نام علمي : (Columba) به گروهي از پرندگان متوسط تا بزرگ جثه از خانواده کبوترسانان گفته مي‌شود که به دو صورت وحشي و اهلي يافت مي‌شود و رنگ‌ها و نژادهاي مختلفي دارد که معروف ترين آن‌ها کبوتر خانگي، کبوتر چاهي و کبوتران خانگي وحشي شده است. نام علمي کبوتر خانگي Columba livia domestica است. نام علمي کبوتر چاهي که اکثر کبوتران خانگي از نسل آن‌هايند Columba Livia است. به اين پرنده در زبان عربي، حمام و در ترکي، گورچين گويند. واژه کبوتر يک واژه اصيل فارسي است که از دو واژه «کبود» (آبي) و «تر» تشکيل شده‌است. در زبان سانسکريت به آن Kap^ota و در زبان پهلوي به آن Kapotar مي‌گفته‌اند. در فارسي محاوره‌اي متداول، به کبوتر، کَفتر مي‌گويند که مُبدَّل کبوتر است و نام‌هاي محلي آن در کردستان و کرمانشاه کوتر، کموتر و در بعضي نقاط جنوب کپتر و کبتر است. در لغتنامه دهخدا، نام‌هاي زير به اين پرنده نسبت داده شده‌است: کفتر، کبتر ، حمام، حمامه، نامه‌بر، کوتر، عفد، فاخته، سعدانه، صلصله و بالاخره ورقاء. نژادهاي کبوتر بسيار متنوع بوده ودر سراسر جهان پراکنده‌است.

رده بندي علمي کبوتر

جمع‌آوري اطلاعات در مورد گونه‌هاي کبوتر، با توجه به فراواني آن‌ها واختلاف صفات، رنگ‌ها وشکل آنان، کار چندان آساني نيست چرا که آميزش گونه‌هاي مختلف با هم، بسيار رواج دارد و اين آميزش‌ها باعث پديدآمدن گونه‌هاي جديد شده‌است. برخي معتقدند که انواع کبوترها، از هزار گونه نيز بيشتر است.

تاريخ اهلي شدن کبوتر

تاريخ دقيق پيدايش کبوتر و زمان اهلي شدن و استفاده از آن در جنگ و صلح به درستي معلوم نيست. ولي آن چه مسلم است اين است که از سه هزار سال قبل از ميلاد مسيح، کبوتر در مصر وجود داشته و فراعنه مصر، به عنوان پِيک از آن استفاده مي‌کردند و حتي آن را پرنده‌اي مقدس مي‌دانستند. يوناني‌ها هم چندين هزار سال قبل از ميلاد از کبوتر به عنوان قاصد استفاده مي‌کردند و نام برندگان ورزش‌هاي المپيک را به پاي آن‌ها مي‌بستند و به وطن شان مي‌فرستادند. پس از مصر، ايران، چين، يونان و روم از قديمي ترين مراکز پرورش و تربيت کبوتر در اعصار گذشته بوده‌اند. تاريخ نشان مي‌دهد که کورش کبير براي ارسال اخبار محرمانه به نقاط مختلف کشور پهناور خود، کبوتراني در اختيار داشته و ژوليوس سزار، امپراتور روم، اولين کسي بوده که براي فتح گال (فرانسه امروزي) از کبوتران نامه‌بر استفاده کرده‌است. دريانوردان فنيقي و قبرسي، در هنگام سفر کبوترها را با خود مي‌بردند و پس از رسيدن به مقصد، آن‌ها را با نامه‌هايي به محل سکونت خود مي‌فرستادند، تا خانواده‌هايشان را از وضعيت و تاريخ بازگشت خود مطلع سازند.

در کشورهاي ياد شده، پرورش متراکم کبوتر متداول بوده، بشر با ساختن برج‌هايي، که امروزه کبوترخانه ناميده مي‌شود و حفره‌هاي زيادي دارد، کود اين پرنده را جمع‌آوري مي‌کرده‌است، اين رسم هنوز در کشور ما متداول است.

جايگاه و محل نگهداري کبوتر

جايگاه نگهداري کبوترها بسيار متفاوت مي‌باشد و برحسب محل نگهداري آن‌ها در منازل، پشت بام‌ها و يا برج‌هاي مخصوص در مزارع متغير است، ولي به هرحال اين جايگاه به صورت يکي از اشکال زير مي‌باشد:
1. در صورت نگهداري کبوتر در خانه، معمولاً جايگاه آن‌ها را از قفس‌هاي چوبي، فلزي، جعبه‌هاي حلبي، سنگ‌هاي ساختماني و يا چيزي نظير آن مي‌سازند. اين جايگاه‌ها معمولاً کوچک بوده و براي يک تا دو جفت پرنده ساخته مي‌شود.

