1- يادآوري
تعجب نکنيد! سوده، همان "سوئيچ" است يعني سامانه‌اي مخابراتي که به ارتباطات و کاربران تلفن، سمت و سو مي‌دهد. هفتاد سال پيش هنگامي که فناوري راه‌آهن به ايران آمد و فرهنگستان نخست، در اوج هنر‌نمايي‌هاي خود بود، مديران راه‌آهن، جدا از فرهنگستان و خودسرانه، "سوزن" را براي "سوئيچ" وضع کردند و مسئول آن را "سوزن‌بان" خواندند. البته هنوز هم در قاموس ارتباطات ريلي، "سوئيچ من"، سوزن‌بان است و ديگر چنين خوانده مي‌شود اما "سوزن" راه‌آهن ، به خاطر اين که از لحاظ هم‌نامي، با سوزن خياطي اشتباه مي‌شد، در فرهنگستان سوم يا فرهنگستان زبان و ادب فارسي ، انتخاب نشد و به جاي آن "سوده" (با "هاي" ملفوظ) معادل سوييچ به تصويب رسيد.
2- نرم- سوده يعني "سافت سوئيچ"
سودههاي نرم‌افزاري، از لحاظ موضوعي، سوژه‌ي جالب توجهي هستند. البته "نرم- سوده"، نوعي سودهي نرم‌افزاري است که "کنسرسيوم بين المللي نرم- سوده" از سال 1991 تا کنون، روي استاندارد سازي آن کار مي‌کند. اين کنسرسيوم تا دو سال پيش، صد و نود عضو داشت و طي دو سال اخير بايد بر شمار اعضاي آن، باز هم افزوده شده باشد. علت گرمي بازار کنسرسيوم بين المللي نرم- سوده نيز مشخص است: نرم افزار، همه‌ي عرصه‌هاي مهندسي ارتباطات و مخابرات را در نورديده است. به طور کلي مي‌توان گفت، اقتصاد مخابرات، علت اصلي روآوري توليدکنندگان تجهيزات مخابراتي و فراهم آوران خدمات مخابرات، به سودهي نرم‌افزاري‌ست، چرا که ساختن سودههاي سنتي و نصب‌کردن و نگهداري و بهره‌برداري از آن‌ها، گران تمام مي‌شود. به عبارت ديگر، ساختن سودههاي مداري يا بسته‌اي ، هم نياز به سرمايه‌گذاري‌هاي سنگين دارد و هم اين که در اجرا، يعني هنگام بهره‌برداري و نگهداري، نيازمند اجراي پروتکل‌هاي پيچيده‌ي سيگنال‌دهي، مانند سامانهي سيگنال‌دهي شماره‌ي هفت اتحاديه‌ي بين‌المللي مخابرات است، در حالي که سودهي نرم افزاري، همان طور که از نام آن بر‌مي‌آيد، نرم‌افزاري بيش نيست و در نمونه‌ي "نرم- سوده"، سامانهي سيگنال‌دهي‌اش ، بسيار ساده‌تر از سامانهي سيگنال‌دهي شماره‌ي هفت اتحاديه‌ي بين‌المللي مخابرات است. سامانهي سيگنال‌دهي "نرم- سوده"، به صورت اختصار ، با سه حرف انگليسيSIP مشخص مي‌شود.
3- داستان پيدايش SIP
در سال‌هاي پاياني سده‌ي بيستم ، انديشه‌ي ايجاد پيک الکترونيکي يا نامه‌رسان و پيام‌رسان خود کاري که اينترنت و شبکه‌هاي تلفني را يکپارچه کند، به شدت، مطرح بود. نيازي به پيام‌رساني يکپارچه (يا آنچه انگليسي زبان‌ها، آن را Unified messaging مي‌نامند) را کاربران تلفن و دورنگار ما هم تجربه کرده‌اند: به طور معمول وقتي کاربران تلفن مي‌خواهند از رسيدن متن دورنگار خود مطمئن شوند، پس از ارسال دورنگار، با گيرنده‌ي آن ، تماس تلفني برقرار مي‌کنند و از بي‌خطا رسيدن دورنگار ، مي‌پرسند. البته اين تنها علت براي برقراري ارتباط مجدد باگيرنده نيست. گاهي فرستنده‌ي دورنگار ، مايل است رسيدن آن را به گيرنده ، گوشزد کند و گاهي هم بر آن تأکيد ورزد. اين فرايند به ويژه در ادارات دولتي و شرکت هاي خصوصي بسيار رايج است تا گيرنده نتواند دريافت آن را انکار کند. از اين رو ، کاربران و کارشناسان مخابرات نام واصطلاح ويژه‌اي را به اين فرايند داده‌اند: فرايند "عدم انکار" يا به انگليسي: non- repudiation. حال در شبکه‌هاي معمولي تلفن ، اين فرايند در چند نوبت و با چند بار شماره‌گيري کردن ، برگزار مي‌شود: بار اول با دورنگار (براي ارسال متن) و بار دوم با گوشي تلفن ثابت يا همراه (براي اطمينان از دريافت متن و پيشگيري از عدم انکار)، اما در اينترنت چطور؟