باندهاي فركانسي نسل چهارم اپراتورهاي موبايل ايران در شرايط ممنوعيت از طيف‌هاي 700 و 800 مگاهرتز كه مشخص نيست چرا آزاد نمي‌شود، بايد بهينه و حداقل طبق الگوي جهاني اختصاص داده شود.

نامگذاري نسل‌هاي تلفن همراه به تغيير ماهيت بنيادي خدمات قابل ارائه در بسترهاي متفاوت ارتباطي اشاره دارد و از اين حيث بين سال‌هاي 1981 تا 1992 كه تلفن‌هاي همراه آنالوگ به ديجيتال تبديل شد، شاهد اولين تغيير در نسل‌هاي اوليه تلفن همراه بوديم.

بعد از اين تبديل ماهيت، سومين تغيير شگرف با روي كار آمدن عنوان 3G در سال 2001 رقم خورد؛ هر چند نسل سوم تنها در حد مفهوم بود اما گسترش محتواي چند رسانه‌اي به سرعت زمينه پيدايش آن را فراهم كرد.

*ويژگي‌هاي موبايل 4G*

با گذشت يك سال از تثبيت فناوري نسل سوم ارتباطي، پيش‌بيني‌ها حول روي كار آمدن نسل چهارم كه پروتكل شبكه آن اساساً مبتني بر IP است، طي سال‌هاي 2013 تا 2014 ميلادي شكل گرفت.

اتحاديه بين‌المللي مخابرات تنها مرجع راهبر در زمينه استانداردهاي ارتباطي است تا از اين طريق شبكه‌هاي جهاني توسعه يافته قابليت تعامل و هم‌صحبتي را داشته باشند؛ يا به عبارتي با تعيين استاندارد و ويژگي‌هاي هر نسل ارتباطي مانع جزيره‌اي عمل كردن اپراتورهاي ارتباطي در دنيا مي‌شود.

لذا در تعريف ويژگي‌هاي نسل چهارم ارتباطي نيز گفته است كه "كاربر بايد هنگام تحرك بالا مثلا در ماشين و قطارهاي تندرو حداقل به اينترنتي با سرعت 100 مگابيت بر ثانيه و هنگام تحرك پايين مثلا هنگام پياده‌روي در منزل به سرعتي معادل يك گيگابيت بر ثانيه دسترسي داشته باشد.

نسل چهارم همراه (LTE-4G) راه‌حلي جامع بر مبناي IP جهت انتقال صدا، تصوير و داده است كه بر پايه اصل "هر جا و هر زمان" داده‌ها را با سرعتي بسيار بالاتر از نسل‌هاي قبل در اختيار كاربر قرار مي‌دهد.

*سرعت در نسل چهارم*

از لحاظ تكنيكي در نگاه ساده سرعت بارگذاري و بارگيري در LTE نسبت به نسل‌هاي قبل بسيار بالاتر است. البته جداي از نرخ داده بالا، تأخير كمتر در ارسال بسته‌ها كه منجر به كيفيت فوق‌العاده VoIP، ويدئو كنفرانس و سرويس‌هاي هم‌زمان مي‌شود.

نرخ انتقال داده در اين فناوري طبق استانداردهاي جهاني، 326 مگابيت در ثانيه براي بارگيري و 86 مگابيت در ثانيه براي بارگذاري در طيف فركانسي 20 مگاهرتز است كه در اين شرايط حدود 400 كاربر به‌ صورت همزمان در يك سلول مي‌توانند فعال و در عين حال متحرك باشند.

وقتي دربارهنسل چهارم استاندارد صحبت مي‌كنيم اولين نكته‌اي كه بايد در نظر گرفت تغيير فركانس و ميزان استفاده از پهناي باند است در حاليكه نسل سوم از پهناي باند پنج مگاهرتز استفاده مي‌كند، LTE مي‌تواند از كانالي با 1.4 تا 20 مگاهرتز پهناي باند استفاده كند.

اين پهناي باند در مواقعي كه فركانس‌ها با يكديگر تداخل دارند به كار مي‌آيد و از طرف ديگر زماني كه فركانس‌هاي استفاده ‌نشده زيادي موجود است نيز كاربرد خواهد داشت.

