اين شوراها صدور حکم، تنظيم و تصويب بودجه، تصميم گيري در مورد نرخ ماليات ها و معرفي «مدير شهر» است. چنانچه شهردار وجود داشته باشد او يک نقش تشريفاتي خواهد داشت بنابراين رييس اجرايي واقعي مدير شهر است. جايگاه مدير شهر به طور معمول در آيين نامه ها و منشور شهري تعريف شده است و بنابراين شورا در امور اداري مربوط مداخله نمي کند البته او موظف است تمام اطلاعات لازم براي تصميم گيري شورا را تامين کند. در برخي از شهرها، شهردار در اين نظام مي تواند رييس يا اعضاي انجمن را انتخاب کند ولي بعد از آن ديگر حق اعمال نفوذ مستقيم در امور آن انجمن را ندارد و يا اين نقش بسيار کم رنگ خواهد بود.
آخرين نوع حکومت شهري در ايالات متحده نوع کميسيوني است که تشکيلات کوچ مرسوم به کميسيون هاي انتخابي جايگزين شورا ها هستند و سياست هاي عمومي اداره شهر را بر عهده دارند. در شکل کميسيوني يکي از اعضاي کميسيون به عنوان شهردار از سوي اعضاي کميسيون انتخاب مي شود و در برخي موارد اين عضو کميسيون از طريق آراي مستقيم مردم براي تصدي سمت شهردار برگزيده مي شود.
انگليس نوپا در انتخاب مستقيم شهردار
کن ليوينگستون شهردار جنجالي لندن تنها شش سال است که به عنوان نخستين شهردار با راي مستقيم مردم انتخاب شده است و نيمي از دوره دوم شهردار بودنش را در پايتخت انگليس گذرانده است. او که سابقه طولاني در شوراي لندن بزرگ دارد خواهان معرفي شدن از طرف حزب کارگر در نخستين سال انتخابات سراسري شهرداري در لندن به عنوان کانديداي رسمي اين حزب بود اما مقامات حزب فرانک دابسون را بر او ترجيح دادند. اين موضوع باعث شد تا ليوينگستون که اعتقاد جدي به خود در تحول شهر لندن داشت به طور مستقل وارد رقابت هاي انتخاباتي شود. اين اقدام، مسيولان حزب کارگر را وادار کرد تا او را از حزب اخراج کنند اما در نهايت ليوينگستون پيروز انتخابات بود و به خاطر سابقه اي که در شوراي لندن داشت توانست راي لندني ها را به خود جلب کند. سال 2004 دومين دوره انتخابات شهرداري در لندن برگزار شد و اين بار ليوينگستون با حزب کارگر آشتي کرد تا کانديداي رسمي اين حزب در اين انتخابات باشد. حال او يک سابقه چهار ساله در اداره شهر داشت و مهمترين اقداماتش در فعاليت هاي ترافيکي خلاصه مي شد. مهمترين اين فعاليت ها گرفتن بهاي تردد خودرو در مراکز شهر به طور روزانه بود که تا 30 درصد از حجم ترافيک آن مناطق کاست. گفته مي شود دوستداران و دشمنان نخستين شهردار مردم لندن به يک ميزان هستند ولي دوستداران او با شرکت گسترده در دومين دوره انتخاب شهردار، او را بار ديگر نماينده خود در کلانشهر لندن کردند. اما مردم جهان مي پرسند، کشوري که سابقه طولاني در تشکيل پارلمان هاي محلي دارد چرا اين قدر دير به فکر انتخاب مستقيم شهردار افتاد سيوالي که در سال 1997 مسيولان حزب کارگر به آن پاسخ گفتند و با ارايه مانيفست انتخاباتي خود، گامي را براي اصلاحات در حزب کارگر نيز برداشتند. انتخاب مستقيم شهردار در آن زمان مي توانست بهترين وسيله براي احياي سيستم رو به زوال دولت هاي محلي باشد. شرکت کنندگان در انتخابات محلي انگلستان در دهه 1990 ميلادي به شدت سقوط کرده بودند و بريتانيا در قعر جدول ليگ انتخابات کشورهاي عضو در اتحاديه اروپا از نظر ميزان شرکت کنندگان قرار داشت. نتايج انتخابات شوراي محلات شهرهاي انگليس نسبت به سطح ملي بسيار نااميدکننده بود. با توجه به اين اوضاع و احوال شهرداران انتخابي مي توانستند اين چرخه نادرست را به چرخه اي کارا تبديل کنند. همچنين جدايي بين قدرت شهردار و شورا اين عقيده را محکم تر کرده بود که با انتخاب مستقيم شهردار شفافيت در تصميم گيري ها به وجود مي آيد. به طور خلاصه براي حمايت از اصلاحات در سطح محلي انتخاب شهردار يک سياست در راستاي تمرکززدايي به حساب مي آمد و اعتماد عمومي را در روشي دموکراتيک افزايش مي داد. بعد از برگزاري نخستين انتخابات شهرداري در لندن نظرسنجي هايي هم از اهالي لندن به عمل آمد که يکي از موارد اين نظرسنجي ها نشان مي دهد داشتن شهردار نسبت به داشتن انجمن شهر از محبوبيت بيشتري برخوردار است. 34 درصد لندني ها بعد از انتخابات معتقد بودند که انتخاب شهردار باعث واگذاري قدرت بيشتر به اين فرد مي شود ولي در عين حال 83 درصد وجود شوراي لندن بزرگ را براي نظارت بر کار شهردار لازم مي دانستند. پيش از انتخابات سال 2000 در انگليس شهرهاي اين کشور شهرداراني تشريفاتي داشتند که فاقد قدرت اجرايي بودند و قدرت بيشتر در دست شوراهاي محلي بود.
