آيا تاکنون عکس‌هاي نجوميِ گرفته شده از کهکشان‌ها را ديده‌ايد؟ شکل‌هاي متنوعي دارند ازجمله شکلِ مارپيچي. صرف نظر از ديگر دلايل ، توجهي کافي به شکلِ آنها نشان مي‌دهد فرايندِ شکل‌گيريِ ستارگانِ اين کهکشان ها نوعِ بزرگ- مقياسِ پديده‌هاي فيزيکي- مکانيکيِ معمولِ مربوط به پخش و گردش و جاذبه‌ي عمومي است. همان‌طور که پديده‌هاي گردابي يا چرخشيِ معمول، توزيع ذرات به‌صورتِ مارپيچي را به وجود مي‌آوَرَد ستارگانِ اين نوع کهکشان ها نيز مسلماً در اثرِ پديده‌هايي از همين نوع، منتهي در مقياسي بزرگ، داراي چنين توزيعِ مشهودي شده‌اند.

اين نوع توزيعِ جِرم، در جاي‌جايِ کيهان مشهود است، مثلاً اين‌که سياراتِ منظومه‌ي خورشيديِ ما در يک صفحه توزيع شده‌اند، که درست همان صفحه‌ي عمود بر محورِ گردشِ خورشيد به‌دورِ خودش مي‌باشد، ثابت مي‌کند که اين سيارات از پاشِشِ محتويات خورشيدِ گَردان به‌دورِ خود به فضاي اطرافِ خورشيد در زمان‌هايي بسيار دور به‌ وجود آمده‌اند که سپس قسمتي از اين قطعاتِ جدا شده ضمن سرد شدن براثرِ فاصله گرفتن از خورشيد، در دامِ جاذبه‌ي خورشيد مجبور به گشتن به‌دورِ خورشيد در همان صفحه‌ي پاشش شده‌ است. پاره‌ي خورشيديِ پاشيده شده از خورشيد (که شايد در اثرِ انفجاراتي عظيم در خورشيد اين اتفاق افتاده است) با فاصله گرفتن از خورشيد و ضمنِ گردش به‌دورِ خورشيد بر اثرِ جاذبه‌ي گرانشيِ بين ذراتِ خود متراکم گرديد و بر اثرِ گردش به‌دورِ خود حالتِ کُرَوي به‌خود گرفت و درعينِ‌حال به‌دورِ خورشيد نيز (بر اثرِ جاذبه‌ي موجود بين آن و خورشيد) مي‌گرديد.

زمينِ ما نيز که گرماي درونش يادگارِ همان پاره‌ي جدا شده از خورشيد است يکي از همين سيارات است که درحالي‌که به‌سرعت به‌دورِ خورشيد روان است با سرعتي کمتر نيز به‌دورِ خود مي‌گردد. از ديدِ ناظري بسيار بزرگ برفرازِ منظومه‌ي شمسي، زمين (همچون ديگر سيارات منظومه) گويا درحالِ غلتيدن در مدارِ خود به‌دورِ خورشيد است زيرا ضمنِ حرکتِ انتقالي داراي حرکتِ وضعي (گردش به‌دورِ خود) نيز مي‌باشد. غلتش مناسب‌ترين لغت براي چنين حرکتِ توأماني مي‌باشد زيرا يک جسمِ غلتان درحالي‌که جابه‌جا مي‌شود به‌دورِ خود نيز مي‌گردد. شايد ازهمين‌روست که اين ناظرِ بزرگ، در آيهي 79:30 قرآن حرکتِ توأمانِ زمين را با عبارتِ غلتش براي ما زمينيان توصيف کرده است: والارض بعد ذلک دحيها و پس از آن زمين را غلتانديم.

/ن