تا قبل از دهه 90 استفاده از اينترنت براي مردم عادي به سادگي امکان‌پذير نبود، چرا که استفاده از امکانات اينترنت نياز به دانش خاصي داشت. محيط خط فرماني(Command Line) و ساختار غير گرافيکي اينترنت سبب شده بود که کاربران عادي علاقه چنداني به استفاده از اينترنت نداشته باشند.
در اوايل دهه 90، پس از به وجود آمدن مفهوم وب در اينترنت (سال 1993 ) و پروتکل HTTP که به سادگي امکان به اشتراک گذاشتن مستندات در اينترنت را در اختيار کاربران قرار مي‌داد، روز به روز بر تعداد کاربران اينترنت افزوده شد. از سوي ديگر با اضافه شدن کاربران اينترنت، حجم مستندات نيز روز به روز افزايش يافت. مسلماً خطوط سابق اينترنتي و سرورهاي موجود، توانايي جوابگويي به خيل عظيم کاربران را نداشتند.
همچنين با زياد شدن کاربران و بالا رفتن حجم مستندات، و نيز سادگي انتشار اطلاعات در اينترنت، مفاهيم تجاري نيز وارد عرصه اينترنت شدند. شرکت‌هاي تجاري نياز به سرورهايي داشتند که اين امکان را به آنها بدهد که به سادگي و با سرعت بتوانند اطلاعات خود را در اختيار مشتريان و کاربران خود قرار دهند.
بالطبع اين امکان وجود نداشت که هر شرکت يا سازماني که قصد راه‌اندازي سايت‌هاي اينترنتي را دارد، خود راساً اقدام به راه‌اندازي سرور خود کند، چرا که با وجود کاربران زياد اين سايت‌ها و حجم بالاي ترافيک، نياز به اتصال‌هايي با سرعت‌هاي بسيار بالا وجود داشت که مسلما حتي در صورتي که اين امکان از لحاظ عملي وجود داشته باشد، هزينه بالايي را مي‌طلبيد.
راه‌حلي که براي اين مشکل به نظر رسيد، راه‌اندازي مراکز خاصي تحت عنوان Data Center يا مراکز داده‌اي بود. Data Center ها با در اختيار داشتن اتصالات پرسرعته‌اي به اينترنت، و همچنين در اختيار داشتن سرورهاي قوي و متعدد، امکان راه‌اندازي سرورهاي وب را براي عموم مردم ممکن ساختند.
شرکت‌هاي تجاري و مردم مي‌توانستند با اجاره کردن فضاي محدودي در اين سرورها، سايت‌هاي وب خود را معرض ديد عموم قرار دهند. برخي شرکت‌هاي بزرگ نيز با توجه به نياز خود، اقدام به اجاره کردن يک سرور در مرکز داده‌اي مي‌کردند و آن را از راه دور با ابزارهاي خاص کنترل مي‌کردند.
اکنون با توجه به رشد سريع اينترنت، روز به روز به تعداد Data Center ها اضافه مي‌شود به طوري که در حال حاضر در اکثر کشورهاي پيشرفته اين مراکز وجود دارند. تمرکز اين مراکز بخصوص در کشور امريکا بسيار زياد است. دليل آن ارزان بودن نرخ اتصال به اينترنت و همچنين در دسترس بودن سرعت‌هاي بالا مي‌باشد.
برخي از اين Data Center از طريق خطوط مختلف فيبرنوري، پهناي باندي بيش از 4Gbps را در اختيار دارند و تعداد سرورهاي اين Data Center معمولا بيش از 1000 است که بر اساس مشخصات به متقاضيان اجاره داده مي‌شود.
پارامترهاي زيادي در قيمت اجاره ماهانه يک سرور تاثيرگذار است که مي‌توان به سرعت CPU، مقدار حافظه RAM و اندازه Hard Disk ، حداکثر ترافيکي که ماهانه در اختيار هر سرور قرار مي‌گيرد، سيستم عامل سرور و همچنين سابقه مرکز داده‌اي بستگي دارد.

