مرور آثار :
در اين فصل به شکل مختصر به مرور آثار برجسته مري داگلاس مي پردازيم. هر چند براي تحليل نظرات داگلاس احتياج به مطالعه دقيق آثار اوست ليکن مرور مختصر آن ها مي تواند يک ديد کلي از عقايد و نظرات داگلاس به ما ارائه کند معروف ترين کتاب داگلاس «پاکي و خطر» (1966) است که در آن داگلاس دلايل شکل گرفتن تابو را در جامعه بررسي مي کند. کتاب پاکي و خطر داگلاس خطوط به هم پيچيده اي از تصورات، تابوها، مانا و ناپاکي ترسيم کرده و در فرايندي از ديدگاه مردم شناسانه تفسير استادانه اي از مناسک و مذهب، خلق کرده است.پاکي و خطر اولين کتاب داگلاس است که توجه محققان را به طور وسيعي به خود جلب کرد. در اين کتاب داگلاس تعريف مردم از آلودگي را به شکل بين فرهنگي بيان مي کند و نقش مهمي را که آلودگي ها در حفظ ساختارهاي اجتماعي بازي مي کنند مطرح مي کند. براي مثال در فرهنگ له له هاي زئير، مردم براي حفاظت از خودشان در برابر چيزهايي که آلوده محسوب مي کنند مانند مدفوع، خون، شير، استفاده از لباس و همبستري قانون هايي دارند و يا تست من هاي پير در رژيم غذاييشان دوازده حيوان را ناپاک محسوب مي کنند. قطعاً اين مثال ها ربطي به بهداشت ندارند اما بر اساس درک مردم از ناپاکي پايه گذاري شده اند. با تعريف چيزهاي ناپاک مردم زندگي شان را به دو دسته تقسيم مي کنند: چيزهايي قابل قبول يا شايسته و چيزهايي غير قابل قبول يا ناشايست. و بر اساس اين تقسيم بندي است که رفتارهاي اجتماعي و نظم عمومي را ايجاد، هدايت و تنظيم مي کنند. در اين کتاب جواب داگلاس به اين سوال که چرا بعضي از فرهنگ ها گروهي از اشيا، غذاها يا رفتارها را ممنوع مي کنند يا تماس با برخي از افراد را گناه مي شمارند آن است که هر پديده اي که از وضعيت عادي يا رايج خارج مي شود، يعني شروع به حاشيه اي شدن مي کند، مي تواند داراي خاصيت تابويي شود چرا که نوعي اضطراب و هراس را در انسان به وجود مي آورد که او را به تغيير موقعيت عادي خود در جامعه خودآگاه مي سازد. در واقع اين سيستم نمادين اخلاق را به جامعه ديکته مي کند. اخلاقي که با رعايت آن آرامشي در جامعه حکمفرما مي شود. داگلاس در اين کتاب بيشتر پيرامون جوامعي بحث مي کند که در آن ها به دسته بندي پاکي و ناپاکي اهميت داده مي شود و مردم مناسکي را براي حفاظت از خود توسعه مي دهند. در بسياري از فرهنگ ها ايجاد تابو به مثابه نوعي ناپاکي مخاطره انگيز درک شده است که از آن دوري مي شود. اما داگلاس معتقد است که اشيا ذاتا ناپاک تلقي نمي شوند بلکه ناپاکي آن ها به موقعيت شان درون نظامي از معاني و نمادها بستگي دارد. او همچنين در اين کتاب اين سوال را مطرح مي کند که چرا بعضي مذاهب بر بعضي قوانين تاکيد مي کنند و بعضي ديگر بر آن قوانين تاکيدي ندارند؟ او نشان مي دهد که مدرنيته دليل اين امر نيست و معتقد است که ضرورتي به جدا کردن خداشناسي و مراسم آييني از هم نمي باشد. به علاوه تشريفات مي توانند پيوند دهنده تفکرات باشند، به عنوان نماد واضحي که يک معناي جهاني را هم مي آفريند و هم بيان مي کند. اما در نيمه پاياني کتاب داگلاس بر روابط بين مناسک و سيستم هاي اجتماعي متمرکز مي شود. براي مثال داگلاس اين بحث را مطرح مي کند که بين بدن انسان و سياست رابطه وجود دارد و مناسک هاي طراحي شده براي حفظ بدن انسان از ناپاکي ها در واقع نماد حفظ مرزهاي خارجي جامعه است. کتاب «انسان در آفريقا» (1969)، که توسط مري داگلاس و فيليس کابري (Phyllis M. Kaberry) ويراستاري شده، مجموعه اي است از مقالات که بيشتر از نصف آن به جوامع غرب آفريقا پرداخته است. در اين کتاب به موضوعات متنوعي پرداخته شده است که شامل هفت مقاله، تحت عنوان؛ بيان ارزش هاست، و به طور اساسي به موضوع مذهب و مناسک مي پردازد و جنبش هاي مذهبي معاصر مورد نظر در اين موضوع را منعکس مي کند. درسه مقاله ديگر به تاثيرات فاکتورهاي اکولوژيکي و تاريخي در جامعه و شکل هاي سياسي توجه شده است و به موضوعاتي مانند نژاد، خويشاوندي و ازدواج از چهار جنبه مختلف پرداخته شده است. دو مقاله ديگر فرايندهاي سياسي در جوامع متمرکز را تحليل مي کند. در ادامه کتاب به موضوعاتي از جمله باستان شناسي، انسان شناسي جسماني و مسائل طبقه بندي هاي اتنوگرافي پرداخته شده است.ديگر کتاب مهم داگلاس، «نمادهاي طبيعي»، که اولين تاريخ انتشار آن در سال 1970 است به رابطه مناسک گرايي و ضد مناسک گرايي در انواع خاص ساختارهاي اجتماعي و معرفي انواع گروه و شبکه مي پردازد. او در اين کتاب پيوند بين نمادها و سيستم هاي اجتماعي را تحليل مي کند. داگلاس در اين کتاب ادعا مي کند که هر جامعه اي مي تواند با دو بعد فرهنگي يعني گروه و شبکه تحليل شود. بر اين اساس داگلاس جوامع مختلف را بر پايه گروه و شبکه تقسيم بندي مي کند و اين دو متغير را به ديگر ابعاد فرهنگي مانند ديدگاههاي سياسي و اقتصادي پيوند مي دهد . تئوري هاي شبکه و گروه که جزء چارچوب نظري داگلاس محسوب مي شوند و جزء تحقيقات بين فرهنگي اند در اين کتاب مطرح شده و باعث نشر مجموعه اي از مقالات و آثار از سال 1970 به بعد شده است. براي مثال کتاب «تعصب فرهنگيِ» (1970) او اين مفهوم را بسط مي دهد که هر يک از چهار ترکيب ساختاري اجتماعي که در «نمادهاي طبيعي» طرح شده، با تعصب فرهنگي متمايزي مرتبط هستند. اين کار روشي است براي مفهوم بندي جهان هاي طبيعي (Natural)، فرا طبيعي (Supernatural) و اجتماعي. اين چهار ترکيب بندي مي توانند با عنوان هاي فرد گرايي، سلسله مراتبي، تقديرگرايي و برابر طلبي تفسير شوند.البته از نظر برخي منتقدين داگلاس از جمله برد شور (BraddShor,1979) معتقدند، در کتاب تعصب فرهنگي، داگلاس بيش از آنکه به ارتباط فرهنگي بپردازد تعصبات اجتماعي را مشخص مي کند، بنابراين محتواي کتاب با عنوان آن مغايرت دارد.در مردم شناسي کارهايي مانند پاکي و خطر و نمادهاي طبيعي در عرصه انسان شناسي نمادين جزء بهترين کارها محسوب مي شوند. در اين دو کتاب است که داگلاس چارچوب نظريات خود را مطرح مي کند. آثار ديگر او پيرو اين دو اثر شکل گرفته اند و باعث بسط نظريات او شده اند. به عنوان مثال مقاله اي در مورد جامعه له له و مذهب هاي نمادين (1975) چگونگي شکل جامعه و سيستم هاي نمادين در فرهنگ له له را نشان مي دهند.کتاب «اتهامات و اعترافات جادوگري» (Witchcraft confessions and accusations) که در سال 1970 به چاپ رسيده است، توسط داگلاس ويراستاري شده و شامل مرورهايي از داگلاس در قالب مقدمه ويراستار و شامل مقاله اي، نوشته پروفسور بيلدمن در مورد تکامل است.