جنگنده اف-14 تامکت هواپيمايي دو موتوره، بال متغير و دو سرنشينه مي باشد که به منظور حمله، رهگيري و نابودي جنگنده هاي دشمن به صورت بيست و چهار ساعته و در هر وضعيت جوي و اقليمي طراحي گشته است و قادر به انجام عمليات از روي ناو هواپيمابر نيز مي باشد.
اف-14 قادر است به طور همزمان بيست و چهار هدف را به وسيله سيستم هاي راداري پيشرفته خود شناسايي کرده و به وسيله موشک فوق پيشرفته فينيکس- که بر روي هيچ جنگنده ديگري قابل نصب نمي باشد- شش فروند از آنان را نابود نمايد.
اين هواپيما از 1974 تا 2006 در نيروي دريايي ايالات متحده به عنوان جنگنده برتري هوايي دريايي، جنگنده رهگيري دفاعي و سکوي شناسايي تاکتيکي خدمت کرده است. اين هواپيما بعد از اينکه مجهز به سيستم هدف گيري مادون قرمز در شب (LANTIRN) و سيستم پرواز سطح پائين گرديد حملات موشکي دقيقتري را انجام داد.
اف-14 تام‌کت در سال 1972 به عنوان جايگزين هواپيماي اف-4 فانتوم 2 به خدمت نيروي دريايي ايالات متحده در آمد. و بعدها که آمريکا با حکومت محمدرضاشاه ايران رابطه خوبي داشت در سال 1976 به ايران صادر شد. اين هواپيما محصول شرکت گرومن است که براي نيروي دريايي آمريکا ساخته شده. هواپيماي اف-14 تامکت در 22 سپتامبر 2006 در نيروي دريايي آمريکا بازنشسته شد.

خلاصه مشخصات

نوع هواپيما : هواپيماي رهگير، چندمنظوره و جنگنده کشور سازنده : ايالات متحده شرکت سازنده : گرومن تاريخ نخستين پرواز : 21 دسامبر 1970
بازنشسته : 22 سپتامبر 2006 ، نيروي دريايي آمريکا
وضعيت کنوني : فعال در ايران ، بازنشسته در ايالات متحده
بکارگيرنده : نيروي دريايي ايالات متحده
نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران آغاز ساخت : 1969 تا 1991
تعداد ساخته‌شده : 712 فروند
بهاي هر فروند : 38 ميليون دلار آمريکا در سال 1998
مدل‌هاي ديگر:
اف-14 اي
اف-14 بي
اف-14 سي
اف-14 دي

اف 14 از نخستين مراحل ورود به خدمت، ابتدا در نيروي دريايي ايالات متحده آمريکا و سپس در نيروي هوايي حکومت پيشين ايران، همواره بحث انگيز و جنجال آفرين بود. زماني که در گرماگرم جنگ سرد، در سال 1976، يک فروند از آن در درياي شمال سقوط کرد، اتحاد شوروي از يک سو تمامي توان خود را به کار گرفت تا لاشه ي اف 14 را بيابد و به اسرار مگوي اين پيشرفته ترين شکاري جهان پي ببرد، و از سوي ديگر آمريکا و متحدانش به هر دري زدند تا هواپيماي سرنگون شده را زودتر از رقيب از ميان آبهاي سرد و عميق بيرون بکشند و نگذارند راز اين هواپيماي اسرار آميز براي دشمن آن زمان بر ملا شود.
فروش اف 14 به ايران هم همواره موضوع مباحثات فراوان بود. اما در درون نهادهاي نظامي آمريکا نيز، اف 14 سالها از لحاظ بهاي گزاف خريد و نگهداري، پيچيدگي، کارايي رزمي و ملاحظات امنيتي، خبر ساز بود. آنچه در آن ترديد نمي توان داشت اما آن است که تامکت در عصر خود همتا و رقيبي نداشت

اف 14 از نخستين مراحل ورود به خدمت، ابتدا در نيروي دريايي ايالات متحده آمريکا
و سپس در نيروي هوايي حکومت پيشين ايران، همواره بحث انگيز و جنجال آفرين بود

