بي شک ايران با گامهاي خوبي که در صنعت هوانوردي برداشته سرآمد کشورهاي منطقه است. به ويژه با طراحي و ساخت هواپيماي جنگي شفق توانايي بالاي خود را را به نمايش گذاشته و کارشناسان نظامي را در سراسر جهان، از چنين طراحي برجسته و پيشرفته اي شگفت زده کرد.
هواپيماي شفق سومين هواپيماي جنگنده بومي ساخت جمهوري اسلامي ايران است. اين جنگنده اولين هواپيماي رادارگريز ايران مي‌باشد كه در سال 1386 به جمع هواپيماهاي عملياتي نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران پيوست.
جنگنده پنهانکار و مافوق صوت شفق که طراحي آن از چندين سال پيش شروع شد و در سال 2004 نيز تکميل نمونه اوليه آن گزارش شده که چندين آزمايش موفقيت اميز را پشت سر گذارده که آزمايشات به صورت کاملا سري در يک پايگاه دور افتاده نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي انجام گرفته است ، اين جنگنده در سه نوع آموزشي دو نفره، جنگنده دو نفره و جنگنده يک نفره طراحي شده است. پروژه طراحي شفق توسّط وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح پس از فرمان مقام معظم رهبري پس از جنگ مبني بر خودکفايي در ساخت تسليحات سرمايه گزاري شده و بوسيله مجتمع دانشگاهي هوايي (Aviation University Complex) که زير مجموعه اي از دانشگاه صنعتي مالک اشتر مي باشد پس از هزاران ساعت کار مداوم دانشمندان و دانشجويان ايراني طراحي و ساخته شده است.

اولين ظهور

اولين معرفي شفق در سال 2002 و در نمايشگاه صنايع هوايي ايران اتفاق افتاد. در آن نمايشگاه يک نمونه از اين هواپيما در ابعاد واقعي به نمايش گذاشته شده بود. در سال 2004 تلويزيون جمهوري اسلامي ايران فيلمي از يک نمونه در اندازه واقعي از اين هواپيما نشان داد. در اين نمونه تغييراتي نسبت به ياک130 ديده مي‌شد که احتمال رسيدن به سرعت مافوق صوت را براي اين هواپيما مطرح مي‌کرد. در اين فيلم شفيقه بفارين به عنوان سرمهندس تيم طراحي هواپيما معرفي شد.

طراحي و ساخت شفق

هواپيماي جنگي شفق که توجه جهان هوانوردي را به خود معطوف ساخت و سايتها و مجله هاي مشهور صنعت هوانوردي در مورد آن دست به گمانه زني پرداختند و آن را ستوده و نشانه ايي از پيشرفت صنايع هوايي ايران دانستند.

شفق در اصل به عنوان يک جت آموزشي سبک طراحي شد و بعدها تصميم به ساخت نوع جنگنده آن گرفته شد. براساس اطلاعات موجود و گفته‌هاي مقامات رسمي جنگنده شفق يک جنگنده مافوق صوت مي‌باشد.
پروژه طراحي شفق يک پروژه ترکيبي از فناوري روسي- ايراني است که در ابتدا با کمک يک شرکت هواپيماسازي روسيه و به نام اينتگرال (Integral) آغاز شد ولي بعدها روسيه به علت فشار آمريکا از آن کناره‌گيري کرد. در زمان همکاري ايران و روسيه، 20 کارشناس طراحي از کارخانجات سوخو و ميکويان به ايران عزيمت کرده‌ بودند و با تيم ايراني مشارکت داشتند. پروژه شفق توسّط وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران سرمايه گذاري شده و به‌وسيله مجتمع دانشگاهي هوايي (به انگليسي: Aviation University Complex) که زيرمجموعه‌اي از دانشگاه مالک اشتر است، طراحي شده‌است.

از ويژگي هاي شفق ميتوان به طراحي ويژه و آيروديناميک تحسين برانگيز آن اشاره کرد. از شکل و شمايل هواپيما و همچنين وروديهاي هواي موتور آشکار است که طراحان تلاش بسياري به خرج داده اند تا بازتابش راداري هواپيما را به کمترين حد ممکن برسانند تا امکان کشف و رهگيري آن دشوارتر باشد.
بدنه آن از مواد جاذب امواج رادار (به انگليسي: RadarAbsorbing Materials) ساخته شده است که توانايي ايجاد RCS کمتر از يک متر مربع را به جنگنده مي‌دهد. در طراحي شفق مساحت ريشه بالها بسيار بيشتر از نوک بال است ( بالهاي قيفي شکل ) و اين امر موجب مي شود تا جنگنده شفق در داگ فايت (نبر تن به تن هوايي) بتواند به سرعت زاويه حمله را بسوي هدف تغيير دهد، همچنين به‌واسطه طراحي ويژه بدنه آن توانايي پيچش، غلتش و قابليت مانور پذيري شفق تا حد زيادي افزايش يافته است.

