مقدمه

تاريخ استفاده از زيورها و سنگ هاي قيمتي به اندازه تاريخ پيدايش بشر قدمت دارد. انسان هاي نخستين هنگامل که از زيورها و سنگ هاي رنگين استفاده مي کردند در اين فکر نبودند که با اين وسيله بر زيبايي خود بيافزايند. از همان ابتدا آدميان پس از شکار جانوران و استفاده از گوشت و پوست آنها ، دندان ها ، ناخن ها و پره هاي اين حيوانات را نگه داشته به گردن و بازوانشان مي آيختند و چنين تصور مي کردند که بدين وسيله بر نيرومندي و چالاکي خود در شکار جانوران مي افزايند و قدرت بيشتري را کسب مي کنند. اين تصورات و اعتقاد به جنبه هاي سحري و جادويي زيورها در واقع عوامل فردي و محرک هاي شخصي براي استفاده از اين قبييل اشياء بود. اما تنها اين علت نبود و تفاخر نيز به آن اضافه شد. زيرا هر فرد شکارچي با آويختن دندان ها و چنگال هاي حيواناتي که شکار کرده بود نه تنها احساس نيرومندي مي کرد بلکه بدين وسيله احترام و تحسين همگان را نيز به خود جلب مي کرد.

سير تکاملي

استفاده از زيورهايي چون صرف ها و سنگ هاي زيبا و رنگين از سوي زنان نيز جدا از اعتقادات جادويي و. پزشکي که داشتند سبب برانگيختن تحسين و. جلب توجه مردان مي شد. به همين علت اگر زني يا مردي کمتر از زيورها و نشانه ها استفاده مي کرد پست تر و کم اهميت تر از ديگران به نظر مي رسيد. بسيار پيش از آنکه بشر وسايلي آماده کند و يا مهارتي کسب نمايد تا بتواند سنگ هاي سخت را تراش داده و حک کند ، به علت بعضي اعتقادات و افکار مرموز که نسبت به تاثيرات مخفي سنگ هاي رنگين داشت ، آنها را مورد سايش و مصرف قرار داده بود.
زيورهاي بشر ابتدايي طبعا از اشيا و مواد ريز و کوچکي ساخته مي شد که مي توانست به سهولت به رشته کشيده شود از گردنبندها و دست بندهايي که از مواد کم دوام و فاسد شدني مي توان از دانه ها و تخم هاي درخشان گياهان ، پرهاي پرندگان نام برد که امروزه اثري از آنها باقي نمانده است. اما اثار يافت شده گوش ماهي ها ، صدف ها ، قطعات استخوان ها دندان ها و چنگال هاي جانوران که سوراخ شده است تا به رشته کشيده شوند ، همگي بر اين حقيقت گواهند که استفاده از جواهرات و زينت آلات از دوران هاي بسيار دور که دست تاريخ بدان مي رسد. متداول بوده است. هنگامي که باستان شناسان ضمن کاوش در غار مسدازيل اولين لايه عصر نو سنگي را کشف کردند که مقدار فراواني از دندان هاي گوزن هاي نو را که سوراخ شده بود يافتند که با رشته هايي از پي حيوانات يا الياف درخت مو به هم متصل مي شده است.
گر چه اثري از آن رشته ها باقي نمانده اما طرز قرار گرفتن دندانها و نظم و ترتيب آنها به شکل گردن بند بوده است. بسياري از گوش ماهي ها ، چنگال ها و ناخن هاي حيوانات که در کورهاي ما قبل از تاريخ پيدا شده ، علائم و اشارت سحر آميزي را القا مي نمايند و اين تصور را ايجاد مي کنند که مردمان عصر سنگ نيز مانند مردمان هزاران سال بعد زندگي مي کرده اند و اشيا زينتي خود را به دو منظور تزيين و تعويض استفاده نموده اند. بدين ترتيب به مرور زمان در ميان مردمان عهد باستان ، در بيشتر نقاط جهان ، اساطير و اعتقادات پيچيده و مرموزي بوجود آمده بود که در آن مذهب ، سحر و طبابت با هم ارتباط نزديک داشت و به همين سبب کاهن و جادوگر و طبيب نيز يک شخص بود و همه اعمال آنان نيز ارتباط مستقيم با موضوع جواهرات و سنگ عمر رنگين و شفاف داشت ، زيرا