- البته دورنگار اينترنتي هم، اکنون به بازار آمده است ولي منظور اوليه‌ي پديد‌آورندگان سامانهي سيگنال‌دهي SIP، حل مشکل کاربران پست الکترونيکي بود. در اينترنت، هنگامي که نامه‌ي الکترونيکي را به نشاني گيرنده‌ي آن، ارسال مي‌کنيم، اگر بخواهيم از دريافت آن توسط گيرنده، آگاه شويم و نه تنها از دريافت مطمئن شويم بلکه از تعويق افتادن خواندن و مطالعه‌ي آن پيشگيري کرده باشيم و راه‌هاي عدم انکار را از سوي گيرنده‌ي پست الکترونيکي، مسدود نمايئم، چه بايد بکنيم؟ بي‌شک راه‌کار‌هاي متعددي براي حل اين مشکل موجود‌اند اما اگر نخواهيم از تلفن براي اين کار استفاده کنيم، چه بايد کرد؟- البته اگر بشود در همان فرصت و نوبتي که از اينترنت استفاده مي‌کنيم، هر دو کاررا بکنيم، با يک تير دو نشان زده‌‌ايم اين صورت مسأله‌اي بود که براي نهاد استاندارد‌سازي اينترنت ، يعني IETF، در سال‌هاي پاياني سده‌ي گذشته مطرح و منجر به پيدايش پروتکلي شد به نام عجيب و غريب "پروتکل آغازش جلسه" يا Session Initiation Protocol که اختصار آن، همان SIP است. در واقع آنچه مهندسان IETF، "جلسه" يا session مي‌نامند همان فرصت و نوبتي است که کاربر، در اختيار مي‌گيرد تا ارتباطي را آغاز کند و البته هرکاربر، در يک فرصت و نوبت ارتباطي، منابع متعددي را مجبور است در اختيار بگيرد مانند مکان، زمان، سخت افزار، نرم‌افزار و نيروي انساني که گاهي خود اوست و گاهي هم فردي ديگر. اختصاص يافتن اين منابع گران‌بها و شايد هم کمياب ، به يک ارتباط را در مجموع (وبه زيان اينترنتي‌ها) ، "جلسه" يا همان session مي‌گويند. در سال 1999ميلادي IETF موفق به تدوين و ارائه‌ي SIP شد و در آغاز سال 2000 ، نخستين شرکتي که به طور عملي ، از SIP استفاده کرد و آن را در اختيار 27 هزار نفر از کارمندان خود قرار داد، شرکت مخابرات "تليا"ي سوئد بود.
ناگفته نماند که SIP تنها راه‌کار ممکن نيست. اتحاديه‌ي بين‌المللي مخابرات نيز ، جداي از IETF، استاندارد H.323 را وضع و تصويب کرده به طوري که اکنون اتحاديه‌ي بين‌المللي مخابرات ، صاحب دو استاندارد سيگنال‌دهي هوشمند است:
* سامانهي سيگنال‌دهي شماره‌ي هفت که با CCS 7 مشخص مي‌شود و در شبکه‌هاي تک رسانه‌اي مانند شبکهي ديجيتالي تلفن‌هاي ثابت، همراه و در شبکهي هوش مند مخابرات سنتي کاربرد دارد.
* سامانهي سيگنال‌دهي H.323 که ويژه‌ي شبکه‌هاي هوش مند چند رسانه‌اي است.
اکنون هر سه سامانهي سيگنال‌دهي هوش مند، در "نرم- سود" کاربرد دارند و مهندسان مخابرات،مي‌توانند يکي از آن‌ها را براي سيگنال‌دهي ميان رايانه‌هاي شبکه‌اي، برگزينند و به کار گيرند ولي از ميان اين سه پروتکل، SIP از بخت و اقبال بيشتري برخوردار است زيرا نسبت به دو سامانهي سيگنال‌دهي ديگر ، ساده‌تر و ارزان‌تر است. البته دو اصل سادگي و ارزاني ، براي تمامي راه‌حل‌هاي ارائه شده از سوي IETF صدق مي‌کند.از اين رو شرکت‌هاي نوپا و کوچک بسياري در سطح جهان ، وارد بازار SIP و نرم- سوده شده‌اند و شرکت‌هاي بزرگتر را وادار به پيروي از سر‌مشق خود کرده‌اند.
4-سودهي سخت افزاري مرد!
نرم - سوده، نقطه‌ي پايان صنعت سوده‌سازي سخت افزاري‌ست و سر فصل و آغازي براي شبکهي مخابراتي جديدي‌ست که با حروف NGN مشخص مي‌شود: NEXT GENERATION NETWORK يا شبکهي نسل آينده! کارشناسان و مهندسان و مديران شرکت مخابرات ايران، چند صباحي‌ست که طبق معمول، اين بحث را از طريق اتحاديه‌ي بين‌المللي مخابرات ، جايي که عالي‌ترين مرجع استاندارد سازي جهاني مخابرات است و ايران بيش از يک سده است که در آن عضويت دارد، (يعني بيش از صد سال!) دنبال مي‌کنند، اما تاکنون هيچ گام عملي يا نظري خاصي را در راستاي تدوين راهبرد‌گذر از سودههاي سنتي موجود درشبکه‌ي سراسري کشور، به نرم سوده به منظور همگرايي ميان شبکه‌هاي تلفني خود، با IP برنداشته است.
منبع: ماهنامه دنياي مخابرات و ارتباطاتارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت : sm1372/ن