پرورش تيلاپيا

شناسايي
تيلاپيا عضو خانواده cichlidae بوده و داراي مشخصه هاي زير مي باشد.:
- باله پشتي بلند دارند.
- باله ها خارهاي تيز داند.
- باله سينه اي و لگن نزديک به سر هستند.
تيلاپياها بومي آفريقا و خاورميانه مي باشند. آنها اصولا از طريق معرفي براي پرورش مصنوعي در نقاط مختلف پراکنده شده اند و اخيرا در همه قاره هاي گرمسيري يافت مي شوند. امروزه تيلاپيا به يکي از مشهورترين ماهيان براي پرورش در سراسر دنيا تبديل شده و در آفريقا، اروپا، سراسر اقيانوس آرام، چين، اسرائيل، آمريکا و درياي کرائيب پرورش مي يابد.

رده بندي

تا اواخر سال 1970 تمامي تيلاپياها فقط در يک جنس (دسته) به نام Tilapia طبقه بندي مي شوند. اما اخيرا بيشتر زيست شناسان بر طبق رفتار تخم ريزي آنها را در سه دسته Tilapia، Saratherodon و Oreochromis طبقه بندي کرده اند.گونه هاي تيلاپيا در کف بستر استخر لانه سازي کرده و از تخم و بچه هايشان در لانه ها مواظبت مي کنند. آنها داراي اندامهاي درشت و خارهاي آبششي کمي بوده و اصولا علفخوار و ميکروفيتوپلانکتون خوار هستند. از جمله Tilapia zilli، Tilapia rendalli گونه هاي Sarotherodon تخم ها و لاروهاي خود را در دهان تيلاپياي نر گذاشته و نگهداري مي کنند. آنها دندانهاي ريز و خارهاي زيادي داشته و همه چيز خوار هستند. از جمله sarotherodon galilaeus. جنس oreochromis بهترين گونه ها را براي آبزي پروري شامل مي شوند. آنها عادات غذايي مشابه به گونه هاي sarotherodon دارند. تخم ها و بچه ماهيان انگشت قد اين جسن در داخل دهان ماده هايشان رشد مي کنند. از جمله Oreochromis niloticus و Oreochromis mossambieus البته همه زيست شناسان اين طبقه بندي را نپذيرفته اند.
دلايل انتخاب تيلاپيا براي پرورش
فاکتورهاي زير دلايل سادگي پرورش تيلاپيا هستند:
1) مقاومت بالا در برابر بيماريها و در آبهاي داراي کيفيت پايين
2) سازگاري و عادابته شدن با شرايط متنوع زيست محيطي
3) قابليت تبديل ضايعات کشاورزي – دامي و آلي به پروتئين با کيفيت بالا
4) ميزان رشد بالا
5) رشد آسان و سريع در پرورش متراکم

چرخه زندگي تيلاپياي نيل به صورت زير مي باشد:

1. نرها آشيانه سازي کرده (يا يک ناحيه از کف تانک يا سرح داراي روزنه هاي ريز از تور قفس را تحت قلمرو خود قرار مي دهند) و با رفتار عاشقانه ماده هاي بالغ را به داخل لانه جذب مي کنند.
2. ماده ها تخم را در داخل آشيانه يعني محلي که مي توانند با نرها لقاح يابند رها کرده و بلافاصله آنها را به داخل دهان مي کشند.
3. نرها جذب ماده ها را به درون آشيانه ادامه مي دهند تا زمانيکه ماده هاي تخم ريزي کرده براي گذراندن دوره رشد تخم هايشان از لانه خارج و دور شوند.
4. تخم ها بعد از پنج روز در دهان ماده ها هچ مي شوند (بستگي به دماي هوا دارد) و بچه ماهيان تازه هچ شده تا زمانيکه کيسه زرده شان جذب شود در دهان باقي مي مانند.
5. سرانجام بچه ماهيان نورس براي بدست آوردن غذا به خارج از دهان شنا مي کنند. اما به محض روبرو شدن با علائم خطر دوباره به درون دهان برمي گردند.
6. به محض اينکه بچه ماهيان نورس به حد کافي رشد کردند (به اندازه دهان مادر شدند) همگي مستقل شده و به سمت آبهاي گرم و پناهگاهها از جمله لبه هاي استخر شنا مي کنند.
7. تخم هاي ماده ها به محض اينکه گروه قبلي نوزادشان رشد يابند دوباره مستعد رويش و لقاح مي شوند. يعني بعد از يک دوره استراحت حدود 4 هفتگي دوباره به تخم مي رسند.

نکات قابل ملاحظه اي در اين زمينه وجود دارد.

• در مورد اغلب گونه هاي Oreochromis براي رسيدن به قابليت تخم ريزي لازم است دماي آب به بالاي 32 درجه سانتي گراد برسد، چنانچه دما در تمام طول سال بالاي 22 درجه سانتي گراد باشد تخم ريزي ادامه مي يابد و در صورتيکه به زير 22 درجه نزول يابد تخم ريزي بصورت فصلي انجام خواهد شد.

ماهي تيلاپيا

• نرها نقشي در مسئوليت نگهداري و مراقبت از بچه ها ندارند و مي توانند در يک زمان با تعداد متعددي از ماده ها در کار تکثير شرکت کنند. بنابراين نسبت جنسي در يک تخم ريزي در استخر مي تواند حتي بيشتر از 7 ماده به 1 نر باشد.
• اندازه دهان ماده مي تواند تعداد بچه ماهيان نورس حاصل از تخم ريزي را تخمين بزند. ماده هاي بزرگتر تعداد تخم بيشتري مي گذارند. بطور کلي تعداد بچه ماهيان نورس حاصل شده مي تواند بين 100 تا 500 قطعه باشد.
• تخم ها نسبتا بزرگ هستند و بچه ماهيان نورس بزرگتي نيز توليد مي شود که در اولين تغذيه نياز به غذاي زنده ندارند.
• حذف تخم ها يا بچه ماهياني که زودتر از موقع مورد نظر رسيده اند از ميان سايرين، ميزان فرآوري را افزايش مي دهد.
• در شرايط نامطلوب گونه هايي چون oreochromis mossambicus مي توانند در اندازه کوچک (10 گرمي) حدود 4 تا 6 ماه بعد از هچ شدن به بلوغ جنسي برسند. اين مطلب منجر به افزايش بيش از حد جمعيت ماهيان کوچک و غير قابل فروش در استخر مي شود.
• در يک جمعيت بالغ تيلاپيا، ماده ها مرتبا توانايي تکثير مجدد را دارند و در طي اين دوره توانايي غذاخودن را ندارند. به اين معني که نسبت رشد نرها خيلي بيشتر از ماده ها مي باشد.