آغاز کار

در دهه 1960 ميلادي، نيروي دريايي آمريکا در صدد به خدمت گرفتن جنگنده جديدي بود که بتواند ناوگان هاي رزمي آن کشور را در برابر حملات هواپيماهاي دشمن محافظت کند. اين نياز بخصوص در پي ناکامي دو طرح پيشنهادي، بيشتر حس مي شد: نخست، طرح شرکت داگلاس موسوم به ميسيلير که تنها يک سکوي پرتاب موشک هاي هوا به هوا شمرده مي شد، و دوم، طرح شرکت جنرال دايناميکز که مدل تغيير يافته اي از جنگنده ي اف 111 نيروي هوايي بود.
وزارت نيروي دريايي آمريکا هيچيک از اين دو طرح را نپسنديد. در دهه 1960 ميلادي، اعلاميه شرح نياز نيروي دريايي آمريکا منتشر شد، مبني بر به کار گرفتن جنگنده اي که قادر به کسب و تضمين برتري هوايي در طول دهه 1980 باشد. شرکت گرومن که پيشتر هم هواپيماهاي موفقي براي نيروي دريايي ساخته بود، طرحي را ارائه کرد که در نهايت به اف 14 بدل شد.

در اعلاميه شرح نياز نيروي دريايي، نوعي سيستم جنگ افزار هوابرد در نظر گرفته شده بود که نه تنها قابليت رهگيري و انهدام هواپيماهاي شکاري آن زمان بلوک شرق، از قبيل ميگ 23 و 25 ، و سوخوي 17 و 19 را داشته باشد، بلکه بتواند از پس موشک هاي دوربرد هوا به هوا، موشک هاي دريا به دريا و زيرسطح به سطح روسي همچون استايکس و شدوک، بمب افکن هاي دوربرد حامل موشک هاي هوا به سطح فراصوت، و نيز خود آن موشک ها برآيد. هواپيماي مورد نظر همچنين بايد در نبرد نزديک هوايي نيز کارآمد مي بود.
سرنوشت نبرد هوايي هرچند ممکن است با تک شليک يک موشک در پي قفل شدن رادار بر روي هدف و مانوري براي ورود به حوزه تيررس موشک تعيين شود، اما اين حالت تنها در صورت بهره گيري از امتياز غافلگيري است که رخ مي دهد. در حالتي که هواپيماهاي متخاصم از وجود يکديگر آگاه باشند و هيچيک هم راه فرار در پيش نگيرند، موقعيت به يک نبرد تعاقبي، يا جنگ و گريز، بدل مي شود. در تعيين نتيجه چنين نبردي به فرض برابر بودن جنگ افزارهاي دو طرف، اهميت نخست را توانايي مانور دارد.

بالهاي با زاويه ي متغير

نياز به هواپيمايي که در سرعت هاي زياد و کم، و نيز در ارتفاع هاي بالا و پايين به طور يکسان کارآيي داشته باشد، نهايتاً به بهره گيري از بالهايي با زاويه تغييرپذير منجر شد.
آزمايش بر روي بالهاي متغير از پيش از جنگ اول جهاني آغاز شده بود. در جنگ دوم، آلمان و بريتانيا نيز آزمايشهايي در اين زمينه انجام دادند. در سال 1951 اين انديشه با ساخت هواپيماي بل اکس 5 به واقعيت درآمد. يک سال بعد، شرکت مهندسي گرومن، هواپيماي اکس اف 10 اف را که دومين هواپيماي آزمايشي آمريکا با بالهاي متغير بود به پرواز درآورد