اين مجموعه شامل هجده مقاله است که از يک ضميمه باارزش از نوشته ها در مورد جادوگري تشکيل شده است که به شکل ساده اي توسط نويسنده به کنش اجتماعي يا اعتقادات ربط داده شده است .کتاب «قوانين و معاني» (1973) مجموعه مقالاتي است از نويسندگان مختلف مانند: ويتگنشتاين، جان کيج، تام وولف، ايوانز پريچارد، استنلي تامبيا و هام فري و مجموعه جملاتي از داگلاس که خلاصه اي از مقالات چاپ شده اوست که توسط داگلاس جمع آوري شده است. او اين مجموعه را براي دوره هاي درسي تحت عنوان هاي مختلفي از جمله انسان شناسي شناختي، مکتب رمزي، يا مذهب و اخلاقيات آماده کرد. در اين مجموعه او يک بازگشت فکري به متفکران اجتماعي ميانه قرن نوزدهم را مطرح مي کند که مهمترين آنها دورکيم و موس هستند.کتاب «دنياي کالاها» (1979) را مي توان واکنشي به برداشت هاي وبلن و زيمل از مصرف در دنياي مدرن دانست. داگلاس در اين کتاب مصرف را نوعي فعاليت مناسکي مي داند که مانند نمادها در درون يک چارچوب فرهنگي باعث برقراري ارتباط بين افراد مي شود. افراد با مصرف کالا در واقع معاني را با يکديگر مبادله مي کنند. کالاها همان نقشي که نمادها در جامعه به عهده دارند را ايفا مي کنند. داگلاس کالاها را نوعي رسانه تلقي مي کند که براي قوه خلاقه انسان مناسب است. او کالاها را با عنوان «نظام زنده اطلاع رساني» تحليل مي کند، نظامي که کارکرد آن برقراري ارتباط و معنا دادن است .کار ديگر داگلاس «ريسک و فرهنگ» (1982) است که از مفهوم شبکه و گروه براي بيان توسعه گروه، که به خطرات محيطي بستگي دارند، استفاده مي کند. داگلاس در اين کتاب آورده است که: «آمريکايي ها از چيزي نمي ترسند به جز از غذايي که مي خورند، آبي که مي نوشند، هوايي که تنفس مي کنند، زميني که بر آن زندگي مي کنند و انرژي که از آن استفاده مي کنند(1982) مجموعه اي از مقالات با موضوعات مختلف است که داگلاس با مطرح کردن مباحث متعدد در آن، چرخشي اتنومتودولوژيک به نظريه مي دهد. براي او اعمال اجتماعي، شکلي از ارتباطات هستند. در ايجاد ارتباط مردم سعي مي کنند شهرت و منزلت و قدرت بدست بياورند و آن ها اطراف جامعه شان را با مرزهاي اجتماعي مشخص مي کنند. مرزهايي که اغلب خودشان را مورد تهديد قرار داده و از آن سرپيچي مي کنند. به علاوه داگلاس اعمال اجتماعي را از اعتقاد جدا مي کند و اين باعث ايجاد اين نگراني در او شده که چگونه جامعه به فرهنگ متصل شده است. مقاله ها در اين مجموعه داراي نقاط مشترک هستند و بر هم همپوشاني دارند. يک مجموعه در مورد موضوع اقتصاد است جايي که داگلاس در مورد کالا در جوامع مدرن بحث مي کند. براي داگلاس مصرف يک نوع بيان فعال به وسيله افرادي است که از کالاها براي کنترل و تحريک ديگران استفاده مي کنند. او در صداي فعال با بررسي و تحليل اين موضوع که چه کسي جريان رژيم غذايي را تحت کنترل دارد به اين نتيجه مي رسد که کنترل سيستم غذايي به دست يک شخص که مادر خانواده است مي باشد. داگلاس با اشاره به اين نکته يک تحليل ساختاري از خوردن غذا در انگلستان انجام داده است(نهادها چگونه مي انديشند) (1986) نظريه را به رويکردي نوکارکرد گرايانه به منشا اجتماعي ايده ها تعميم مي دهد، موضوعي که مي تواند مورد علاقه خاص جامعه شناسان دين باشد. در اين کتاب داگلاس ديدگاه انسان ها را به مسائل به دو نوع تقسيم مي کند: يکي که بر اساس سود و زيان شخصي افراد است که کاملا فردي است و ديگري که ارتباطات، تعاون، هماهنگي، نوع دوستي و فعاليت هاي جمعي را در بر مي گيرد و به طور خلاصه به مصلحت عمومي مي انديشد. علت اينکه گاهي افراد علاقه مندي هاي خود را قرباني مسائل جمعي (مانند مراسم عروسي، خانواده، پرستش نياکان) مي کند از نظر داگلاس نهادها هستند که از تصميم شخصي افراد ناشي نمي شوند. بلکه اين نهادها هستند که فکر مي کنند، هويت مي بخشند، به خاطر مي آورند و تصميم مرگ و زندگي را مي سازند. نهادها انجمن هايي هستند که از يک علاقمندي عمومي برمي خيزند و تشريک مساعي را تضمين مي کنند. نهادها ذاتا داراي ارزش اند و فقط يک وسيله و ابزار نيستند. اين ارزش ذاتي متکي است بر تناسب نظم جامعه با نظم طبيعي است. اين رابطه اي است که نهادها را از «مقدمات طرح ريزي شده اجتماعي» به «حالت اعتباري حقيقي» ارتقاء مي دهد که منبع حقانيتي هستند که نبايد به طور شفاف مشخص شوند چرا که آشکار شدن آن باعث خراب شدن نهاد مي شوندتعدادي از انسان شناسان نوشيدن مشروبات الکل را از ديدگاه مردم شناسانه بررسي کرده اند که در مجموعه اي به نام «نوشيدن برساخت گرايانه (constructive drinking): ديدگاه هاي مردم شناسانه در مورد نوشيدن» به چاپ رسيد که مري داگلاس آن را ويراستاري کرده است. او در مقدمه کتاب آورده: «چگونه کار انسانشناسي در مورد نوشيدن الکل مي تواند در تقابل با رويکرد بسياري از تحقيقات پزشکي و جامعه شناسي قرار مي گيرد که تمايل به تاکيد بر مسائل و مشکلاتي که الکل به وجود مي آورد دارد و به طور اغراق شده اي بين الکل و آسيب شناسي ارتباط برقرار مي کندکتاب ديگر داگلاس با عنوان «خطر و ترس» (1992) بر قابليت تغيير اجتماعي اجتناب از خطر تمرکز مي کند. خطر و ترس مقالاتي در زمينه نظريه فرهنگي اند که بر حوزه هاي وسيع اشاره مي کنند. در حاليکه موضوع خطر و ترس در همه مقاله ها وجود دارد اما مستقيما در شش مقاله اول کتاب به آن پرداخته شده است. ده مقاله باقي مانده تحت عنوان «خواست ها و نهادها» و «اعتقاد داشتن و فکر کردن» و اشاره به موضوع هديه موس، اعتقاد و بي اعتقادي در فاجعه جهاني قريب الوقوع، مناقشه بر سر کشيشان زن و... است. در اين کتاب همچنين مقاله اي به نام «هتل کويلو (Kwilu): مدلي از مدل ها» ديده مي شود که راجع به بازگشت داگلاس در ميان قوم له له بعد از چهل سال از کار ميداني او در آن منطقه و ثبت مشاهدات او از تغييراتي از جمله وجود اين هتل و ... است.در کتاب ديگر داگلاس با عنوان «در سرزمين وحشي: تعاليم ناپاکي در کتاب اعداد» (1993)، داگلاس به بررسي کتاب اعداد که مربوط به سنت هاي روحاني کتب عهد عتيق است و به قسمت هايي از کتاب مقدس تعلق دارد، مي پردازد. اين کتاب که دسترسي اش براي خواننده جديد سخت است، شامل جملاتي آميخته شده با قوانين است که خواندن آن را مشکل کرده است. داگلاس با يک ديد کاملا متفاوت به اين اسناد قديمي اشاره مي کند و بعد از طرح کلي مفهوم ناپاکي و ديگر موضوعات مقايسه اي مذهب (فصل 1)، جامعه و وضعيت تاريخي زمان ازرا (Ezra) و نهميا (Nehemiaا)، زماني که کتاب احتمالا کامل شده بود، را مطرح مي کند (فصل 1و2و3). سپس او شکل و فرم اديبانه اي که با جزئيات در اين کتاب مطرح شده را بررسي کرده و به الگوي منظم و اصولي اعداد مي پردازد (فصل 4و5) (ورت، 1996).