آکواريوم ظرفي است شيشه اي که در آن گياهان و جانوران آبزي(معمولا ماهيها) نگه داشته مي شوند. همانطور که واژه باغ وحش براي اشاره به محلي که در آن جانوران روي خشکي زندگي مي کنند، مورد استفاده قرار مي گيرد، واژه اکواريوم هم به يک بناي عمومي که در آن گروه زيادي از گونه هاي آبزي نگهداري مي شوند اشاره مي کند.
اکواريوم بعنوان يک سرگرمي:در سال 1665 ساموئل پپيس (روزنامه نويس) نوشت که در لندن دسته اي از ماهيها کمياب در يک ظرف شيشه اي پر آب نگهداري مي شوند که آنها براي هميشه در اين ظرف زندگي خواهند کرد و واضح است که همه آنها ماهيهاخارجي هستند.
اين ماهيها، ماهي قرمز نبوده و بيشتر آنها ماهيهاي بهشتي Macropodus operecularis، بودند. ماهيهاي بهشتي يک نوع ماهي باغچه اي آشنا هستند که در پلوک (سوئيس) و چين، يعني جايي که شرکت هند شرقي تجارت مي کرد، زندگي مي کنند. در قرن هجدهم آبراهام ترمبلي (زيست شناس) مارماهياني را که در کانال Bentink residence sorgvliet هلند مي يافت را در ظرف شيشه اي cyndrical بزرگي نگهداري مي کرد وروي آنها مطالعات خود را انجام مي داد. اما نگهداري ماهي در اکواريوم زماني در بريتانيا بعنوان يک سرگرمي رواج پيدا کرد که اکواريوم هاي مزيني با اسکلت آهني در نمايشگاه بزرگ انگليس در سال 1851 به نمايش در آمدند. اکواريوم هاي شيشه اي تحولي در محفظه هاي wordion لعابي بوجود آورد که در سال هاي 1830 براي بستانکاران بريتانيايي ساخته شد تا بتوانند گياهان ثابومي را در طول سفرهاي طولاني دريايي حفظ کنند.
آلمانيها نيز همانند انگليسي ها علاقه وافري نشان مي دادند و با گذشت يک قرن هامبورگ به بندري براي ورود گونه هاي ناشناخته تبديل گشت.همانطور که منازي مسکوني در سراسر دنيا پس از وضعيت زندگي استاد درجنگ جهاني اول به برق مجهز شدند، اکواريوم ها نيز روزبه روز رواج بيشتري يافتند. بوسيله جريان الکتريسيته وابستگي آنها به نور طبيعي از بين رفت و تصويه و تهويه آنها امکان پذير شد. در طول اوايل قرن بيستم بسياري از گونه هاي ماهيهاي رنگي کوچک از ماتائوس، برزيل، بنگلوک، سيام، جاکارتا، شرق هندوي، داچ تبار، کلکته، هندو ديگر بندرهاي استوايي صيد و صادر شدند. پس از اينکه ماهي جنگجوي آسيايي (Betta spdendens) در سال 1893 در فرانسه پرورش يافت، تکنيکهاي تخم ريزي موفق به تدريج ترويج يافت. پرورش ماهيها در اسارت براي تجارت اکوايوم امروزه در فلوريداي جنوبي، سنگاپور، هنگ کنگ و بنکک متمرکز شده است، در هاوايي و سري لانکا هم به صورت صنعت کوچک رواج دارد.اکوايوم هاي آب شيرين بعنوان معمولترين نوع اکواريوم رواج دارند، اما اکواريوم هاي دريايي (آب شور)، اخيرا محبوبيت يافته اند. تکنيکهاي نگهداري شقايقهاي دريايي، بعضي از مرجانها و خانواده خرچنگها از دهه 1980 رو به پيشرفت گذاشت و ساخت آبسنگ هاي دريايي کوچک را ممکن ساخت.