به نوشته سرگرد فرهاد نصيرخاني در سايت ‎IIAF ، عراق از سال 1970 گرم مذاکره با فرانسه بود تا هواپيماي ميراژ اف 1 را به کار گيرد، و اين نيز عامل ديگري در گزينش اف 14 از سوي ايران بود.
اما مشکلات اساسي و بخصوص تعادل حين پرواز حل نشده مانده بود. کليد موفقيت بال متغير در سال 1959 به دست مهندسان مرکز تحقيقات لنگلي وابسته به ناسا پيدا شد. آنها هواپيمايي طرح کردند که در آن، هر بال بر محوري جداگانه گردش مي کرد، حال آنکه در طرح هاي پيشين، يک مفصل مشترک وجود داشت. با اين دستاورد، مرکز آئروديناميکي هواپيما به هنگام تغيير زاويه بالها تقريبا ثابت مي ماند.
تفاوت چشمگير ميان حداکثر و حداقل سرعت پرواز اف 14 (2.34 برابر سرعت صوت تا 180 کيلومتر بر ساعت) نشان دهنده مقدورات پروازي گسترده اين هواپيما بود که تنها به يمن بالهاي متغير امکان پذير مي شد.

اف-14 يک موشک ايم-7 اسپارو را شليک مي‌کند

براي برخاستن از باند و امکان به حداقل رساندن مسافت دورخيز، بالهاي اف 14 در حالت کاملا باز قرار مي گيرند. با افزايش سرعت هواپيما، نيروي بالا برنده (برا) که از بالهاي باز پديد آمده، بتدريج بدل به نيروي مقاوم (پسا) مي شود. براي دستيابي به توازن بهينه ميان برا و پسا، کامپيوترهاي اف 14 بال ها را به عقب متمايل مي کنند، تا آنکه در نهايت عقب رفتگي، بال به شکل دلتا در مي آيد تا به هواپيما قدرت اوجگيري و گشت زني با سرعتهاي بسيار بالا را بدهد. در نتيجه، اف 14 قادر است زير فشاري حدود 7 برابر شتاب جاذبه (جي) به مانور بپردازد. اما بال متغير، تنها يکي از نوآوريهاي بيسابقه اي بود که اف 14 را به يک شکاري منحصر به فرد تبديل مي کرد. ويژگي اسرارآميز و بي همتاي ديگر آن، سيستم کنترل آتش اي دبليو جي 9 بود. همين دستگاه و موشکهاي فينيکس همبسته با آن بود که شوروي و آمريکا را در اعماق آبهاي درياي شمال به جستجوي لاشه ي اف 14 واداشته بود.

قدرت آتش مرموز

توانايي جستجو و درگيري چندگانه هدف، قابليت ردگيري حين جستجو و گزينش اولويت هدف با کامپيوتر، در زمان خود از اي دبليو جي 9 تنها سيستم جنگ افزار هوابرد جهان را پديد آورد که مي توانست در آن واحد با بيش از يک تهديد روبرو شود. اين سيستم مي تواند 24 هدف را همزمان جستجو و ردگيري کند و شش هدف را در جهت هاي مختلف و در فاصله بيش از 160 کيلومتر به طور همزمان مورد حمله قرار دهد. موشک هوابه هواي اي آي ام 54 اي يا فينيکس که به وسيله سيستم کنترل آتش اي دبليو جي 9 هدايت مي شود، داراي کنترل راداري فعال است، يعني پس از شليک، نيازي نيست که رادار هواپيما به پرتوافشاني بر هدف ادامه دهد، بلکه رادار تعبيه شده در خود موشک، آن را به سوي هدف مي راند. اين موشک بيش از پنج برابر صوت سرعت مي گيرد و بردي حدود دويست کيلومتر دارد.

اف-14 تامکت متعلق به نيروي دريايي آمريکا در حال پرواز

کافي است يک بار رادار سيستم اي دبليو جي 9 که در نوک اف 14 جاسازي شده، هدفي را کشف کند و روي آن قفل شود، تا همواره در تيررس سيستم کنترل آتش بماند. آنگاه خلبان دوم اف 14 مي تواند هدف را با توجه به مشخصات آن، به وسيله سلاح مناسب، منهدم کند.
اي دبليو جي 9 افزوده بر شليک موشک هاي دورپرواز فينيکس، مي تواند موشک هاي هوا به هواي نيمه فعال اسپرو، و موشکهاي فروسرخ سايدوايندر را نيز پرتاب کند. اف 14 از يک قبضه تيربار 20 ميليمتري ولکان هم برخوردار است که در بخش زيرين سمت چپ نوک هواپيما جاي گرفته و در نبردهاي نزديک هوايي به کار مي رود. اين تيربار را نيز سيستم اي دبليو جي 9 کنترل مي کند.