روشهاي پرورش

تيلاپيا در سالهاي 1950 و 1960 به عنوان يک ماهي شگفت انگيز به بسياري از کشورها معرفي شد. اما به دليل حاصل شن تجربيات بد حاصل از تخم ريزي زياد آن در استخرها و حاصل شدن ماهيان ريز و کم ارزش هنگام صيد، بسياري از پرورش دهندگان از پرورش آن منصرف شده و آن را يک ماهي هرز ناميدند.اين تصور علي رغم اين حقيقت که روشها و تکنيکهاي دام پروري در بيش از 20 سال گذشته تحول عظيمي در پرورش تيلاپيا ايجاد کرده اند و آن را به يکي از مهم ترين ماهيان استخواني قابل پرورش در جهان تبديل کرده اند، هنوز در بعضي لحاظ باقي است. چهار شيوه ذخيره سازي و هچ کردن بيش از سايرين موجب بوجود آمدن اين تغيير بودند:
• ذخيره سازي گونه هاي خوب مانند oreochromis niloticus به جاي orechromis mossambicus
• دستکاري جنسي بچه ماهيان جوان
• دورگه گيري يا هيبريداسيون
• تغيير هورمون جنسي

شيوه هاي ذخيره سازي

آسان ترين راه براي بهبود عملکرد، انتخاب بهترين گونه تيلاپيا است.
O. mossambicus اولين گونه تيلاپيا است که در سراسر جهان پراکندگي دارد. اما بيشترين خصوصيات نامطلوب را نيز داراست. تخمهايشان داراي اندازه بسيار کوچک هستند، به سختي رشد کرده و سايز قابل فروش بازاري (g 100+) مي رسد.
O.mossambicus به O.niloticus يکي از دلايل اصلي توليد شگفت انگيز در کشورهايي چون تايوان و فيليپين است.

دستکاري جنسي جوانها

تفاوتهاي بارز و آشکاري بين جنسهاي نر و ماده در گونه هاي تيلاپيا وجود دارد. از جمله اين تفاوتها شکل اندام تناسلي، ريخت شناسي باله ها و رنگ بالغ ها مي باشد. تشخيص جنسي ماهيان بزرگ نسبت به ماهيان کوچک راحت تر است. بصورتيکه اندام تناسلي آنها کاملا قابل رويت است. کارگران ماهر و زبردست در هچري ها مي توانند بيش از 95 درصد جمعيت نر را به 5 تا 7 سانتي متر برسانند. اين مسئله به استفاده از ذره بين و نيز ابزار رنگ کننده (جوهر، مالاشيت گرين و ... ) براي علامت گذاري و مشخص کردن اندام تناسلي کمک مي کند. دستکاري جنسي نيازمند يک سري تجهيزات پيشرفته نوزادگاهي براي پرورش بچه ماهيان نورس تا مرحله توليد بچه ماهيان انگشت قد پيشرفته که قادر به فعاليت جنسي در وزن حدود 20 گرمي باشند، دارد. ماهيان داراي اين سايز قادر به مقاومت در ماقبل استرسها، دستکاريها و شکارچيان هستند. اما به هر حال اين روش يک فعاليت نسبتا کم راندمان براي توليد جمعيت تمام نر است. بطوريکه نيمي از ماهيان غير قابل قبول هستند. ماده هاي بدرد نخور را مي توان فروخت يا به مصرف خوراکي رساند.

تيلاپياي موزامبيکي

دورگه گيري (هيبريداسيون)
ژنتيک تيلاپيا بسيار پيچيده مي باشد. دروگه گيري بين گونه اي ممکن است گاهي اوقات به توليد بچه هايي با نسبت جنسي متفاوت (بيشتر نر نسبت به ماده يا بيشتر ماده نسبت به نر) بيانجامد. بيش از 25 ترکيب هيبريدي متفاوت از تيلاپياها توليد 80% نر را نشان مي دهد. (اين يک اتفاق دلخواه براي پرورش دهندگان است. زيرا نرها نسبت به ماده ها سريعتر رشد مي کنند).اصولات از دورگه گيري استفاده تجاري نمي شود. زيرا بجز نسبت جنسي حاصل مطلب زياد ديگري در مورد خصوصيات دورگه هاي متولد شده هنوز کشف نشده است. O.hornorum تنها گونه شناخته شده اي است که در اثر ترکيب شدن با O.niloticus ياO.mossambicus جمعيت تمام نر توليد مي کند.ماده O.niloticus و نر O.aureus جمعيت دورگه هاي 80 تا 90 درصدي نر توليد مي کنند که قدرت رشد را از O.niloticus و تحمل در برابر سرما را از O.aureus به ارث برده اند.

تغيير هورمونهاي جنسي

اين روش يک شيوه موثلر گران قيمت براي توليد جمعيت تمام نر (100% نر) است. در اين روش به يک تانک يا قفس توري کوچک نياز است تا بچه ماهيان در مرحله جذب کيسه زرده يا اولين تغذيه در آن جمع شوند.
(چنانچه يک هفته از اين مرحله بگذرد بچه ماهيان نورس بصورت ماهيان ماده منتشر و رها سازي مي شوند).
بچه ماهيان نورس درون تانک بايد از غذاهاي حاوي هورمونهاي تغيير دهنده جنسيت تغذيه شوند. غذا بايد بلافاصله توسط بچها ماهيان نورس خورده شود. در اين صورت آنها داراي شرايط مناسب خواهند شد. در ادامه به روش آماده سازي غذاهاي حوي هورمونهاي جنسي اشاره شده است.
1. مخلوط کردن 30 تا 70 ميلي گرم هورمون (ميتل يا اتي نيل تستسترون در 700 ميلي ليتر اتانول 95%)
2. افزودن 700 ميلي ليتر هورمون حلال به هر کيلوگرم از غذاي مناسب مورد نظر
3. به خوبي مخلوط و خشک کردن
4. افزودن مکمل ها
5. قرار دادن در فريزر يا جاي خنک (در صورتي که غذا بلافاصله مصرف نشود).
6. خوردن غذا به ميزان 10- 30% از وزن بدن در روز، به دفعات حداقل 4 بار در روز و به مدت 21 تا 28 روز اين کار ادامه يابد.

افزايش توليد تخم تيلاپيا

اگرچه تکثير (تخم گذاري) تيلاپيا به طور کثيري در استخرهاي بدون مديريت و غير قابل کنترل انجام مي گيرد. اما فرآوري پايين آن به اين معناست که پرورش اين ماهي براي تبديل بچه ماهيان نورس به بچه ماهيان انگشت قد نياز به سرمايه گذاري دارد. سيستم هايي که براي اين کار استفاده مي شوند شامل استخرها، تانکها و قفسهاي توري کوچک هستند. سيستم هاي تکثير اين ماهي وابسته به رفتار طبيعي آن است. متاسفانه ماده هاي گربه ماهي يا کپور هر کدام توليد تخم نسبتا کمي مي کنند و براي باروري و تکثير مصنوعي مناسب نيستند.

سيستم هاي تکثير

1) استخرهاي بدون مديريت و غير قابل کنترل شايع ترين سيستم هاي مورد استفاده جهت تفريخ تيلاپيا هستند. اين استخرها نياز به مديريت اندکي داشته و توليدات آنها نيز کم است.(1تا 2 بچه ماهي نورس در هر مترمربع در ماه يا 5 بچه ماهي نورس به ازاري هر ماده در ماه)
2) استخرهاي قابل کنترل معمولا داراي طراحي و مديريت پيشرفته هستند. اين استخرها به صورتي ساخته مي شوند که مي توانند از عميق ترين نقطه به طور کامل تخليه شوند. در اين سيستم ها پررورش دهنده بر کيفيت آب، کود دهي، مديريت، غذادهي (استفاده از غذاهاي مکمل) مؤثر است. ماهيان 100 تا 200 گرمي به ميزان 1 تا 3 ماهي در متر مربع و با نسبت جنسي 1 نر به 3 ماده براي توليد گونه هاي خالص يا 1:1 براي دورگه گيري ذخيره سازي مي شوند. آنها بايد تا 15 بچه ماهي نورس در هر متر مربع در ماه يا 100- 35 بچه ماهي نورس به ازاري هر ماده در ماه توليد کنند. توليدات مي تواند با افزايش تعداد ماهيان درشت تر در استخرهاي بزرگتر، افزايش دفعات صيد و استفاده از روشهاي متفاوت براي جمع آوري بچه ماهيان نورس افزايش يابد.