کتاب «سبک هاي تفکر» (Thought styles,1996) مجموعه اي از مقالات اخير مري داگلاس است که به بررسي مفاهيم مختلفي پرداخته، اگر چه رويکرد انتقادي و حساسيت هاي مشترکي که در همه آن ها وجود دارد باعث ربط آن ها به هم مي شود. در اين کتاب داگلاس به بيان مردم شناختي شماري از پديده هاي فرهنگي پرداخته که دربيشتر آن ها يک ترجيح يا اولويت وجود دارد. سوال اصلي داگلاس در اين مجموعه اين است که چگونه اين ترجيحات شکل گرفته اند و چگونه سازماندهي شده يا الگوبندي شده اند. بحث او در اين مجموعه بسيار شبيه به بحث هاي دورکيم است. او معتقد است که اين ترجيحات و سلايق از دل روابط اجتماعي بر مي خيزد. دراين کتاب همچنين داگلاس به دفاع از ارزش رويکرد مردم شناسانه به موضوعاتي که ممکن است در قلمرو ساير رشته ها در نظر گرفته شوند مي پردازد، مانند: روانشناسي، ادبيات، جامعه شناسي انتقادي و شکل هاي خاصي از جامعه شناسي. اين کتاب شامل بحثي درباره مسائل تفسير متن ها از يک موضع برون فرهنگي (culturally distant) است. چهار فصل از کتاب مستقيما به ترجيحات افراد در رابطه با انواع مراقبت هاي پزشکي، قضاوت هاي زيباشناختي و خريد پرداخته است و دو فصل از آن به مسئله طبقه بندي حيوانات به قابل خوردن و غير قابل خوردن در فرهنگ ها مي پردازد و از آن به اين نتيجه مي رسد که اين مقايسه از ماهيت چيزها سرچشمه نمي گيرد بلکه يک برساخت (construct) است. فصل ديگري از کتاب راجع به خطر است و به اين موضوع مي پردازد که شکل گيري فرهنگ برخي از مشکلات بسيج اعتراض زيست محيطي را توجيح مي کند و فصل آخر در مورد تفسير لويتيکوس (Leviticus) است که کتابي است مقدس که قوانين مربوط به غذاهاي قابل خوردن و غير قابل خوردن را در بر مي گيرد. اين کتاب شامل برخي بازتاب هاي جالب توجه راجع به رابطه دين و مردم شناسي است.انسان شناسي تغذيه جزء موضوعاتي است که توسط انسان شناساني از جمله داگلاس به آن پرداخته شده است. سوال اصلي داگلاس در مورد اين موضوع چگونگي توليد و پخش غذا توسط انسان است. او همچنين در مورد نحوه تغذيه انسان ها به خصوص زنان و کودکان بحث مي کند.او معتقد است براي جواب دادن به سوالات در زمينه انسان شناسي تغذيه بايد به زمينه هايي مانند ماقبل تاريخ، انسان شناسي زيستي و در انسان شناسي فرهنگي اجتماعي مراجعه کرد.علاوه بر اين داگلاس به مباحث ديگري از جمله موارد زير نيز پرداخته است: نظم و ترتيب زيست محيطي، احياي مذهب، عدالت اجتماعي، ايدز و آلودگي هاي آن، جوامع مصرف گرا و ذوق و سليقه هنري. محوريت بحث هاي او در تحليل هاي مختلف به جاي تقسيم بندي جوامع انساني به طبقه بندي گونه هاي مختلفي مي پردازد که نيازمند معيارهاي تحليلي متفاوت است. از نظر اسپيکارد، داگلاس اصول مشابهي را براي تحليل همه جوامع به کار مي بردميدان تحقيق اصلي او در آفريقا در ميان قوم له له (زئير امروزي) بوده است. از سال 1949 تا 1950 و در سال 1953 داگلاس اتنوگرافي ميداني قوم له له زئير را انجام داد. اين کار به وضوح تحت تاثير ايوانز پريچارد انجام شده است. مطالعه نهادهاي اجتماعي له له تاثير زيادي بر کارهاي بعدي داگلاس گذاشته است . نظرات او در مورد قوم له له در کتاب هاي پاکي و خطر (1966)، تحليلي از آلودگي و تابو (1963)، نمادهاي طبيعي (1970) و کتاب قوانين و معاني (1973) و به صورت مقاله در سال هاي 1951، 1952، 1955، 1957، 1960 مطرح شد (مور،
تاثير نظرات داگلاس در ايران:
از کارهاي اين نظريه پرداز در ايران هيچ ترجمه اي به فارسي وجود ندارد. در حالي که تعداد کتاب ها و مقالات منتشر شده او نسبت به ديگر انسان شناسان قابل توجه بوده و در بيشتر دانشگاه هاي مطرح دنيا بسيار مورد توجه است، تقريبا به علت طرح نشدن آثار و عقايدش، در ايران ناشناخته باقي مانده است. داگلاس جزء انسان شناسان قرن بيستم با رويکرد جديد در انسان شناسي معاصر است که به علت مطرح نشدن اين مکاتب جديد انسان شناسي در ايران، عقايد او نيز بررسي نشده اند. به نظريات و عقايد او به طور بسيار پراکنده و جزئي در بعضي کتاب ها و مقالات اشاره شده است. عقايد داگلاس در ايران براي اولين بار در کتاب تاريخ انديشه ها و نظريه هاي انسان شناسي (1382) دکتر ناصر فکوهي معرفي شد و پس از آن از نظرات او در چند پايان نامه از جمله منسک گرايي و دين ورزي (1379)آقاي عربستاني مورد استفاده قرار گرفته است. در اين کتاب داگلاس جزء انسانشناسان قرن بيستم معرفي شده و نظريات او به عنوان نظريات جديد انسان شناسي در رديف انسان شناسان نمادين قرار گرفته است و کتاب مهم او پاکي و خطر و خلاصه اي از انديشه هاي او در کنار ديگر انسان شناسان اين مکتب مطرح شده است. عربستاني نيز در پايان نامه خود براي بيان و تشريح موضوع مورد بررسي خود که در مورد دين ورزي و منسک گرايي است، نظريات مري داگلاس در مورد مناسک را در بخش ادبيات نظري آورده و ديدگاه داگلاس در مورد دين را تا حدودي تشريح کرده است. همچنين محمد فاضلي در کتاب مصرف و سبک زندگي خود، عقايد داگلاس در زمينه اقتصاد و ديدگاه هاي داگلاس در زمينه مصرف و کالا را مطرح کرده است. او از کتاب دنياي کالا: به سوي انسان شناسي مصرف داگلاس ياد کرده و اين کتاب را واکنشي به برداشت هاي وبلن و زيمل از مصرف در دنياي مدرن مي داند و معتقد است که داگلاس مصرف را نوعي فعاليت مناسکي بيان کرده و کارکردهايي که براي هر فعاليت مناسکي مطرح اند از نظر داگلاس در مورد مصرف نيز قابل ذکر اندبنابراين همانطور که مي بينيم عقايد اين نظريه پرداز به تدريج در ايران در حال مطرح شدن است و جهت مطالعه در زمينه هاي فرهنگي مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
رابطه آراء داگلاس با ساير نظريه پردازان انسان شناسي و ديگر رشته هاي علوم انساني:
در ميان پيشکسوتان انسان شناسي بريتانيا، تعداد کمي از آنان مانند داگلاس بر رشته هاي ديگري فراتر از انسان شناسي تاثير گذاشته اند. او از جمله کساني است که بر ادبيات حوزه هاي مختلفي از جمله دين، علوم سياسي، تحليل خطر، تغذيه، نظريه هاي سازماني و علوم اجتماعي تاثير گذار بوده است.از يک طرف نزديکي انديشه هاي داگلاس به دورکيم در زمينه همبستگي اجتماعي و از طرف ديگر، نوع تقسيم بندي انواع فرهنگ او در قالب شبکه/ گروه که در نهايت گونه شناسي انواع حکومت هاي سياسي را ايجاد کرده و منجر به شکل گيري انواع فرهنگ شده، نظريات او را به کارکردگرايي ساختاري بسيار شبيه ساخته است. به عنوان مثال ساختارگراياني مانند پارسونز نيز براي توضيح نظريه خود از نوعي تقسيم بندي شبيه به داگلاس استفاده کرده اند. پارسونز نيز گرايش به تاکيد بر ساختارهاي جامعه و روابطشان با يکديگر داشت. او نيز معتقد بود ساختارها از يکديگر پشتيباني مي کنند و گرايش به سوي يک توازن پويا دارند. همانطور که داگلاس براي توضيح نظام ساختاري فرهنگ هاي گوناگون (انواع پاکي و ناپاکي) از مفاهيم نظم و بي نظمي استفاده کرده است، پارسونز نيز بر چگونگي حفظ نظم در ميان عناصر گوناگون جامعه تاکيد دارد و از نظر او دگرگوني يک فرايند سامانمند است. از اين رو شايد بتوان داگلاس را در نظام تقسيم بندي بين مکاتب جامعه شناسي به کارکردگرايي ساختاري شبيه دانست.از سويي ديگر در جايي از نظريه داگلاس که به توضيح انواع فرهنگ مي پردازد و طيفي از شبکه قوي به شبکه ضعيف ترسيم مي کند، نظريه اش به کنش متقابل نمادين ميد شبيه مي شود. زيرا داگلاس نيز مانند ميد براي توضيح جامعه مورد نظرش از روابط افراد با يکديگر در يک مجموعه پيچيده از قوانين استفاده کرده است. ميد مانند داگلاس به نمادها معتقد است و از نظر او براي آن که زندگي اجتماعي وجود پيدا کند، بايد کنشگران نمادهاي معني دار مشترکي داشته باشند زيرا اين نمادها فراگرد تفکر و عمل کردن و کنش متقابل را آسان مي سازد. از نظر ميد معني نه از ذهن بلکه از موقعيت اجتماعي بر مي خيزد و يک عمل در صورتي معني مي يابد که نمادهاي معني دار که توسط کنشگران ساخته شده است، تشخيص داده شود و تبديل به پديده اي آگاهانه گردد. به عقيده ميد «آگاهي پديده اي کارکردي است نه ذاتي» و فراگردهاي ذهني را بايد در جهان اجتماعي بررسي کرد و ذهن را بايد در رابطه ميان کنشگر و موقعيت و به ميانجي يک رشته نمادها در نظر گرفت. نويسنده‌هاي «فرهنگ سياسي» نيز از مدل «انواع فرهنگ» داگلاس براي توضيح دموکراسي پلورال بهره برده و گفته‌اند که معناي پلوراليسم فرهنگي، وجودِ بيش از يک فرهنگ سياسي در يک کشور است. آسا برگر ـ پژوهش‌گر رسانه ـ پيش‌نهاد مي‌کند که هرچند اين چهار شيوه (يا فرهنگ سياسي) با خشونتي قابلِ بحث، انسان‌ها را در چهار ظرفِ نامنعطف مي‌ريزد؛ ولي، مي‌توان از آن ذائقه هاي متفاوت مخاطبانِ رسانه‌ها را استخراج کرد. احتمالاً آثار و توليداتِ فرهنگي متناسب با ذائقه‌ي اين چهار گروه ساخته مي‌شوند. مثلاً ـ به شوخي و جدّي ـ مي‌توان حدس زد که تقديرگراها، داستان‌هاي عشقي مرسوم و متداول را مي‌خوانند؛ به اخبار محلّي علاقه‌مندند و فرضاً آهنگ‌هايي را گوش مي‌کنند که شعار مي‌دهند «بي‌خيال!» و از فروشگاه‌هاي حراجي، لباس‌هاي ارزان‌قيمت مي‌خردند. در عوض، آنها که فرهنگِ سياسي‌شان، سلسله‌مراتبي‌ست، به کتاب‌هاي تاريخي علاقه‌مندند؛ «رازِ بقا» نگاه مي‌کنند و آهنگ‌هاي مورد علاقه‌شان آوازهاي ناسيوناليستي‌ست و معتقدند که همه بايد لباسِ فرم سطحِ خودشان را بپوشند و ... .شايد بتوان گفت پژوهش بورديو درباره‌ي شاخص‌هايي مثل نوشيدني، ورزش، موسيقي و بازي و ربطشان با موقعيّت فرد از منظر نسبت سرمايه‌ي اقتصادي و فرهنگي به سرمايه‌ي کل که در آن، گرايش سياسي فرد هم لحاظ شده است نزديکترين پژوهش به اين نوع طبقه بندي است داگلاس شاگرد ايوانز پريچارد کارکردگرايي است که خود شاگرد مالينوفسکي بوده است. مالينوفسکي و رادکليف براون بنيان گذاران انسان شناسي در بريتانيا هستند. به علت گرايش رادکليف براون به جامعه، انسان شناسي بريتانيا بر مفهوم جامعه در مقابل مفهوم فرهنگ تاکيد بيشتري داشت. اما رويکرد انسان شناسان نسل دوم بريتانيا از جمله ايوانز پريچارد، ماير فورتس و ادموند ليچ با تصحيح رويکردهاي رادکليف براون از جمله اولويت دادن دوباره به مفهوم فرهنگ در برابر جامعه و کنارگذاشتن الگوبرداري از واقعيت طبيعي در انسان شناسي، باعث ايجاد افق هاي جديدي در نسل سوم انسان شناسي بريتانيا گرديد و مکاتبي چون انسان شناسي تفسيري و نمادين به وجود آمدند.داگلاس را مي توان به عنوان نسل سوم انسانشناسي بريتانيا قلمداد کرد و همانطور که قبلا نيز اشاره شد در تقسيم بندي مکاتب انسان شناسي نظريات داگلاس به علت اينکه نماد نقش محوري را براي بيان رفتار ها و عملکردها به عهده دارد، جزء انسان شناسي نمادين محسوب مي شود. داگلاس در کنار گيرتز و ترنر جزء انسان شناسان نمادين مطرح است. او نقطه مقابل ماروين هاريس در ماترياليسم فرهنگي قرار مي گيرد زيرا داگلاس رفتارهاي انساني را ناشي از ذات آنان نمي داند بلکه عقيده دارد انسان با قرار گرفتن در يک محيط فرهنگي و با آموزش توسط فرهنگ جامعه اش ياد مي گيرد که چگونه رفتار کند، غذا بخورد، از چه بويي متنفر باشد يا از کدام مزه لذت ببرد. او اين زاويه ديد را که معتقد است انسان ها با احساس تنفر به دنيا دنيا مي آيند را رد مي کند و با اينکه ديدگاه بيولوژيستي را تا حدي مي پذيرد ولي آن را براي بقاء انسان کافي نمي داند و مي گويد تئوري هاي بيولوژيکي بعضي از تنفرها را توضيح مي دهند نه همه آن ها را. به عنوان مثال در تقسيم بندي غذا به قابل خوردن و غير قابل خوردن در فرهنگ هاي مختلف در حاليکه هاريس اين نوع طبقه بندي را ناشي از انطباق انسان با محيط مادي که در آن زندگي مي کند مي داند، داگلاس اين طبقه بندي را ناشي از تفاوت فرهنگ ها و نوع آموزش در آن فرهنگ قلمداد مي کند رويکرد داگلاس نسبت به دين در فرهنگ هاي مختلف و جستجوي او که در پي يافتن دلايل شکل گيري تابوها و بررسي ترس و هراس ناشي از خاصيت تابويي شدن و خروج از مرزهاي تعريف شده در هر فرهنگ است، نظرات او را به انسان شناسي ديني شبيه مي سازد. داگلاس دين را در قالب مناسک بررسي مي کند و به طبقه بندي پديده ها به شايسته و غير شايسته مي پردازد. داگلاس تابويي شدن پديده ها را ناشي از خروج آن پديده از وضعيت عادي و ايجاد يک بي نظمي در نظام يک فرهنگ مي داند که براي بازگشت به نظم مجدد از مناسک استفاده مي شود. در واقع نگاه او نيز به دين مانند دورکيم کارکردي است که اين کارکرد در عقايد او از طريق مناسک انجام مي شود. مناسک ترس و هراس ايجاد شده در جامعه را به آرامش ناشي از بازگشت نظم به آن جامعه تبديل مي کند. همان آرامش و امنيتي که دورکيم نيز آن را جزء کارکردهاي دين در جامعه محسوب کرده است.