از اواسط دهه 1990 برنامه هاي جفت گيري ارگانيسم هاي دريايي در اسارت براي تجارت اکواريوم رشد چشمگيري داشت و فشارهاي محيطي بر محل زندگي آبسنگ ها نيز بعنوان يک محرک اين روند را تسريع بخشيد.اکوايوم ها در اندازه هاي مختلف ديده مي شوند، بعضي از آنها به اندازه يک ظرف کوچک هستند و براي اسکان موقت يک ماهي قرمز جوان مناسب مي باشند و بعضي ديگر اکواريوم هاي عمومي بزرگي هستند که مي توانند تمام اکوسيستم هاي دريايي را در خود جاي دهند. کوچکترين سايز براي يک اکواريوم خانگي 10 گالناست که البته اندازه 20 گالن بيشتر توصيه مي شود. سيستم هاي اکواريومي بزرگتر مناسب تر هستند.با ظهور اکواريوم هاي هلندي و عکس هاي تاکاشي آمانو در دنياي آکواريوم طبيعي علاقمندان آبزيان در دهه هاي 80تا90به گياهان آبزي روي آورند.مهمترين مشکل تکنولوژي، وارد کردن گاز ها به مخزن ماهي ها، هم براي کنترل جلبک ها و هم براي فراهم کردن کربن براي رشدگياهان آبزي بود.اولين اکواريوم عمومي در پارک Regentلندن در سال 1853 گشايش يافت. بلافاصله بعد از آن پي تي بارنام(P.T Barnnm) اولين اکواريوم آمريکايي را در برادوي، نيويورک افتتاح کرد.پيرو نمونه هاي اکواريومي نيويورک و سانفرانسيسکو، شهرهاي بزرگ نيز شروع به گشايش اکواريوم هاي عمومي نمودند. اکثر اکواريوم هاي عمومي در نزديکي دريا واقع شده اند تا بتوانند از ذخيره دائمي آب دريا استفاده مي کنند.يکي از اولين اکواريوم هايي که در خشکي ساخته شد اکواريوم شد شيکاگو (shedd Aquarinm) بود که توسط ماشينهاي مخزن داري که روي ريل حرکت مي کردند، آب دريا را دريافت مي کردند. اکواريوم عمومي از بسياري جهات به يک باغ وحش و يا موزه شبيه است. يک اکواريوم خوب بايد آنقدر جاذبه داشته باشد که تماشاگران را براي جندين بار به سوي خود جلب کند براي اين امر اين اماکن را بعد از ظهرها براي مراسم خاص اجاره مي دهند.در اکواريوم Monterey Bay، يک تانک ماهي کم عمق با پرتو ماهيهاي معمولي بطوري پر شده است که بازديد کننده مي توانند پوست چرم مانند ماهي را در هنگام عبور احساس مي کند.همانند باغ وحش ها، اکواريوم ها نيز گروه تحقيق ويژه اي براي مطالعه عادات و بيولوژيکي نمونه هاي خود دارند. در سالهاي اخير اکواريوم هاي بزرگ سعي در صيد و پرورش گونه هاي مختلف ماهيهاي اقيانوسيهاي آزاد و حتي ژله هاي دريايي کرده اند. اين کار بسيار مشکلي است چرا که اين موجودات هرگز در شرايط صلمي و سطوح سخت برخورد نمي کنند و طبق غريزه نمي توانند از ديواره ها دور شوند.