اف-14 در حال شليک موشک فونيکس

مدل هاي مختلف اف-14 تامکت

اف-14 اي

اف 14 تامکت اي نسخه اوليه دو سرنشينه و طراحي‌شده براي تمام وضعيت‌هاي آب و هوايي مي‌باشد که براي نيروي دريايي ايالات متحده آمريکا ساخته شده بود. و بعد با تغيراتي دقت ان براي به‌کارگيري مهمات افزايش يافت. نيروي دريايي آمريکا 478 فروند از اين جنگنده را دريافت کرد و 79 فروند از اين جنگنده به ايران تحويل داده شد. 12 فروند اوليه ان آزمايشي بود. 102 فروند پاياني آن با موتور TF30-P-414A بهبود يافت.
هشتادمين اف-14 ساخته شده براي ايران به دليل قطع روابط ايران و آمريکا و تحريم تسليحاتي ايران به نيروي دريايي آمريکا تحويل داده شد.
در مجموع 557 تام کت اي توسط گرومن ساخته شد که 48 فروند از آن به اف-14 بي و 18 فروند از آن به اف-14 دي ارتقاء يافتند.

اف-14 بي

در مجموع 38 فروند اف-14 بي توسط گرومن ساخته شد.

اف-14 سي

اف-14 سي پروژه تحقيقاتي از جنگنده اف-14 بي بوده که هيچگاه به توليد عملياتي منجر نشد.

اف-14 دي

در مجموع 37 فروند اف-14 دي توسط گرومن ساخته شد.

نابودي جنگنده هاي اف-14

پنتاگون قراردادي را به ارزش دست کم 900 هزار دلار براي انهدام جنگنده هاي اف-14 قديمي اين کشور با هدف ممانعت از دستيابي ايران به قطعات يدکي آنها منعقد کرده است.
هر فروند جنگنده اف-14 به ارزش 38 ميليون دلار در پايگاه هوايي ديويس-مونتان در آريزونا که گورستان هواپيماهاي از رده خارج شده ارتش آمريکا محسوب مي شود؛ تنها ظرف يک روز به کوهي از آهن پاره تبديل مي شود.
اين قرارداد که شامل 23 فروند اف-14 مستقر در پايگاه آريزونا مي شود؛ با شرکت TRI-Rinse در سنت لوئيس منعقد شده و به گفته "تيم شوکله"، مؤسس و معاون اين شرکت يکي از راه هايي که مي توان مطمئن شد هيچ کس از قطعات هواپيماهاي اف-14 مجدداً استفاده نخواهد کرد؛ اين است که آنها را به قطعاتي به ابعاد 2 در 2 فوت تبديل کنيم.
قرارداد فوق بخشي از قراردادي کلي است به ارزش 3/7 ميليون دلار براي از بين بردن تسليحات مازاد ارتش آمريکا که پنتاگون منعقد کرده است.
وزارت دفاع آمريکا پيشتر در نظر داشت قطعات منحصر به فرد اف-14 را منهدم و بقيه قطعات را که قابل استفاده در هواپيماهاي ديگر است، به فروش برساند، اما به دنبال انتشار گزارشي در ماه ژانويه گذشته مبني بر اين که ايران و چين و کشورهاي ديگرقصد خريد قطعات يدکي اف-14 را دارند؛ فروش تمام قطعات اين جنگنده را ممنوع کرد.