تسليحات

شفق داراي هفت جايگاه براي حمل تسليحات مختلف مي باشد. نوع سازه به کار رفته به شکل مناسبي اجازه حمل انواع بمب و موشکهاي هوابه هوا و هوابه زمين و همچنين انواع بمب با هدايت ليزري را به اين هواپيماي توانمند مي دهد. که در زير هر بال سه جايگاه و يک جايگاه نيز در زير بدنه قرار دارد. توانايي شليک موشک اسپاروو و سايد وايندر و نيز موشک هاي سري R روسي از جمله R-73 و R-77.ونيز موشکهاي KH-29 و KH-31 به همراه موشک هدايت تلوزيوني ماوريک توانايي به خصوصي به اين پرنده ساخت ايران در نبردهاي چند منظوره ميدهد . همچنين استفاده از سه نمايشگر چند کاره رنگي پيشرفته در کاکپيت آن موجب شده تا در جنگنده از نمايشگرهاي آنالوگ کمتر استفاده شود . اين نمايشگرها که به صورت سري و در کنار هم قرار دارند وظايفي از قبيل کنترل صفحه رادار براي رهگيري پرنده هاي مشکوک / مديريت تسليحات موجود در جنگنده / کنترل سيستم هاي دفاع الکترونيک براي استفاده در نبردهاي الکترونيکي و نيز سيستم هدايت و کنترل شليک انواع موشکها و بمبهاي هدايت راداري و يا ليزري را به اين جنگنده داده است .

ديگر تجهيزات

علاوه بر اين در اين پرنده جديد به راحتي خلبان توجه زيادي شده است به همين منظور داراي شيشه (درب کابين) بزرگتري هست و از نظر ميدان ديد داراي بهترين کارايي لازم در ميان جنگنده هاي معروف دنيا است که دليل آن هم کشيدگي بيشتر شيشه کابين خلبان به سمت جلو و نيز پهناي بيشتر ان به سمت اطراف است که بيشترين ديد ممکن را در اختيار خلبان و يا خلبانان اين جنگنده ساخت ايران قرار خواهد داد ، همچنين در شفق از صندلي هاي پرتاب شونده K-36D ساخت روسيه نيز استفاده شده است که بنابه تاکيد کارشناسان امريکايي بهترين صندلي پرتاب موجود در جهان مي باشد ( آمريکا با صرف يک هزينه تحقيقاتي بالا در حال ساخت يک نمونه مشابه از اين صندلي پرتاب پيشرفته براي جايگزيني ان با صندلي هاي پرتاب اف 22 و اف 35 است ).

وزن اين جنگنده حدود 5 تن است که از اين لحاظ يک جنگنده سبک بحساب مي آيد. پيشرانه اين جنگنده يک و يا دو دستگاه موتور توربوجت RD-33 کليموف روسي يعني همان موتور بکار رفته در جنگنده MiG-29 است برخي منابع آگاه نيز از امکان استفاده از موتور هاي AL- 31F در اين پرنده ساخت ايران خبر دادند . ( البته برخي گمانه زني ها . بنا به گفته بعضي رسانه ها ايران برنامه هايي نيز براي توليد موتور کليموف RD-33 و نمايشگر هاي تحت امتياز روسيه در ايران دارد.)

فوق سري

کارشناسان در مورد شفق به گمانه زني هايي پرداخته اند از جمله اينکه جنگنده شفق از توانايي پرواز در ارتفاع پايين نيز بخوبي برخوردار است و از لحاظ اويونيک يا سيستم هاي الکترونيک پروازي نيز بسيار پيشرفته مي باشد . پس از سال 2000 طرحي محرمانه در دانشگاههاي ايران در حال تهيه است که به موجب آن راداري پيشرفته و بروز براي اين جنگنده در حال ساخت است . اين رادار که در نحوه عملکرد از رادار AWG-9 تامکت الهام گرفته داراي توانايي فوق العاده و قابل قبولي در بکارگيري در انواع موقعيتهاي ضروري است .
اصول استفاده از طراحي مهندسي به خصوص در اين جنگنده براي افزايش قابليت پنهان کاري در اين پرنده به خوبي رعايت شده است . حتي بسياري از کارشناسان ويژگي پنهانکاري شفق را حاصل ترکيب طراحي ويژه و استفاده از مواد جاذب امواج رادار دانسته و توانايي پنهانکاري شفق را با جنگنده آمريکايي F-117 Nighthawk که جنگنده اي بسيار پيشرفته مي باشد مقايسه مي کنند.