ايجاد چرخه آکواريم، بدون نياز به ماهي

وقتي که يک آکواريم جديد را نصب مي کنيد، مهمترين مرحله اي که قابل بحث است معروف به چرخه و سيکل آکواريم مي باشد. اولين دوره ( که حدود 4 الي 6 هفته طول مي کشد )، زماني است که کلوني باکتريهاي مفيد شروع به رشد مي کنند و به پروسه تجزيه مواد زائد توليد شده بوسيله آبزيان، کمک مي نمايند. در طول چرخه آکواريم، سموم - بيشتر آمونياک و نيتريت - به ميزان بالايي افزايش مي يابند تا زماني که کلوني باکترهاي مفيد به حد کافي براي تجزيه آنها رشد کنند. از هنگامي که وجود زباله ها و مواد دفعي ماهي ها به عنوان نقطه آغازين چرخه آکواريم به حساب مي آمد، بطور سنتي چرخه را به اين نحو آغاز مي کردند که تعدادي ماهي مقاوم و قوي (مانندZebra Danios) را به آکواريم مي افزودند و اجازه مي دادند که مواد دفعي آنها چرخه آکواريم را برقرار کنند. اين متد براستي مؤثر است، هرچند که اين سموم حتي براي ماهي هاي مقاوم هم بسيار استرس زا هستند. آمونياک سمي است بسيار قوي و اثر آن بر روي دستگاه تنفس ماهي ها را مي توان با اثر شامپويي که به چشم انسان وارد مي شود مقايسه کرد - مي سوزاند! - حتي بدتر از اين، سبب پايداري آسيب بافتهايي مي شود که در تنفس ماهي نقش دارند. اين آسيب ها بقدري جدي هستند که ممکن است باعث مرگ ماهيها شوند و حتي اگر برخي از آنها بتوانند اين وضعيت را تحمل کنند، طول عمر آنها بسيار کاهش خواهد يافت و اغلب بجاي اينکه 3 تا 10 سال عمر مفيد داشته باشند، ظرف چند ماه مي ميرند. در بسياري از موارد، مردم براي شروع کار و در آکواريمي که تازه آنرا به کار انداخته اند برخي از ماهياني را انتخاب مي کنند که اصلاً تمايلي به قرار گرفتن در چنين محيط به اصطلاح صفر کيلومتري را ندارند. آنها اين ماهي ها را مي خرند فقط به خاطر اينکه کسي به آنها گفته اين ماهي ها براي شروع چرخه خوب هستند؛ اگر واقعاً اينطور باشد!!!در سالهاي اخير، اکنون که اطلاعات بيشتري در مورد شيمي و بيولوژي ماهي هاي آکواريمي دريافتيم، به اين تشخيص رسيده ايم که تنها عامل لازم براي انجام شدن چرخه ابتدايي، مواد دفعي ماهي ها نيست، بلکه خود آمونياک است. بنابراين به اين نکته مي رسيم که از خود درباره ضرورت قرار دادن ماهي هاي ضعيفمان در معرض عذاب و شکنجه اي که در بالا شرح آن رفت، سؤال کنيم. خوشحالم از اين که بايد بگويم جواب اينست: واقعاً ضرورتي ندارد. روند رشد در چرخه آکواريم روشي است که به (Fishless Cycling) يعني چرخه فاقد ماهي معروف است. اين روش بيشتر از روش سنتي، انساني بنظر مي رسد چرا که - همانطور که از نامش پيداست - در آن از ماهي استفاده نمي شود. انجام آن بسيار ساده است و من چرخه آکواريم هاي بسياري را به اين روش برقرار کردم و از نتايج آن بسيار راضي و خشنودم. چرخه آکواريم در زمان طبيعي خودش انجام مي شود و شما واقعاً نمي توانيد آن پروسه را به اجبار بوجود آوريد. اگرچه من در تجربياتم روش برقراري چرخه بدون وجود ماهي را بسيار سريعتر از روش سنتي يافتم. آکواريم 100 ليتري من که چرخه آن با روش سنتي برقرار شده بود شش هفته کامل طول کشيد.
در حالي که با اين متد به نتايج زير دست يافتم:
آکواريم 40 ليتري (10گالن ) - بدون گياه هفت روز
آکواريم 70 ليتري (18گالن )- گياهدار 2 هفته
آکواريم 23 ليتري ( 6 گالن )- گياهدار 10 روز
آکواريم 23 ليتري ( 6 گالن ) - بدون گياه 3 هفته

اين متد چطور کار مي کند ؟

تنها به دو چيز احتياج داريد: منبعي از آمونياک و کيت آزمايش براي ترکيبات نيتروژن.