تاثير نظريات مري داگلاس در حوزه هاي نظري و ميداني انسان شناسي:
مري داگلاس از جمله انسانشناساني محسوب مي شود که تاثير به سزايي بر انسان شناسي معاصر گذاشته است. او جزء انسان شناساني است که علاوه بر کار ميداني و اتنوگرافي اقوام ابتدايي به انسان شناسي جوامع صنعتي و مدرن از جمله آمريکا نيز پرداخته است. و به همين دليل مي توان او را از جمله کساني دانست که باعث ايجاد تغيير در تعريف اوليه انسان شناسي که حوزه مطالعه آن را در ميان اقوام ابتدايي مي داند، شمرد. او بعد از کار ميداني در زئير در ميان قوم له له، به موضوع مقايسه زندگي اجتماعي مشتاق شده و به تدريج به يک انسان شناس جوامع صنعتي مدرن تبديل شد.داگلاس در کارهايش به اين مسئله تکيه مي کند که تمايزي بين جوامع اوليه و مدرن وجود ندارد. او معتقد بود،گرچه الگوهاي فرهنگي بين جوامع مختلف مي توانند کاملا متفاوت باشند اما برخي فرايند هاي اجتماعي در همه جوامع شبيه به هم عمل مي کنند. محور اصلي کارهاي داگلاس تلاش در اين جهت است که دلايل اين تفاوت ها و شباهت ها را به خصوص در سطح عقايد مشخص کند.داگلاس اثبات کرد که مي توان با ديدي انسان شناسانه به تحليل مسائل به ظاهر پيش پاافتاده در زندگي روزمره انسان معاصر در همه جوامع با فرهنگ هاي مختلف پرداخت. مسائلي مانند پاکي و خطر و چگونگي تابويي شدن آن ها در يک فرهنگ، شيوه هاي مصرف در زندگي روزمره، مطرح کردن انقلاب الکترونيکي و تاثير آن بر تقسيم کار در جوامع صنعتي و ... از جمله اين مواردند که توسط داگلاس به شکل خلاقانه اي کشف شده و مورد بررسي قرار گرفته است.نظريات داگلاس را مي توان در تقابل با نظريات انسان شناساني چون ماروين هاريس قرار داد. او از جمله منتقدان ماترياليسم فرهنگي است. او با ربط دادن همه مسائل به اين نظريه که همه رفتارها ناشي از ذات انسان و سيستم بيولوژيک اوست، مخالف است و در مقاله اي با بررسي تنفر در انسان در جوامع مختلف به اين نتيجه مي رسد که «تئوري هاي بيولوژيک بعضي از تنفرها را توضيح مي دهند نه همه آن ها را». او همچنين در جايي ديگر با بررسي طبقه بندي انواع غذا به قابل خوردن و غير قابل خوردن در فرهنگ ها و اديان مختلف اين امر را کاملا آموختني در چارچوب قوانين اجتماعي هر جامعه مي داند، برعکس ماروين هاريس که اين تقسيم بندي را کاملا ناشي از نوعي انطباق انسان با محيط اطرافش قلمداد مي کند. تاثيرات مري داگلاس در حوزه انسان شناسي را مي توان به سان تاثيرات اميل دورکيم در حوزه جامعه شناسي تلقي کرد. او مانند اميل دورکيم که از او تاثير به سزايي در کارهايش گرفته است، سعي بر جدايي تحليل هاي انسان شناسانه از روانشناسي کرده و معتقد بود که تقليل دادن مسائل که در ساختار اجتماعي يک جامعه و تحت تاثير يک فرهنگ طي مراحل رشد و تربيت شکل مي گيرند، به روان فرد و تعميم آن به تمام جامعه کاري اشتباه است و نتيجه اي در بر نخواهد داشت. در عين حال نظريات او تاثير به سزايي بر روانشناسي داشته و مورد استفاده قرار مي گيرد. حوزه کار مري داگلاس بسيار وسيع و پراکنده است (اقتصاد، سياست، دين، تغذيه و ...) به طوريکه از سوي بعضي منتقدان مورد نقد قرار گرفته است. اما اکثرا او را در زمره انسان شناسي نمادين و ديني قرار مي دهند زيرا بحث هاي او در حوزه هاي مختلف حول محور نمادها و سمبل ها تحليل مي شوند. زاويه ديد داگلاس که همه چيز را به شکل نمادين تفسير مي کند، رويکرد جديدي در انسان شناسي ايجاد کرده به طوريکه در طبقه بندي نظريه پردازان در کنار انسان شناساني چون ويکتور ترنر و کليفورد گيرتز قرار مي گيرد. او با تکيه بر جنبه نمادين معاني در زندگي اجتماعي به بررسي چگونگي معنا بخشي به زندگي و بيان آن با نمادهاي فرهنگي مي پردازد.او معتقد است که انسان ها براي حفظ جامعه شان به طور فعال در زندگي اجتماعي شان معنا خلق مي کنند. با تحليل اين معاني داگلاس تلاش مي کند تا الگويي جهانشمول براي نمادها ارئه کند. داگلاس در تحليل هايش را جع به دين نيز از راه نمادها وارد مي شود از اين رو باعث ايجاد منظري جديد در حوزه انسان شناسي ديني شده است. دين از نظر داگلاس در مناسک متبلور مي شود. از نظر او هر نوع گرايش به دين در جامعه در ارتباط با ساختار و شرايط اجتماعي قرار دارد که اين ساختار و شرايط اجتماعي در نمادگرايي و مناسک بروز پيدا مي کند امر مقدس و غير مقدس در ديدگاه داگلاس در جامعه شکل مي گيرد به طوريکه باعث تقسيم بندي پديده ها به دو دسته پاک و ناپاک مي شود و خروج از اين نظام ايجاد ترس و هراس مي کند. کارکرد مناسک در جوامع بازگرداندن نظم و آرامش به آن جامعه است.
نتيجه گيري:
در طول اين گزارش که به شرح آثار مري داگلاس اختصاص يافته است، ناگزير به دليل رعايت اختصار، به چکيده اي از آثار و نظرات داگلاس پرداخته و تنها خطوط کلي نظرات او را ارائه داده ايم. گزارش فوق تنها گوشه کوچکي از کارهاي داگلاس را معرفي کرده در حاليکه کارهاي مري داگلاس هر کدام داراي مضامين متفاوت و مفيدي است که براي ارائه هر کدام از آن ها و استفاده از آن کار بيشتري را مي طلبد. در عين حال شايد اين گزارش و ارائه مختصري از نظرات و آثار او انگيزه اي براي ديگران ايجاد کند تا به خلا نبودن اين نظرات در علوم اجتماعي پي برده شود و به بحث عميق تري در مورد داگلاس پرداخته گردد.به عنوان مثال به علت خلاصه بودن کار در بخش رابطه داگلاس با دورکيم، به علت نزديکي آراء اين نظريه پرداز با پرداختن و شناخت آثار هر کدام از آن ها و مقايسه کارهاي شان مي توان به بحث مفصلي راجع به مقايسه نظرات آن ها پرداخت. همچنين به جز کتاب هاي معروف داگلاس (پاکي و خطر و نمادهاي طبيعي) کتاب هاي ديگر داگلاس از ارزش بالايي برخوردارند که متاسفانه به آن ها پرداخته نشده و در اين مجموعه نيز به شکل مختصر معرفي گرديده اند. درست است که اصلي ترين نظريات داگلاس در کتاب پاکي و خطر و نمادهاي طبيعي مطرح شده اند اما او همين نظرات را در کتاب هاي ديگرش بسط و توسعه داده و به شکل کاربردي از آن ها براي بحث در مورد ديگر مسائل استفاده کرده است که با پرداختن به آن ها مي توان به درک صحيح تري از انديشه هاي وي رسيد. داگلاس معمولا به عنوان انسان شناس نمادين معروف است در حاليکه داگلاس را مي توان به عنوان يک کارکردگراي ساختاري ديد و حتي در بعضي موارد عقايدش به کارکردگرايي نيز نزديک مي شود. به عنوان مثال در «نهادها چگونه مي انديشند؟» رويکرد داگلاس بسيار کارکردگرايانه است. و از اين بابت مطالعه و بحث بيشتري را مي طلبد که در اين مختصر اندکي به آن پرداختيم.
داگلاس را مي توان جزء انسان شناسان جوامع مدرن محسوب کرد. داگلاس، جوامع مدرن و صنعتي را در چارچوب فکري و نظري خود بررسي کرده و ايده هاي نوي را در اين زمينه ارائه داده است. او از ديدگاه انسان شناسي به مسائل، مشکلات جوامع مدرن ( ايدز، انقلاب الکترونيک، تروريسم و ...) مي نگرد و با چارچوب فکري خود که بر محور نمادها استوار است آن ها را خلاقانه بررسي مي کند. رويکرد او دريچه وسيعي از مسائل جديد که انسان هاي عصر مدرن با آن درگيرند را به روي علم انسان شناسي باز کرده است که با آن مي توان فرهنگ هاي جديد و متنوعي که به خاطر تغيير جوامع ايجاد شده يا تغييري که در مناسک ايجاد گرديده و مناسک جديدي که به وجود آمده و ... را بررسي نمود. همچنين تغيير رويکرد ديني افراد در عصر جديد و کلا مقوله دين را نيز مي توان با نگاهي متفاوت از ديگران و طبق نظريات داگلاس بررسي نمود.داگلاس از جمله انسان شناساني است که در ايران بسيار ناشناخته مانده و انديشه هاي او هنوز در محافل علمي به اندازه ديگران مطرح نشده است. براي مطرح شدن نظرات داگلاس و استفاده از نظرات و عقايد او ابتدا بايد کتب و مقالات او به فارسي ترجمه شود تا بتوان انتظار نقد و تحليل او را در محافل علمي ايران را داشت.