مطمئناً به هر ميزان كه پهناي باند بيشتر باشد، ظرفيت پذيرش نيز بالاتر مي‌رود و در نتيجه دسترسي كاربران بيشتري به شبكه با امكانات يكسان ميسر خواهد شد و لذا سرويس‌گيرنده بسته به نوع سرويس مخابراتي كه در آن منطقه يا كشور موجود است به شبكه متصل خواهد شد.

*موبايل‌هاي 4G در هر كشوري كار نمي‌كند*

از اين رو ممكن است برخي گوشي‌هاي هوشمند توليد شده مطابق با استانداردهاي نسل چهارم در كشورهاي اروپايي، قابليت كار در كشورهاي آمريكايي و آسيايي را نداشته باشد و علي‌رغم اينكه ممكن است طيف فركانسي نسل چهارم دو كشور در آسيا و اروپا يكسان و مثلا 1800 مگاهرتز باشد اما پهناي باند كانال آنها با يكديگر فرق كند كه همين عامل مانع از كار كردن موبايل در كشور ديگر مي‌شود.

با اين حال و علي‌رغم كامل نشدن تكنولوژي نسل چهارم، صحبت‌هايي پيرامون نسل پنجم ارتباطي مي‌شود كه از ديدگاه جهاني LTE هنوز در مراحل اوليه به سر مي‌برد. استفاده از LTE حتي در اروپا و آمريكا كه به شكل گسترده‌اي راه‌اندازي شده همچنان در مرحله پايلوت است و استارت قطعي ورود به نسل چهارم پيشرفته نخورده است.

*تجربه انگلستان در مزايده باندهاي فركانسي 4G*

تكنولوژي LTE و باندهاي فركانسي اين نسل كمي گيج كننده است كه به عنوان مثال يكي از اين موارد استفاده از سه باند فركانسي مختلف در انگلستان جهت پياده‌سازي LTE است.

طيف فركانسي 2600 مگاهرتز يكي از باندهاست كه مزايده آن در فوريه 2013 توسط آفكام برگزار شد.

قطعا اين باند ظرفيت بيشتري براي ديتا به نسبت دو باند 800 و 1800 مگاهرتز دارد اما در مسافت‌هاي طولاني نمي‌تواند جوابگوي نيزها باشد زيرا تناسبي بين طول باند فركانسي و پوشش‌دهي آن وجود دارد و هرچه طول باند بيشتر شود، مسافت پوشش‌دهي كاهش مي‌يابد و بالعكس. لذا اين باند گزينه مناسبي براي پوشش شهرهاي كوچك و متراكم به حساب مي‌آيد و براي مناطق روستايي چندان توصيه نمي‌شود.

طيف 800 مگاهرتز نيز كه براي تأمين فركانس تلويزيون‌هاي زميني استفاده مي‌شد با ديجيتال شدن كانال‌هاي تلويزيوني در اختيار خدمات موبايل قرار گرفت و همان سال در انگلستان مزايده شد.

طيف 800 برخلاف 2600 مگاهرتز قادر خواهد بود طبق همان تناسب، مسافت‌هاي طولاني را به راحتي بپيمايد و از اين جهت بهترين پيشنهاد براي توسعه پهناي باند در مناطق روستايي مخصوصا در مناطقي كه ممكن است حتي ارتباطات تلفني از قبل وجود نداشته باشد، است.

ظرفيت ديتاي اين طيف كمتر از 2600 مگاهرتز است.

طيف 1800 مگاهرتز هم كه در واقع ميانه 800 و 2600 است از جمله ديگر طيف‌هاي مزايده شده براي ارائه خدمات نسل چهارم و نسل چهارم پيشرفته در انگلستان بود. اين طيف تعادلي بين ظرفيت و پوشش به نسبت دو طيف ديگر ايجاد مي‌كند.

*ارزش اقتصادي باند طلا*

اپراتورهاي موبايل ودافون، EE، O2 و تري در آن سال هر كدام موفق شدند تكه باندهايي از طيف 800 مگاهرتز را اختيار كنند؛ ودافون با پرداخت 790,761,000 يورو بيشترين تكه باندهاي ارتباطي در طيف‌هاي 800 و 2600 مگاهرتز را به دست آورد.