شما يک کيت براي آزمايش آمونياک نياز داريد و يکي براي نيتريت. داشتن يک کيت براي نيترات نيز مي تواند بخوبي کمک کننده باشد، اما من دريافتم که همان دو کيت اول براي ايجاد اين چرخه مهمتر و کافي است. ( دقت کنيد که دو اسم نيتريت و نيترات با وجود شباهت زيادي که به هم دارند، دو فاکتور متفاوت مي باشند که نقش آنها در چرخه نيتروژن و آسيبي که به ماهي ها وارد مي کنند کاملاً متفاوت است. ) اين کيت هاي آزمايش را در بازار و نيز از فروشگاه هاي اينترنتي مي توان خريداري کرد يا از فروشگاه هاي ماهي و يا حتي از سوپرمارکت هاي زنجيره اي تهيه کرد. ( بستگي به محل زندگي شما دارد )بسيار خوب است که يک پيمانه درجه بندي شده براي اندازه گيري مقدار آمونياکي که اضافه مي کنيد داشته باشيد و همينطور تمام وسايلي که در نهايت براي تعويض آب به آنها نياز داريد. برخي از مردم، مانند خود من، ترجيح مي دهند براي انجام اين چرخه از محصولات تجاري استفاده کنند و برخي نيز فکر مي کنند که اين محصولات فقط عامل هدر دادن پول است. اينها همه عقايد شخصي است و شما بطور قطع مي توانيد چرخه را بدون استفاده از باکتري هاي بسته بندي شده در بطري هاي تجاري هم ايجاد کنيد چرا که آنها همه جا هستند، حتي بطور معلق در هوا.اگر شما يک آکواريم ديگر که قبلاً نصب شده باشد در دسترس خود داريد، استفاده از شن هاي آن مي تواند در ايجاد چرخه بسيار کمک کننده باشد.اين شن ها را در داخل يک جوراب يا جوراب شلواري قرار دهيد و سر آنرا گره بزنيد، سپس آنرا ته آکواريم جديدي که بکار انداختيد بگذاريد تا اينکه بخوبي با باکتريهاي عالي بذرپاشي شود. همچنين مقداري آب تميز از آکواريم قديمي به آکوراريم جديد اضافه کنيد که به ايجاد چرخه کمک مي نمايد. حقه ديگري که مي توانيد بکار ببريد اين است که فيلتر آکواريم جديد را براي يک هفته در آکواريم قديمي قرار دهيد و بعد به آکواريم جديد منتقل نماييد. يا اينکه بسادگي لوازم فيلتر جديد را براي يک هفته در آکواريم قديمي قرار دهيد و بعد آنرا در فيلتر مناسب قرار داده و قبل از شروع چرخه در آکواريم جديد بگذاريد.اگر هم که اين آکواريم جديد اولين آکواريم شماست و دسترسي به آکواريم قديمي نيز نداريد، اصلاً نگران نباشيد، چرا که باز هم مي توانيد از روش چرخه بدون ماهي استفاده کنيد. بسيار خوب، دکوراسيون را قرار داديد و آکواريم را پر نموديد، فيلتر هم بخوبي بکار خود مشغول است. دماي آب را به اندازه 30 تا 32 درجه بالا ببريد . اين عمل به سرعت چرخه کمک مي نمايد. اما نياز نيست که شما صبر کنيد تا دما به اين حد برسد و بعد آمونياک را اضافه کنيد .
اين کار را بعد از پر کردن آکواريم ، هر زمان که خواستيد مي توانيد انجام دهيد. اگر مي خواهيد که يک آکواريم محتوي گياه داشته باشيد، حتماً در طول چرخه اين گياهان را اضافه کنيد ( برعکس ماهي ها، گياهان مقادير کم آمونياک را دوست دارند) اما در اينصورت دما را به 25 تا 27 درجه کاهش دهيد چرا که بيشتر گياهان آب گرم را دوست ندارند. کيت آزمايش آمونياک خود را آماده کنيد. مقداري آمونياک اضافه نماييد. با مقدارکم شروع کنيد. فقط دو قاشق چايخوري براي يک آکواريم کوچک ( حدود 40 ليتر آب ) و نصف فنجان براي آکواريم هاي بزرگ ( حدود 200 ليتر ). حدود يک ساعت صبر کنيد و اجازه بدهيد که آمونياک منتشر شود و بگردش درآيد. حال آزمايش کنيد. هدف شما بايد قرائت رنج آمونياک در حدود 3 تا 5 ميلي گرم بر ليتر(يا ppm) باشد. اگر قرائت آمونياک صفر بود.