کتاب شناسي
فهرست زير از تمام کتاب ها و مقالاتي است که داگلاس در طول عمر خود به زبان انگليسي و فرانسه منتشر کرده است:
Ouvrages de Mary Douglas:
Douglas, Mary. - 1954. - "The Lele of the Kasai", in: Daryll Forde (éd.), African worlds : studies in the cosmological ideas and social values of African peoples, p. 1-26. - London : Oxford University Press
Douglas, Mary. - 1955. - "Social and religious symbolism of the Lele", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 9-26. - Paru dans: Zaïre, 9 avril 1955
Douglas, Mary. - 1956. - "Primitive economics" / Daryll Forde and Mary Douglas, in: Man, culture, and society / ed. by Harry L. Shapiro. - [30th printing]. - New York : Oxford University Press, 1966. - P. 330-344. - Egalement paru dans: Tribal and peasant economies : readings in economic anthropology / ed. by George Dalton. - Garden City N.Y. : The Natural History Press, 1967. - P. 14-28. - Date de la 1e parution: 1956
Douglas, Mary. - 1957. - "Animals in Lele religious symbolism", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 27-46. - Paru dans Africa (London) 1957, vol. 27(1)
Douglas, Mary. - 1958. - Raffia cloth distribution in the Lele economy / Mary Douglas. - Indianapolis : Bobbs-Merrill, [1958] Reprint de: Africa (London). - 1958, vol. 28, no 2, p. 109-122. - Repris dans: Tribal and peasant economies : readings in economic anthropology / ed. by George Dalton. - Garden City N.Y. : The Natural History Press, 1967. - P. 103-122. - Et dans: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 38-56
Douglas, Mary. - 1962. - "Lele economy compared with the Bushong : a study of economic backwardness", in: Markets in Africa / ed. by Paul Bohannan and George Dalton. - Evanston : Northwestern University Press, 1968. - P. 211-233. - Repris dans: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 148-173
Douglas, Mary. - 1963. - "The meaning of myth", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 153-172. - Paru dans: The structural study of myth and totemism / ed. by Edmund Leach. - London : Tavistock publ., 1968. - Texte d'une communication de 1963
Douglas, Mary. - 1966. - "Population control in primitive groups", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 135-147. - Conférence du 8 janvier 1966 à l'Annual meeting de l'Association of British Zoologists
Douglas, Mary. - 1966. - "The contempt of ritual", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 34-38. - Paru précédemment dans: New Society, 31 mars 1966
Douglas, Mary. - 1966. - Purity and danger : an analysis of the concepts of pollution and taboo / Mary Douglas. - London : Routledge & Kegan Paul, 1970
Douglas, Mary. - 1966. - De la souillure : essai sur les notions de pollution et de tabou / Mary Douglas ; trad. de l'anglais par Anne Guérin ; préf. de Luc de Heusch. - Paris : F. Maspéro, 1971. - Trad. de: Purity and danger : an analysis of the concepts of pollution and taboo
Douglas, Mary. - 1967. - "If the Dogon...". - Cahiers d'études africaines. - Paris. - 1967, t. 7, no 4 = no 28, p. 659-672. - Repris dans: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 124-141
Douglas, Mary. - 1967. - "Primitive rationing", in: Themes in economic anthropology : [originated in a conference on economic anthropology at Oxford in June 1965] / ed. by Raymond Firth. - London ; New York [etc.] : Tavistock, 1967. - P. 119-147. - Repris dans: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 57-81
Douglas, Mary. - 1968. - "Couvade and menstruation : the relevance of tribal studies", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 60-72. - Paru dans: Journal of psychosomatic research 1968, vol. 12(1)
Douglas, Mary. - 1968. - "Jokes", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 90-114. - Paru sous le titre: "The social control of cognition : some factors in joke perception" dans: Man (London) 1968, vol. 3(3)
Douglas, Mary. - 1968. - "Pollution", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 47-59. - Paru précédemment dans International Encyclopedia of the social sciences, 1968, vol 12, p. 336-342
Douglas, Mary. - 1968. - "The social control of cognition : some factors in joke perception". - Man (London) 1968, vol. 3, p. 361-376
Douglas, Mary. - 1969. - Man in Africa / ed. by Mary Douglas and Phyllis M. Kaberry. - London ; New York [etc.] : Tavistock publications, 1969
Douglas, Mary. - 1969. - "Is matriliny doomed in Africa?", in: Man in Africa / ed. by Mary Douglas and Phyllis M. Kaberry. - London ; New York [etc.] : Tavistock publications, 1969. - P. 121-135
Douglas, Mary. - 1970. - Natural symbols : explorations in cosmology / Mary Douglas. - Harmondsworth : Penguin Books, 1978
Douglas, Mary. - 1970. - Witchcraft : confessions [and] accusations / ed. by Mary Douglas. - London : New York [etc.] : Tavistock Publ., 1970
Douglas, Mary. - 1970. - "Heathen darkness", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 73-82. - Paru précédemment, sous le titre "Heathen darkness, modern piety" dans New society 1970, vol. 12
Douglas, Mary. - 1970. - "Thirty years after "Witchcraft, oracles and magie", in: Witchcraft : confessions [and] accusations / ed. by Mary Douglas. - London : New York [etc.] : Tavistock Publ., 1970. - P. XIII-XXVIII
Douglas, Mary. - 1971. - "Do dogs laugh? : a cross-cultural approach to body symbolism", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 83-89. - Paru précédemment dans: Journal of psychosomatic research 1971, vol. 15
Douglas, Mary. - 1971. - "In the nature of things", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 210-229. - Leçon inaugurale, University College, 1971
Douglas, Mary. - 1972. - "Deciphering a meal", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 249-275. - Paru dans: Daedalus 1972
Douglas, Mary. - 1972. - "Louis Dumont's structural analysis", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 181-192. - Introd. à l'éd. de 1972 (Paladin) de Homo hierarchicus de Louis Dumont
Douglas, Mary. - 1972. - "Symbolic orders in the use of domestic space", in: Man, settlement and urbanism / ed. by Peter J. Ucko [et al.]. - London : Duckworth, 1972. - P. 513-521
Douglas, Mary. - 1973. - "Food studied as a system of communication", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 82-104. - Report to the Dept of Health and social security, November 1973
Douglas, Mary. - 1973. - "The authenticity of Castaneda", in: Implicit meanings / Mary Douglas. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1979. - P. 193-200. - Paru sous le titre "Torn between two realities" dans: The Times higher education supplement, 15 juin 1973
Douglas, Mary. - 1973. - "The exclusion of economics", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 174-182. - Paru précédemment dans: The Times Literary Supplement 1 July 1973, p. 781-782
Douglas, Mary. - 1973. - Rules and meanings : the anthropology of everyday knowledge : selected readings / ed. by Mary Douglas. - Harmondsworth : Penguin Books, 1977
Douglas, Mary. - 1974. - "Food as an art form", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 105-113. - Conference au Royal anthropological Institute, 30 mai 1974
Douglas, Mary. - 1974. - "Taking the biscuit : the structure of British meals" / Mary Douglas and Michael Nicod. - New society. - 1974, n? 637, p. 744-747
Douglas, Mary. - 1975. - Implicit meanings : essays in anthropology / Mary Douglas. - London ; Boston : Routledge & Kegan Paul, 1975
Douglas, Mary. - 1976. - "Goods as a system of communication", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 16-33. - Paru précédemment sous le titre: "Relative poverty - relative communication", dans: Traditions of social policy : essays in honour of Violet Butler / ed. A.H. Halsey. - Oxford : Basil Blackwell, 1976. - P. 197-215
Douglas, Mary. - 1977. - "The food art exhibition", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 113-116. - Extrait d'un catalogue d'exposition, Cambridge, juillet 1977
Douglas, Mary. - 1977. - "Food is not feed". - Introd. de: The anthropologists' cookbook / ed. by Jessica Kuper. - London [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1977. - P. 1-7. - Repris dans: In the active voice / Mary Douglas. - Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 117-124
Douglas, Mary. - 1978. - "Judgments on James Frazer", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 272-291. - Paru dans: Daedalus, Fall 1978, p. 159-164
Douglas, Mary. - 1978. - Cultural bias / by Mary Douglas. - London : Royal Anthropological Institute, 1978
Douglas, Mary. - 1979. - "Commission on the anthropology of food : statement on its history and current objectives" / Mary Douglas, Ravindra S. Khare. - Social science information. - London. - Vol. 18(1979), p. 903-913
1982. - P. 1- Douglas, Mary. - 1979. - "Passive voices theories in religious sociology", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 15. - Paru dans: Review of religious research 1979, vol. 21(1), p. 51-61
Douglas, Mary. - 1979. - The world of goods / Mary Douglas and Baron Isherwood. - New York : Basic Books, cop. 1979
