بنا به تعريف، بازار پول بازاري براي دادوستد پول و ديگر دارايي‌هاي مالي جانشين نزديک پول است که سررسيد کمتر از يک‌سال دارند. همچنين مي‌توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهاي مالي کوتاه مدت با ويژگي اندک بودن ريسک عدم پرداخت، نقدشوندگي و ارزش اسمي زياد نام برد. تمرکز فعاليت اين بازار در استفاده از ابزارهايي است که به اشخاص و بنگاه‌هاي تجاري اين امکان را مي‌دهند که به سرعت نقدينگي خود را به ميزان مطلوب در آورند
1- ابزارهاي بازار پول
الف - اسناد خزانه
اسناد خزانه، اوراق بهادار کوتاه مدتي هستند که توسط دولت منتشر مي‌شوند و سررسيد آن‌ها به‌طور معمول سه ماه، شش ماه و يک‌سال است. اين اسناد هنگام فروش به صورت تنزيل شده (به مبلغي کمتر از مبلغ اسمي) به فروش مي‌رسند و در تاريخ سررسيد، دارنده آن مبلغ اسمي سند را دريافت مي‌کند. پس در رديف ابزارهاي تنزيل شده بازار پول قرار مي‌گيرند.
انتشار و بازخريد اين اوراق توسط بانک مرکزي و به نمايندگي از دولت انجام مي‌شود. مهمترين ويژگي اسناد خزانه، ريسک اندک آن است. سرمايه‌گذاري که وجوه خود را در اسناد خزانه سرمايه‌گذاري مي‌کند مايل به پذيرش کمترين ريسک ممکن است. به همين دليل اين اسناد از بازده نسبتاً پاييني برخوردارند.
اسناد خزانه عمدتاً توسط مؤسسات سرمايه‌گذاري که به‌دنبال سرمايه‌گذاري موقت در مکاني مطمئن هستند، خريداري مي‌شود.
ب - پذيرش بانکي
پذيرش بانکي که دستور پرداخت مبلغ معيني به حامل آن در تاريخ معيني است، از جمله قديمي‌ترين و کوچکترين (از نظر حجم و مبلغ) ابزارهاي بازار پول به شمار مي‌رود. اگر چه اين ابزار مالي از قرن دوازدهم مورد استفاده واقع شده است، اما تا سال‌هاي دهه شصت که حجم تجارت بين‌الملل افزايش فوق‌العاده‌اي يافت، يک ابزار مهم در بازار پول به شمار نمي‌رفت.
در هر حال اين ابزار به منظور تأمين مالي کالاهايي که هنوز از فروشنده به خريدار منتقل نشده است مورد استفاده قرار مي‌گيرد. بدين‌ترتيب که اين اوراق توسط يک مؤسسه تجاري و در وجه يک بانک تجاري خصوصي کشيده مي‌شود و وقتي که بانک مزبور آن را يعني بپذيردبه عنوان يک پذيرش بانکي شناخته مي‌شود.
پذيرش بانکي از بازار ثانويه بسيار مناسبي برخوردار است. که دلالان، بانک‌هاي مرکزي خارجي و بانک‌هاي داخلي از مهمترين فعالان آن هستند.
ج - اوراق تجاري
نوعي اوراق قرضه کوتاه مدت – با سررسيد 270 روز يا کمتر – است که توسط شرکت‌هاي مالي و مؤسسات غيرمالي منتشر مي‌شود. اوراق تجاري براي شرکت‌هايي که در کوتاه مدت به وجه نقد نياز دارند، ابزار مالي مؤثري محسوب مي‌شود. همچنين اين اوراق مي‌توانند به عنوان راهکار تأمين مالي ميان مدت و حتي دراز مدت نيز مورد استفاده قرار گيرند. در اين حالت، شرکت، اوراق تجاري جديد را به قصد پرداخت بدهي‌هاي سررسيد شده قبلي خود منتشر مي‌کند. البته در سال‌هاي اخير بازار اوراق تجاري به طور فزاينده توسط بانک‌هاي تجاري به عنوان منبع وجوه قابل استقراض مورد استفاده قرار گرفته است.