مقدار بيشتري به آب اضافه کنيد نه خيلي زياد؛ به هر صورت شما يک ماده شيميايي سمي را به کار مي بريد. اجازه بدهيد که آکواريم به کار خود ادامه دهد. دوباره آزمايش کنيد. به همين روش آنقدر اين اضافه کردن آمونياک و تست کردن را ادامه دهيد تا اينکه به هدف تعيين شده برسيد. براي اينکار ممکن است بخواهيد که از محصولات تجاري استفاده کنيد. فراموش نکنيد که باکتريهاي تجاري در بطري ها و به فرم آمونياک غير سمي وجود دارند و اگر از آنها استفاده مي کنيد قرائت آمونياک شما بالاتر از حدي خواهد رفت که در هنگام استفاده نکردن از اين محصولات شاهد هستيد. شما ممکن است رنج آمونياک را بالاتر از 6 ppm (parts per million ( مشاهده کنيد که براي ماهي ها بسيار سمي است اما تا زماني که از ماهي در چرخه استفاده نمي کنيد نيازي به نگراني در اين زمينه نيست.بلافاصله پس از اينکه به رنج بالاي آمونياک دست يافتيد، اضافه کردن آنرا قطع کنيد و حالا زماني است که بايد در انجام آزمايش و اندازه گيري مقدار آن صبور باشيد. اجازه دهيد همه چيز روند خود را طي کند و به آزمايش آب ادامه دهيد. روزي يکبار مناسب است و يا يک روز در ميان. بعد از چند روز مي توانيد آزمايش مقدار نيتريت را مثل آمونياک شروع کنيد.
اگر مقاديري از نيتريت را مشاهده نکرديد،مسئله اي نيست. اين مسئله نياز به زمان دارد. هنوز تعويض آب را انجام ندهيد و باز هم اجازه بدهيد که همه چيز روال خود را دنبال کند. وقتي ميزان آمونياک شروع به کاهش کرد بايد بتوانيد مقاديري از نيتريت را اندازه گيري کنيد. وقتي که مقدار آمونياک به صفر کاهش يافت، دوباره شروع کنيد به اضافه کردن روزانه مقدار کمي از آن. فقط حدود يک قاشق چايخوري.هر وقت ديديد که ميزان نيتريت شما به ماکسيسم خود رسيده و شروع به کاهش کرد، بدانيد که تقريباً کارتان تمام شده است. در تجربياتي که من داشتم چرخه آکواريم سه تا چهار روز بعد از اين زمان کامل شد. اما اين زمان براي افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد. زماني که ميزان نيتريت و آمونياک به صفر رسيد چرخه آکواريم شما کامل شده است. حالا زمان آن است که مقدار زيادي از آب آکواريم را تعويض کنيد ( در حدود 50 تا 80 درصد ). لوازم فيلتر خود را تعويض نکنيد و در حين تعويض آب شن هاي کف آکواريم را نيز تميز ننماييد. آکواريم را دوباره با آب مناسب پر کنيد و دماي آن را تا حدي که براي ماهي انتخاب شده نياز است پايين بياوريد. اجازه دهيد که چند ساعت يا براي تمام مدت شب، همه چيز روال خود را طي کند . دوباره ميزان آمونياک و نيتريت را چک کنيد و اگرميزان هر دوي آنها هنوز صفر بود، چرخه آکواريم به خوبي انجام شده و آماده پذيرش ماهي مي باشد. اگرچه در اکثر منابع اين طور ذکر شده که بهتر است همه ماهي ها را دريک زمان به آکواريم وارد کنيم، براي آکواريم هاي با جمعيت هاي بالا و خصوصاً براي افراد مبتدي ، بهتر است که ماهي ها به آهستگي و با فاصله اضافه شوند- تنها چند عدد در هفته، تا اينکه - صرفنظر از روش کامل شدن چرخه آکواريم - کلني باکتريها همزمان با افزايش فضولات ماهي ها، فرصت رشد داشته باشند. اضافه کردن تمام ماهي ها در يک زمان اغلب سبب مي شود که ميزان آمونياک و نيتريت حتي در آکواريم هايي که چرخه آن به خوبي انجام شده افزايش يابد که ممکن است باعث تلفات گروهي ماهيان و يا سبب ايجاد بيماري شود که علت آن سست و ضعيف شدن ماهي هاست. درصورتيکه جمعيت آکواريم بالاست، سرعت افزودن تدريجي ماهي ها بايد به گونه اي باشد که جمعيت آکواريم، يک ماه بعد از پايان چرخه، کامل شود.