تيلاپياي خالدار

چنانچه مولدين 1 تا 5/1 کيلوگرمي استفاده شده و بچه ماهيان نورس هر 17 تا 19 روز جمع آوري و برداشت شوند، توليد تا 45 بچه ماهي نورس در هر متر مربع در ماه يا 380 بچه ماهي نورس به ازاي هر ماده در ماه افزايش مي يابد. همچنين بهتر است بچه ماهيان نورس بطور روزانه توسط يک تور دستي از لبه هاي استخر (در طول) جمع آوري شوند تا براي مولدين آشفتگي بودجود نيامده و بچه ماهيان نورس آسيب نبينند.
3) قفسهاي توري کوچک (hapa) معمولا از نايلون مناسب، پشه بندهاي پلاستيکي يا تورهاي کتاني ساخته مي شوند. اين قفسها به سادگي قابل کنترل هستند. زيرا بچه ماهيان نورس نمي توانند فرار کنند و لذا برداشت آنها به سادگي انجام مي شود.اندازه آنها 1 تا 40 متر مربع و عمق آنها 1 تا 2 متر بوده و بر روي ميله هايي آويزان هستند. همچنين به شکل مربع يا مستطيل ساخته مي شوند.اين قفسها داراي طرحهاي طرحهاي پيچيده اي هستند. بعضي ها داراي محيطي جهت جدا کردن مولدها از بچه ماهيان نورس مي باشند. 2 نفر به راحتي مي توانند يک قفس 40 متري را صيد نمايند. ظرفيت معمول براي ذخيره سازي مولدين 7- 2 ماهي در هر متر مربع است (نسبت جنس نر به ماده 1:2 تا 1:7 مي باشد ). ميزان توليد بچه ماهي نورس، 150 قطعه در متر مربع در ماه يا 50 قطعه به ازاي هر ماده در ماه تا بيش از 880 قطعه در هر متر مربع در ماه يا 400- 300 قطعه به ازاي هر ماده در ماه مي باشد. اصلي ترين راه براي افزايش توليد، تميز کردن و صيد بچه ماهيان نورس بصورت منسظم و پي در پي است.
4) تانکهاي هچري که به راحتي مديريت مي شوند اما نسبتا هزينه ساخت آنها گران است. اين تانکها به چندين قسمت به نام واحدهاي تخم ريزي و واحدهاي پرورش بچه ماهي نورس تقسيم مي شوند. واحدهاي تکثير معمولا تانکهاي گردي به قطر 1 تا 6 متر بوده که حاوي 5/0 تا 7/0 متر آب هستند. (در اين واحدها به هيچ گونه زيرسازي نيازي نيست). ماهيان مولد 100 تا 200 گرمي در يک تا پنج متر مربع آب به نسبت جنسي 1 نر به 2 تا 7 ماده (از رژيم غذايي شامل 30 تا 40 درصد پروتئين به نسبت 1 تا 2% وزن بدن در روز تغذيه مي شوند) ذخيره سازي مي شوند.توليد بچه ماهي نورس با تکرار صيد بچه ماهيان بصورت دستي (توسط تورهاي گود) و بررسي وضعيت ماده ها به حداکثر مي رسد.چنانچه تخم ها هر 5 روز يکبار يا تخمها و بچه ماهي تبديل مي شوند و اين مستلزم آن است که تخم هاي هچ نشده و بچه ماهيان نورس داراي کيسه زرده تا زمانيکه داراي توانايي غذا خوردن شوند درون يک سيستم انکوباتور مصنوعي نگهداري گردند.سيستمهاي انکوباتور به صورتي طراحي شده اند که تخمها را در يک سري حرکات ملايم نگهداري کنند. زيرا حرکات شديد و آشفتگي ها منجر به بروز آسيبهاي مکانيکي در تخمها مي شود.3 نوع سيستم اصلي انکوباتور در اين روش پرورش استفاده مي شود.

سيستم هاي پرورش تيلاپيا

استخرها:
انواع متنوعي از استخرها براي پرورش تيلاپيا استفاده مي شوند. رايج ترين اما بي حاصل ترين نوع اين استخرها آنهايي هستند که ورودي پايين، تخم گذاري بدون کنترل و صيد بي قاعده داشته و محصولات عموما بين 500 تا 2000 کيلوگرم در هکتار در سال از ماهيان غير هم سايز است.قدم فراتر بعدي استخرهاي کوددهي شده با تکثير کنترل نشده و صيد با قاعده است، محصول بين 3000- 5000 کيلوگرم در هکتار در سال از ماهيان غير هم سايز است.

تيلاپياي شکم قرمز

براي بدست آمدن محصولات بيشتر نياز به سرمايه گذاري کلان تر در دوره مديريت و ذخيره سازي است. چنانچه ماهيان تک جنسي ذخيره سازي شده و کوددهي و غذادهي بصورت منظم انجام شود، مي توان محصولات را تا 800 کيلوگرم در هکتار در سال (از نوع ماهيان هم اندازه) افزايش داد.افزايش محصول را مي توان با استفاده از يک جنس از ماهيانف غذادهي مکمل و تعويض منظم و مرتب آب بدست آورد. اين کار باعث توليد kg/ha 15000 در سال (ماهيان هم اندازه) مي شود.اکنون پرورش تيلاپيا در استخرهاي چند گونه اي همراه با کپور، گربه ماهي يا ميگوي آب شيرين (ماکروبراکيوم) نيز رايج شده است. مزيت اصلي استفاده از استخرها رشد سريع و راحت ماهي از طريق کوددهي استخر و حاصل خيزي خاک است. اين روش از چندين معايب نيز برخوردار است:ساخت استخرها گران تمام مي شود. استخرها نياز به فضا (محيط) زيادي دارند، فقط در مکانهايي که خاک مناسب دارند مي توان اين استخرها را ساخت و نياز به آب فراوان جهت جبران آب از دست رفته از طريق تراوش و تبخير است. ماهيان اين استخرها به راحتي شکار و يا دزديده مي شوند و در هنگام صيد اندازه هاي متفاوتي دارند.

