ريشه لغوي
کلمه آلدئيد ( Aldehyde ) از دو واژه الکل ( Alcohal ) و هيدروژن‌گيري ( dehydrogenation ) گرفته شده است. هرگاه از الکل نوع اول هيدروژن‌گيري شود، در آن صورت ، ماده اي توليد مي‌گردد که آلدئيد ناميده مي‌شود.
نامگذاري آلدئيدها
در نامگذاري قديمي ، نام آلدئيد از نام اسيد آلي مربوطه آن گرفته مي‌شد. مثلا آلدئيد فرميک از اسيد فرميک ، آلدئيد استيک را از اسيد استيک و آلدئيد پروپيونيک از اسيد پروپيونيک بوجود آمده است. در نامگذاري جديدي براي نامگذاري آلدئيدها ، ابتدا طولاني‌ترين زنجير حاوي عامل آلدئيدي را انتخاب مي‌شود و سپس شماره گذاري اتمهاي کربن از جهتي که گروه آلدئيدي قرار گرفته است، انجام مي‌گيرد. براي نامگذاري ، ابتدا شماره و نام شاخه‌هاي فرعي را نوشته ، در پايان ، اسم هيدروکربن را بطور کامل ذکر و پسوند آل (al) بر آخر آن افزوده مي‌شود.
تهيه آلدئيدها از اکسيد گردن الکلهاي نوع اول
با استفاده از برخي اکسيد کننده‌هاي ملايم مثل دي‌اکسيدمنگنز ، واکنشگر CrO3/H+/CH3COCH3) Jones) يا واکنشگر CrO3/HCl/Pyridine) Sarett) يا واکنشگر (CrO3/2pyridine/CH2Cl2) و کروميل کلريد Cr2Cl2 ، الکل هاي نوع اول و دوم بصورت محدود اکسيد مي‌شوند.
الکل هاي نوع اول به آلدئيد و نوع دوم به کتون هم کربن خود تبديل مي‌گردند.
تهيه آلدئيدها و کتونها با استفاده از ترکيبات آلي فلزي
گاهي اوقات از ترکيبات آلي فلزي براي سنتز آلدئيدها و کتونها استفاده مي‌شود. در سالهاي اخير ، براي سنتز ترکيبات کربونيل‌دار از R2Cd يا RZnX يا R2Zn استفاده زياد شده است. قدرت هسته خواهي ملايم و محدود اين واکنشگرها اين امکان را فراهم مي‌کند که از کلرواسيدها ، کتونهاي مربوطه سنتز شود.
تهيه آلدئيدها از اورگانومنيزين‌ها
از فعل و انفعال اورگانومنيزين‌ها با نيتريل‌ها و آميدها نيز مي‌توان آلدئيد و کتون تهيه نمود. البته براي تهيه آلدئيد بايد آميد به شکل فرم آميد باشد.
سنتز آلدئيدها از واکنش آلکوکسي هيدريدليتيم آلومينيوم با آميدها و کلرواسيدها
احياي کلرواسيدها و آميدها به کمک هيدريديهاي مناسب از قبيل تري‌آلکوکسي هيدريد ليتيم آلومينيوم به تشکيل آلدئيد مربوطه منجر مي‌گردد. توجه به اين نکته ضرورت دارد که احياي کلرواسيدها بوسيله تري‌ترسيو بوتوکسي ليتيم آلومينيوم در دماي پايين در حدود 78- درجه سانتي‌گراد و در حلالهاي مناسب مانند دي‌گلايم MeO-CH2-CH2-O-CH2-CH2-OMe انجام مي‌شود.
براي تبديل آميدها به آلدئيدهاي مربوط ، از دي‌آلکوکسي هيدريد ليتيم آلومينيوم نيز مي‌توان استفاده کرد.