مشخصات يک Data Center

Data Centerهاي متفاوتي در نقاط دنيا وجود دارد که با توجه به نياز و همچنين شرايط منطقه‌اي طراحي و ساخته شده‌اند. استاندارد خاصي براي يک Data Center وجود ندارد اما در اينجا سعي شده است به برخي از مشخصات عمومي يک مرکز داده‌اي اشاره شود. در اختيار داشتن اتصالات مختلف به اينترنت از طريق ISP و ICPهاي مختلف: به طور معمول يک Data Center براي اتصال به اينترنت از چندين اتصال مختلف استفاده مي‌کند تا در صورتي که هر يک از اتصالات به دليلي از کار افتادند، در سرويس‌دهي مرکز وقفه‌اي پيش نيايد. برخي از Data Center معروف با بيش از 12 اتصال مختلف به اينترنت متصلند.

وجود سيستم قدرت پشتيبان:

يکي از مهم‌ترين مسايل در Data Center سرويس‌دهي بدون وقفه به مشتريان مي‌باشد. با توجه به امکان قطع برق به دلايل مختلف همچون حوادث غيرمترقبه يا جنگ، نياز به سيستم برق پشتيبان ضروري است. معمولاً Data Centerهاي بزرگ از UPS هاي مخصوصي استفاده مي‌کنند که امکان سرويسدهي به بيش از 100 کامپيوتر را دارند. علاوه بر سيستم UPS، ژنراتورهاي قوي نيز در مرکز داده‌اي وجود دارد تا در صورت قطع بلندمدت برق، سرويس‌دهي بدون وقفه انجام شود.

وجود سرورهاي متعدد:

هدف اصلي يک Data Center در اختيار گذاشتن سرورهاي وب براي مشتريان است. سرورهاي مورد استفاده با توجه به نياز و امکانات Data Center تعيين مي‌شود. تنها تفاوت مهم، نوع سرورهاي مورد استفاده توسط Data Center است. در Data Center ها از دو نوع سرور استفاده مي‌شود: سرورهاي Rackmount و يا سرورهاي Desktop. با توجه به حجم کم سرورهاي Rackmount اين امکان براي مرکز داده‌اي فراهم مي‌شود که در فضايي کوچک، تعداد زيادي سرور قرار گيرد. اما مسيله مهم در اين نوع سرورها، قيمت بالاي اين سرورها نسبت به سرورهاي Desktop است. علاوه بر اين امکان ارتقاء سرورهاي Rack Mount تنها به مقدار اندک امکان‌پذير است. با توجه به اين موضوع اکثر Data Center از سرورهاي Desktop استفاده مي‌کنند.

مشخصات فيزيکي:

با توجه به اين نکته که اکثر سرورهاي وب از نوع Desktop هستند، ساختمان‌هاي مراکز داده‌اي اکثرا با سقف‌هاي بلند ساخته مي‌شوند که علاوه بر تهويه هوا، امکان قرار دادن سرورهاي بيشتر را مي‌دهند. همچنين در تمامي Data Centerها، مسيرهايي براي گذراندن کابل‌هاي شبکه و همچنين کابل‌هاي برق وجود دارد. علاوه بر اينها، وجود سيستم تهويه قوي براي پايين نگاه داشتن دماي سرورها ضروري مي‌باشد. البته مشخصاتي همچون وجود سقف کاذب، کف کاذب و همچنين سيستم اطفاء حريق در برخي موارد توصيه شده است.
مسيله مهم در Data Centerها، امکان استفاده متقاضيان از سرورهاي Data Center مي‌باشد که در اين بخش به آن مي‌پردازيم.