روسين ديفنس

در واقع همان گونه که سايت اينترنتي روسين ديفنس نوشته بود، ايران با طراحي و ساخت اين جنگنده و نمايش آن همه را شگفت زده کرد.
با ساخت اين جنگنده صنايع هوايي ايران به پيشرفت قابل ملاحظه اي دست يافته است. اين سايت اينترنتي همچنين در مورد اين هواپيما مي نويسد شفق از موتور روسي RD-33 کليموف استفاده مي کند و از کابين پيشرفته ايي مجهز به سامانه هاي نمايشگر رنگي ساخت روسيه استفاده مي برد. اين نمايشگرها را مي توان قابل مقايسه با نمايشگرهاي چند کاره و رنگي مورد استفاده در هواپيماي جنگي F/A-22 آمريکا دانست. اين سايت شفق را با طرح هواپيماي MiG I-2000 روسيه قابل مقايسه دانسته است.

ايراني مي تواند

همزمان با به پايان آمدن کار آزمايش سه جنگنده جديد ايراني، يعني هواپيماهاي شفق، صاعقه و آذرخش، ايرانيان نيز به اين باور رسيدند که تنها علم غربي نيست که مي تواند برتر باشد، بلکه مي شود به قول بزرگان، ايراني، مي تواند و براي نخستين بار در منطقه ايران اين کار را انجام داد.
با توجه به اين که حتي شرايط تا حدودي در کشور هاي مجاور منطقه مانند ترکيه يا عربستان بهتر نيز هست، اين کشورها از خود هيچ گونه توانايي را حتي براي اصلاح جنگنده هاي خارجي از خود نشان نداده اند. همين موضوع، برتري ايران مشخص مي سازد چرا که ايران حتي با وجود تحريم هاي اقتصادي فراوان، قادر به طراحي و ساخت دو جنگنده مستقل و اصلاح يک نمونه خارجي شده است.

بنده اغراق هاي برخي که اعلام مي کنند که هواپيما ها ساخت ايران شامل شفق، آذرخش و صاعقه حتي هواپيماهاي غربي چون جنگنده F/A-22 را مغلوب مي سازند را به طور کامل رد مي نمايم. چون اگر واقع گرا باشيم، ايران يک کشور در حال توسعه است و نمي توان از او انتظار ساخت چنين جنگنده هايي را در وهله اول داشت، بلکه به تدريج بايد به اين اهداف دست پيدا کرد. در اين اوضاع طراحي و ساخت چنين جنگنده هايي، با توانايي هاي نسبتاً خوب و قابل قبول، خود افتخار بزرگي محسوب مي شود که کشورهاي ديگر منطقه، ناتواني خود را در برابر انجام چنين امور پراهميتي، بوضوح نشان داده اند.

مشخصات عمومي

خدمه: يک يا دو
طول: 10?84 متر (35?56 فيت)
پهناي بال: 10?45 متر (34?18 فيت)
ارتفاع: 4?26 متر (13?97 فيت)
وزن خالي: 4?361 کيلوگرم (9614?4 پوند)
بيشينه وزن برخاست: 6?900 کيلوگرم (15?211?9 پوند)

عملکرد

سرعت بيشينه: 2?5 ماخ (2300 کيلومتر بر ساعت) (750 مايل بر ساعت)
سرعت پيمايش: 1 ماخ (1?150 کيلومتر بر ساعت)
سقف پروازي: 16?780 متر (55?040 فيت)
نرخ اوج‌گيري: 110 متر بر ثانيه (21650 فيت بر دقيقه)
داراي صندلي پرتاب‌شونده K-36D

جنگ‌افزار

موشکهاي هوا به هوا: ايم-9 سايدوايندر-ايم-7 اسپارو-ويمپل آر?77-ويمپل آر-73
موشک هوا به سطح: اي‌جي‌ام-65 ماوريک-کا-اچ-29-کا-اچ-31
تجهيزات پروازي
گونه ارتقاءيافته رادار اي‌ان/ اي‌دابليو‌جي-9
منابع تحقيق :
boeing747.blogfa.com
www.military.ir
وبلاگ هواپيمايي پلين (plane.blogfa.com) به نقل از ماهنامه ايرفورس
وبلاگ هوانوردي اير (air.blogfa.com)
Russian Combat Aviation News (www.aeronautics.ru)
AirFleet International Magazine (www.airfleet.ru)
Century China Military Information Website www.centurychina.com
aeronautics.ru
fa.wikipedia.org
pakistanidefenceforum.com
irandefence.net
centralclubs.com
natanz-makh.mihanblog.com
همشهري
Persiangun.blogfa.com
/ن