حتما در بسياري از سايتها ديده ايد که وقتي ميخواهيد کاري انجام دهيد در يک کادر کوچک يک کلمه به شما نشان داده ميشود .و شما بايد آن کلمه را عينا تايپ کنيد و اگر اينکار را با موفقيت انجام داديد ، ميتوانيد به مرحله بعد برويد.
گاهي ممکن است يک سوال ساده رياضي نيز پرسيده شود و از شما خواسته شود که به آن پاسخ دهيد به چنين سوالاتي کپچا ميگويند (captcha) که مخفف کلمه :
COMPLETELY AUTOMATED PUBLIC TURINGTEST TO TELL COMPUTER AND HUMAN APART

و اما کپچا چيست؟
 

کپچا در تعريفي ساده ، يک آزمون تورينگ است که نشان ميدهد جواب دهنده يک برنامه کامپيوتري بوده يا واقعا انسان پشت کامپيوتر نشسته است .آزمون تورينگ به آزمايشي گفته ميشود که براي جدا کردن کامپيوترها وانسانها طراحي ميشود.در ازمايش کپچا ، از فرد يک سوال ساده پرسيده ميشود تا مشخص گردد که او انساني حقيقي است يا اينکه يک برنامه کامپيوتري (يا اصطلاحايک bot) خود را بجاي يک کاربر جا زده است.
سوال پرسيده شده بايد دو ويژگي داشته باشد :
1- يک انسان بتواند براحتي و در طول چند ثانيه به آن پاسخ دهد و دراين زمينه به مشکل برنخورد
2- دوم آنکه کامپيوترهاي فعلي ، نبايد قادر باشند به چنين سوالاتي پاسخ دهند

روش عمومي:
 

اين آزمايش ميتواند بروشهاي گوناگون انجام شود . عام ترين روش ، نشان دادن يک کلمه بهم ريخته و نامرتب است که معمولا هر حرف آن با يک فونت مجزا نوشته ميشود .پس زمينه چنين تصاويري پرازخطوط و نقاط متعدد است تا فقط افراد بتوانند نوشته را تشخيص دهند و نه برنامه هاي کامپيوتري!!
در اين روش کاربر بايد کلمه را تشخيص داده و آنرا تايپ کند تا ثابت کند که او انسان است!!
اکثر نرم افزارهاي تشخيص متن (ocr) قادر به تشخيص چنين کلماتي نيستند و بارد شدن در اين آزمون ، از دسترسي به ساير قسمتها باز ميمانند.
از روشهاي معمول ديگر ، ميتوان به دو روش اشاره کرد: يکي يک معادله ساده رياضي و ديگري پرسيدن يک سوال بسيار ساده!! مثلا اينکه آسمان چه رنگي است!!؟ يا کلمه IT چند حرف دارد!!

موارد استفاده از کپچا:
 

بسياري از سايتها ، خدماتي را ارايه ميدهند که ميتواند بستري براي سو استفاده خرابکاران باشد. آنها ميتوانند با نوشتن يک برنامه ساده، از قابليتهاي رايگاني که سايت در اختيار افراد ميگذارد در ابعاد وسيع استفاده کنند و کارهاي مخرب انجام دهند! اين درحاليست که اگر تنها يک کاربر بخواهد از اين خدمات استفاده کند ، مشکلي پيش نمي آيد.
مثلا يک سايت ممکن است ، خدمات ايميل رايگان ارايه دهد.درصورتيکه هر فر براي خود يک حساب کاربري ايجاد کند مشکلي نيست،ولي يک فرستنده اسپم ميتواند با يک برنامه ساده، صدها حساب کاربري درست کند و از آنها سيلي از اسپم هاي خود را بسوي ديگر کاربران روانه کند.
يا يک وبلاگ را در نظر بگيريد، اگر کسي بخواهد نظر خود را درباره يک مطلب در بخش نظرات بنويسد بايد بتواند اين کار را انجام دهد ، ولي ممکن است يک خرابکار بخواهد با يک برنامه کامپيوتري صدها نظر در مورد يک مطلب بگذارد و به اين وسيله به وبلاگ مورد نظر حمله کند. يا اينکه اين برنامه طوري باشد که يک پيام تبليغاتي را در بخش نظرات وبلاگهاي مختلف قرار دهد . در اين حال کپچا مانع آن ميشود که برنامه هاي کامپيوتري دست به چنين کاري بزنند . چون در مرحله کپچا ميمانند و نميتوانند از آن فراتر روند.
همچنين اگر يک نام کاربري داشته باشيد و چند بار پسورد آنرا اشتباه بزنيد ، سايت مورد نظر احتمالا از شا درخواست خواهد کرد که يک کپچا را جواب دهيد تا مشخص شود که يک فرد دارد پسوردها را آزمايش ميکند يا پاي يک برنامه براي بدست آوردن کلمه عبور شما بروش BRUTE FORCE در کار است.

