نيکولاس کوپرنيک در نوزدهم سال 1473 در شهر تورن واقع در لهستان متولد شد و چون پدرش را از دست داده بود تربيت و پرورش او به دست عمويش انجام گرفت. عمويش که يکي از کشيشان بزرگ بود او را براي تحصيل به دانشگاه «کراکووي» فرستاد. کوپرنيک در بيست و سه سالگي براي تحصيل در رشته طب به دانشگاه «پادو» وارد شد و ضمناً در دانشگاه بولوني تحصيل نجوم مي کرد. طولي نکشيد که در اثر بروز استعداد خويش يک کرسي تدريس رياضيات را به دست آورد. کوپرنيک در سن 25 سالگي به شهر رم آمد.
او در دانشگاه رم استاد اختر شناسي شد و به شاگردانش علوم آسمان شناسي نقل شده از دورانهاي پيشين را که اخترشناس يوناني «بطلميوس» حدود 1370 سال قبل از زمان او بنيان نهاده بود تدريس مي کرد. در تصوير بطلميوس از نظام عالم زمين مرکز عالم است و سيارات هر يک در دايره اي که شعاع آن فاصله سياره تا زمين است به گرد زمين مي چرخند. اين نظريه پاکيزه و مرتب بود و مي شد از آن براي محاسبات مداري سياره ها نيزاستفاده کرد اما هرچه که بود نظريه اي غلط بود و بايد هزار و هفتصد سال مي گذشت و مشاهدات نجومي با دقت کافي امکانپذير و انجام مي شد تا زمينه به زير سؤال رفتن آن فراهم مي گرديد. آغاز گر انقلاب علمي که سرانجام علم يونان را از تخت به زير کشيد نيکولاس کوپرنيک بود که با کار خود انسان انديشگر را در مسيرخلاقيت بهتري قرار داد. براساس نظريه بطلميوس عالم از شرق به غرب به دور زمين مي گردد ولي کوپرنيک خود از آنچه که درس مي داد ناراضي بود. بسياري از چيزهايي که او مشاهده کرده بود با اين فرضيه قابل توجيه و بيان نبود و خود فرضيه نيز داراي تضادها و تناقضهايي بود، مثلاً چرا ستارگان در مقايسه با ماه سريعتر حرکت مي کردند تا در مقايسه با خورشيد؟ چرا تعدادي از ستارگان به ظاهر حرکتي دوراني به دور آسمان داشتند؟ به همين جهت تصميم گرفت کرسي استادي خود در دانشگاه را ترک کند تا بتواند عميق تر و اصولي تر به پژوهش در دانش اخترشناسي بپردازد. او در سال 1501 پس از چند سال تحقيق در ايتاليا به وطن خود بازگشت و در آنجا به عنوان متولي کليساي جامع شهر فرائن بورگ در پروسيا و دبير و مشاور عمويش در منطقه «ارم لند» به کار پرداخت. او به عنوان کشيش کليساي شهر مراسم مذهبي را رهبري مي کرد و به عنوان پزشک به معالجه بيماران مي پراخت. به عنوان يک مخترع يک سيستم سد بندي و ذخيره آب با يک آسياي آبران اختراع کرد که بوسيله آن آب آشاميدني از يک رودخانه که در فاصله 3 کيلومتري قرار داشت به داخل شهر هدايت مي شد و بالاخره به عنوان رياضيدان و حسابدار يک روش پولي سکه اي جديد براي پروسياي غربي و پادشاهي لهستان بنا نهاد. از آنجايي که نخستين تلسکوپ سالها پس از مرگ او اختراع شد مجبور بود براي پژوهش در زمينه حرکات اجرام آسماني تنها به چشمان خود متکي باشد.
