مخابرات و ارتباطات اينترنتي اين روزها به يك اصل اساسي در توسعه كشورها بدل شده است. زير ساخت هاي اجتماعي و اقتصادي و اخيرا سياسي بدون بسترهاي ارتباطي مناسب امروز در هيچ كجاي دنيا توان و ظرفيت سر پا ماندن ندارد و در هم تنيدگي ساحت انساني با اينترنت، شبكه جهاني تار عنكبوتي را به شريان اصلي حيات در جوامع انساني تبديل كرده است.

به گزارش «آي تابناك» اين شرايط منجر به آن شده كه امروزه ارتباطات و مخابرات به ستون اصلي تحرك و توسعه انساني – در همه ابعاد اجتماعي و اقتصادي و سياسي – تبديل شود. آنچه در ايران به هيچ وجه جدي گرفته نشده و گويا كسي متوجه تحول بزرگي كه مدت هاست دنيا را زير و رو كرده، نشده است.

مي توان شواهد زيادي بر اين مدعا آورد و به تعداد كاربران اينترنت در ايران، ادله محكم و غير قابل رد در اين خصوص اقامه كرد. ضعف زير ساخت هاي ارتباطي به شكل كلي و به شكل ويژه بستر وب، بدون شك يكي از مهمترين مؤلفه هاي تاثير گذار در عدم توسعه همه جانبه و منسجم ساختار اجتماعي در كشور است. اما به شكل ويژه تري مي توان اين موضوع را در مورد ارتباطات سيار و اينترنت موبايل به عنوان جرياني مستقل پي گرفت.

طبق آخرين آمار در دسترس از منابع معتبر خارجي تعداد كاربران خدمات اينترنت در ايران در سال 2015 به بيش از 46 ميليون و 800 هزار نفر رسيده كه برابر با بيش از 57 درصد از كل جمعيت ايران را شامل مي شود؛ بازاري بزرگ و بزرگترين بازار در منطقه خاورميانه.

پيش بيني ها در مورد منطقه خاورميانه، حاكي از آن است كه تا سال 2017 ميزان نفوذ اينترنت در اين منطقه برابر با 142 درصد رشد را شاهد خواهد بود كه از اين ميان باز هم سهم ايران از همه كشورهاي ديگر بيشتر خواهد بود.

تعداد كاربران اينترنت موبايل در ايران برابر با حدود 29 ميليون نفر است كه حدود 39 درصد از كل تعداد كاربران اينترنت در ايران است. در حالي كه يك چنين بازاري بزرگترين فرصت هاي انساني و سرمايه گذاري را دارد، پرسش اساسي اينجاست كه اپراتورهاي ما با اين بازار چه كرده اند؟

هيچ مقدمه اي لازم نيست تا به اين نتيجه گيري برسيم كه وضعيت اينترنت همراه در ايران، همانند وضعيت اينترنت باند پهن، اسفناك است. از سال 72 كه تجهيزات مخابرات همراه در ايران وارد و نصب شد تا كنون كه هنوز مشكلات ارتباطي به شكل ساده برطرف نشده است، اينترنت همراه يا حلقه اي مفقود بوده و يا تنها به چشم درآمدزايي به آن نگاه شده است.

تا مدتها مخابرات و همراه اول فعلي به عنوان انحصارگر بازار موبايل در ايران، درگير مشكلات بزرگي همچون معضل آنتن دهي و خدمات اوليه بود و حتي فكر اينترنت همراه هم به مخيله مسئولان آن خطور نمي كرد. در سال 85 با ورود اپراتور دوم مخابراتي يعني ايرانسل، به شكل جدي و براي اولين بار بعد از 12 سال موضوع رقابت در عرصه ارتباطات سيار در ايران شكل گرفت و آغاز شد؛ اپراتوري كه براي اولين بار ايرانيان را با مفهومي به نام اينترنت همراه آشنا كرد، در قالب خدمات GPRS و MMS.

حدود چهار سال قبل اپراتور سوم يعني رايتل وارد بازار مخابرات ايران شد كه با يك انحصار قابل توجه در حوزه اينترنت نسل سوم و با كمك اين انحصار توانست جاي خود را در بين دو اپراتور ديگر باز كند. قرار بود ابتدا اين انحصار دو ساله باشد اما بعدا دولت تصميم به تمديد يك سال ديگر گرفت و سه سال پياپي انحصار خدمات نسل سوم اينترنت موبايل در اختيار اين اپراتور بود. يك اجحاف بزرگ در حق مشتريان موبايل در كشور، چرا كه آن زماني كه به قصد باز كردن جاي پاي يك اپراتور سوم در ايران مصلحت انديشي هايي در قبال اين انحصار شده بود، كسي به فكر آن نبود كه با اين انحصار آنچه تا حد زيادي از دست مي رود قدرت انتخاب مشتريان و عقب ماندگي سه ساله در رقابت بر سر يك بازار با ابيش از چهل ميليون كاربر است. و البته يك لطف بزرگ در حق اپراتوري تازه پا كه مي توان گفت بسياري از دارايي هاي امروز خود را مديون اين انحصار است.

