رله سنجشي

در رله‌هاي سنجشيِ دقت و حساسيت معيني تعريف مي‌شود تا در موقع تغيير کردن يک کميت الکتريکي و يا ‏يک کميت فيزيکي ديگري شروع به کار کند. چنين رله‌اي براي مقدار معيني از يک ‏کميت مشخص تنظيم مي‌شود و اگر آن کميت از مقدار تعيين و تنظيم شده کمتر و يا ‏بيشتر باشد رله آن تغييرات را مي‌سنجد. رله سنجشي دو نوع دارد: ساده و مرکب.
رله سنجشي ساده اغلب داراي يک سيم پيچي تحريک شونده مي‌باشد که در اثر ‏تغيير جريان و يا ولتاژ تحريک و موجب وصل شدن کنتاکتي مي‌شود؛ مانند رله حرارتي و رله ‏جريان زياد و رله فشار کم.
همچنين رله سنجشي مرکب داراي دو سيم پيچي تحريک شونده‌است که همانند رله‌اي که نسبت ولتاژ و جريان را مي‌سنجد (رله سنجش مقاومت ظاهري)، آن قسمت از شبکه را که اتصالي شده‌است از مدار جدا مي‌کند، مانند رله ديستانس.

رله زماني

رله زماني به تنهايي براي حفاظت تأسيسات الکتريکي کاربرد ندارد، بلکه همراه با رله ‏سنجشي براي حفاظت شبکه الکتريکي استفاده مي‌گردد. زمان استعمال رله? زماني در مواقعي است که تأخيري عمدي در عمل کليدزني در شبکه مورد نظر باشد.
از رله جهت ياب، براي کنترل و سنجش جهت توان و نيرو در شبکه الکتريکي و يا قسمتي از شبکه ‏جريان متناوب استفاده مي‌شود. اين رله از آن جهت نقش تعيين کننده‌اي در شبکه دارد که تعيين جهت نيرو براي حفاظت محلي و ‏سلکتيو در اغلب شبکه‌ها کاملاً ضروري و لازم است. به کمک رله جهت ياب مي‌توان فقط ‏آن قسمت از شبکه که خسارت ديده و معيوب شده را از مدار خارج کرد. حتي مي‌توان از اين ‏رله جهت حفاظت ژنراتور و توربين در موقع برگشت توان نيز استفاده نمود.
رله يک سوئيچ الکترونيکي که تحت کنترل ساير مدارات الکترونيکي باز و بسته مي شود. در اصل سوئيچ با يک آهنرباي مغناطيسي براي باز و بسته کردن يک يا چند اتصال عمل مي کند. اين وسيله توسط "جوزف هنري" (JosephHenry) در سال 1835 اختراع شد. چون رله مي تواند مدار خروجي پر قدرتي را نسبت به مدار ورودي کنترل کند مي توان آنرا به عنوان نوعي تقويت کننده در نظر گرفت.
وقتي جريان از سيم پيچ عبور مي کند، ميدان مغناطيسي حاصله يک ميله فلزي را که به طور مکانيکي به يک اتصال متصل شده است، را جذب مي کند. اين حرکت موجب اتصال يا قطع يک اتصال با يک اتصال ثابت مي شود. وقتي جريان قطع مي شود، ميله فلزي با نيروي تقريبي نصف قدرت ميدان مغناطيسي به محل اوليه خود بر مي گردد. معمولا اين نيرو توسط يک فنر (spring) تامين مي شود، البته از نيروي گرانش (gravity) نيز در موتورهاي استارتر صنعتي ممکن است استفاده شود. اغلب رله ها براي عمليات سريع ساخته مي شوند. در کاربردهاي ولتاژ پائين، کاهش نويز داراي اولويت بيشتري است و در کاردهاي ولتاژ بالا کاهش قوس الکتريکي اولويت بيشتري دارد.
اگر انرژي سيم پيچ توسط DC تامين شود، خيلي اوقات يک ديود به دوسر سيم پيچ متصل مي شود تا انرژي حاصل از ميدان مغناطيسي را به هنگام قطع مصرف و يا به عبارتي پراکنده کند، که مي تواند يک ضربه ولتاژ باشد و به ساير قسمتهاي مدار ضربه بزند. اگر سيم پيچ براي کار با AC طراحي شده باشد، يک حلقه مسي در انتهاي سيم پيچ، تابيده مي شود. اين حلقه(shading ring) يک جريان غير هم فاز توليد مي کند که کشش ميله فلزي را در سيکلهاي AC افزايش مي دهد. يعني هنگامي که جريان AC مقدار مينيمم خود را دارد اين سيم با يک اختلاف فاز نسبت به آن داراي مقداري جريان است که مي تواند ميله را به سمت سيم پيچ نگه دارد و در غير اين صورت ميله در هر سيکل از سيم پيچ جدا و دوباره متصل مي شود و موجب ضربه زدن به ساير قسمتهاي مدار مي شود.
به تشابه با عمليات کارکرد رله مغناطيسي، خواهيد ديد که در رله هاي حالت جامد از تريستور يا ساير سوئيچهاي حالت جامد استفاده مي شود. براي رسيدن به ايزولاسيون الکتريکي از(light-emittingdiode) يعني LED با يک ترانزيستور نوري استفاده مي شود.