تنظيم PH در آکواريم هاي آب شيرين

يکي از مشکلات عمومي و اصلي آکواريم داران نگهداري و حفظ PH در يک ميزان ثابت است. خيلي از افراد متوجه اهميت نقش PH و فاکتورهايي که بر روي آن تأثير مي گذارند، نيستند. زمانيکه PH را در نظر مي گيريم، بيشتر از اينکه هدف خود را، حفظ کردن يک PH ثابت فرض کنيم، بايد سعي کنيم هدف ما متعادل نگاه داشتن آن باشد. اگر چه ممکن است PH=7 بهترين و مطلوبترين PH براي ماهيان باشد ولي در هر مقداري بين 6/6 و 8/7 ماهي ها مي توانند به زندگي عادي خود ادامه بدهند. ما به عنوان آکواريم دار بايد از اتفاقاتي که موجب تغييرات ناگهاني PH مي شود، جلوگيري نماييم. خاصيت تغيير پذيري PH آب مي تواند بوسيله ظرفيت بافرينگ شناخته شود. شما مي توانيد ظرفيت سيستم بافرينگ خود را با اندازه گيري ميزان سختي آب بدست آوريد. ميزان سختي بين 4-6 يا کمي بالاتر معمولا براي نگه داشتن سيستم بافري و به تبع آن نگهداري يک PH ثابت کافي مي باشد. وقتي که سختي آب آکواريم شما زير 4 باشد، به اين معني است که سيستم بافرينگ کافي نيست و احتمال سقوط PH وجود دارد. وقتي که ميزان PH بالاست سختي آب را بين 6 تا 12 فرض مي کنيم. اکثر آکواريم داران ميزان کربنات را براي تنظيم درجه سختي انتخاب مي کنند که ميزان کربنات کلسيم در آب مي باشد. اين تست همچنين براي نگهداري و تنظيم يک سيستم بافري مناسب، مؤثر است که براي آن اندازه گيري يکي از مقادير سختي کل و يا سختي کربنات لازم است، ولي اينکه هر دو را مستقلاً اندازه گيري کنيم نياز نيست. خوشبختانه آکواريم شما معمولاً داراي منبعي طبيعي از کاني هاي نامحلولي است که يک سيستم بافري تشکيل مي دهند و PH را در حد مطلوب حفظ مي کنند. تمام اين کاني هاي نامحلول روي هم سختي تام آب آکواريم شما را مي سازند. شما نياز داريد که تست سختي تام را انجام دهيد. دانستن اين که PH آب آکواريم شما در حد مناسب است نمي تواند گوياي موفقيت کامل باشد. تنها با انجام تست سختي تام است که مي توانيد پيش بيني کنيد PH بعد از آنکه تنظيم شد در همان حد باقي خواهد ماند يا خير. اين مسئله ناشي از چرخه هاي بيولوژيکي طبيعي است که در آکواريم شما روي مي دهند. مانند تنفس ماهي ها و ضايعات و کثيفي هاي معلق و ته نشين شده که نتيجه آن خنثي شدن يون بيکربنات ساخته شده بوسيله سيستم بافرينگ است. آکواريم داران بوسيله تعويض هاي مکرر و منظم آب آکواريم و نگهداري هاي روتين، مثلاً تعويض فيلتر و تميز کردن تصفيه زير شني، اين نقصان را جبران مي کنند و بدينوسيله به سختي آب مي افزايند.در اينجا بطور خلاصه توضيح مي دهيم که چرا هر يک از اين نگهداري هاي روتين آکواريم، براي پايدار نگهداشتن PH لازم هستند. بايد بدانيد هر کجا که در آکواريم شما ذرات زائد انباشته مي شوند، توليد تجمعي از فرآورده هاي فسفاتي مي کنند. تجمع مواد زائد بر روي بستر ماسه اي و لايه فيلتر شما ميزان فسفات را در آکواريم افزايش مي دهد. يونهاي فسفات آزاد مي توانند با مواد بافري کلسيمي پيوند تشکيل داده و موجبات ته نشين شدن کلسيم را در آکواريم فراهم کنند.