نحوه در اختيار گرفتن يک سرور وب:

پس از اينکه متقاضي سرور، با شرايط قراردادي که Data Center مفاد آن را تنظيم کرده موافقت کرد، يک سرور در اختيار وي گذاشته مي‌شود. بسته به نوع قرارداد سرور مي‌تواند تنها شامل سيستم عامل و يا نرم‌افزارهاي کمکي همچون نرم‌افزارهاي FTP و يا Control Panel سايت باشد. در صورتي که اين نرم‌افزارها بر روي سرور نصب نشده باشد، متقاضي خود بايد اين نرم‌افزارها را نصب کند. متقاضي اکثرا از طريق Remote terminalها و يا نرم‌افزارهاي خاصي مانند PCAnywere سرور خود را از راه دور کنترل مي‌کند. پس از نصب و تنظيمات نرم‌افزاري، سرور آماده سرويسدهي مي‌شود و بر حسب نياز متقاضي استفاده مي‌شود.
نکته قابل توجه، کنترل سرورها توسط متقاضي از راه دور است. با توجه به اين موضوع مسيوليت کليه مسايل و مشکلات سرور از جمله از کار افتادن سرويس‌ها و نرم‌افزارها و يا حملات هکري به عهده متقاضي مي‌باشد.
البته در شرايط خاص و پرداخت مبالغ معين متقاضي مي‌تواند از خدمات Data Center استفاده کند.
هرچند در شرايط بحراني همچون حملات گسترده که منجر به از کار افتادن تمامي سرورها شود، معمولا Data Center براي سرويسدهي به تمامي سرورها به مشکل برخورد مي‌کنند که در اين صورت طبق اولويت‌هاي خود اقدام به رفع مشکل مي‌کنند.
آيا امکان راه‌اندازي چنين مرکزي در ايران وجود دارد؟ اين سوالي است که در بخش بعد به آن مي‌پردازم.

ضرورت راه‌اندازي Data Center در ايران

شرکت‌هاي ايراني از روش‌هاي متفاوتي براي راه‌اندازي سايت‌هاي خود استفاده مي‌کنند. برخي از امکانات ISP هاي داخلي استفاده مي‌کنند. اين روش عليرغم اين که امکان پشتيباني مناسبي را براي مدير سايت فراهم مي‌کند، اما از سوي ديگر به دليل پايين بودن پهناي باند ISP هاي ايراني و همچنين نامتقارن بودن اتصالات (پايين‌تر بودن پهناي باند ارسال نسبت به دريافت) و همچنين بالا بودن ترافيک در برخي ساعات خاص، عملا باعث کندشدن سايت مي‌شود.
روش ديگر، استفاده از امکانات شرکت‌هاي خارجي است که به روش‌هاي مختلفي انجام مي‌پذيرد، اين روش‌ها علاوه بر بالا بردن هزينه‌ها، مشکلات خاصي را براي سايت‌هاي ايراني به وجود آورده است که از مهمترين آنها مي توان به مسايل امنيتي اشاره کرد که براي مدتي بزرگترين دغدغه مديران سايتهاي ايراني بود.
همه راه‌حل‌هايي که براي راه‌اندازي سايت‌هاي ايراني مورد بررسي قرار گرفت، داراي مشکلاتي بودند. البته مشکلاتي که در فصل قبل به آنها پرداختم، تنها مربوط به کاربران ايراني اين سرويس‌ها بود ولي راه‌حل‌هاي قبلي هزينه‌هايي را هم به شرکت مخابرات به عنوان بزرگترين ارايه دهنده خدمات اينترنت در ايران وارد مي‌کند که در بخش‌هاي بعد به آن اشاره مي‌شود.

مزاياي راه‌اندازي Data Center در ايران
پايين آمدن ترافيک Gatewayهاي شرکت مخابرات:

در حال حاضر بيش از 30 سرور در کشورهاي غربي (اکثرا کانادا ، امريکا و انگليس) در اجاره شرکت‌هاي ايراني قرار دارد. ترافيک ماهانه هر سرور به طور متوسط 400GB مي‌باشد که در مجموع بيش از 12000GB ترافيک به gateway هاي شبکه Data کشور وارد مي‌کند. با توجه به اين که اکثر بازديدکنندگان اين سايت‌ها ايراني هستند، در حقيقت کاربر ايراني، براي بازديد سايت ايراني، علاوه بر اين که باعث بالا رفتن ترافيک در gatewayهاي شرکت مخابرات مي‌شود، خود نيز متوسط زمان بيشتري را بايد منتظر بماند.
اين مسيله در شکل 1 نشان داده شده است. در يک نمونه‌گيري آماري، تعداد hop ها براي ارتباط با يکي از سرورهاي ايراني واقع در Data Center خارج از کشور، عددي در حدود 26 بوده است.
نکته جالب توجه اين است که طبق مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي، کليه ISPها بايد سرويس خود را از شرکت مخابرات و يا شرکت‌هاي مورد تاييد مخابرات (ICPها ) دريافت کنند که اين شرکت‌ها نيز اکثرا به نوعي به شبکه ديتا متصلند. در نتيجه عملاً تمامي ISP ها به نوعي به شبکه ديتاي کشور متصل هستند.
حال اگر مرکز داده‌اي در ايران تاسيس شود، همان طور که در شکل 2 نشان داده شده است، علاوه بر اينکه عملا هيچ ترافيکي به Gateway هاي ديتا وارد نمي‌شود، متوسط زمان انتظار براي مشاهده صفحات نيز بسيار کمتر خواهد بود.
نکته ديگر اين که هنگام به وجود آمدن مشکلات پيش‌بيني نشده در gateway هاي اصلي مخابرات (مانند قطع شدن لينک Flag در خرداد ماه امسال) حداقل اين امکان براي کاربران ايراني وجود دارد که سايت‌هاي فارسي و ايراني را به راحتي مشاهده کنند چرا که در اين صورت عملاً نيازي به اتصال به شبکه اصلي اينترنت وجود ندارد.
با توجه به ساختار شبکه انتقال داده شرکت مخابرات و ديتا، مي‌توان حداکثر تخمين 10 HOP براي رسيدن کاربران ايراني به سايت‌هاي ايراني در نظر گرفت. هر چند در تست‌هايي بر روي سرورهاي وب برخي ISPها که از خدمات شرکت مخابرات استفاده مي‌کردند، به عدد 8 Hop در هر اتصال به دست آمد که در مقايسه با سرورهاي ايراني واقع در خارج از کشور عدد قابل قبولي است.

استفاده بهينه از امکانات موجود:

شرکت مخابرات ايران سرمايه‌گذاري عظيمي در بخش ديتا و اينترنت انجام داده است. خطوط فيبر نوري که در سراسر تهران و ايران نصب شده است، پهناي باند بالايي را در اختيار گذاشته است.
در تهران، يک حلقه با پهناي باند بيش از 622Mb بين 8 مرکز اصلي مخابراتي وجود دارد که عملاً با چنين پهناي باندي مي‌توان يک مرکز داده‌اي با استانداردهاي جهاني را پياده‌سازي کرد. تنها کافي است که Data Center مورد نظر به يکي از مراکز اصلي اين حلقه متصل شود، که در نتيجه با هزينه پاييني مي‌توان از امکانات موجود استفاده کرد.

هزينه پايين‌تر:

بيش از 50% هزينه يک سرور اجاره‌اي در مرکز داده‌اي در خارج از کشور، مربوط به هزينه پرسنل آن مرکز و همچنين اجاره نرم‌افزارهاي نصب شده بر روي سرور مي‌شود. با توجه به پايين بودن دستمزد متخصصان ايراني نسبت به همتاهاي غربي، طبيعتاً هزينه سرور در ايران بسيار پايين‌تر از معادل خارجي خواهد شد.

امنيت بيشتر براي سرورها:

مطمينا زماني که سرورهاي ايراني در خاک ايران وجود داشته باشند، مي‌توان از اطلاعات آنها به نحو شايسته‌تري محافظت کرد.
علاوه بر حفاظت اطلاعات عمومي، اطلاعات مخصوص به سرورهاي شرکت‌ها و سازمان‌هاي دولتي، نياز به حفاظت ويژه‌اي دارند و در صورتيکه اين سرورها در يک مرکز داده‌اي در ايران باشند، قطعاً حفاظت بيشتر نيز از آنها امکان‌پذير خواهد بود.
در زمان بحران‌هاي عمومي مانند حملات هکري و يا مشکلات مشابه، مديران يک مرکز داده‌اي ايراني مسلماً مي‌توانند سريع‌تر از مسيولين يک مرکز داده‌اي خارجي براي رفع مشکل اقدام نمايند.

