تلفن همراه در ايران

يک دهه پس از ظهور اولين تلفن همراه در جهان، ايران نيز در سال 1355ـ 1354 درصدد استفاده از اين سيستم برآمد و با بررسي هايي که از سوي شرکت مخابرات ايران و کارشناسان خارجي در همان زمان صورت گرفت اين نتيجه حاصل شد که ايران سالانه کشش جذب 3 تا 5 هزار مشترک را دارد و اجراي طرح با 1000 شماره پيش بيني شد، اما اين تلاش در آن زمان ناکام ماند تا اين که در سال 1367 وزارت پست و تلگراف اقدام به طراحي تلفن همراه کرد و با يک تجديدنظر در اين طرح در سال 1372 تجهيزات آن خريداري شد و در مرداد ماه 1373 فاز اول اين طرح با ظرفيت 10000 شماره اي آغاز به کار کرد.
از بهمن ماه 1374 چرخشي شگرف براي نام نويسي تلفن همراه به وجود آمد به طوري که 200 هزار نفر متقاضي تلفن همراه شدند و بيشترين اين تقاضا به شهروندان تهراني اختصاص داشت. آن زمان متقاضيان هزينه اي بالغ بر 5/1 ميليون تومان تا 2 ميليون تومان را جهت خريد سيمکارت تلفن همراه متحمل مي شدند که اين هزينه تنها به قشر خاصي از افراد جامعه تعلق داشت و افراد زير سطح متوسط و پايين جامعه هرگز قادر به خريد سيمکارت همراه نبودند. همزمان با اين روند بازار فروشندگان دستگاه تلفن همراه و گوشي هاي همراه نيز در تهران و حتي برخي شهرستان ها به اندازه اي داغ و پردغدغه شد که در بخش مرکزي شهر تهران و حوالي ميدان جمهوري و خيابان حافظ مراکز تجاري معتبري به خريد و فروش و تجارت تلفن همراه پرداختند.
اين فروشندگان با واردات انواع گوشي هاي همراه از سراسر جهان در مدل ها و طرح هاي مختلف زمينه تازه اي به جهت انگيزه مد و مدسازي گوشي ها در ميان جوانان و بانوان ايجاد کردند. به گونه اي که در سال 1382 و در حالي که 2 ميليون و 414 هزار و 815 تلفن همراه در داخل کشور به متقاضيان واگذار شد، بازار گوشي هاي موبايل مي توانست 3 برابر آمار ذکر شده را تامين کند.
به مرور زمان و با ورود سيمکارت هاي اعتباري همراه نه تنها گوشي هاي همراه بلکه لوازم جانبي و تزييني اين وسيله ارتباط جمعي با رقمي بيشتر از آنچه که خود گوشي ها به خود اختصاص مي داد بازارهاي جهاني و حتي ايران را قبضه کردند.
اين قضيه تبعات منفي اقتصادي را براي خانواده هاي ايراني در پيش داشت. هماهنگي رنگ قاب هاي گوشي همراه و حتي کيف هاي کوچک نگهدارنده آن با رنگ لباس يا ماشين و... تب داغي را در ميان جوانان و نوجوانان ايراني ايجاد کرد به گونه اي که با ورود يک گوشي تلفن همراه تازه به بازار و رقابت براي به دست آوردن آخرين مدل بازار انگيزه هاي فرهنگي و اجتماعي جوانان و نوجوانان را در سطح قابل توجهي در معرض آسيب هاي اقتصادي قرار داد.
به گفته بسياري از محققان آگاه سازي و ارتقاي سطح فرهنگ جامعه و فرهنگ سازي خصوصا در زمينه استفاده از فناوري هاي نوين ارتباطات، برخوردهاي قانوني با متخلفان سايبر از جمله راهکارهاي مهم براي مقابله با تبعات منفي اين پديده فرهنگي است.
امروزه که هر انساني در سراسر کره زمين با تلفن همراه خود با دورترين نقطه جهان ارتباط دارد لازم به نظر مي رسد در زمينه مقابله با تبعات منفي آن نيز سرمايه گذاري ها و توجه بيش از پيش صورت گيرد.