2. کبوترهايي که بر روي پشت بام‌ها و يا در مزرعه نگهداري مي‌شوند. در قفس‌هاي بزرگي که از چوب يا فلز و يا حلبي ساخته شده، جاي داده مي‌شوند. اين قفس‌هاي بزرگ معمولاً داراي يک يا چند در کوچک يا بزرگ است که به کبوترها اجازه ورود و خروج مي‌دهد و گاهي اوقات آشيانه‌هاي کوچکي به اندازه 40×50×40 سانتي‌متر براي هر دو جفت کبوتر در داخل آن تعبيه مي‌شود. اندازه قفس‌هاي بزرگ معمولاً 3×2×2 متر است که گنجايش 50 جفت کبوتر را دارد.

کبوتران را به سه گروه تقسيم مي‌کنند.

کبوتران وحشي (چاهي ـ صحرايي)
کبوتران خانگي
کبوتران نامه بر
کبوتران وحشي
دسته‌اي از کبوتران هستند که به صورت گروهي در شهرها و حومه شهر ديده مي‌شوند و بعد از بلوغ (حدود 8 تا 12 ماه پس از تولد بسته به نژاد) با انتخاب جفت، زادوولد حيرت انگيزي مي‌کنند که در نوع خود جالب است. عموماً کبوتران وحشي، خاکستري و گاه سياه خاکستري هستند که با آميخته شدن با نسل کبوتران خانگي که وحشي شده‌اند، اينگونه کبوتران را با تلفيقي از رنگ‌هاي کبوتران وحشي و خانگي مي‌توان شناخت. مانند همه گونه‌ها 2 تخم مي‌گذارند و بعد از 14 تا 19 روز (بسته به شرايط محيط) جوجه‌ها به دنيا مي‌آيند و تا دو روز از نوعي شير مخصوص (پرنده محتويات معده را که کاملاً آسياب شده و با آب مخلوط کرده، به نوعي شيره تبديل مي‌کند) جوجه‌هايش را تغذيه مي‌کند. نوع نر پرنده، معمولاً بزرگ تر (به لحاظ جثه و حجم جمجمه)از نوع ماده، قابل شناسايي است. نوع ماده با جثه‌اي کوچک‌تر و نوکي درازتر از نوع نر قابل شناسايي است.

کبوتران خانگي

از قديم از پرندگان خانگي بوده و دارندگان اين حيوان را کبوتر باز مي‌گويند. کبوتران خانگي به علت تغذيه مناسب و شرايط استراحت گاه (از لحاظ جثه) از همنوعان وحشي خود بزرگ ترند. کبوتران خانگي را معمولاً آموزش مي‌دهند تا خانه صاحبش را مرگز قطب نماي دروني خود قرار دهد و جلد شود. از اين غريزه ذاتي براي آموزش آن‌ها استفاده مي‌شود و مسابقاتي نيز براي محک زدن اين قدرت بر گزار مي‌شود که معمولاً کبوتران بازنده به صاحب کبوتران برنده مي‌رسند. براي جلد کردن کبوتر، معمولاً پرهاي کبوتر را (به غير از شه پر) مي‌برند (قيچي مي‌کنند) و مدتي بسته به خصوصاً نژاد حيوان نگهداري مي‌کنند تا قطب نماي دروني حيوان تغيير مرکز داده و خانه جديد را مرکز قطب نما کند. کبوتر بازان خاطرات فراواني از کبوتراني دارند که بعد از سال‌ها به خانه قبلي خود بازگشته‌اند و هيچ‌گاه اين قطب نما تغيير نکرده‌است. اساساً نژاد کبوتران اصيل را در ظاهر و جمجمه و ميزان وفاداري (جلد بودن) به اولين خانه مي‌دانند.

کبوتر نامه‌بر

دو نوع هستند از لحاظ جثه که گونه اول جثه‌اي بسيار بزرگ تر از کبوتران چاهي و خانگي دارد که پاهاي بزرگ و قرمز شفاف از ويژگي‌هاي خاص اين نوع است که رفته رفته در خطر انقراض قرار گرفته‌است. گونه دوم کاملاً شبيه به کوتران وحشي است که فقط توانايي دوقطبي بودن را دارد. يعني حيوان بر اثر آموزش توانايي دارد که دو نقطه جغرافيايي را مرکز قطب نماي خود قرار داده و از ياد نبرد.
کبوترها لانه خود را بر درخت و يا روي زمين و يا در ساختمان‌ها مي‌سازند. به ندرت اتفاق مي‌افتد کبوترها درون تنه درختان، يا داخل سوراخ‌هاي زمين آشيانه بسازند. طرز لانه ساختن آن‌ها بسيار ساده‌است. کبوترهاي ماده حداکثر 2 و حداقل يک تخم مي‌گذارند، رنگ تخم بيشتر کبوترها سفيد است.
منبع:ويکي پديا
/ن