انواع رله

Latching relay

اين رله دو حالته(bistable) است. بعضي مواقع آنها را "Keep Relay" نيز مي نامند. وقتي جريان قطع مي شود، رله در حالت قبلي خود باقي مي ماند. اين عمليات توسط يک سيم پيچي استوانه اي، يک ضامن و بادامک و يا در حالت ديگر با دو سيم پيچ متقابل با يک فنر يا يک آهنرباي دائمي و در حالتي ديگر توسط يک هسته با پسماند مغناطيسي (remnant core) براي نگه داشتن ميله فلزي در جاي خود هنگاميکه جريان قطع است، صورت مي گيرد. در مثال ضامن و بادامک، با پالس اول رله روشن و با پالس بعدي خاموش مي شود. در مثال دو سيم پيچ، پالس به يک سيم پيچ رله را روشن و با دادن پالس به رله متقابل (مخالف) رله خاموش مي شود. اين نوع رله داراي اين مزيت است که توان را فقط در لحظه سوئيچ مصرف مي کند و در حالت قبلي خود با توان ثابت خروجي باقي مي ماند.

Reedrelay

اين رله داراي دسته اي اتصالات داخل خلاء يا لوله شيشه اي پر شده از گاز بي اثر است، که از اتصالات در مقابل فساد تدريجى در اثر مجاورت با هوا (atmospheric corrosion) حفاظت مي کند. اتصالات با ميدان مغناطيسي حاصل از سيم پيچ که دور لوله بسته شده، بسته مي شوند. اين رله ها داراي سرعت بيشتري نسبت به رله هاي معمول هستند.

Mercury-wetted relay

اين رله نيز نوعي Reed Relay است که اتصالات آن به جيوه آغشته شده (mercury-wetted) است. اينچنين رله هائي براي سوئيچ کردن سيگنالهائي با ولتاژ پائين(يک ولت يا کمتر) به کار مي روند استفاده مي شوند، زيرا داراي مقاومت کم در اتصالات هستند. همچنين بدليل جلوگيري جيوه از پرش هاي زائد، در شمارنده هاي سرعت بالا و وسايل زمان سنجي نيز کاربرد دارد. اين رله به موقعيتش حساس است(position-sensitive) و بايد به طور عمودي نصب شود تا درست کار کند. بدليل سميت و هزينه جيوه مايع، اين نوع رله ها بندرت براي تجهيزات جديد استفاده مي شوند.

Polarized relay

رله قطبي ميله فلزي را بين قطبهاي يک آهنرباي دائم قرار مي دهد تا حساسيت را افزايش دهد. رله هاي قطبي در اواسط قرن 21 در ارتباطات تلفني براي آشکار سازي پالسهاي ضعيف و تصحيح اعوجاج تلگرافي استفاده مي شد. قطبها روي پيچهائي قرار داشتند که تکنسين ها مي توانستند آنها را براي حساسيت بالا تنظيم کنند و سپس يک مقدار باياس را براي جريان بحراني به آنها اعمال مي کردند که رله بايد با آن کار کند.

Machine tool relay

اين رله ها براي کنترل صنعتي ماشينها، ماشينهاي انتقال و کنترل ترتيبي استاندارد شده اند. اين رله با تعداد بسياري اتصال مشخص مي شود(بعضي مواقع در ميدانهاي مغناطيسي) که به راحتي از حالت نرمال باز به حالت نرمال بسته تبديل مي شوند. داراي سيم پيچهاي قابل تعويض آسان است و ضريب شکلي(form factor) که قابليت نصب تعداد زيادي از آنها را در يک پانل را ميسر مي سازد. اگر چه اين رله ها زماني ستون فقرات اتوماسيون صنعتي را در مونتاژ اتومبيل بودند ولي امروزه با کنترل کننده هاي منطقي برنامه پذير(programmable logic controller) در کاربردهاي کنترل ترتيبي جايگزين شده اند.

Contactor relay

اين رله يک رله جريان قوى (heavy-duty relay) است که براي سوئيچينگ موتورهاي الکتريکي و بارهاي روشنائي استفاده مي شود. در جريانهاي بالا اتصالات از نقره خاص ساخته مي شوند. قوسهاي الکتريکي نا خواسته، موجب اکسيد شدن اتصالات مي شوند ولي! اکسيد نقره هنوز يک هادي خوب است. چنين وسايلي اغلب براي استارتر موتورها استفاده مي شوند. موتور استارتر() يک کنتاکتور با يک وسيله محافظ جريان زياد است.

Solid statecontactor relay

اين رله نيز يک رله جريان قوى البته حالت جامد (heavy-duty solid staterelay) به همراه يک دفع کننده حرارتي(heat sink) مي باشد و در گرم کننده هاي الکتريکي، موتورهاي الکتريکي کوچک و بارهاي روشنائي کاربرد دارد، که در آنها به دوره هاي روشن و خاموش مکرر نياز است. در آنها هيچ قسمت متحرکي براي داشتن سايش و يا اتصال پرشي براي لرزش وجود ندارد. آنها با سيگنالهاي کنترل AC يا DC از سوي کنترلرهاي منطقي برنامه پذير (PLCs)، کامپيوتر هاي شخصي (PCs) ، منابع منطقي ترانزيستور - ترانزيستور (TTL=Transistor-transistorlogic) و ساير کنترل هاي ميکروپروسس فعال مي شوند.
* ارسال مقاله توسط عضو محترم سايت با نام کاربري : bamaram
/خ