به اين شکل توانايي تنظيم و تعادل PH کاهش مي يابد. به همين دليل است که تميز نگهداشتن لايه فيلتر، بستر، فضاي زير ماسه ها و تعويض هاي مکرر قسمتي از آب، بسيار با اهميت مي باشد. بعلاوه آب شير محتوي يونهاي بافري مي باشد و شما مي توانيد با تعويض مکرر بخشي از آب به جايگزيني اين يونهاي بافري از دست رفته کمک کنيد. اين مسئله در مورد تمام آکواريم ها اهميت دارد چرا که تنفس ماهي ها و ذرات زائد انباشته شده به تنهايي مي توانند سبب کاهش توانايي سيستم بافري در تنظيم PH شوند. حال سؤالي که مطرح مي شود اين است که اگر ماهيي که قصد نگهداري از آن را داريم نياز به يک PH مخصوصي داشت چه کاري بايد انجام دهيم. اگر PH آبي که ماهي شما آن را ترجيح مي دهد نزديک به PH طبيعي آب موجود در آکورايم شما است، توصيه مي شود که تغييري در آن اعمال نکنيد. در غير اينصورت، يعني اگر PH طبيعي آب آکواريم شما از PH مورد نياز ماهيي که قصد نگهداري از آن را داريد زياد فاصله دارد، کارهايي هست که بايد انجام دهيد. اجازه بدهيد با روش افزايش سطح PH شروع کنيم. امروزه تعداد زيادي افزايش دهنده PH در فروشگاه ها وجود دارد. محصولات مايع را وقتي به تنهايي استفاده کردم، در حد 50/50 با موفقيت همراه بود. همچنين نياز به محصولي داريد که بتوانيد با آن توان سيستم بافري آکواريم خود را بالا ببريد. براي نگهداري PH در يک مقياس بالا، به شما استفاده از يک بستر بافري مثل مرجان هاي خرد شده را پيشنهاد مي کنم. شما مي توانيد اين مرجانهاي خرد شده را به آکواريم کنوني خود اضافه نماييد. من خودم مرجانهاي خرد شده را داخل يک کيسه توري قرار داده و آنرا زير بستر آکواريم جاي داده ام. براي اينکه PH آکواريم خود را در حدود 6/7 حفظ کنيد، به ازاي هر 40 ليتر آب نياز به 1 کيلوگرم مرجان خرد شده داريد. برخي از آکواريم داران، اين کيسه محتوي مرجان هاي خرد شده را مانند يک لايه در سيستم فيلترينگ خود قرار مي دهند. اين متد به شما اجازه استفاده از مرجان هاي خرد شده درشت تر را نمي دهد. اما اگر شما در حد کمي نيازمند تعديل و سازگاري در سيستم بافري خود هستيد اين روش مي تواند مؤثر باشد. اگر ترجيح مي دهيد که از مرجانهاي خرد شده استفاده نکنيد، پودرهاي زياد ديگري در بازار وجود دارد که عمل افزايش سختي آب يا خاصيت قليايت آنرا انجام مي دهند. شما به راحتي توانيد اين پودرها را طبق دستورالعمل آن به آکواريم خود بيافزاييد. البته اين متدها گرايش به ايجاد تغييرات شديد در سختي آب دارند که اگر در تنظيم سختي و PH ورزيده و با تجربه نباشيد، ممکن است خطرناک باشند. بي خطرترين متد همان استفاده از مرجان هاي خرد شده مي باشد.پس از اينکه توانايي بافرينگ آکواريم خود را تقويت نموديد، مي توانيد PH آب را در درجه دلخواه تنظيم کرده و به آکواريم بيافزاييد. محصولات زيادي در فروشگاه ها موجود است که اينکار را انجام مي دهند. اغلب اوقات آبي که براي آکواريم استفاده مي کنيد به طور طبيعي داراي PH بالايي است و شما فقط نيازداريد که با اضافه کردن مرجانهاي خرد شده به تقويت سيستم بافري خود کمک نماييد تا بتوانيد PH را در همين سطح بالا حفظ و نگهداري کنيد. اما پايين آوردن PH