ظهور فنآوري نانو در دهه اخير و رشد فزآينده آن از ابتداي قرن جاري اين فنآوري را به پارادايمي جديد درعرصه علم و تکنولوژي مبدل نموده است که موجب تحول جدي و بنيادين در بسياري از رشته ها و مقوله هاي فني و علمي شده است. ظهور اين پارادايم نو فرصتي استثنائي براي کشورمان جهت جبران عقب ماندگي خود نسبت به کشورهاي توسعه يافته در زمينه تکنولوژي فراهم کرده است تا با سوار شدن بر امواج بلند اين فناوري بتواند به يکباره و با يک حرکت مستمر و هوشمندانه جايگاه خود را در اين عرصه تغييرات اساسي بدهد .
ظهور فنآوري نانو(1) در دهه اخير و رشد فزآينده آن از ابتداي قرن جاري اين فنآوري را به پارادايمي جديد درعرصه علم و تکنولوژي مبدل نموده است که موجب تحول جدي و بنيادين در بسياري از رشته ها و مقوله هاي فني و علمي شده است. ظهور اين پارادايم نو فرصتي استثنائي براي کشورمان جهت جبران عقب ماندگي خود نسبت به کشورهاي توسعه يافته در زمينه تکنولوژي فراهم کرده است تا با سوار شدن بر امواج بلند اين فناوري بتواند به يکباره و با يک حرکت مستمر و هوشمندانه جايگاه خود را در اين عرصه تغييرات اساسي بدهد .
اين نکته اي است که رهبر انقلاب هوشمندانه در ديدار وزير علوم، تحقيقات و فنآوري و رؤساي دانشگاهها در دي ماه 1383 به آن اشاره فرمودند:
« البته ما هنوز در مسئله نانوتكنولوژي كار مهمي انجام نداده ايم، اما موضوع را زود فهميده ايم؛ يعني نگذاشتيم بعد از چهل سال بفهميم كه چنين چيزي در دنيا پديده آمده است . در اوايل كار، اين موضوع را فهميده ايم و الان هم دنبالش هستيم . اگر به خوبي بودجه داده شود،تشويق بشود و افرادي براي پيگيري اين كارگمارده شوند ، خواهيد ديد ديري نخواهد گذشت كه در سطح اول دنيا قرارخواهيم گرفت. »
خوشبختانه كشور ما نيز همسو با تحولات جهاني, چشم‌اندازي را در افق 20 ساله برگزيده است تا در سال 1404 هجري شمسي (2025 ميلادي) به كشوري توسعه‌يافته و داراي جايگاه اول اقتصادي, علمي و فناوري در سطح منطقه تبديل گردد که اين امر مستلزم توجه جدي به فناوري‌هاي پيشرفته به ويژه نانو در تمام مراحل زنجيره علم تا صنعت در کشور مي‌باشد.
بر اساس پيش بيني مرکز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي بازار محصولات مبتني بر فناوري نانو تا سال 2015 بالغ بر هزار ميليارد دلار و اشتغال توليد شده تا آن زمان پانزده ميليون نفر (1) مي‌باشد و در صورتي که هم اکنون گامهاي بلندي جهت تصاحب بخشي از اين بازار بزرگ برنداريم، بازپس گيري آن از کشورهاي پيشرو به مراتب مشکل‌تر و مستلزم هزينه‌هاي بيشتري خواهد بود.
ابهامات ناشي از نوپا بودن فناوري نانو و ناشناخته بودن بازارهاي آن مانعي براي ورود بخش خصوصي که پذيرش ريسک بالا را ندارد به اين عرصه محسوب مي‌شود، لذا دخالت هدفمند دولت از طريق اعمال سياستهاي تشويقي ، ايجاد بستر قانوني، حمايت از شکل گيري هسته‌هاي مرتبط با اين فناوري و اختصاص بودجه‌هاي مناسب مي‌تواند مشوق مناسبي براي بخش خصوصي جهت حضور فعالانه در اين عرصه باشد.