مشخصات عمومي

خدمه: 2 خلبان و افسر رهگيري هوايي
طول: 62 فيت و 9 اينچ (19.1 m)
پهناي بال:
باز شده: 64 فيت (19/55 متر)
جمع شده: 38 فيت (11.58 m)
ارتفاع: 16 فيت (4.88 m)
بال: مساحت 565 فيت مربع (54.5 m²)
ماهيواره: NACA 64A209.65 mod root, 64A208.91 mod tip
وزن خالي: 43735 پوند (19,838 kg)
وزن بارگيري: 61000 پوند (27,700 kg)
بيشينه وزن برخاست: 74350 پوند (33,720 kg)
پيشرانه: 2× جنرال الکتريک يي-110 جي‌اي-400 توربوفن با پس‌سوز
نيرو ي خشک: 13810 پوند (61.4 kN) هرکدام
نيرو با پس سوز 27800 پوند (124.7 kN) هرکدام

عملکرد

سرعت بيشينه: 2/34 ماخ (1,544 mph, 2,485 km/h) at high altitude
شعاع عملياتي: 500 ناتيکال مايل (575 mi, 926 km)
برد ترابري: 1600 ناتيکال مايل (1,840 mi, 2,960 km)
سقف پروازي: 50000 فيت (15,200 m)
نرخ اوج‌گيري: >45000 فيت بر دقيقه (229 m/s)
بارگيري بال: 113/4 پوند بر فيت مربع (553.9 kg/m²)
نسبت نيرو به وزن: 0/91

جنگ‌افزار

توپها: 1× توپ گاتلينگ ام-61 (20 ميليمتري) با 675 گلوله
جايگاه‌ها: داراي 10 جايگاه، 6×زير بدنه، 2 تا ناسل، 2×محل اتصال بالها.
موشکها:
موشکهاي هوا به هواي: آيم-120 آمرام ،آيم-9 سايدويندر ،آيم-7 اسپارو ،آيم-54 فينيکس ،
ترکيب بارگيري:
6×آيم-54، 2×آيم-9
2×آيم-9+2×آيم-54+3×آيم-7 (ترکيب معمول)
2×آيم-9+4×آيم-54+2×آيم-7
2×آيم-9+6×آيم-7
4×آيم-9+4×آيم-54
4×آيم-9+4×آيم-7
4×آيم-9+4×آيم-120
2×آيم-9+6×آيم-120

بمبها:

جدام (JDAM) مهمات دقيق زن
بمبهاي هدايت ليزري پيووي
بمبهاي ام‌کا-80 غير هدايت شونده
سي‌بي‌يو-100 بمب خوشه‌اي (ام‌کا 20 راکي-2)

متفرقه:

پاد هدف‌گيري لانتيرن
2×تانک سوخت قابل رهاسازي 267 گالوني
تجهيزات پروازي
رادار اي‌ان/آدبليوجي-9 هيوز
AN/ASN-130 INS, IRST, TCS

مشخصات فني

نوک به نوک بال (در حالت باز): 19.45 متر
نوک به نوک بال (در حالت جمع): 11.56 متر
طول: 19 متر
بلندي: 4.88 متر
حداکثر سرعت: ماخ 2.34 (2517 کيلومتر بر ساعت)
وزن خالي: 17830 کيلوگرم
حداکثر وزن: 33724 کيلوگرم
پيشرانه:دو موتور توربوفن پرت اند ويتني تي اف-30-پي- 414 با پس سوز
کشش: 14 هزار پوند بر هر موتور
کشش با پس سوز: 20900 پوند بر هر موتور
MiG-31 Foxhound ساخت روسيه، رقيبي براي F-14