Douglas, Mary. - 1980. - "Maurice Halbwachs, 1877-1945", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 255-271. - Paru comme introduction à: Collective memory / Maurice Halbwachs. - New York : Harper and Row, 1980
Douglas, Mary. - 1980. - "The debate on the Holy : review of "The making of late Antiquity" by Peter Brown", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 292-297. - Paru précédemment dans: Religious studies review April 1980, vol. 6, no 2, p. p. 96-99
Douglas, Mary. - 1980. - Evans-Pritchard / Mary Douglas. - Sussex : The Harvester Press, 1980
Douglas, Mary. - 1981. - "Food and culture : measuring the intricacy of rule systems" / Mary Douglas, Jonathan Gross. - Social science information. - London. - Vol. 20(1981), no 1, p. 1-35
Douglas, Mary. - 1981. - "Good taste : review of Pierre Bourdieu, "La distinction"", in: In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982. - P. 125-134. - A paru précédemment dans: Times Literary supplement, 13 février 1981, p. 163-169
Douglas, Mary. - 1982. - Essays in the sociology of perception / ed. by Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982
Douglas, Mary. - 1982. - In the active voice / Mary Douglas. - London ; Boston [etc.] : Routledge and Kegan Paul, 1982
Douglas, Mary. - 1982. - Risk and culture : an essay on the selection of technical and environmental dangers / Mary Douglas and Aaron Wildavski. - Berkeley ; Los Angeles : Univ. of California Press, cop. 1982
Douglas, Mary. - 1983. - "How identity problems disappear", In: Identity: personal and socio-cultural : a symposium / ed. by Anita Jacobson-Widding. - Stockholm : Almqvist and Wiksell ; New Jersey : Atlantic Highlands, 1983. - P. 35-46
Douglas, Mary. - 1983. - Religion and America : spiritual life in a secular age / Mary Douglas, Steven Tipton, eds. ; introd. by Robert N. Bellah. - Boston Mass. : Beacon Press, cop. 1983
Douglas, Mary. - 1984. - Food in the social order : studies of food and festivities in three American communities / Mary Douglas, ed. - New York : Russell Sage Foundation, cop. 1984
Douglas, Mary. - 1984. - "Standard social uses of food : introduction", In: Food in the social order. - 1984, p. 1-39
Douglas, Mary. - 1985. - Risk acceptability according to the social sciences / by Mary Douglas. - New York : Russell Sage Foundation, cop. 1985
Douglas, Mary. - 1986. - "Lita Osmundsen and the Wenner-Gren Foundation : an appreciation". - Current anthropology. - Chicago. - 1986, vol. 27, p. 521-525
Douglas, Mary. - 1987. - How institutions think / Mary Douglas. - London : Routledge and L. Kegan Paul, 1987
Douglas, Mary. - 1987. - Ainsi pensent les institutions / Mary Douglas ; préf. de Georges Balandier ; trad. d'Anne Abeillé. - [Paris] : Usher, 1989. - Trad. de: How institutions think
Douglas, Mary. - 1987. - Comment pensent les institutions ; suivi de La connaissance de soi ; et Il n'y a pas de don gratuit / Mary Douglas ; [préf. de George Balandier] ; [trad. d'Anne Abeillé révisée]. - Paris : La Découverte : M.A.U.S.S., 1999. - Trad. de: How institutions think
Douglas, Mary. - 1988. - Constructive drinking : perspectives on drink from anthropology / ed. by Mary Douglas. - Cambridge ; New York [etc.] : Cambridge University Press ; Paris : Ed. de la Maison des sciences de l'homme, 1988
Douglas, Mary. - 1989. - "Il n'y a pas de don gratuit : introduction à l'édition anglaise de l'"Essai sur le don" de Marcel Mauss". - La revue du MAUSS. - Paris. - 1989, n? 4, p. 99-115. - Repris dans: Comment pensent les institutions / Mary Douglas . - Paris : La Découverte : M.A.U.S.S., 1999
Douglas, Mary. - 1990. - "Analyser le boire : une perspective anthropologique spécifique". - Cahiers de sociologie économique et culturelle. Ethnopsychologie. - Le Havre. - No 14, décembre 1990, p. 63-77
Douglas, Mary. - 1990. - "La connaissance de soi". - La revue du MAUSS. - Paris. - 1990, n? 8, p. 125-136. - Repris dans: Comment pensent les institutions / Mary Douglas . - Paris : La Découverte : M.A.U.S.S., 1999
Douglas, Mary. - 1990. - "Le corps cosmique". - Revue internationale des sciences sociales. - Paris. - Vol. 42, no 3 = 125, 1990, p. 439-443
Douglas, Mary. - 1991. - "Witchcraft and leprosy : two strategies of exclusion". - Man (London) 1991, vol. 26, p. 723-736
Douglas, Mary. - 1992. - How classification works : Nelson Goodman among the social sciences / ed. by Mary Douglas and David Hull. - Edinburgh : Edinburgh Univ. Press, cop. 1992
Douglas, Mary. - 1992. - Risk and blame : essays in cultural theory / Mary Douglas. - London ; New York : Routledge, 1992
Douglas, Mary. - 1993. - "Balaam's place in the Book of Numbers". - Man. - London. - 1993, vol. 28, nr. 3, p. 411-430
Douglas, Mary. - 1993. - In the wilderness : the doctrine of defilement in the Book of Numbers / Mary Douglas. - Sheffield : JSOT Press, cop. 1993
Douglas, Mary. - 1995. - "Conversazioni con Mary Douglas, tra antropologia sociale, filosofia e studi biblici" / a cura di Andrea Borsari. - Ossimori. - Siena. - 1995, n? 7, p. 124-133
Douglas, Mary. - 1995. - "The cloud god and the shadow self". - Social anthropology. - Cambridge. - 1995, vol. 3, part 2, p. 83-94
Douglas, Mary. - 1996. - Thought styles : critical essays on good taste / Mary Douglas. - London : Sage, 1996
Douglas, Mary. - 1998. - "La pureté du corps". - Terrain : carnets du patrimoine ethnologique. - Paris. - 1998, n° 31, p. 5-12
Douglas, Mary. - 1998. - Missing persons : a critique of the social sciences / Mary Douglas and Steven Ney. - Berkeley ; Los Angeles [etc.] : Univ. of California Press ; New York : Russel Sage Foundation, cop. 1998
Douglas, Mary. - 1999. - Leviticus as literature / Mary Douglas. - London : Oxford Univ. Press 1999
________________________________________
Documents sur Mary Douglas:
Boholm, ?sa. - "Risk perception and social anthropology : critique of cultural theory". - Ethnos. - Stockholm. - 1996, vol. 61, no. 1/2, p. 64-84
Douglas, Mary. - "Conversazioni con Mary Douglas, tra antropologia sociale, filosofia e studi biblici" / a cura di Andrea Borsari. - Ossimori. - Siena. - 1995, n? 7, p. 124-133
Fardon, Richard. - "The faithful disciple : on Mary Douglas and Durkheim". - Anthropology today. - London. - 1987, vol. 3, nr. 5, p. 4-6
Fardon, Richard. - Mary Douglas : an intellectual biography / Richard Fardon. - London ; New York : Routledge, 1999. - XX, 315 p. : portr., ill. ; 24 cm
Heap, Shaun Hargreaves (éd.). - Understanding the enterprise culture : themes in the work of Mary Douglas / ed. by Shaun Hargreaves Heap and Angus Ross. - Edinburgh : Edinburgh University Press, 1992. - 227 p. ; 23 cm
Lalonde, Marc P. - "Deciphering a meal again, or the anthropology of taste". - Social science information. - London. - Vol. 31(1992), p. 69-86
Moore, Jerry. - "Mary Douglas : symbols and structures, pollution and purity", in: Visions of culture : an introduction to anthropological theories and theorists / Jerry D. Moore. - Walnut Creek Calif. ; London [etc.] : AltaMira Press, 1997. - P. 248-260
Passariello, Phyllis. - "Anomalies, analogies and sacred profanities : Mary Douglas on food and culture, 1957-1989". - Food and foodways. - 1990, vol.4, p. 53-71
Wuthnow, Peter. - Cultural analysis : the work of Peter L. Berger, Mary Douglas, Michel Foucault, and Jürgen Habermas / Robert Wuthnow...[et al.]. - Boston ; London [etc.] : Routledge & Kegan Paul, 1984. - VIII, 273 p. ; 23 cm
________________________________________
Ressources électroniques:
http://www.english.uiuc.edu/klein/_disc11/0000004b.htm
http://vicu.utoronto.ca/library/new_acqu/emmanuel/douglas.htm
http://www.upenn.edu/commencement/event/honbio.html#Mary Douglas ou http://www.upenn.edu/almanac/v46/n27/background.html#m
http://www.abdn.ac.uk/sociology/lecture13.htm
________________________________________
Autres références:
Anthropology and comparative religion by Mary Douglas and Edmund F. Perry. - Paru dans Theology today 1985, vol. 41, no 4
The contribution of anthropology: a response to Mary Douglas and Edmund Perry by Jacob Neusner. - Paru dans Theology today 1985, vol. 41, no 4
Lois alimentaires et pureté corporelle dans le Lévitique: l'approche de Mary Douglas et sa réception par Jacob Milgrom par Jean Duhaime. - Paru dans Religiologiques, 17 (printemps 1998) Nourriture et sacré (p. 19-35)
Michael Strangelove's Ph.D Dissertation - University of Ottawa, 1998 Redefining the limits to thought within media culture: collective memory, cyberspace and the subversion of mass media. Chapter Two: The role of pollution beliefs within definitional control
Assimilation and digestion: an anthropology of kashrut in postmodern America by Eleni Zatz Litt
Making a meal in the new Millennium by Colin Sheringham
A symbolic approach to Mark 7 by Jerome H. Neyrey
Maigret's Paris, conserved and distilled by Lisa Anne Gurr, in: Constructive Drinking: Perspectives on Drink from Anthropology, Edited by Mary Douglas. Chapter 12, pp. 220-236. Cambridge: © Cambridge University Press, 1987
منابع انگليسي:
- Ardener, Edwin, (Mar., 1967), Purity and danger: An analysis of Pullution and Taboo by Mary Douglas, Man, new Series, Vol. 2, No. 1. P. 139.