مزاياي در اختيار داشتن Data Center در آينده

پس از اجراي کامل پروژه FLAG، ايران از طريق BackBoneهاي پرقدرت به پهناي باند 10Gbps متصل خواهد شد. در اين صورت پهناي باندي که در اختيار ايران قرار مي‌گيرد، تفاوت چنداني با کشورهاي پيشرفته اروپايي و امريکايي نخواهد داشت. علاوه بر اين و با توجه به موقعيت فيزيکي ايران در منطقه و عنايت به اين نکته که اکثر کشورهاي منطقه به وسيله فيبرهاي نوري قصد برقراري ارتباط با ايران را دارند، عملاً ايران در آينده به چهارراه ارتباطي خاورميانه، کشورهاي تازه استقلال يافته، پاکستان و افغانستان تبديل خواهد شد.
در صورتي اجراي موفق پروژه راه‌اندازي Data Center در ايران، کشورمان به عنوان اولين کشوري که در خاورميانه داراي مرکز داده‌اي است شناخته مي‌شود. با توجه به استقبال گسترده از اينترنت در خاورميانه و به خصوص کشورهاي عربي و بازار رو به رشد آن، و همچنين کمبود متخصص در اين کشورها و نياز روزافزون شرکت‌هاي دولتي و خصوصي اين کشورها به در اختيار داشتن سرورهاي وب و سايت‌هاي اينترنتي، ايران مي‌تواند با هزينه پايين سرورهاي خود، مشتريان بسياري را در منطقه به خود جلب کند. در مرحله بعدي و با توجه به جهاني بودن شبکه Flag، حتي مي‌توان بازار سرورهاي وب کشورهاي اروپايي و امريکايي را با هزينه پاييني که سرورهاي ايراني خواهند داشت، به دست آورد. اين امرعلاوه بر ايجاد اشتغال و ارزآوري، باعث بالا رفتن سطح دانش فني و عملي ايران در زمينه سرورهاي وب خواهد شد.
پيش از پايان نوشته، ذکر اين نکته را ضروري مي‌دانم که مهم‌ترين قدم براي اجراي اين طرح، مجاب کردن شرکت مخابرات ايران براي در اختيار گذاشتن خطوط فيبر نوري به Data Center است. اين نکته براي شرکت مخابرات ايران بايد کاملا مشخص شود که Data Center نه تنها از امکانات مخابرات براي اتصال به اينترنت استفاده نمي‌کنند، بلکه وجود آن باعث پايين آمدن ترافيک Gatewayهاي اتصالي ديتا به اينترنت خواهد شد که در نتيجه منجر به کاهش هزينه‌هاي اين شرکت در بلندمدت مي‌گردد.
مطالبي که به عنوان مزاياي راه‌اندازي Data Center در ايران مطرح شد، تنها گوشه‌اي از مزاياي اين طرح بود که با تحقيقات اندک نگارنده حاصل شده است. همچنين در انتها، اين نکته را قابل ذکر مي‌دانم که با توجه به هزينه بالاي اين طرح براي راه‌اندازي و همچنين زيربنايي بودن آن، بدون کمک دولت و بانک‌ها و به خصوص مسيولين محترم پروژه ملي تکفا، امکان راه‌اندازي اصولي اين مرکز وجود نخواهد داشت. اميدوارم با توجه به اهميت اين طرح، و نيز عزم دولت براي گسترش فناوري اطلاعات در کشور، مسيولين محترم در راه‌اندازي اين پروژه حضوري فعال داشته باشند، چرا که اين طرح باعث کم شدن فاصله کشورمان با ساير کشورهاي پيشرفته در زمينه فناوري اطلاعات خواهد شد.
منبع:http://www.academist.ir
/خ