قفسها

پرورش تيلاپيا در قفس با مشکل تخم ريزي بيش از حد روبرو نيست. زيرا تخم ها از بين شبکه هاي قفس به بيرون سقوط مي کنند. ديگر مزيت اصلي قفس اين است که لازم نيست پرورش دهند در مکاني که قفس واقع شده صاحب و مالک آب باشد.دو نوع اصلي قفسهاي کوچک و کم تراکم که بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرند در کانالها يا درياچه هاي فقير از نظر مواد مغذي واقع مي شوند. اين قفسها را مي توان از تور يا گاهي اوقات از بامبو يا ساير مواد و تجهيزات قابل دسترس در محل ساخت. ماهيان در اين قفسها از مواد مغذي موجود در آب پيرامونشان استفاده کرده ولي به هر حال با غذاهاي مکمل نيز تغذيه مي شوند.حداکثر ميزاني که مي توان برداشت نمود بطور ماکزيمم kg/m3 10 مي باشد.در حال حاضر پرورش تيلاپيا در قفسهاي متراکم نيز بسيار رايج شده است. چندين پروژه بزرگ تجاري اخيرا در آفريقا آغاز گرديده است . ماهيان در نسبتهاي بيشتر ذخيره سازي گرديده و از غذاهاي مکمل تغذيه مي شوند. ميزان محصول به طور نمونه حدود kg/m3 25 است. حداکثر ظرفيت با توجه به اکسيژن قابل دسترس محدود مي شود.پرورش در قفس نيازمند سرمايه گذاري کمتري نسبت به پرورش در استخر يا تانک است. همچنين احتياجي به جريان دادن يا پمپ کردن آب به درون سيستم نيست. عيب اصلي در اين روش حساسيت بالا و قرار گرفتن در معرض دزديده شدن و آسيبهاي دشمنان است.

تانکهاي متراکم

پرورش در تانکهاي متراکم با مشکلاتي چون تکثير و تخم ريزي بيش از حد روبرو نمي باشد. زيرا فضا براي قلمرو طلبي و لانه سازي نرها وجود ندارد. اين سيستم نياز به يک منبع آب ثابت و يا پمپ دارد. بنابراين در مناطقي که منبع جريان آب کافي و غني يا نيروي تامين کننده فشار براي پمپ کردن آب را نداشته باشند، ساخت اين تانکها مشکل است مصرف آب بستگي به سيستم مديريت دارد. اما بطور قابل ملاحظه اي کمتر از ميزان مصرف آب براي توليد ميزان مشابه محصول در استخرها است. همچنين از مساحت کمتري نيز استفاده مي شود. حداکثر ميزان ذخيره سازي در تانکها (در جاهائيکه آب هر 2- 1 ساعت يکبار تعويض مي شود) حدود 50- 25 kg/m3 است. اين ميزان با استفاده از سيستمهاي هوادهي تا kg/m3 70 و با اکسيژن دهي به بيش از kg/m3 150 افزايش مي يابد. حفظ امنيت در اين تانکها بسيار آسان است. زيرا کل توليدات در يک محوطه کوچک محاظفت شده تجمع مي يابند.

ماهي حلوا سفيد

ماهي حلوا سفيد با نام انگليسي silver pomfret و نام علمي pampus argenteus که در کويت زبيدي ناميده مي شود ، داراي ارزش غذايي بالايي است که در سراسر جهان مشتريان فراواني دارد . اين ماهي همچنين داراي پراکندگي وسيعي در مناطق مختلف جهان از درياي شرق چين در آسياي جنوب شرقي و اقيانوس هند تا خليج فارس دارد . در سالهاي اخير به علت بهره برداري بيش از حد ذخاير اين گونه در آبهاي طبيعي ، کاهش شديدي در ذخاير آن در کويت و ساير مناطق جهان ايجاد گرديده است . عليرغم کاهش ايجاد شده در ذخاير طبيعي اين گونه و افزايش قيمت آن تحقيقات اندکي بر روي توسعه تکنولوژي هچري و پرورش اين گونه در سالهاي اخير انجام گرديده است . در ژوئن سال 1997 در يک تلاش مقدماتي براي توسعه هچري و تکنيکهاي پرورش لارو بخش آبزي پروري شيلات و اقيانوس شناسي موسسه تحقيقات علمي کويت براي اولين بار در جهان در پرورش لارو و توليد بچه ماهي حلوا سفيد در شرايط کشت در هچري به موفقيت هايي دست يافت که با استفاده از تخم کشي از مولدين وحشي که به وسيله تورهاي گوشگير سطحي صيد گرديده بودند ، تعداد 45 قطعه لارو بصورت موفقيت آميزي تا مرحله بچه ماهي نورس پرورش داده شدند متعاقب اين موفقيت کسب شده در مورد پرورش لارو در سال 1997 ، يک پروژه تحقيقاتي 5 ساله با بررسي امکانات فني کشت ماهي حلوا سفيد در کويت از آوريل 1998 آغاز گرديد . ازآن پس تاکنون اين پروژه توانست بطور موفقيت آميزي چندين هزار بچه ماهي انگشت قد ماهي حلوا سفيد را براي پرورش در نرسري و محيطهاي پرورشي توليد نمايد و تکنيک هاي پرورش لارو براي پرورش بازاري توسعه يافت0 در حال حاضر تلاشهاي مستمري براي توسعه مولدين پرورشي براي تکثير در شرايط کنترل شده پرورشي نيز در دست اقدام مي باشد.

عملکرد هچري :

منبع کنوني براي پرورش لارو استفاده از تخم هاي گرفته شده از مولدين وحشي است . نرها و ماده هاي کاملا رسيده در مدت ژوئن تا سپتامبر در آبهاي ساحلي کويت در اعماق حدود 5 تا 20 متر يافت مي شوند . آنها با تورهاي گوشگير سطح، در زمان جز ر و مدهاي بلند هنگام ماه نو و کامل در ساعات روز صيد مي گردند . در مدت دوره تخمريزي ، دامنه دماي سطحي آب دريا بينC ? 33-28 و شوري بين 39-35 قسمت درهزار مي باشد .
پيک تخمريزي در ژوئن – جولاي ، هنگامي که دماي آب در حدودC ? 29-28 است ، مي باشد . ماده هاي کاملا رسيده با تخم هاي آزاد سيال و آبدار ، بين ساعت هاي 15 تا 18 در هنگام جزر يافت مي شوند0 در صيد با تور گوشگير ، نرهاي کاملا رسيده از نظر تعداد نسبت به ماده ها، به نسبت 5:1 بيشتر مي باشند0 نرها با يک شاخص گنادوسوماتيک( GSI) خيلي کمتري که نسبت به ماده ها دارند، زودتر به رسيدگي جنسي مي رسند 0 مطالعات هم آوري و بافت شناسي نشان مي دهد که مولدين با علائم نامشخصي که دارند مي توانند حداقل شش بار از ژوئن تا آگوست با يک هم آوري نسبي 6/170 عدد تخم به ازائ هر گرم وزن بدن در هر بار ، تخمريزي نمايند . هم آوري مطلق براي يک ماهي ماده 500 گرمي حدود 350000 تخم مي باشد . بطور متوسط از هر عدد مولد رسيده حدود 40000 تا 60000 تخم سالم بر اساس اندازه و وضعيت تخمدان ها مي توان گرفت . در صد تخم هاي سالم بر اساس فصل / ماه صيد مي باشد بنابراين بالاترين درصد تخم هاي سالم مربوط به تخم هايي است که در ماه ژوئن گرفته شده اند . تخم هاي لقاح يافته ، کروي، شفاف و شناور و قطري حدود 1/1 ميلي متر دارند . زمان تفريخ تخم ها 15 ساعت در دمايC ?30-29 مي باشد و نسبت تفريخ بر اساس زمان و وضعيت جمع آوري تخم ها و معمولا بين 50-28 درصد مي باشد . لاروهاي تازه هچ شده داراي يک کيسه زرده بيضوي بزرگ و اندازه اي حدود 4/2 ميلي متر دارند .