او براي اين کار دستور داد در اتاق مطالعه اش در برج کليسا شکافهايي در سقف ايجاد کنند. او مي توانست شبها مشاهده کند که ستارگان چگونه بر فراز اين شکافها عبور مي کنند. وي در سال 1507 دريافت که اگر به جاي زمين خورشيد مرکز عالم فرض شود جداول نجومي موقعيت مکاني سيارات با دقت بس بهتري قابل محاسبه است. ترتيب جديدي که کوپرنيک براي موقعيت سيارات بر پايه افزايش فاصله آنها تا خورشيد در نظر گرفت- يعني ترتيب: عطارد، زهره، زمين، ماه، مريخ، مشتري و زحل جاي ترتيب قبلي در نظريه زمين مرکزي را گرفت. بنابر اصل پيشنهادي کوپرنيک چنانچه مدار گردش زمين به دور خورشيد از مدارات مشتري و زحل تنگ تر باشد زمين متناوباً از آنها پيش افتاده، سبب مي شود آن دو در آسمان شب در حال چرخش در جهت معکوس به نظر آيند. ديگر اينکه پديده تقديم اعتدالين را اينک مي شد با فرض تکان خوردن زمين (لرزش خفيف شبيه لرزش ژله) حين چرخش به دور محور خود توضيح داد.
اعتدالين به هنگام عبور خورشيد از صفحه مدار بر استواي زمين رخ مي دهند و برابري طول شب و روز در سراسر کره زمين را سبب مي شوند. اعتدال بهاري حوالي اول فروردين ماه و اعتدال پاييزي در حوالي آخر شهريور رخ مي دهد. مشکل در آن زمان اين بود که اعتدالين هر سال اندکي زودتر رخ مي دادند و نظريه قديمي بطلميوس قادر به توضيح آن رويداد نبود. پيدايش فصول سال نيز اگر زمين در سال يکبار به دور خورشيد مي چرخيد و محور آن با راستاي قرار گرفتن خورشيد زاويه مي ساخت، بهتر قابل توضيح بود. کوپرنيک تقريباً چهل سال براي تکميل پژوهشهاي اخترشناسي خود وقت صرف کرد. با پايان يافتن پژوهشها ثابت کرد که تصوير جهاني بطلميوس اشتباه است. خورشيد و ساير ستارگان فقط در ظاهر به دور زمين مي گردند. کوپرنيک ثابت کرد که در حقيقت اين خورشيد است که در مرکز جهان ما قرار دارد و زمين- مانند معدودي از اجرام آسماني بزرگ ديگر که او مشاهده کرده بود- به دور خورشيد در گردش است. او اين سياره ها را Planet ناميد که از واژه اي يوناني به معناي مهاجر گرفته شده است که شامل سياراتي است که پيش از اين ذکر شد. کوپرنيک درباره ماه فرضيه بطلميوس را تأييد مي کرد و به اين باور بود که ماه واقعاً به دور زمين مي چرخد، در حاليکه زمين به دور خورشيد مي گردد و ماه به عنوان قمر زمين به همراه آن به دور خورشيد مي گردد. کوپرنيک تا اواخر عمر خود از چاپ کامل نظرات خارق العاده خويش خودداري کرد و تنها در سال 1543 بود که «گفتار درباره چرخش کرات سماوي» او انتشار يافت. افکار آماده در کتاب کوپرنيک بنيادي تر از آن بود که بتوان آنها را جدي گرفت. يک نسخه چاپ شده از آثارش درست قبل از مرگ در بستر بيماري به دست او رسيد چون او در آن زمان بيش از هفتاد سال سن داشت و مفلوج و تقريباً نابينا بود بعيد به نظر مي رسيد که موفق به ديدن اين اثر بزرگ چاپي شده باشد، اثري که او براي خلق و ايجاد آن تمام عمرش را کار کرده بود. کوپرنيک در بيست و چهارم ماه مه سال 1543 هنگامي که فقط چند روزي از انتشار کتابش مي گذشت وفات يافت. کوپرنيک بدون آنکه بداند چه خدمت ارزنده اي به جهان بشريت کرده است دار فاني را وداع گفت. سرانجام پس از گذشت يکصد و پنجاه سال از مرگش دانشمندان انديشه هاي او را پذيرفتند. کوپرنيک امروزه بيش از چهار سده پس از مرگش، يکي از بزرگترين ها در قلمرو دانش به شمار مي رود.
منبع:http://www.academist.ir
/خ