ارتباط هاي پيامکي ما

سال 1990 ميلادي بود که سرويس پيام کوتاه يا همان پيامک خودمان در آسيا متولد شد. چند سالي طول کشيد تا با تکميل فناوري هاي جانبي به بلوغ و ظهور برسد و بتواند محبوبيت همگاني پيدا کند تا اين که در سال 2003 ميلادي و 1381 شمسي در ايران متولد و مورد استفاده و بهره برداري قرار گفت.
تحقيقات نشان مي دهد طريقه ارسال پيامک و محتواي آن با توجه به فرهنگ هر جامعه تغييرات چشمگيري دارد. از اين رو پيامک هايي که درجامعه ما بخصوص در ميان نسل جوان تبادل مي شود داراي خصوصياتي چون اختصار، ايجاز و حتي به کارگيري زبان محاوره است.
مرحوم دکتر زرياب خويي نقل مي کند که وقتي قشون شوروي در جنگ جهاني دوم در ايران بود، شخصي از تبريز به برادر خود چنين تلگراف کرد که: تهران، خيابان فلاحت، تيمچه کرامت، اخوي هدايت، روس وارد، اموال غارت، ابوي مفقود، جاده ها مسدود، والده رحلت، همگي سلامت، قربانت عنايت...
با توجه به آنچه ذکر شد، ادبيات تازه تاسيس توسط جوانان امروزي ما نيز بي شباهت به مقوله فوق نيست. به کار بردن کلمه SLM به جاي Salam يا TNX به جاي Thanx همان متشکرم يا CLM به جاي Call me با من تماس بگير يا PLZ به جاي Pleaze از جمله اصطلاحات رايج در ارسال پيامک و ادبيات تلفن همراه امروزي است. يک پژوهشگر اجتماعي مي گويد فرهنگ استفاده از فناوري همراه، جدا از فرهنگ عمومي جامعه و نحوه واکنش مردم در برخوردهاي روزمره با زندگي و حواشي آن نيست. متاسفانه فرهنگ استفاده از تلفن همراه در ايران با فراز و نشيب هايي که داشته به گونه اي بومي ـ ايراني در آمده که بنابر ويژگي هاي اجتماعي ايران نيز دستخوش تغيير و تحولات مي شود.
اگر کمي به دغدغه هاي امروزي تان دقت کنيد، درمي يابيد که در عصر هجوم ماشين ها و تکنولوژي با آن که تلفن همراه ارتباطات ما را گسترش داده، اما به نحوي دامنه ملاقات هايمان را به کمترين ميزان ممکن کاهش داده است. به واقع، آن زماني که از ارتباط کمتري برخوردار بوديم براي ملاقات هايمان مصمم تر اقدام مي کرديم.
به نظر مي رسد استفاده از تلفن همراه و بسترسازي فرهنگي براي آن نيز بايد مانند ساير برنامه هاي فرهنگي مربوط به مسائل شهروندي مورد توجه قرار گيرد. پيش از آن که ظهور پديده هايي با تکنولوژي هاي برتر، آينده ارتباطي جامعه مان را تحت الشعاع فاصله هاي قومي و ريشه اي قرار دهد.

پرستيژ اجتماعي

يک کارشناس علوم اجتماعي در اين زمينه گفت: به طور کلي مردم در کشور ما نسبت به محصولات تکنولوژيک تاخر فرهنگي دارند به اين معني که ممکن است بسياري از آنها فرهنگ درست استفاده کردن از اين وسيله را ندانند و صرفا جنبه هاي جانبي آن را مد نظر قرار بدهند.
تلفن همراه در ابتداي ورود به فرهنگ ما به يک پرستيژ اجتماعي تبديل شده بود و بيشتر از کاربرد آن طبقه اجتماعي و تجملاتي فرد را نشان مي داد، اما به محض گسترده شدن آن در سطح جامعه اين جنبه، اصلاح يافت تا اين که مردم آن را به عنوان يک امر بديهي در زندگي پذيرا شدند.
اما آنچه بيش از همه و با ورود اين تکنولوژي در بين مردم رواج يافت فرهنگي بود که از سوي توليدکننده به مصرف کننده ها تزريق شد، فرهنگي به نام امکانات جانبي تلفن همراه مانند دوربين، امکانات ضبط و پخش موسيقي و حتي بازي هاي رايانه اي!
به گفته هادي معيري نژاد بر خلاف تلفن ثابت که بيشتر جنبه ارتباطي آن مد نظر است استفاده از تلفن همراه تحت الشعاع مظاهر تکنولوژيک آن قرار گرفت، يعني به واسطه همراه بودن جزيي از شخصيت ما محسوب شد و جنبه هاي ظاهري آن اهميت يافت. اين قضيه توليدکننده ها را بر آن داشت تا هر روز با افزودن تکنولوژي هاي جديد که بسياري از ما حتي درباره چگونگي استفاده از آنها اطلاعات کافي نداريم سود کلاني را از آن کمپاني هاي خود کنند.
به هر حال آنچه مسلم است فرهنگ تلفن همراه به سمت فرهنگ مصرف زدگي پيش مي رود و اين مقوله نيز مانند ساير مقولات تکنولوژيک در زندگيمان با حاکميت تجمل گرايي دست به گريبان است.
منبع:روزنامه جام جم
/ن