پرورش لارو :

بهترين درجه حرارت براي پرورش لاروهاC ? 29-27 درجه سانتي گراد و شوري PPT 40-39 مي باشد . معمولا لاروهاي تازه تفريخ شده را در تراکم 120-30 قطعه لارو در ليتر ذخيره سازي مي کنند . با وجود اين ميزان ذخيره سازي 40-20 قطعه لارو در ليتر را بدون هيچ اختلاف معني داري در بقائ لارو در اين ميزان ذخيره سازي استفاده مي نمايند .ميزان بقا در 12 روز بعد از تفريخ ، براي لاروهاي تغذيه شده با ترکيبي از مخلوط چندگونه از ميکروآلگها شامل کلرلا ، ايزوکرسيس و نانوکلروپسيس با تراکم سلولي يک ميليون سلول در ميلي متر در آب محيط پرورش لاروها، به همراه روتيفرهاي غني سازي شده با مواد مغذي ، در مقايسه با استفاده از فقط يک گونه از آلگ ها ، بطور فابل ملاحظه اي بالاتر بوده است . ابتدا لاروها را با روتيفر با تراکم 5 عدد روتيفر در ميلي متر تا روز ششم بعد از تفريخ ، تغذيه مي نمايند و سپس تراکم را به 15-10 عدد روتيفر در ميلي ليتر ، تا زمان اوج رفتار تغذيه اي شکارگري لاروها در روز هشتم ، افزايش مي يابد تا اينکه آنها را با ناپلي آرتمياي تازه هچ شده تغذيه نمايند . لاروها بطور قابل ملاحظه اي بيشتر از روتيفرهايي که محيط کشتشان با مخلوطي از چند گونه آلگ باشد در مقايسه با اينکه محيط کشت آنها فقط از يک آلگ باشد ، تغذيه مي کنند . علاوه بر آن چربي هاي امگا سه اساسي که داراي اسيدهاي چرب غير اشباع با زنجيره بلند هستند در روتيفرهايي که با مخلوطي از چند گونه آلگ ، همراه با مکمل هاي تجاري مانند Selco Super وprotein selco DHA تغذيه شده اند بطور قابل ملاحظه اي بيشتر است . درخلال يک هفته از تغذيه با ناپلي آرتميا ، لاروها قادر به تغذيه با غذاهاي فرموله خميري مي باشند . لاروها همچنين به راحتي جهت تغذيه با غذاهاي خميري در سيني هاي آويزان شده در ستون آب عادت مي کنند .در شرايط آزمايشي، بقاء تا مرحله بچه ماهي جوان 2/4% بوده است . پرورش لارو و توليد بچه ماهي با استفاده از تانک هاي فايبر گلاس گرد با ظرفيت يک تا چهار متر مکعب موجب بقائ بهتر لاروها در مقايسه با تانک هاي بزرگتر بوده است .يکي از علل تلفات لاروها در هچري ناشي از رفتار لاروها در بلعيدن حباب هاي کوچک هوا در سطح آب است که اين ناشي از رفتار ذاتي لاروهاي ماهي حلوا سفيد مبني بر مصرف مدوزها و ژله ماهي هاي کوچک است ، حبابهاي کوچک که در ظاهر به شکل ژله ماهي هاي غير واقعي است توسط لاروها خورده شده و موجب شناور شدن و از دست دادن تعادل لاروها در ستون آب مي گردد . اين پديده در مرحله دوم پرورش لارو از روز 25 پرورش به بعد افزايش مي يابد. تلفات لاروها بر اثر بلعيدن حباب هاي هوا را با جايگزين کردن تکنيک هاي هوادهي مستقيم در تانک هاي پرورش لارو مي توان کاهش داد . تلفات لاروها بر اثر همجنس خواري در مقايسه با ساير گونه هاي ماهيان دريايي کمتر است . فقدان همجنس خواري و آمادگي پذيرش غذاي فرموله ، تکنيک هاي هچري را توسعه مي دهد و موجب اميدواري جهت توليد تجاري لارو مي باشد . مطالعات تحقيقات آتي براي بهبود پرورش لارو ، بر روي تغذيه و تکنيک هاي مديريت تانک براي افزايش توليد بچه ماهي خواهد بود .
کشت در محيط هاي پرورش :
تاريخ کشت ماهي حلوا سفيد در محيط هاي پرورشي در خشکي به سيستم کشت با استفاده از تانک هاي گرد با ظرفيت هاي متفاوت حتي بيش از 65 متر مکعب با جريان مداوم آب دريا بر مي گردد . توليد غذاي تجاري مناسب براي استفاده در فاز پرورش نيز هنوز در دست اقدام مي باشد . بطور هم زمان ، بر اساس نتايج بدست آمده از تجربيات گوناگون ، يک غذاي نيمه مرطوب استفاده گرديده است ، غذا را در ظروف پلاستيکي که در ستون آب آويزان است قرار مي دهند . در آزمايشات انجام گرفته بين سالهاي 2003-1998 ، متوسط وزن حاصل شده براي ماهيان زير 50 گرم ، بيش از 34/.0 گرم در هر روز براي هر ماهي و 23/0 گرم در هر روز براي هر ماهي بالاي 50 گرم بوده است که بدليل بهبود غذاهاي ساخته شده با افزودني هاي غذايي در سال 2004 ، ميزان رشد براي ماهيان زير 50 گرم ، به 62/0 گرم در هر روز براي هر ماهي و در سايزهاي بالاي 50 گرم ، به 32/1 گرم در هر روز براي هر ماهي افزايش يافته است . در طول اين دوره نسبت رشد ويژه ( SGR ) برابر با 96/5% در هر روز براي هر ماهي در سايز زير 50 گرم و حدود 13/2% در هر روز براي هر ماهي بالاي سايز 50 گرم بوده است .ميزان رشد در طول زمستان از نوامبر تا مارس در کويت هنگامي که دماي آب به زير 13 درجه سانتي گراد مي رسد ، کاهش مي يابد . عملکرد رشد در اين ماهيان که در تراکم هاي مختلف 60 ، 80 ، 100 و 120 قطعه در متر مکعب در روش کشت در تانک هاي با سيستم گردشي، ذخيره سازي شده اند نشان داد که در تراکم ذخيره سازي 60 قطعه در متر مکعب ، بقائ بهتري را مي توان بدست آورد . عملکرد رشد ماهي حلوا سفيد در استخرهاي خاکي و قفس هاي دريايي تاکنون مورد بررسي قرار نگرفته است
توسعه مولدين پرورشي :
در طول مدت پرورش ماهياني که رشد سريع تري داشتند را در تانک هاي جداگانه اي به منظور توسعه مولدين پرورشي نگهداري کردند . مطالعات بافت شناسي نشان مي دهد که ماهي حلوا سفيد از گونه هاي Gonochroistic مي باشد که جنس هاي نر و ماده از هم جدا مي باشند0 مطالعات همچنين نشان مي دهد که پروسه تفريق جنسيت براي نرها و ماده ها به ترتيب در سن 115 و 135 روز بعد از تفريخ کامل مي شود . در شرايط پرورش در تانک ، اندازه رشد کامل مولدين از 124 تا 832 گرم است0 ماهياني که براي توسعه مولد سازي انتخاب شده بود ند رسيدگي گنادها در شرايط اسارت در آنها به سختي صورت مي گرفت ، چنانچه اولين نشانه وجود نرهاي کاملا رسيده براي توليد اسپرم در اندازه هاي 134 گرم وزن بدن و 17 سانتي متر طول چنگالي ( FL) مشاهده مي گرديد و ظهور ماده هاي رسيده در مولد سازي با مرحله 2 گنادها در اندازه 4/222 گرم وزن بدن و 5/19 سانتي متر طول چنگالي( FL) بود . در مدت جولاي سال 2004 يک ماهي ماده 408 گرمي با مرحله چهار رسيدگي تخمدان مشاهده گرديد0 سرانجام مولدين نگهداري شده در تانک ها به Criptocarion آلوده شده و روند تخمريزي مولدين را در سال 2004 مختل نمود . بررسي هاي آتي در خصوص توسعه مولدين پرورشي از ماهيان توليد شده در هچري خواهد بود . به منظور دستيابي به تخمريزي مولدين نگهداري شده در کارگاه ، تلاش هايي جهت تزريق ماهيان با هورمون HCG صورت گرفت که بر اثر تلفات ماهيان هيچ نتيجه اي حاصل نگرديد . پتانسيل مولدين پرورشي تحمل دستکاري و استرس تزريق را در مقايسه با مولدين وحشي ندارد و تکنيک هاي تخمريزي طبيعي مولدين در شرايط اسارت با استفاده از بهبود مديريت تانک پرورش و تغذيه هنوز در حال توسعه مي باشد .
چشم انداز آينده :
بطور معمول ، تکنولوژي هاي توسعه کشت تجاري گونه هاي ماهيان دريايي جهت تحقيقات و توسعه چندين سال وقت نياز دارد . در مقايسه با برخي از گونه هاي تجاري مهم دريايي پرورشي ، تحقيقات بر روي ماهي حلوا سفيد نسبتا در مراحل متاخرتري قرار دارد و در مراحل اوليه توسعه به نظر مي رسد که به هر حال پروسه هاي ارزشمندي به منظور کاربرد تجاري صورت گرفته است . براساس نتايجي که اخيرا حاصل شده، به نظر مي رسد که ماهي حلوا سفيد يک کانديد جالب براي آبزي پروري با پتانسيل خيلي بالايي از ارزش بازاري و تقاضا بخصوص در خاور ميانه و آسياي جنوب شرقي باشد.

