صورت فلکي عقرب  کژدم ( SCORPION)

نام يک صورت فلکي در نيمکره جنوبي آسمان که به عقرب شباهت زيادي دارد. کمتر صورت فلکل اي را مي توانيد بيابيد که همچون صورت فلکي عقرب نامش با مسمي باشد . اين صورت فلکي در سرزمينهاي شمالي در پايين آسمان ديده مي شود ، اما در سرزمينهاي جنوبي براستي ميان صورت فلکي ميزان و قوس ، عقربي به وضوح در آسمان ديده مي شود . بنابراين تعجبي ندارد که صورت فلکي عقرب يکي از قديمي ترين صورتهاي فلکي به شمار مي آيد که انسان از حدود 5000 سال قبل از ميلاد آن را با اين نام شناخته است . هنگامي که اين صورت فلکي در شرق طلوع مي کند، صورت فلکي جبار در غرب از نظرها ناپديد مي شود. انسان چنين تصور مي کند که جبار، شکارچي آسمان مي خواهد از سر راه عقرب کنار رود. بر اساس افسانه اي يوناني عقرب به فرمان الاهه «آرتميس» جبار را نيش زد و به قتل رسانيد. مي گويند از آن زمان، جبار که به شکل صورتي فلکي به آسمان انتقال يافته است، از تمام عقربها چنان نفرت دارد، که بلافاصله در زير خط افق غربي آسمان ناپديد مي شود. براي ساکنان نيمکره ي شمالي زمين، صورت فلکي عقرب بلا استثناء صورتي تيره و ظلماني و نشانه ي بد اقبالي و بيماري آور بود است. بر خلاف آن ساکنان نيمکره ي جنوبي اين صورت فلکي را نشانه ي رويدادهاي نيک و خوش اقبالي مي دانند و در دم نيش مانند اين جانور يک قلاب ماهيگيري بزرگ را مجسم مي کنند. در يک افسانه ي پولينزيايي آمده است که مردي جوان با اين قلاب ماهي بسيار بزرگي گرفت. جوان هنگامي که مي خواست ماهي را به خشکي بکشد، متوجه شد که قطعه زميني بزرگ را با کوهها، درختان و پرندگان رنگارنگ در قلاب خود دارد. او با نيروي زيادي قلاب را يکباره بالا کشيد و به اين ترتيب جزيره اي جديد ايجاد شد. اين افسانه ي قديمي ناظر بر اين واقعيت است که بسياري از جزيره ها بر اثر فرايندهاي آتشفشاني سر بر آب برآورده اند.

اين صورت فلکي کوچک منطقة البروج، چهره عقربي را تصوير مي کند که با نيش خود،، جبار، اين صورت فلکي فصل زمستان را کشته است. اين دو صورت فلکي در دو سمت مقابل هم در آسمان قرار گرفته اند: زماني که عقرب طلوع مي کند ، جبار غروب مي نمايد. صورت فلکي عقرب در امتداد کهکشان راه شيري در کنار قوس واقع شده است، بنابراين از لحاظ اجرام آسماني غني مي باشد.
آلفاي عقرب همان ستاره قلب العقرب بوده که معناي انگليسي آن "رقيب مريخ" است. علت اين رقابت، سرخ رنگي اين ستاره در مقياس با رنگ سياره مريخ سرخ روست. اين ستاره يک ابر غول بوده و حدود 600 برابر قطر خورشيد با قدر 1 مي درخشد. قلب العقرب داراي يک همدم آبي رنگ از قدر 5 مي باشد که فاصله اش 600 سال نوري است.

عقرب شامل بيش از 2 دوجين خوشه ستاره اي، با قدر 7 و 8 است که در دو طرف دم عقرب قرار گرفته اند.M7 (قدر سوم) و M6 (قدر چهارم) خوشه پروانه جسمي عالي است با هر وسيله رصدي با قدر چهارم، هر دو از خوشه هاي باز درخشان هستند، در حالي که M4 يک خوشه کروي قدر ششم است و در تلسکوپ بسيار زيباست. M80 که يک خوشه کروي با قدر ظاهري 5/7 است نيز در اين صورت فلکي قرار دارد.

تمام مداري که زمين به دور خورشيد مي پيمايد مي تواند در اين ستاره غول آسا جاي گيرد ! شايد قلب العقرب در مدت زماني کوتاه ، که هنوز نسل بشر در جهان باقي است ، با انفجاري عظيم ، انفجار ابرنواختر ( super nova ) ، از زندگي ستاره اي خود خداحافظي کند . در اين صورت اين ستاره هفته ها در آسمان روز نيز قابل ديدن خواهد بود ، ولي به دليل مسافت بسيار زياد – حدود 500 سال نوري که از زمين دارد به حيات و محيط زيست سياره ما صدمه وارد نخواهد کرد . براي ساکنان نيمکره شمالي زمين ، صورت فلکي عقرب بلااستثناء صورتي تيره و ظلماني و نشانه بد اقبالي و بيماري آور بوده است . بر خلاف آن ساکنان نيمکره جنوبي اين صورت فلکي را نشانه رويدادهاي نيک و خوش اقبالي مي دانند و در دم نيش مانند اين جانور يک قلاب ماهيگيري بزرگ را مجسم مي کنند . در يک افسانه پولينزيايي ( Polynesia : يکي از سه بخش اصلي اقيانوسيه ، گروه پراکنده اي از جزاير شرقي و جنوب شرقي اقيانوس آرام) آمده است که مردي جوان با اين قلاب ماهي بسيار بزرگي گرفت . جوان هنگامي که خواست ماهي را به خشکي بکشد ، متوجه شد که قطعه زميني بزرگ با کوهها ، درختان و پرندگان رنگارنگ در قلاب خود دارد . او با نيروي زيادي قلاب را يکباره بالا کشيد و به اين ترتيب جزيره اي جديد ايجاد شد . اين افسانه قديمي ناظر بر اين واقعيت است که بسياري از جزيره ها در اثر فرايندهاي آتشفشاني سر از آب برآورده اند .
منابع :
کتاب صورتهاي فلکي دکتر اوبلاکر ترجمه بهروز بيضايي
پايگاه دانشنامه ستاره شناسي
انجمن ستاره شناسي ثاقب
www.ali-azadegan.com