تهيه آلدئيدها از طريق هيدروفرميه کردن آلکنها
آلکنها در حضور کاتاليزور تريس‌تري فنيل فسفين روديم کلرايد با هيدروژن و منوکسيد کربن ترکيب و به تشکيل آلدئيد منجر مي‌شود. با توجه به اينکه در اين واکنش به يکي از کربنهاي پيوند دوگانه ، هيدروژن و به کربن ديگر ، عامل آلدئيدي (-CHO) متصل مي‌شود، لذا اين واکنش را هيدروفرميله شدن مي‌گويند. در حضور کاتاليزور ذکر شده فقط يک نوع آلدئيد توليد مي‌شود. هر گاه از اکتا کربونيل دي‌کبالت به عنوان کاتاليزور استفاده شود، دو نوع ايزومر توليد مي‌شود.
تهيه آلدئيدها از نيتريل‌ها
در دماي پايين ، نيتريل‌ها با هيدريدليتيم آلومينيوم ترکيب مي‌شوند و کمپلکس حد واسط را تشکيل مي‌دهند. اين کمپلکس در حضور محلول اسيد هيدروليز مي‌شود و آلدئيد مربوطه را توليد مي‌کند.
سنتز آلدئيدهاي آروماتيک با استفاده از واکنش کاترمن
يکي از روشهاي تهيه آلدئيدهاي آروماتيک اين است که در حضور يک اسيد لوئيس مناسب مثل کلروآلومينيوم يا کلريد روي ، سيانيد هيدروژن و کلريد هيدروژن با ترکيبات آروماتيک واکنش داده شوند.
سنتز آلدئيدهاي آروماتيک با استفاده از دي‌متيل فرم‌آميد فسفريل کلرايد
از اختلاط اکسي تري‌کلرو فسفر با فرم‌آميد ، کمپلکس تشکيل مي‌شود که به دي‌متيل فرم‌آميد فسفريل کلرايد موسوم است و مي‌تواند در واکنشهاي جانشيني الکترونخواهي آروماتيک شرکت نمايد. با اين روش حتما آلدئيدهاي هتروسيکل‌هايي مانند تيوفن و فوران نيز سنتز شده‌اند.
سنتز آلدئيدهاي آروماتيک از فنل ها و کلروفرم در حضور هيدروکسيد سديم
با استفاده از واکنش کلروفرم قليايي شده با فنل‌ها و از طريق جانشيني الکترونخواهي دي‌کلرو کاربن روي حلقه آروماتيک مي‌توان آلدئيد سنتز نمود.
خواص شيميايي آلدئيدها و کتون ها
آلدئيدها و کتونها در چند نوع فعل و انفعال شرکت مي‌کنند که اهم آنها به قرار زير است:
* حمله الکترونخواهي اسيدهاي لوئيس روي اکسيژن گروه کربونيل ، موجب افزايش دانسيته بار مثبت کربن گروه کربونيل مي‌شود که در نهايت ، موجب افزايش خصلت اسيدي پروتونهاي کربنهاي آلفاي کربونيل مي‌گردد. صحت اين نکته بوسيله روشهاي افزاري تاييد شده است. به عنوان مثال ، محلولي از استن و سوپراسيد (SbCl5 , FSO3H ) در دي‌اکسيد سولفور مايع و در60- درجه سانتي‌گراد بوسيله n.m.r مطالعه و مشاهده شده است که جذب پروتونهاي استن در ميدانهاي ضعيف‌تري صورت مي‌گيرد.
* حمله هسته‌خواهي بر کربن گروه کربونيل ، دومين دسته وسيع از واکنشهاي آلدئيدها و کتونها را تشکيل مي‌دهد. به عنوان مثال ، از افزايش آب بر آلدئيدها و کتونها ، ديول دو قلو (gemdiol) ايجاد مي‌شود و درصد تشکيل آن به ساختمان ماده و به پايداري محصول حاصل بستگي دارد. به عنوان مثال ، مقدار ديول دو قلوي حاصل از استون در دماي 20 درجه سانتي‌گراد خيلي کم و قابل اغماض مي‌باشد، درصورتي که آلدئيد فرميک و تري‌کلرو استالدئيد بخوبي و بطور کامل به ديول دوقلو مربوط به تبديل مي‌شوند.
منبع: http://atwis.com
/س