ماهي سوف

ماهي سوف (Zander) همچنان قسمتي از معماي اين گونه است که بارها در سرتاسر جهان مورد آزار واقع شده و پايان زننده اي از لحاظ سياست بهره برداري در انتظار اوست. در اروپا سوف يک ماهي ورزشي است و قدر آن دانسته شده است. چنانکه يک خوردني عالي است. بسياري از خصوصيات ماهي هاي سوف حاجي طرخان (Perch) و Ruffe را داراست. يک سوف صيد شده منحصر به فرد بايد حداقل بيش از 10 سال سن و وزني بالغ بر 4500 گرم داشته باشد.هر چند تعداد زيادي از آنها کوچک هستند اما بيشتر ماهيگيران با صيد سوفهايي به وزن 3 تا 5 کيلوگرم خوشحال مي شوند. البته تروفه هاي بالاي 8 کيلوگرم به تعداد کم در سرتاسر جهان يافت مي شوند. مثلأ آخرين رکورد صيد سوف در انگلستان ، وزني معادل 8780 گرم داشته است و در ايران اينجانب آخرين رکوردي که از ماهي سوف با مدرک مشاهده کردم به وزن 6 کيلوگرم و بطول 97 سانتمتر بوده است و در ياچه سد 15 خرداد صيد شده است
مشخصات عمومي :
ماهي سوف گونه اي از ماهي با نام علمي Lucioperca است . ماهي سوف بزرگترين عضو خانواده گسترده (Percidae) (ماهيان باله خاردار خوردني آبهاي شيرين) است. اين ماهي به وزني معادل 20 کيلوگرم و به طولي بيش از 100 سانتيمتر مي رسد. نام عمومي ماهي سوف در اروپا Pike-Perch مي باشد که شايد سرچشمه آن شباهت ظاهري اين ماهي با اردک ماهي است. اما حقيقت اين است که آنها هيچ پيوندي با يکديگر ندارند. سوف آنچه که بعضي‌ها باور دارند نمي‌باشد. اردک ماهي و سوف دو گونه متفاوت مي‌باشند. اما از لحاظ شکل ظاهري جزء يک دسته هستند. ماهي سوف ساکن بومي اروپاي شرقي و آسياي مرکزي است. يک گونه محلي در شرق اروپا بيش از گسترش اين ماهي در غرب اروپا وجود داشته که خويشاوندي نزديکي با ماهي سوف داشته است که آن نوعي اردک ماهي با نام چشم مات Walleye بوده است که اغلب با يکديگر اشتباه مي شوند والبته بسياري نيز از اين اشتباه سود اقتصادي برده‌اند. مثلأ در سال 2004 ميلادي تعدادي از رستورانهاي ميناپوليس واقع در شرق ميناسوتاي آمريکا ماهي سوف وارد کرده بودند و آن را بجاي وابسته نزديکش Walleye براي مردم سرو کرده بودند. اين بخاطر آن است که مزه اين دو ماهي کاملأ شبيه به يکديگر است. لازم بذکر است که زيستگاه اصلي Walleye در کانادا و آمريکا است.آنها در قسمتهاي کم عمق نسبتأ کوچک و نزديکي کف در قسمتهاي مرکزي و پست مسير رودخانه زندگي مي‌کنند. آنها برتريشان را در مکانهاي ماسه‌اي وزير تخته سنگها و مخفيگاههاي مناسب آشکار مي‌کنند و در هر کجاي ممکن روزشان را سپري مي‌کنند. آنها آبهاي شور و مخازن آب (استخرها) را تحمل مي‌کنند. فعاليت اصلي آنها در نزديکي غروب و صبح زود مي‌باشد.
مشخصات ظاهري :
پشت آنها معمولأ برنگ خاکستري يا قهوه‌اي با خالهاي مشکي در نوارهاي تيره است. کوچکتر بودن اين نوارها نسبت به سوف حاجي طرخان به خوبي مشخص مي‌باشد. اين نوارها در ماهيان جوانتر واضحتر هستند در صورتيکه با رسيدن به سن بلوغ کاملأ ناپديد مي‌شود. پهلوهاي ماهيهاي جوانتر نقره‌اي است در صورتيکه ماهيهاي مسن تر رنگ طلايي مايل به سبز دارند. سطح زيرين (شکم) و بالهاي پاييني به رنگ سفيد مي‌باشد. اگرچه در بعضي از اوقات به مقدار بسيار کم متمايل به آبي است.باله هاي پشتي مخصوصأ باله خاردار بعد از سن بلوغ خالهايي مشکي را با پشت زمينه زرد و خاکستري حمل مي‌نمايد. دم نيز داراي لکه هاي خاکستري است.
چشم :
طراحي چشمها و دندانهايشان به گونه اي است که تعداد کمي از قربانيان اجازه فرار خواهند يافت. چشمان نسبتأ بزرگي نسبت به اردک ماهي دارند که ظاهر شيشه مانند عجيب دارد زيرا در پشت مردمک چشمشان يک ماده منعکس کننده وجود دارد که در هنگام شب ميزان حساسيتشان را در نور ضعيف افزايش مي‌دهد و به آنها کمک مي نمايد تا بيشترين بهره را در شرايط نور ضعيف ببرند و بدين خاطر اغلب شبانه به تغذيه مي پردازند. در مکاني که نور شديد وجود دارد ماهي سوف يافت نمي‌شود لذا اختلاف زيادي از لحاظ محل سکونت با ماهي‌هاي ديگر دارند.
دندان :
در سالهاي اوليه زندگيشان چهار دندان جلويشان رشد مي نمايد که با آنها به ربودن طعمه هايشان اقدام مي کنند و قبل از هوشياري طعمه هايشان ، آنها را مي بلعند و به جيره غذايشان که مقدار کمي از منابع غذايي فراوان موجود مي باشد وفق مي‌يابند. از آرواره هاي غار مانند نسبتأ کوچکي نسبت به اردک ماهي برخورداراست اما دندانهاي آنها جبران اين سايز را مي‌نمايند. در جلوي آرواره هاي بالايي و پاييني دو جفت دندان نيش مانند يافت مي‌شود. آنها در آرواره هاي فوقاني وتحتاني در تورفتگي هايي گنجانده شده‌اند.که بوسيله آنها شکار را سوراخ و زخمي مي‌نمايندکه وارد کردن اين ضربه جراحت کشنده اي به دنبال خواهد داشت و سپس آن را نگه مي‌دارند.