چين حاکميت کمونيست ها بر شهرداري ها
«پنگ چن» شهردار سابق پکن سال 2004 به دليل توانايي نداشتن در کنترل شيوع بيماري سارز ابتدا از حزب کمونيست برکنار شد و بعد از سمت خود خلع شد.
اما «وانگ چي شان» در دومين جلسه دوازدهمين کنگره خلق شهرداري پکن جاي شهردار قبلي را گرفت و توسعه اقتصادي را مهمترين وظيفه خود عنوان کرد. او تصوير سازي در بعد خارجي و تکيه بر مردم را در بعد داخلي شعار خود قرار داد و استراتژي اي تحت عنوان «پکن جديد، المپيک هاي بزرگ» را تدوين کرد. شهرداري پکن يکي از شهرداري هايي است که مستقيما تحت رهبري دولت مرکزي اداره مي شود و شهردار آن مستقيما به دولت مرکزي گزارش مي دهد. شهردار و معاونان او توسط کنگره خلق شهرداري انتخاب مي شوند. طبق قوانين چين، کميته ثابت کنگره خلق در سطح محلي اختيار تعيين مقامات محلي تا سطح معاونان ارشد را دارد اما فقط در جلسه سالانه با حضور تمام اعضا، حق انتخاب رييس دولت محلي شهردار را پيدا مي کند. کنگره خلق شهرداري پکن يک نماينده مقتدر دولتي است که نمايندگان آن توسط نمايندگان کنگره هاي خلقي مناطق و بخش ها انتخاب مي شوند. اين کنگره براي مدت پنج سال خدمت مي کند و شهردار و معاونان وي در جلسات از طريق راي گيري انتخاب مي شوند. کميته حزب کمونيست شهردار پکن از اقتدار و قدرت بالايي در تصميم گيري ها و رهبري امور پکن برخوردار است. دولت شهري پکن از شهردار، معاونان شهردار، دبيرکل روساي کميته هاي مختلف، ادارات و دفاتر تشکيل مي شود. دولت خلق شهرداري پکن براي يک دوره پنج ساله تعيين مي شود و از اختياراتي مانند اجراي تصميمات کنگره شهرداري پکن و کميته ثابت آن اجراي تصميمات و دستورات شوراي دولتي، اتخاذ معيارهاي اداري و صدور آيين نامه، هدايت و نظارت بر کار دپارتمان هاي کاري مربوط به خود، تدوين برنامه هاي شهري و بودجه براي برنامه هاي توسعه اقتصادي و اجتماعي، مديريت اداري، اقتصادي، آموزشي، پرورشي، علوم، فرهنگ، بهداشت عمومي و… برخوردار است. شهرداري پکن هشت شهرداري منطقه دارد اما هميشه سطح پايين تر تابع سطح بالاتر است. در شهرهاي ديگر جهان نيز با مدل هاي مختلف انتخاب شهردار مواجه مي شويم اما در نهايت اعتبار شهرداران با نوع فعاليت آنها ارتباط دارد. اعتباري که ژاک شيراک را به کاخ رياست جمهوري فرانسه هدايت کرد يا لي ميونگ باک شهردار سيول را در روياهاي رياست جمهوري مي برد.
منبع:http://www.academist.ir/خ