اين انحصار منجر به آن شد كه دو اپراتور ديگر محروميت سه ساله اي را در دسترسي به اينترنت نسل سوم تجربه كنند و بسياري از خريداران رايتل سيم كارت اين اپراتور را تنها براي دسترسي به اينترنتي سريع تر بر روي موبايل يا دستگاه خود خريداري كردند.

وقتي اين انحصار در نهايت به پايان رسيد، دو اپراتور ديگر با چنان سرعتي براي جبران وارد بازار شدند كه حتي از نسل سوم نيز فراتر رفته و مستقيم اقدام به ارائه اينترنت نسل چهارم در كشور كردند. اكنون هر سه اپراتور اقدام به ارائه اينترنت نسل چهارم مي كنند، و حداكثر سرعت اينترنت در اين اپراتورها از اين قرار است: همراه اول 8 مگابيت بر ثانيه، رايتل 5 مگابيت بر ثانيه و ايرانسل 25 مگابيت بر ثانيه.

دو نكته حائز اهميت و مهم در اين ميان مطرح است. اول موضوع بهاي اينترنت موبايل در ايران است. طبق آخرين گزارش اتحاديه بين المللي مخابرات، هيچ داده و اطلاعاتي در مورد هزينه 500 مگابايت اينترنت همراه نسل چهارم در ايران موجود نيست.

اما خوشبختانه با گشت و گذاري سريع، مي توان اطلاعات بهاي اينترنت همراه در ايران را به دست آورد. آنچه از مقايسه هزينه ها به دست مي آيد اين است كه هزينه يك ماه اينترنت در اپراتور همراه اول با 2.5 گيگابايت حجم و سرعت 196 كيلوبيت برابر با 10 هزار تومان، و در اپراتور رايتل براي مدت يك ماه با سرعت 128 كيلوبيت بر ثانيه با حجم 2 گيگابايت برابر با حدود 15 هزار تومان است.

اپراتور همراه اول، براي اينترنت نسل سوم و چهارم، يك گيگابايت حجم با سرعت حداكثر 8 مگابيت بر ثانيه را به شكل ماهيانه با بهاي 13 هزار تومان ارائه مي كند. اپراتور رايتل همين شرايط را با سرعت يك مگابيت بر ثانيه به بهاي حدود 14 هزار تومان در ماه عرضه مي كند.

اين در حالي است كه اپراتور ايرانسل كه اخيرا محدوديت سرعت را از روي بسته هاي اينترنت خود برداشته، هزينه يك ماه اينترنت با سرعت نامحدود در نسل سوم و چهارم را برابر با 13 هزار تومان قرار داده است. همان گونه كه مشاهده مي شود، هيچ قاعده و قانون خاصي – حتي قانون رقابت در يك بازار عادي – بر وضعيت هزينه اينترنت همراه در ايران حاكم نيست.

اما نكته مهمتر موضوع كيفيت اينترنت همراه در كشور است. ضعف خدمات ارائه بسته هاي اينترنتي با اين موضوع كه معمولا اينترنت نسل چهارم تنها در شهرهاي بزرگ در دسترس است، و از سويي در مناطق شلوغ و با تراكم جمعيت در شهرها نيز اساسا اينترنت همراه معنايي ندارد، تكميل شده.

سناريو كاملا واضح است: پرده اول، بي معنايي اهميت اينترنت به شكل كلي در ايران، پرده دوم، ضعف هاي اساسي در ارائه خدمات اينترنت موبايل در ايران، پرده سوم بازي با اسامي عجيب و غريب براي انحراف ذهن كاربران اينترنت موبايل و جريان داشتن هر آنچه پيش از اين نيز بوده است و اما نكته آخر:

چندي پيش خبري منتشر شد كه مجموع درآمدهاي مخابراتي كشور تركيه در سال 2014 بالغ بر 4.5 ميليارد دلار بوده است. اما در ايران شركت مخابرات به دلايل اساسي از جمله خصوصي سازي اسمي زيان ده مي شود و هنوز در مركز شهر تهران، پايتخت ايران اينترنت همراه قادر به باز كردن صفحه گوگل هم نيست!