برپايه طبقه‌بندي بازار مالي با نگرش به سررسيد دارايي‌ها، بازار سرمايه به بازار دادوستد ابزارهاي مالي با سررسيد بيشتر از يک سال و دارايي‌هاي بدون سررسيد اطلاق مي‌شود. اين بخش از بازار مالي نقش مهمتري در گردآوري منابع پس‌اندازي و تأمين نيازهاي سرمايه‌گذاري واحدهاي توليدي دارد. بازار سرمايه نسبت به بازار پول بسيار گسترده‌تر است و از تنوع ابزاري بيشتري برخوردار است.
بازار سرمايه پلي است که پس‌انداز واحدهاي اقتصادي داراي مازاد را به واحدهاي سرمايه‌گذاري که بدان نيازمندند انتقال مي‌دهد. بنابراين بازار سرمايه، واحدهاي پس‌اندازي و سرمايه‌گذاران را با يکديگر ارتباط مي‌دهد. از طرف ديگر سازوکارهاي تعبيه شده در اين بازار از طريق رشد حجم پس‌انداز و سرمايه‌گذاري، رشد اقتصادي را تسريع مي‌کنند.
استفاده از بازار سرمايه براي تأمين مالي مخارج دولت نيز از جمله قديمي‌ترين و متداولترين شکل مبادلات مالي است. اتکاي دولت‌ها به بازار سرمايه در اغلب اقتصادهاي مدرن نه تنها از اين جهت مهم است که دولت‌ها غالباً اوراق بدهي منتشر مي‌کنند تا بخش عمده هزينه‌هاي خود را تأمين مالي نمايند، بلکه استقراض دولت غالباً حجم عظيمي از کل وجوه عرضه شده در بازار توسط وام‌دهندگان را جذب مي‌کند.

ابزارهاي بازار سرمايه

الف - ابزارهاي تأمين مالي دراز مدت

1- سهام

سهام صرف‌نظر از شکل آن، نشان‌دهنده منافع مالک در شرکت است و از آن‌جاکه طلب و ادعاي سهامداران در مورد دارايي‌هاي شرکت در مرحله آخر تمام طلب‌ها قرار دارد، منافع سهام به عنوان "منفعت باقيمانده" شناخته مي‌شود.
متداول‌ترين نوع سهام، سهام عادي است که مبين ميزان مشارکت و تعهدات و منافع دارنده آن در يک شرکت سهامي است. گونه ديگر سهام، سهام ممتاز است که از نظر دريافت سود سهام و دريافت هرگونه وجهي در زمان انحلال شرکت يا توزيع دارايي‌ها نسبت به سهام عادي برتري دارد. براي نمونه هنگام توزيع سود سهام، ابتدا سهام ممتاز سود خود را دريافت مي‌کنند.

2- اوراق قرضه

اوراق قرضه اسنادي هستند که به موجب آن‌ها ناشر متعهد مي‌شود مبالغ معيني (بهره سالانه) را در فاصله‌‌هاي زماني مشخص به دارنده پرداخت کند و در سررسيد اصل مبلغ را بازپرداخت کند. اوراق قرضه يک ابزار بدهي دراز مدت براي تأمين مالي است و با تعهدات مشخصي همراه است. دارندگان اين اوراق برخلاف صاحبان سهام عادي، ادعاي مالکيت يا حق رأي در شرکت ندارند و در واقع فقط وام‌دهندگان به ناشر هستند. آن‌ها پول خود را به ناشر قرض مي‌دهند و در عوض بهره دريافت مي‌کنند و در سررسيد نيز اصل سرمايه خود را پس مي‌گيرند.
اوراق قرضه از طريق پذيره‌نويسي به عموم ارائه مي‌شوند. پذيره‌نويسي معمولاً به صورت مذاکره‌اي و گاهي به صورت رقابتي است. در پذيره‌نويسي مذاکره‌اي، مديريت شرکت و پذيره‌نويسان با بررسي وضعيت شرکت و بازار، در مورد انتشار اوراق قرضه تصميم مي‌گيرند. اين اوراق عمدتاً در بازار خارج از بورس دادوستد مي‌شوند. اوراق پذيرفته شده در بورس نسبت کوچکي از کل اوراق قرضه منتشر شده در دنيا را تشکيل مي‌دهد.

ب - ابزارهاي ويژه مديريت خطر

علاوه برکارکرد تأمين مالي واحدهاي اقتصادي داراي کسري، مقابله با ريسک همراه با سرمايه‌گذاري و به ويژه ريسک ناشي از نوسان‌هاي قيمتي از ديگر کارکردهاي مهم بازار سرمايه است. اين کارکرد بازار سرمايه، از طريق به‌کارگيري ابزارهايي تحت عنوان ابزارهاي مشتق انجام مي‌شود. اطلاق مشتق به اين ابزارها به آن دليل است که ارزش اين ابزارها براساس، ارزش اوراق يا دارايي‌هاي ديگر تعيين مي‌شود و در واقع مشتق از دارايي‌هاي ديگر است. اگر چه گروهي از سرمايه‌گذاران به منظور کسب سود اين ابزارها را معامله مي‌کنند، ليکن کارکرد اصلي اين‌گونه ابزارها مقابله با ريسک همراه با نوسان‌هاي قيمت دارايي‌هاي مندرج در اين ابزارهاست.
منبع: www.parsecommerce.ir
/خ