کاري سخت تر است. اگر فکر مي کنيد که مي توانيد براحتي با اضافه کردن مواد کاهش دهنده PH سطح آنرا پايين بياوريد کاملاً در اشتباه هستيد، چرا که سيستم بافري شما بسادگي و بسرعت ميزان آنرا به همان مقدار طبيعي خود افزايش خواهد داد. در واقع شما بايد يونهاي بافري را از آب آکواريم خود جدا کنيد، به اين شکل مي توانيد PH آب را نيز پايين بياوريد. بهترين راه براي انجام اين کار اينست که يک دستگاه پالاينده آب ( دستگاهي که آب را سبک مي کند ) تهيه کنيد. اين دستگاه آب شير را بوسيله يونهاي رزين که در خود دارد فيلتر مي کند. آبي که حاصل مي شود عاري از نمک و کاني هاي ديگر است و در واقع آبي است سبک و با سختي صفر. ( در مورد اين دستگاه قبلاً و در مطالب گذشته وبلاگ صحبت شده است که دراينجا نحوه کار آن و چگونگي ساخت نوع دست ساز آن را مروري ميکنيم:درکارگاه هاي پرورش ماهي معمولاً از اين دستگاه براي کاهش سختي آب و در واقع بدست آوردن آبي با سختي صفر ( آب سبک ) استفاده مي کنند. اين وسيله که داخل آن ماده شيميايي بنام رزين يا صمغ شيميايي است املاح اضافي آب را بخود گرفته و آب سبک و صفر درست مي کند. قيمت اين دستگاه گران است ولي چون مکانيسم ساده اي دارد مي توان نمونه دست ساز آن را ساخت. شمايي از مکانيسم عمل اين دستگاه را در شکل زير مي بينيد. ) استفاده از اين دستگاه بهترين روش براي پالايش آب و در نهايت بدست آوردن آبي است که مخصوص استفاده در آکواريم مي باشد. همانطور که گفته شد بدون داشتن يک آب پالايش شده نيز مي توانيد PH آب را با مواد مخصوص اينکار کاهش دهيد، ولي اين تنظيم فقط يک يا نهايتاً دو روز پايدار خواهد ماند و بزودي دوباره به ميزان اوليه خود بازخواهد گشت. ضمن اينکه اين پايين آمدن و بالا رفتن مجدد PH، خطرناک تر و بدتر ازPH نامناسبي است که شما از ابتدا داشتيد. اين را هم بايد اضافه کنم که برخي از آکواريم داران براي بدست آوردن آبي با سختي کم، از زغال سنگ استفاده مي کنند. با قرار دادن زغال سنگ در فيلتر تصفيه کننده آب و يا قرار دادن يک لايه از آن در زير بستر آکوراريم مي توانيد سختي آب خود را کاهش دهيد. اين تکنيک نيز مي تواند بخوبي مؤثر باشد ولي داراي پيچيدگي بيشتري است و کمتر قابل پيش بيني مي باشد و احتمالاً بهتر است که آکواريم داران کم تجربه از آن دوري نمايند. من به شخصه اين طور فکر مي کنم که بسيار آسانتر است اگر از ماهي هايي استفاده کنيد که مناسب PH طبيعي آب آکواريم شما هستند. بخصوص اگر آب آکواريم شما داراي PH بالايي باشد، صدها نوع ماهي وجود دارند که مي توانند براحتي در PH 6/6 تا 8/7 زندگي و رشد کنند. مطمئن باشيد که کنترل PH براي مبتديان، تجربه اي بسيار نااميد کننده است. من حدس مي زنم 50% از مشکلاتي که در آکواريمهاي جديد روي مي دهند نتيجه همين کوشش آکواريم داران مبتدي براي تغيير ميزان PH است.البته برخي از آکورايم داران واقعاً نياز به تنظيم PH دارند و اين يک نياز مبرم براي آنان است ولي براي اکثر آنها همان PH طبيعي آبي که استفاده مي کنيد مي تواند مناسب باشد.
منابع :
http://www.ir-agri.com
http://www.pug.ir
http://forum.p30world.com
http://www.persianpet.org
/خ