تغذيه :
ماهي سوف در سالهاي اوليه زندگي يک نمونه خوب از يک ماهي درنده ومتفاوت از اردک ماهي در هوش مي باشد چراکه او تمايل دارد تا در دسته هاي متراکم و دسته هاي تجمع يافته به شکار بپردازد تا در آن انبوه و تجمع ، يک دسته از ماهيان را در جاي کم عمق احاطه و به آنها حمله نمايند. وقتي که آنها به وزني بيش از 4500 گرم مي‌رسند به نظر مي‌آيد که گوشه گير مي‌شوند و طعمه هاي عاقلانه و در دسترس را انتخاب مي کنند که اين مي تواند مبين بخشي از هوش اين ماهي باشد. آنها بسيار سرسخت به شکار هستند. اين عمل به اکوسيستم کمک مي نمايد چراکه با از پا درآوردن ماهيهاي رشد نيافته و ضعيف ، معيوب و مريض اجازه ميدهند تا ماهيان سالم رشد نمايند. همچنين همانند اردک ماهي تمايل دارند تا نمونه هاي بزرگ و جالب اينکه اغلب از انواع خودشان را از پاي درآورند مخصوصأ ماهي هايي با وزن بيش از 500 گرم.جيره غذايي ماهي سوف تا اندازه زيادي به غذاي در دسترس او بستگي دارد. هر گونه اي از ماهي ،‌ شکار بسيار خوبي براي آرواره هاي دنداندار ماهي سوف مي‌باشد حتي نوع خودش. آنها علاقمند به نمونه هاي کوچکتر هستند مخصوصأ ماهيهاي قنات ،‌ دهان گشاد رودخانه‌اي ،‌ هم خويشان و Ruffe . آنها ماهيهاي کوچکتر را ترجيح مي‌دهند غير از آنکاري که اردک ماهي انجام مي‌دهد و طعمه هايشان را از طرف دو يا طرفين ماهي دنبال مي‌کنند و گير مي‌اندازند و بدين روش صيد مي‌نمايند. آنها طعمه را از قسمت سر يا دم مي‌بلعند. نمي‌چرخند آن روشي است که اردک ماهي انجام مي‌دهد. هر ماهي را که نمي‌توانند ببلعند از دهان خارج مي‌کنند. آنگاه با پيوستن گرهي از همنوعان به هم لاشه را تکه تکه مي‌نمايند. ماهي سوف ميگوهاي آب شيرين را نيز مي‌خورد. شکاري که گاهي از اوقات فرار مي‌کند بواسطه زخمهايي که برداشته مي‌ميرد و بعضي‌ها بغلط بيان مي‌کنند که صوف از روي حماقت کشته است. ماهي سوف رجحان و کاميابي بهتري در آبهاي رنگي (مانند آبهاي کدر و يا وجود گياهان فراوان در آب) دارند خصوصأ آبهاي روان. دليل اين مدعا وجود گياهان فراوان در درياچه سد 15 خرداد در ايران و درياچه Norfolk و Cambridge در کشور انگلستان مي باشد. با وجود کارايي فراوان در شکار داراي دوام و طاقت نمي باشند و مد دريا ، دما و آبهايي که حجم اکسيژنشان کم است را دوست ندارند.
تخم ريزي :
در ماههاي مارس (فروردين) و آوريل (ارديبهشت) وقتيکه دماي آب به 12 تا 14 درجه سانتيگراد مي‌رسد ماهيهاي نر و ماده تدارکات تخم ريزي را فراهم مي‌کنند. ماهيهاي ماده در مدت سه سال و ماهيهاي نر ظرف يکسال بالغ مي‌شوند. ماهي سوف تخمهاي زرد کمرنگ خود را بصورت انبوه بر روي گياهان ، ماسه و سنگها مي‌ريزد. زمانيکه موقعيت تخم‌ريزي مناسبي را مي‌يابد آنجا خانه اوست و بيدرنگ در آنجا تخم‌ريزي مي‌کنند. ماده‌ها بين000/100 تا 000/850/1 تخم مي‌گذارند. قطر اين تخمها در حدود 1.6 ميليمتر است. تخمها چسبناک هستند و در کف آب به يکديگر مي‌چسبند. همچنين برروي گياهان آبزي که بوسيله ماهي نر تميز شده است تخم ريزي مي‌کنند. ماهي نر از تخمهاي ته نشين شده پاسداري مي‌نمايد و آنها را جابجا ميکند تا تخمها بعد از 10 – 5 روز به بچه ماهي تبديل شوند سپس از محتويات درون کيسه ها تغذيه مي کنند تا رشد نمايند. بعد از آن از انواع خودشان ، تخم حشرات کوچک و تخم يا نوزادان ماهي هاي ديگر تغذيه مي نمايند. پس از شروع به شنا از موجودات زنده پلنگتوني تغذيه مي‌کنند. اين روش را پس از اينکه به طولي در حدود 3 تا 5 سانتيمتر رسيدند به روش تغذيه از شکار عوض مي‌نمايند. در ابتدا آنها به شکار تخم ماهي آنگاه انواع بچه ماهي مي‌پردازند. آنها قادر نيستند تا طعمه هاي بزرگ را ببلعند چراکه آنها گلويي کوچک دارند. اين يک واقعيت است که ماهي سوف گونه هاي با ارزش اقتصادي را کمتر شکار مي‌کند و غذاي آنها از تبديل خود ، به خودشان فراهم مي‌شود لذا گوشتي بسيار لذيذ دارند و براي بخشي از ماهيگيران (خصوصأ ماهيگيران غير ورزشي و سودجو که به هر وسيله ممکن مانند دام ، سم وغيره به نابودي نسل اين ماهي زيبا با ارزش غذايي فراوان مي‌کوشند) سود فراواني را بهمراه دارد. جالب است بدانيم که در اروپا هر ساله بيش از 000/10 تن ماهي سوف صيد مي‌شود.

