هوشياري در مورد مرگ پديد‌ه‌اي روانشناسي است که تا مدتها تصور مي‌شد تنها در انسان‌ها وجود دارد به اين مفهوم که جانداران ديگر غير از انسان متوجه لحظات پاياني عمر خود و هم‌نوعان خود نمي‌شوند و طبيعتا عکس‌‌العمل خاصي در اين لحظات ار خود بروز نمي‌دهند.
اما تحقيقاتي وجود دارد که نشان مي‌دهد مرگ آگاهي (death awareness) در جانوران ديگر نيز وجود دارد و با مطالعه دقيق رفتار آنها مي‌توان نتيجه گرفت که لحظات پايان عمر حيوانات براي خودشان و اطرافيانشان قابل درک است.
1- شامپانزه
شامپانزه‌هاي شبيه‌ترين ِ موجودات به انسان به لحاظ تکاملي هستند و خصوصيات فيزيکي و روانشناختي مشابه زيادي با انسان‌ها دارند. پيرامون پديده مرگ آگاهي نيز اخيرا مجله تخصصي "روند حيات" مقاله‌اي چاپ کرده که در آن به تحقيق گروهي از پژوهشگران بريتانيايي دانشگاه استيرلينگ اشاره شده است. اين پژوهشگران رفتار شامپانزه‌ها را هنگام مرگ يکي از اعضاي گروه به دقت زير نظر گرفتند و متوجه شدند گروه شامپانزه‌ها در برابر عضوي از گروه که در آستانه مرگ است رفتار ديگري دارند. جيمز آندسون نويسنده مقاله مي‌گويد: "نتيجه بررسي‌هاي ما در رفتار شامپانزه‌ها، نشان مي‌دهد که هوشياري در مورد مرگ در اين حيوانات بسيار عميق‌تر از آن است که تا کنون تصور مي‌شد".
بخشي از اين تحقيق در اسکاتلند صورت گرفته است. زيست‌شناساني که مدتها محل زندگي شامپانزه‌ها در باغ‌وحش اسکاتلند را زير نظر گرفتند براي مثال به مرگ شامپانزه ماده پنجا‌ه ساله‌اي در سال 2008 اشاره مي‌کنند. در روزهاي نزديک به مرگ اين شامپانزه، پژوهشگران دريافتند که ساير اعضاي گروه رفتار بسيار آرامي دارند و به شامپانزه ضعيف و رنجور توجه بيشتري مي‌کنند.
در آخرين ساعات زندگي او نيز همه اعضاي گروه روي سکوي نزديک او جمع شده و آرام پوست او را نوازش مي‌کردند. پس از مرگ اين شامپانزه ماده همه از او دور شدند و تنها دختر او تمام شب را کنار مادرش باقي ماند. نکته جالب ديگري اينکه حتي پس از چند روز و عادي شدن رفتار شامپانزه‌ها، آنها تا چند روز روي سکويي که شامپانزه پير آخرين ساعات زندگي‌اش را روي آن گذراند جست‌وخيز نمي‌کردند.
تحقيق ديگري توسط محققين دانشگاه آکسفورد در کشور گينه بيسائو انجام شد که در اين تحقيق آنها شاهد مرگ دو فرزند کم سن شامپانزه ماده بودند. شامپانزه مادر در روزهاي آخر بسيار بي‌تاب و کمک حال فرزندان بود و پس از مرگ آنها نيز جسدشان را تا مدتها با خود حمل و به مکان‌هاي مختلف جابجا مي‌کرد و در نهايت با حالتي حاکي از افسردگي جسدها را رها مي‌کند تا شامپانزه‌هاي ديگر جسد نيمه باقي‌مانده را ببرند. به گفته دورا بيرو مسئول اين تيم تحقيقاتي "اين پژوهش نشان مي‌دهد که توانايي درک مرگ و ارتباط عاطفي عميقي ميان بچه شامپانزه‌ها و مادرشان وجود دارد که حتي تا بعد از مرگ آنها نيز ادامه خواهد داشت".
در آخرين ساعات زندگي شامپانزه ماده همه اعضاي گروه روي سکوي نزديک او جمع شده و آرام پوست او را نوازش مي‌کردند.