همراه با مسائل فني و کمکهاي اقتصادي، فرهنگ سازي و آشنا ساختن اقشار مختلف جامعه از دانشگاهيان و صنعتگران گرفته تا مردم عادي با اين فنآوري و اهميت آن ضروري ترين نياز جهت رشد نانو تکنولوژي در سطح کشور است که در همين راستا در دوران دولت قبل ستادي در دفتر همکاريهاي فناوري رياست جمهوري با عنوان ستاد ويژه توسعه نانوفناوري شکل گرفت که تا کنون منشا تحولات مثبت فراواني در اين بخش بوده است.(2)
تجربه نشان مي‌دهد اتخاذ رويکرد برنامه‌ريزي بخشي که هم اکنون در ستاد يژه توسعه نانوفناوري مبناي فعاليت قرار گرفته‌است، در صورتي که همراه با برنامه‌ريزي منطقه‌اي و توجه جدي به استانها نباشد جهش مورد نياز کشور در اين فناوري را موجب نخواهد شد.
اگر چه بر اساس سند رويکرد نهادهاي ملي و استاني اين ستاد در سال 1385 فعال کردن 10 استان که صنايع مختلف آنها قابليت و پتانسيل بيشتري درخصوص سرمايه‌گذاري و فعاليت در عرصه فناوري نانو را دارند در دستور کار اين ستاد بوده است، اما عدم تخصيص بودجه مناسب به اين ستاد و اولويت دهي به برنامه هاي ملي موجب مسکوت ماندن و عدم تحقق اين موضوع شد.
استان خراسان رضوي به عنوان يکي از قطبهاي اقتصادي و صنعتي کشور و با برخورداري از صنايع داراي مزيت در فنآوري نانو (غذايي،نساجي ، صنايع لاستيک ، پلاستيک ، خودرو و ...) به عنوان يکي از مهمترين استانها در توسعه اين تکنولوژي مي بايست در نظر گرفته شود.
مجموعه پتانسيل‌‌هاي موجود و همچنين زمينه‌هاي قابل توسعه در فناوري نانو در خراسان رضوي مبين اين حقيقت است که ظرفيت‌هاي لازم براي ايجاد يک قطب در فناوري نانو وجود دارد. خوشبختانه حرکت در اين راستا با برنامه‌هاي توسعه کلان استان و کشور انطباق داشته و اين حرکت مي‌تواند يک ماموريت‌پذيري در برنامه‌هاي ملي از طرف استان محسوب گردد.
لازمه تحقق اين امر تدوين يک طرح جامع در توسعه فناوري نانو در استان خواهد بود که از يک سو نقش دستگاههاي مختلف دولتي استان در آن تعيين گرديده و از سوي ديگر شاخصهاي رشد اين فناوري در استان جهت ديده‌باني ميزان موفقيت اين دستگاهها تعيين گردد .
توسعه منابع انساني، شبکه آزمايشگاهي، ترويج و تقويت بستر فکري و فرهنگي از برنامه‌هاي کوتاه مدت لازم براي توسعه فناوري نانو در استان محسوب مي‌شود.
از سوي ديگر ضرورت تعيين اولويت‌هاي استاني و جهت دهي فعاليت‌هاي نانو، امکان ورود به شبکه و بازارهاي در حال شکل گيري دنيا و انتخاب شرکاي بلندمدت، از جمله برنامه‌هاي ضروري توسعه اين فناوري است که در دراز مدت قابل تحقق است.
گلايه دائمي فعالان و محققان در عرصه اين فناوري از سنتي بودن عمده صنايع استان و مديران آنها و کمبود رشته هاي دانشگاهي مرتبط با فنآوري نانو به خصوص در گرايشهاي تحصيلات تکميلي در استان از جمله مشکلاتي است که حل آنها بايد محور برنامه توسعه فناوري نانو در استان باشد.
به نظر مي‌رسد در صورتي که استان خراسان رضوي بنا دارد سهم مناسبي در رشد اين فناوري در کشور و بهره‌گيري از مزاياي آن داشته باشد فعال شدن سازمانها و نهادهاي استاني از جمله دانشگاهها ، سازمان صنايع،پارک علم و فناوري و ... با محوريت استانداري به عنوان نماينده دولت در استان در جهت رفع موانع فرهنگي و ساختاري ضرورت اجتناب ناپذير است.