تاريخچه جنگنده MiG-31 Foxhound

اعلام آغاز به کار ساخت بمب افکن دوربرد و مافوق صوت XB-70 توسط آمريکا باعث بروز سر و صداهاي بسياري در شوروي سابق شد. ظاهراً همه حرف ها و احاديث حکايت از آن داشت که در آن زمان شوروي فاقد جنگنده رهگيري براي مقابله با بمب افکن عجيب و غريب آمريکا بود و اين براي شوروي چيزي کمتر از يک فاجعه نبود. شرکت هواپيماسازي ميکويان گورويچ به سرعت دست به کار شد و طرح جنگنده اي با سرعت بسيار زياد و سقف پرواز بالا را به مقامات شوروي تسليم کرد. اين طرح بعد ها ميگ MiG-25 با لقب Foxbat شناخته شد. فاکس بت جنگنده اي بزرگ و درشت اندام بود، موتورهاي به مراتب بزرگتري نسبت به جنگنده هاي هم عصر خود داشت، بسيار سريع پرواز مي کرد و گاه سرعت اين جنگنده به 3 ماخ هم مي رسيد و ارتفاع پرواز آن بيش از 20 کيلومتر بود و ظاهراً چيزي از سرعت آن کم نداشت. اما ميگ MiG-25 ضعفهاي بسياي هم داشت. براي مثال قدرت مانورپذيري آن به طرز وحشتناکي ناچيز بود، رادار آن بسيار ناکارآمد بود و دريک کلام، اين هواپيمايي نبود که از پس رهگيري هواپيماهايي مثل B-70 يا SR-71 بر بيايد. با اين که ميگ MiG-25 هرگز هواپيمايي نبود که بتواند چنان تهديد عمده اي براي آمريکا به وجود آورد، اما ترسناک ترين جنگنده براي خلبانان آمريکايي همين ميگ MiG-25 بود. تا اينکه در سال 1976 يک فروند ميگ MiG-25 نيروي هوايي شوروي به خلباني ويکتور بلنکو در ژاپن به زمين نشست. هواپيماي فاکس بت به دست آمريکاييها افتاد و رازهاي آن در مدت کمي بر ملا شد و ديگر واهمه اي براي خلبانان آمريکايي از اين جنگنده باقي نگذاشت.
پس از آشکار شدن توانايي هاي ميگ MiG-25 براي غربيها، روس ها به فکر ساخت جنگنده اي بر پايه ي فاکس بت منتها با توانايي هاي کاملاً غير قابل مقايسه با اين جنگنده افتادند. البته ويکتور بلنکو پيشتر خبر از طراحي جنگنده اي کاملاً جديد و به روز با نام سوپر فاکس بت داده بود. نتيجه هواپيماي آزمايشي Ye-155MP بود که براي نخستين بار در سال 1975به پرواز درآمد. اين پرنده نام MiG-31 را با لقب Foxhound به معناي سگ شکاري به خود اختصاص داد. فاکس هاوند در يک نگاه بسيار شبيه به ميگ 25 بود، اما بزرگتر و مستحکم تر از فاکس بت بود. اين جنگنده با اينکه بر پايه فاکس بت ساخته شده بود، اما هواپيمايي بسيار مدرن و البته قابل اطمينان بود. به کار بردن مقادير بيشتري تيتانيوم و آلومينيوم در سازه اين هواپيما باعث توانايي تحمل شتاب G بيشتر شده بود و موتورهاي جديد توربوفن با مصرف کمتر، برد بيشتر هواپيما را تضمين مي کردند. همچنين تسليحات جديد و رادار قدرتمند از ميگ MiG-31 يک رهگير تمام عيار ساخته بود.
ميگ31 توانمندترين شكاري رهگير در جهان محسوب مي‏شود كه به راحتي مي‏تواند در ارتفاع 30 كيلومتري و با سرعت 3300 كيلومتر در ساعت پرواز نمايد و همزمان به 4 هدف هوايي از فاصله ي حداكثر 160 كيلومتري شليك كند. رادار بسيار قوي ميگ31، به راحتي امكان رهگيري و شكار جنگنده‏هاي رادار گريز (Stealth) نظير F-117 را مي‏دهد. ميگ31‏ با موشكهاي دوربردش، كابوس خلبانان جنگي ايالات متحده محسوب مي‏شود و هيچ امكان فراري در مقابل موشكهاي AA-9 (موسوم به آموس) كه توسط ميگ31 شليك مي‏شوند براي دشمن وجود ندارد.

نماهاي شماتيک دو جنگنده F-14 تامکت و MiG-31 فاکس هاوند

منابع تحقيق :
خبرگزاري مهر
gtalk.ir
Cph-theory.persiangig.com
ويکي پديا
air.blogfa.com
خبرگزاري آفتاب
newcoy.persianblog.ir
military.ir
Afif.ir/forum
Defense-update.com
Centralclubs.com
تبيان

 

منبع:
/ن