در تشريفات مربوط به رابطه بشر و قواي مافوق طبيعت ، سنگ عمر قيمتي و نيمه قيمتي مقام شامخي داشتند و حلقه هاي انگشتري ، گردن بندها ، گواشواره ها مخصوص ، مهره ها ، منجوق ها ، بازوبندها و خلخال ها بخصوص زماني که با نقوش سحر آميز حکاکي مي شد ، مورد تقاضا و توجه مردمان آن زمان بود و بکار بردن اين قبيل زينت ها براي مردم از هر صنف و طبقه يک عادت عمومي شده بود. بديت ترتيب گوهرها و سنگ ها با توجه به نوع مشخصات و رنگ هايشان و افسانه هاي سحر آميزي که بدان نسبت داده مي شد ، داراي قواي مافوق طبيعت بودند. از جمله اعتقادات اين بود که عقيق انسان را در برابر گزيدن رتيل و برق زدگي محافظت مي کند. پشم سبز مي توانست باران بباراند و هر کسي سنگ لاجورد و با خود داشت از حمله و نيش مار مصون مي ماند.
سرانجامتحت تاثير ساختمان پيچيده اجتماعات بشري و عوامل فردي و رواني و اجتماعي و حس رقابت و اعتقاد به جنبه هاي جادويي و پزشکي زيورها و گوهرها و مهره ها استفاده از زينت آلاتي چون گوشواره ها و خلخال ها که با رنگين ها و سنگ هاي قيمتي گرانبها و نيمه قيمتي تزئين مي گرديدند شدت اهميت فراواني يافته ،با تبدل کالا و بازرگاني ، رواج و توسعه جهاني يافت. چنانکه رفته رفته به کار گرفتن اين قبيل اشيا تجملي و زينتي ، جزو عادات و رسوم عمومي جوامع بشري گرديده است.
گر چه امروزه با وجود پيشرفت دانش و روشن شدن انديشه ها هنوز هم جنبه هاي جادويي و سحري زيورها و گوهرها فراموش نگرديده و يادگاري هايي از خرافات دوران هاي اوليه توام با پندارهاي جديدتر ، ذهن بسياري از مردم جهان را به خود مشغول مي دارد اما بايد پذيرفت که اکنون بخش هايي از گوهرشناسي جنبه علمي به خود گرفته و گوهر تراشي و ساختن زيورهاي گوناگون نيز جزو رشته هاي هنري به شمار مي رود و چون استفاده از زيورها با غرايز فطري انسان ها ارتباط دارد نمي توان از آن چشم پوشيد.
در ايران نيز از همان آغاز تاريخ ، استفاده از زيورها معمول بوده است. آباداني کشور،ثروتمند بودن، علاقه مندي مردم اين سرزمين به زندگاني پر تجمل و با شکوه توام با زيبايي پسندي همراه گوهرها و زيورها را مورد توجه به آنها قرار داده است. کتاب شاهنامه فردوسي پر از نام گوهرها و زيورهاي گوناگون است که نياکان ما انها را شناخته و بکار مي برده اند. پيدايش شاهنشاهي هاي بزرگ و نيرومند و تشکيل دربارهاي با شکوه و ثروتمند در طول تاريخ ايران ، باعث گرد آمدن گوهرهاي گرانيها و ناياب در گنجينه هاي ايران گرديده و گوهرشناسي و گوهر تراشي و گوهرنشاني همواره در اين سرزمين رواج داشته و مورد توجه خاص مردم بوده است. نگاهي به نام گوهرنامه هايي که در سده هاي گوناگون به نام شاهان و نامداران ايران نوشته و تاليف گرديده است و نمونه ها و آثار فراوان و سنگ هاي قيمتي که در موزه ها نگهداري مي شود بهترين گواه اين توجه و علاقه است. هنوز هم مردم ايران از هر طبقه و ضعف علاقه خومد را به زيورها و گوهرها از دست نداده و هر يک به فراخور وسيله اي زينتي چون انگشتري و امثال آن را مورد استفاده قرار مي دهند. به طوري که هنوز يکي از ضروريات مراسم زناشو.يي در ايران ، تهيه گوهرهاي قيمتي است ، حتي اگر تنها يک حلقه باشد. هر چند هم اکنون به خاطر مسائل اقتصادي - اجتماعي تمايل به خريد گوهر کم تر شده و بيشتر به طلا روي آورده شده است.
منبع: http://atwis.com
/س