کپچاها سخت تر ميشوند!!
 

با پيشرفت برنامه هاي کامپيوتري ، طراحي کپچاهاي مناسب دشوارتر ميشود، مثلا ممکن است شما هم با اين مشکل برخورد کرده باشيد که کلمه اي که براي تايپ به شما ارايه ميشود آنقدر پيچيده و سخت باشد که نتوان آنرا براحتي تشخيص داد.
يک نمونه اخير مربوط به يک سايت ميشود که خدمات آپلود و دانلود فايل را در اختيار افراد قرار ميدهد اين سايت براي مقابله با دانلود هاي بي رويه در هربار دانلود از فرد ميخواهد که يک کپچا را پاسخ دهد وبرنامه هاي بسياري با اين هدف نوشته شده که کپچاهاي اين سايت را بصورت اتوماتيک جواب دهند و چون بعضي از انها به موفقيت انجاميد، کپچاهاي سايت را سخت و سخت تر کردند تا دسترسي اين برنامه ها کاهش يابد . تا اينکه سرانجام کار به جايي کشيد که چند حرف به کاربر نشان داده ميشد که پشت هر حرف عکس يک سگ يا گربه به شکل بسيار محو کشيده شده بود .از کاربران خوسته ميشد که تنها حروفي را وارد کنند که پشتشان عکس گربه است ، ولي چون تشخيص اين حيوانات بسيار مشکل بود ، زياد پيش مي امد که افراد در جواب دادن اشتباه کنند.
اين کپچاها ، قانون اول را نقض ميکردند و حرکت اين سايت مورد انتقادات فراواني قرار گرفت و بعد از مطالب طنز اميزي که درباره اش نوشته شد، تصميم گرفتند از سيستم ديگري براي کپچا استفاده کنند.

روش هاي جديد:
 

يک روش جديد براي اعمال کپچا اينست که يک ويديوي سه بعدي از يک مکعب چرخان نشان داده شود که در آن ، حروف مختلف روي وجوه آن قرارگرفته اند . اين روش از دوجهت قابليت اطمينان کپچاها را زياد ميکند ، اول آنکه نوشتن يک نرم افزار کامپيوتري براي تشخيص حروف انيميشن بسيار سخت است و ثانيا بعضي وقتها خرابکاران افرادي را استخدام ميکنند که کپچاهاي مختلف را در ازاي گرفتن مبالغ ناچيزي تشخيص داده و وارد کنند. سرعت اين افراد دراين روش بسيار کاهش ميابد و بدست آوردن کپچاهاي مختلف براي خرابکاران هزينه بسيار بيشتري خواهد داشت.

پروژه reCAPTCHA
 

کپچاها ميتوانند خدمات جانبي ديگري را هم ارايه دهند . مثلا در پروژه reCAPTCHA ازکپچاها براي تشخيص کلماتي استفاده ميشود که سيستم هاي OCR معمولي قادر به تشخيص آنها نيستند .پروژه هاي زيادي در حال انجام هستند تا کتابهاي خطي و چاپي را اسکن کنند و بصورت ديجيتال ذخيره سازند.بعضي از کلمات موجود در اين کتابها از سوي ocr ها ناخوانا تشخيص داده ميشوند.ميتوان اين کلمات را به عنوان کپچا به کاربران داد تا انها کلمات را شناسايي و بطور صحيح وارد کنند .براي حصول اطمينان از اينکه جواب وارد شده صحيح استو فرد کلمه اشتباه را تشخيص نداده، دو کلمه به کاربر داده ميشود ، يکي از کلمات ، کلمه کليدي است که کامپيوتر آنرا ميداند و کلمه ديگر ، کلمه مبهم مورد نظر است.
اگر کاربر کلمه کليدي را درست وارد کند ، به احتمال فراوان کلمه نامعلوم ديگري را نيز درست وارد کرده است.با استفاده از اين سيستم ميتوان به پيشبرد اسکن ديجيتال کتابهاي چاپي کمک فراواني نمود، اگر ميخواهيد سيستم کپچا رايگان روي سايت يا وبلاگ خود داشته باشيد . ميتوانيد از reCAPTCHA استفاده کنيد.

سخن پاياني:
 

به نظر ميرسد با پيشرفت برنامه هاي کامپيوتري ، کپچاها سخت تر از قبل شوند .درهرحال روشهاي جديدي غير از روش مرسوم نشان دادن يک متن کج و رنگي شده در راه هستند و احتمالا در آينده رواج بيشتري خواهند يافت.
منبع: www.infotech-era.com
/ن