بعد از آن هم اپراتور EE با اختيار كردن دو تكه باند پنج مگاهرتزي از طيف 800 و دو تكه باند 35 مگاهرتزي از طيف 2600 و پرداخت مجموعا 588,876,000 يورو موفق به اخذ مجوز ورود به اين كانال‌هاي ارتباطي جهت پياده‌سازي نسل چهارم ارتباطي شد.

نكته جالب توجه اين بود كه اپراتور O2 علي‌رغم اتخاذ دو تكه باند 10 مگاهرتزي از طيف 800 حاضر به شركت در مزايده طيف 2.6 گيگاهرتز نشد زيرا معتقد بود باندهاي اين طيف به پوشش داخلي شهرها آسيب مي‌زند و از اين حيث ترجيح داد تا با واي‌فاي هات‌اسپات به پوشش نقاط شهري بپردازد.

اما علي‌رغم صرف نظر از اين طيف مجموعا 550,000,000 يورو بابت همان تكه باند قبلي پرداخت كه اين رقم حاكي از ارزش باند فركانسي 800 و باندهاي موجود در اين طيف است كه هرچه ظرفيت آن بيشتر شود، ارزش قيمتي آن هم به شكل نجومي بالا مي‌رود.

*باندهاي طلاي ايران چرا به اپراتورها داده نمي‌شود؟*

برخلاف تمامي تأكيدات جهاني و مبارزه اپراتورها بر سر به دست آوردن طيف‌هاي فركانسي پايين‌تر جهت پوشش‌دهي بيشتر، طيف فركانسي 700 مگاهرتز كه از آن در دنيا به عنوان باند طلا ياد مي‌شود در ايران همچنان مسدود است.

سازمان صداوسيماي جمهوري اسلامي ايران علي‌رغم خالي بودن اين طيف فركانسي بعد از ديجيتال شدن شبكه‌هاي تلويزيوني، حاضر به آزادسازي آن نيست تا پوشش‌دهي موبايل در اقصي نقاط كشور كامل شود.

واگذاري طيف 700 مگاهرتز موجب كاهش سرمايه‌گذاري اپراتورهاي موبايل در نسل‌هاي سوم، چهارم و بالاتر ارتباطي مي‌شود و همين منجر به توسعه زودهنگام خدمات موبايل باندپهن به تمامي نقاط كشور مي‌گردد.

محمود واعظي –وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات ايران- معتقد است نگاه به استفاده از فركانس در دستگاه‌هاي مختلف همان نگاه سنتي است در حاليكه استفاده از فركانس‌هاي در اختيار ديگران مي‌تواند هزينه‌هاي سرمايه‌گذاري اپراتورهاي مختلف براي خريد تجهيزات را تا 50 درصد كاهش دهد.

او ابراز كرد: بر اين اساس بايد حتما فضاي فركانسي خود را مورد استفاده بهينه قرار دهيم و به مديريت فركانس بپردازيم.

*وزارت ارتباطات و حاكميت چه مي‌كند؟*

وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات درباره اختلاف نظرها بين سازمان صداوسيما و وزارت ارتباطات بر سر باند فركانسي 700-800 مگاهرتز گفت: حدود 15 سال است كه تمام كشورهاي دنيا تصميم گرفته‌اند با توجه به پخش ديجيتال شبكه‌هاي تلويزيوني، فضاي فركانسي مازاد را به اقدامات ديگري اختصاص دهند. اين موضوع در كنفرانس‌هاي اتحاديه جهاني مخابرات نيز مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است زيرا تمام شبكه‌هاي تلويزيون دنيا به سمت ديجيتال شدن پيش مي‌رود و از طرفي ارتباطات موبايلي هم توسعه مي‌يابد.

وي عنوان كرد: ارديبهشت ماه 93 در اولين همايش منطقه‌اي شبكه‌هاي تلويزيوني ديجيتال كه با همكاري اتحاديه بين‌المللي ارتباطات، اتحاديه عرب و اتحاديه راديوهاي كشورهاي عربي در دوبي برگزار شد درباره پخش آنالوگ و ديجيتال برنامه‌هاي تلويزيوني، تنظيم فركانس‌هاي راديويي، عضويت در باند فركانس و بررسي قابليت‌هاي همكاري بحث گرديد و شركت‌كنندگان الزامات فني و اجرايي لازم براي هر گونه تغيير در طرح ژنو 2006 را در سرويس پخش ديجيتال برنامه‌هاي راديويي و تلويزيوني بررسي كردند.