2- فيل
تحقيقات زيادي از جمله يک کار مطالعاتي توسط دانشمندان دانشگاه آکسفورد در کشور کنيا در آفريقا که سال‌ها به طول انجاميده اثبات مي‌کند که فيل‌ها نسبت به مرگ آگاهند و در لحظات مرگ با يکديگر مهربان‌تر مي‌شوند. اين تحقيق که نتايج آن توسط دانشکده جانورشناسي دانشگاه آکسفورد منتشر شده نشان مي‌دهد که نه تنها خويشاوندان درجه اول بلکه بقيه فيل‌ها نيز نسبت به فيلي که لحظات آخر زندگي را مي‌گذراند توجه ويژه دارند و با حالتي حاکي از ترحم تلاش مي‌کنند نيازهاي او را رفع کنند. در اين مطالعه که فيلي در حال مرگ بود، پنج خانواده از فيل‌هاي ديگر به حالت پرستاري به فيل در حال مرگ سر مي‌زدند و به او براي زنده ماندن کمک مي‌کردند.
بررسي رفتار اين فيل‌ها علاوه بر ضبط صوتي و تصويري با استفاده از ردياب‌هاي راديويي که بر روي بدن فيل‌ها نصب شده بود انجام شده است.
مسئول تيم تحقيقاتي در کنيا مي‌گويد "اين واکنش‌ها نشان مي‌دهد که چگونه انسان‌ها و فيل‌ها احساسات مشترکي دارند، مانند هشياري نسبت به مرگ و مراقبت و محبت نسبت به موجود در حال مرگ". محققان معتقدند که مشابه اين رفتار فيل‌ها در دلفين‌ها نيز مشاهده شده است.
3- قو
قوها پرندگان زيبا و از مخلوقات خارق‌العاده خداوند هستند که به سبب تک همسري در طول عمر (monogamy) به سمبل عشق و وفاداري در بسياري از فرهنگ‌ها تبديل شده‌اند. اگر چه پديده تک‌همسري در بين پرندگان تا نود درصد (در برابر هفت درصد در پستانداران) وجود دارد، اما نکته متمايز کننده اين دسته از غازيان نظرياتي است که در مورد مرگ‌آگاهي آنها خصوصا گونه قوهاي گنگ (Mute Swan) وجود دارد. گفتني است که در دسته بندي‌هاي پرنده شناسي قو (swan) با غاز (goose) متفاوت است در حاليکه بسياري از افراد آنها را به اشتباه يکي مي‌دانند.
با اينکه در سال 2001 پترسون و همکارانش در کتاب راهنماي پرندگان انگلستان و اروپا ذکر مي‌کنند که قوهاي گنگ در طول زندگي کاملا بي‌صدا نيستند ولي مثل غازهاي وحشي صداهاي گوشخراش و بلند از خود توليد نمي‌کنند، اما نام قوهاي گنگ همچنان بر اين جانداران مانده است.
در افسانه‌هاي قديمي آمده که قوي گنگ در طول عمر هيچ صدايي توليد نمي‌کند و تنها در نزديکي لحظات مرگ، به گوشه‌اي دنج پناه برده و آوازي زيبا به عنوان اختتاميه عمر عاشقانه خود مي‌خواند که با اتمام آواز جانش را از دست مي‌دهد. در اسطوره‌هاي قديمي ذکر شده که قو در لحظات مرگ به محل اولين جفتگيري خود مراجعت کرده و آواز سر مي‌دهد. اصطلاح "آواز قو" به معني آخرين کار باشکوه يک فرد يا يک مجموعه برگرفته از همين افسانه‌ها است.
هنوز کسي به درستي نمي‌داند که آيا قوها واقعا آخرين لحظه‌هاي زندگي خود را تشخيص مي‌دهند يا خير اما افسانه‌ها و تعاريف نمادين در مورد اين جانداران زيبا همچنان در فرهنگ‌هاي مختلف پابرجاست.
هنوز کسي از جانورشناسان به درستي نمي‌داند که آيا قوها واقعا آخرين لحظه‌هاي زندگي خود را تشخيص مي‌دهند يا خير و اين مطلب بحث‌انگيز موضوع تحقيقي جامع مانند آنچه در مورد شامپانزه‌ها، فيل‌ها و دلفين‌ها انجام شده، نبوده است، اما افسانه‌ها و تعاريف نمادين در مورد اين جانداران زيبا همچنان در فرهنگ‌هاي مختلف پابرجاست.
منبع:parsine.com ارسال توسط کاربر محترم سايت : hasantaleb