اوراق تجاري بدون پشتوانه هستند و معمولاً بازپرداخت آن‌ها به وسيله دارايي خاصي تضمين نمي‌شود. هر چند که بنگاه‌هاي فروشنده اين اوراق، مي‌بايست داراي خطوط پشتيابي کننده از طرف بانک‌هاي تجاري باشند. در اکثر کشورها دسترسي به اين بازار قانونمند است و تنها بنگاه‌هايي که در بورس اوراق بهادار پذيرفته شده و از حداقل سرمايه تعيين شده‌اي برخوردار باشند، مي‌توانند به انتشار اوراق تجاري اقدام کنند. اوراق تجاري همانند اسناد خزانه، به صورت تنزيل شده به فروش مي‌رسند و بازده آن‌ها به روش نرخ تنزيل محاسبه مي‌شود. اوراق تجاري بر خلاف اسناد خزانه، بازار دست دوم قابل‌توجهي ندارند و اين عامل باعث کاهش قدرت نقدينگي آن شده است.
بزرگترين بازار اوراق تجاري در جهان مربوط به امريکاست. به طوري که حجم دادوستد در آن نزديک به 80 درصد مبادلات جهان را تشکيل مي‌دهد. پس از آن، بازار کشورهاي اروپايي قرار دارند که به رغم جوان بودن، طي سال‌هاي اخير رشد قابل‌ملاحظه‌اي داشته‌اند.
د - گواهي سپرده
گواهي سپرده جوان ترين و در عين حال مهمترين ابزار بازار پول است. اين گواهي از اوايل دهه 1960 ميلادي مطرح شد و به دليل انعطاف‌پذيري، تنوع و بازار دست دوم سازمان يافته، به سرعت گسترش يافت.
گواهي سپرده، سندي است که توسط يک مؤسسه سپرده‌پذير – به‌طور معمول يک بانک – در قبال مبلغ مشخصي پول که نزد آن سپرده شده، منتشر مي‌شود. اين گواهي داراي سررسيد و همچنين نرخ بهره معين است. اين نوع سرمايه‌گذاري در واقع دو مزيت عمده دارد، نخست اين‌که سرمايه‌گذار مي‌تواند به دقت بازده پول خود را محاسبه کند. دوم، زمان سررسيد اصل و بهره گواهي نيز مشخص است.
به طور معمول گواهي سپرده قابل‌معامله براساس بازار در نظر گرفته شده براي فروش به دو دسته داخلي و خارجي تقسيم مي‌شود. نوع داخلي اين گواهي‌ها براي فروش در داخل کشور و نوع خارجي آن براي فروش در کشورهاي ديگر به صورت ارزي منتشر مي‌شوند. گواهي‌هاي سپرده ارزي خود به دو دسته بانکي و يورو تقسيم مي‌شوند که اين امر به دليل اهميت و جايگاه بازار آمريکا و بازار اروپا در بازار پول جهان است. گواهي‌هاي سپرده ارزي که به قصد فروش در آمريکا منتشر مي‌شوند به نام گواهي‌هاي سپرده يانکي و گواهي‌هاي سپرده‌اي که براي فروش در اروپا منتشر مي‌شوند به گواهي‌هاي سپرده يورو معروفند. همچنين نوع ديگري از گواهي‌هاي سپرده وجود دارند که توسط مؤسسات اعتباري غيربانکي منتشر مي‌شوند و به نام گواهي‌هاي سپرده اعتباري معروف هستند.
2- نهادهاي بازار پول
بانک مرکزي و ديگر واسطه‌هاي مالي بانکي از قبيل، بانک‌هاي تجاري و مؤسسات اعتباري غيربانکي از مهمترين نهادهاي بازار پول به شمار مي‌آيند. در کنار اين واسطه‌هاي مالي، شرکت‌هاي تجاري، دولت و مؤسسات دولتي، صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري، کارگزاران و معامله‌گران و در نهايت سرمايه‌گذاران نيز در نقش مهمي در اين بازار ايفا مي‌کنند.
منبع: www.parsecommerce.ir/خ