ماهي خاويار

اهيان خاوياري که استروژن ناميده مي شوند و از خانواده تاس ماهيان، از جمله گونه هاي آب زي کم نظيري هستند که از قدمتي چند صد ميليون ساله که به عصر ژوراسيک باز مي گردد بر خوردارند و از اين رو ماهيان خاويار را فسيلهاي زنده جهان مي نامند که همراه با تکاملي فيلوژني تا به امروز باز مانده اند .ماهيان خاوياري که استروژن ناميده مي شوند و از خانواده تاس ماهيان، از جمله گونه هاي آب زي کم نظيري هستند که از قدمتي چند صد ميليون ساله که به عصر ژوراسيک باز مي گردد بر خوردارند و از اين رو ماهيان خاويار را فسيلهاي زنده جهان مي نامند که همراه با تکاملي فيلوژني تا به امروز باز مانده اند . از منظر تعدد گونه ها به 27 گونه و زير گونه در جهان تقسيم مي شوند که از اين تعداد 5 گونه در درياي خزر زندگي مي کنند ،دريايي که خود به تنهايي 93 درصد ذخاير ماهيان خاوياري جهان را در خود جاي داده است. اما ارزش ماهيان خاوياري نه به جهت استفاده از گوشت انان که به واسطه تخم انان که به خاويار يا مرواريد سياه مشهور است ،مي باشد . خاويار خود به تنهايي به عنوان اشرافي ترين صبحانه جهان محسوب مي گردد بسياري آن را به شکل خام و يا همراه با تخم مرغ و اغشته به زرده ان ميل مي کنند و گروهي نيز به اندازه نوک قاشقي از ان را همراه با سبزيجات معطر يا قطعه کوچکي از نان و کره مي خورند و بوي تند ماهي مانند ان و طعم شورش را بسيار دوست مي دارند و انرا بسيار پر کالري و انرژي زا مي دانند و اين چنين نيز هست . خاويار انواع گوناگوني دارد چون خاويار طلايي و سرخ و سياه که البته در اين ميان خاويار سياه از ازرشي قابل توجه بر خوردار است. 5 گونه از ماهيان خاوياري ممتاز جهان نيز در اين دريا ميزيند که به ترتيب کيفيت عبارتند از « فيل ماهي» -«قره برون يا ماهي خاوياري ايران »- «ماهي خاوياري گلد(چالباش) يا روس»- «ماهي شيپ »-« ماهي ازون برون»، . فيل ماهي بزرگترين ماهي ابهاي داخلي است که از نقطه نظر کيفيت خاويار رتبه اول را به خود اختصاص داده است نام ديگر ان بلوگا است و نمونه هايي از انها با وزني در حدود1400کيلوگرم و سني بيش از 100 سال صيد شده است . هر 2 يا 3 سال يک بار تخم ريزي مي کند و بين 14 و 17 سالگي بالغ مي شود و به واسطه بهترين خاويار، رتبه گرانترين ماهي و خاويار جهان را دارا ست . از قامتي معادل يک و نيم متر تا بيش از چهار متر بر خوردار است ، رکورد صيد ان در ايران 620 کيلوگرم بوده است.
قره برون يا تاس ماهي ايران در حال حاضر گونه اي مستقل محسوب مي شود ،چرا که تا قبل از اين انرا زير گونه اي از ماهي روس مي دانستند . در لفظ به معناي بيني سياه است که از رتبه دوم ارزش بر خوردار است . در حال حاضر به واسطه تکثير مصنوعي از نقطه نظر تعدد از گونه روس پيشي گرفته است . از گونه روسي بزرگتر مي باشد و کيفيت خاوياري برتر از وي را نيز دارا مي باشد از نظر ظاهري تا حدي شبيه به هم مي باشند گرچه رنگي تيره تر همراه با رنگ دانه هاي سفيد رنگ که تا بيني وي ادامه پيدا کرده وي را از نظر ظاهري از تاس ماهي روس جدا مي کند . وزني معادل 60 تا 130 کيلوگرم دارد و طولي معادل 1متر تا بيش از 2متر که در فاصله 12 تا 14 سالگي بالغ مي گردد. تاس ماهي روس يا چالباش در زمره گونه هايي است که در تمامي نقاط درياي خزر يافت مي شود و خاويار ان را نيز به اصطلاح طلايي مي نامند که از رتبه سوم ارزش بر خوردار است و در فاصله 12 تا 16 سالگي به سن تخم دهي ميرسد و بالغ مي شود . از طولي معادل 1 تا 2 متر بر خوردار است و وزني معادل 60 تا 100 کيلوگرم. ماهي خاويار شيپ معمولا ماهي مهاجري است که به واسطه تخم ريزي به سواحل ايران مي ايد و در رودخانه هاي ابريز درياي خزر تخم گذاري مي کند . از عمري معادل 30 سال بر خوردار است ، سبک وزن است و از تعدد کمي هم بهره مي برد ،از نقطه نظر ارزش در رتبه چهارم قرار دارد . با طولي بيش از 1 متر و وزني سبک ، در فاصله ده سلگي تا 14 سالگي بالغ مي گردد و به سن تخم دهي مي رسد . ماهي اوزون برون (دراکول) کوچکترين ماهي خاويار درياي خزر مي باشد که در ايران به اشتباه کليه ماهيان خاوياري را به نام وي اوزون برون مي نامند .از نقطه نظر کيفي در رتبه اخر قرار دارد چرا که از خاويار ريزتر و ارزانتري بهره مي برد . از نظر تکثير مصنوعي با مشکلاتي مواجه است و تعداد ان نيز در شرايط طبيعي رو به کاهش مي رود .در ترجمه نام وي بيني دراز است.در فاصله 8تا12 سالگي بالغ مي شود . از قامتي معادل 1 تا 1.5متر بهره مي برد و وزني سبکتر در قياس با ديگر ماهيان اين خانواده در درياي خزر. همانگونه که خاويار سياه در ايران و جنوب روسيه شناخته شده تر است، خاويار سرخ در سيبري و خاور دور طرفداران بيشتري دارد .گرچه خاويار سرخ از خاويار سياه ارزانتر است اما طعم و ارزش غذايي آن دست کمي از خاويار سياه ندارد. در ايران کرانه هاي شرقي درياي خزر بويژه سواحل بندر ترکمن( از حسنقلي تا ميانکاله) مهمترين محل صيد مياهيان خاوياري مي باشد که به تنهايي نيمي از خاويار ايران در آنجا استحصال مي شود. خاويار سرخ يا سياه را مي‌توان در تمامي فروشگاههاي مواد غذايي روسيه خريداري کرد. در اغذيه فروشيها چند دانه خاويار سرخ بر روي برشي از نان با يک برگ جعفري سرو مي‌شود. البته علاقمندان واقعي خاويار، آن را سرد و با يک قاشق کوچک و بدون نان ميل مي‌کنند .طعم خاويار که ترکيبي از بوي تند ماهي و شوري نمک است، ممکن است براي بسياري اصلاً خوشايند نباشد. واژه خاويار واژه‌اي فارسي و دگرگون‌شده? واژه? خاگ‌آور (به معني تخم‌آور) است.
منابع :
forum.p30world.com
forums.animparadise.com
/الف