- Almanac, 2000, Mary Douglas's Background , Vol. 46, No. 27, April 4, In www.upenn.edu
- Argyle, W. J, (Mar., 1970), Man in Africa by Mary Douglas; Phyllis M. Kaberry, In: Man, new Series, Vol. 5, No. 1. P. 146
- Bailey, F. G., (Sep., 1987), How Institutions Think by mary Douglas, in: American Anthropologist, New Series,Vol. 89, No. 3. PP. 759- 760.
- Brumann, Christoph, (Mar., 1998), Thought styles: Critical essays on good taste by Mary Douglas, In: The journal of the Royal Anthropologist Institute, Vol. 4, No. 1. Pp. 143-144.
- Burridge, K. O. L, (Sep., 1970) ,Natural Symbols: Explorations in Cosmology by Mary Douglas,In: Man, new Series, Vol. 5,No. 3. P. 530.
- Cooper, Geoff, 1997, Thought Styles: Critical Essays on Good Taste, In: www. Socresonline.org.uk.
- Douglas, Caulkins. D., (Feb., 1999), Is Mary Douglas's Grid/Group Analysis Useful for Cross-Cultural Research?, In:Cross- Cultural Research, Vol. 33, No. 1, PP. 108- 128.
- Douglas, mary, 1970a, Purity and danger: An analysis of Pullution and Taboo, Pelican books,.
- Douglas, mary, 1970b, Natural Symbols, Barrie& Rockliff: The Cresset Press 2 Clements Inn, London WC2.
- Douglas, mary, 1984, Fundamental Issues in Food Problems,Current Anthropology, Vol. 25, No. 4, pp. 498-499.
- Douglas, mary, 2007/5/10, A moveable feast , In www.chanel4.com/cultur/microsites
- Edwin Ardener, (Mar., 1967), Purity and Danger: An analysis of Pullution and Taboo by Mary Douglas, In:Man, new Series, Vol. 2, No. 1, P. 139.
- Fardon,Richard,2007, Dame Mary Douglas, In: TheEducation Guardian.co.uk
- Gudden, Stephen F., (Feb., 1984), In Activi voice by Mary Douglas, In: American Ethnologist, Vol. 11. No. 1. PP. 193- 194.
- Kaprow, Miriam Lee, 1985, Risk and culture: An essay on the sellection of Technological and Enviromental dangers by Mary Douglas; Aaron Wildavsky, In: American Anthropologist, New Series,Vol. 87,No. 2.(jun., 1985), pp. 342- 356.
- McDonald, Maryon, (Des., 1988), Constructive Drinking: Perspective on drink from anthropology by Mary Douglas, In: Man, new Series, Vol. 23, No.4. PP. 768- 769.
- Moore, Jerry D., 1996,Vision of culture ,Altamira Press.
- McCormack, William C., (Sep., 1976),Ruls and Meaning: The Anthropology of everyday knowledge by Mary Douglas,In: American Anthropologist, New Series,Vol.78,No. 3. p. 654.
- Melville, Caspar , Friday, May 18, 2007, Mary Douglas Dies,In: New Humanist.
- Mulgan, Geoff, 2007, Mary Douglas remembered,In: prospect.
- Omar, 2007, Mary Douglas, in: Orgtheology. Net.
- Paine, Robert, (Aug. – Oct., 1996), Risk and Blame: Essays in cultural theory. By Mary Douglas, In: Current Anthropology, Vol. 37, No. 4. PP. 721- 722.
- Shore, Bradd, (Jun., 1979), Cultural Bias by Mary Douglas, In: American Anthropologist, New Series.Vol. 81, No. 2. Pp. 434-435.
- Spiro, Melford E, (Apr., 1968), ), Purity and Danger: An analysis of Pullution and Taboo by Mary Douglas, In: American Anthropologist, New Series.Vol. 70, No.2., PP.391-393.
- Warms, mcgee, 1996, Anthropological Theory, mayfield
- Spikard James v., 2003, Mary douglas. In: http.//hirr.hartsem.edu
- Kyoko, Soga,2003, Mary Douglas, In www.mnsu.edu/emuseum/cultural/ anthropology
- Sansom, Basil, (Jun., 1974), Witchcraft confessions and Accusations by Mary Douglas, In: Man, new Series, Vol. 9, No. 2. P. 317.
- Schaefer, James M., (Sep., 1988), constructive Drinking: Perspective on drink from anthropology by Mary Douglas, in: American Anthropologist, New Series,Vol. 90, No. 3. PP. 762- 763.
- Werth, Lukas, (Jun., 1996),In the Wilderness: The Doctrinse of Defilement in the Book of Numbers by Mary Douglas,In: The journal of the Royal Anthropologist Institute, Vol. 2, No. 2. PP. 365- 366.
منابع فارسي
پويان، 1385،از فرهنگ سياسي ويدالوسکي تا شازده خانوم ستار، درwww.pouyan.ws
-دورکيم، اميل، 1381، درباره تقسيم کار اجتماعي، ترجمه باقر پرهام، تهران، نشر مرکز.
-ريتزر، جورج،1374، نظريه جامعه شناسي در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثي، تهران، انتشارات علمي
-سلطاني، سيما، 1386، پرتره اي از يک ملت، مجله بخارا، شماره 53، نقد و بررسي کتاب، ص 552- 545.
-صالحي، نيک، 2006، ملاحظات سياسي انگلستان، در www.danestani.com
-طلايي، محسن، خبرگزاري فارس، پنجشنبه، 30 فروردين 1386
-عربستاني، مهرداد، 1379، شکل‌گرايي و بي‌شکلي در دين‌ورزي با مطالعه‌اي در دراويش قادري استان کرمانشاه، پايان نامه کارشناسي ارشد دانشکاه تهران.
-فکوهي، ناصر، 1385، پاره هاي انسان شناسي: مجموعه مقاله هاي کوتاه، نقدها و گفت و گوي انسان شناختي، تهران، نشر ني.
-فکوهي، ناصر، 1382، تاريخ انديشه و نظريه هاي انسان شناسي، تهران، نشر ني.
-فاضلي، محمد، 1382، مصرف و سبک زندگي، تهران، صبح صادق.
-http://www.fakouhi.com/
/الف