واعظي گفت: در اين همايش عنوان شد كه پخش آنالوگ از 17 ژوئن 2015 به بعد براساس تفاهم‌نامه ژنو 2006 ديگر تحت حمايت نخواهد بود و اين در حالي است كه صدا‌و‌سيماي جمهوري اسلامي ايران هنوز نتوانسته است برخي از مناطق كشور را به بخش ديجيتال مجهز كند.

در حاليكه اكنون ضريب نفوذ نسل چهارم موبايل براساس تحقيقات اپن سيگنال در كشورهاي كره جنوبي 97 درصد، ژاپن 90 درصد، هنگ‌كنگ 86 درصد، كويت 86 درصد، سنگاپور 84 درصد، اروگوئه 84 درصد، قزاقستان 81 درصد، هلند 80 درصد، بحرين 79 درصد، آمريكا 78 درصد، سوئد 78 درصد، چين 76 درصد، قطر 75 درصد و استراليا 74 درصد در كشور ما همچنان اختلاف بر سر ارائه خدمات روي باندهاي فركانسي وجود دارد.

*وضعيت باندهاي فركانسي اپراتورهاي ايران*

همراه اول به عنوان بزرگترين اپراتور ايران و منطقه خاورميانه و آفريقا اكنون خدمات نسل دوم خود را روي طيف‌هاي 900 و 1800 مگاهرتز و نسل سوم (3G) را روي طيف 2100 مگاهرتز ارائه مي‌دهد.

مدير عامل اين اپراتور پيش از اين گفته بود كه باند 3G را رفته رفته روي 900 مگاهرتز جهت پوشش‌دهي بالاتر مي‌بريم.

طيف فركانسي مرتبط با خدمات نسل چهارم اين اپراتور نيز طبق نظر سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي 2600 مگاهرتز است كه همراه اول درصدد است و از حاكميت مي‌خواهد مانند اپراتور دوم ارتباطي، خدمات‌دهي اين نسل را روي طيف 1800 مگاهرتز انجام دهد.

در حالي باندهاي فركانسي‌ طيف 2600 مگاهرتز براي اپراتورهاي اول و سوم موبايل در نظر گرفته شده كه اغلب اپراتورهاي منطقه خاورميانه حداقل از باندهاي 800 و 1800 مگاهرتز استفاده مي‌كنند و ليست اين اپراتورها به شرح زير است:

تنها اپراتورهاي Ooredoo و ودافون قطر، موبايلي و زين عربستان و اتصالات امارات متحده عربي طيف 2600 مگاهرتز را براي ارائه خدمات نسل چهارم خود در نظر گرفته‌اند.

يكي ديگر از پيچيدگي‌هاي مرتبط با اين نسل، ارائه طيف وسيعي از كانال‌عاي فركانسي است؛ در نسل‌هاي دوم و سوم ارتباطي اپراتورها مي‌دانستند كه با طيف محدودي از فركانس‌ها مواجه هستند.

به عنوان طيف‌هاي فركانسي نسل دوم 850، 900، 1800 و 1900 مگاهرتز و طيف‌هاي نسل سوم هم 850، 900، 1700، 1900 و 2100 است اما نسل چهارم تاكنون شامل قاعده خاصي نشده و سقفي براي طيف‌هاي آن در نظر گرفته نشده است.

لذا با توجه به اينكه نسل چهارم اين طبه‌بندي‌ها را ندارد بايد رگولاتوري كشور به سمت اختصاص باندهاي مرغوب به اپراتورها رود تا تجهيزات مطابق با آن فركانس در سراسر كشور به صورت يكپارچه پياده‌سازي شود و اپراتورها در آينده نزديك دچار كمبود پهناي باند نگردند.

بيشتر كشورهاي آسيايي و اروپايي از طيف‌هاي 800، 1800 و 2600 مگاهرتز براي نسل چهارم استفاده مي‌كنند هرچند تكه باندهاي 850، 2300 و 900 مگاهرتز نيز در جدول تخصيص برخ اپراتورها به چشم مي‌خورد.

روال تخصيص فركانس در آمريكا كمي متفاوت‌تر از ديگر كشورها بوده و طيف‌هاي 700، 1700، 2100 و 2300 مگاهرتز را واگذار كرده كه اپراتور AT&T هم از همين رده استفاده مي‌كند.