گريس ماده اي است جامد يا نيمه جامد كه از تركيب يك ماده پركننده و صابون (Thickener) ، در داخل روغن به دست مي آيد. البته ممكن است ساير موادي كه بتواند بر خاصيت آن بيفزايد نيز در آن به كار گرفته شود. روغن هاي معدني (مشتقات نفتي) و يا سنتتيك ماده اصلي تشكيل دهنده گريس است كه در حدود80 درصد آن را تشكيل مي دهند و نقش مهمي در قوام آن دارند. در صورتي كه اين ماده با كيفيت نامناسب مورد استفاده قرار گيرد ساختار گريس بسيار ضعيف و ناپايدار شده و در شرايط سخت به صورت دو فاز (روغن و صابون) در آمده و به قطعات و ماشين آلات صدمه بسيار وارد خواهد كرد. دومين ماده اصلي تشكيل دهنده گريس، صابون است كه آن نيز داراي انواع مختلف مي باشد. براي ساخت گريس، صابون در داخل روغن به وسيله حرارت تركيب و پخته مي شود. دراين مرحله، صابون در روغن، كريستاليزه شده و توليد الياف (Fibers) مي كند و تركيب به صورت ژلاتيني حاصل مي شود. سپس گريس در دماي قابل تخليه درون ظروف تخليه مي شود. لازم به تذكر است كه در برخي از انواع گريس تشكيل اين رشته ها در داخل گريس، بعد از اتمام پخت تا مدت طولاني ادامه پيدا مي كند.

نامگذاري:

گريس را با پايه صابوني آن مي شناسند. عمده ترين صابون هاي سازنده گريس شامل صابون كلسيم (در گريس هاي كاپ وشاسي)، سديم (در گريس هاي R.B.B ، فايبر يا با نام تجاري والوالين) ، صابون ليتيم (در گريس هاي مالتي پرپوز و ماهان) ، غير آلي (در گريس نسوز يا بنتون) و ساير صابون ها مانند آلومينيوم.

ساخت صابون:

اين ماده خود نيز از پخت چربي ها (اسيد هاي چرب) و مواد قليايي به دست مي آيد. صابون در بسياري از گريس ها بايستي از قبل تهيه شود. براي اين منظور مواد اوليه به درون دستگاه پخت صابون بنام اتوكلاو، تزريق شده و تحت فشار قرار مي گيرد. سپس اين دستگاه به طور كامل بسته شده و مانند ديگ هاي زودپز تحت فشار قرار مي گيرد. اين دستگاه داراي جداره اي گرمكن از نوع روغن داغ بوده و دماي پخت آن در حدود300 درجه سانتي گراد است. اتوكلاو هم چنين براي اختلاط كامل، داراي همزني است كه در زمان پخت براي يكنواختي كامل مواد از آن استفاده مي شود. بدين ترتيب ساخت صابون با انجام آزمايش ها و نمونه برداري تا به دست آوردن نتيجه كامل ادامه مي يابد.

ساخت گريس:

پس از پايان ساخت صابون، مواد به داخل دستگاه پخت گريس بنام ?كتل? انتقال يافته و سپس روغن به آن افزوده مي شود. اين دستگاه مشابه اتوكلاو عمل مي كند با اين تفاوت كه تحت فشار قرار نمي گيرد. در زمان پخت، صابون در داخل روغن به صورت كريستال هاي ريز درآمده و مخلوطي به حالت ژلاتيني به وجود مي آورد. رشد كريستال ها در روغن از عمده و حساس ترين مراحل پخت گريس است. اگر از مواد اوليه به ويژه روغن پايه نامرغوب استفاده شود، ساختار كريستال هاي به وجود آمده ضعيف شده و در زمان كاركرد در شرايط عادي و يا سخت، صابون از روغن جدا و گريس خاصيت روانكاري را از دست خواهد داد.

كريستال ها:

نوع و اندازه كريستال ها عمده ترين عامل ساختار گريس است. به طور كلي آنها به سه گروه الياف بلند، متوسط و كوتاه طبقه بندي مي شوند. ضخامت اين رشته ها از100 تا0/012 ميكرون متفاوت است. هر چه نسبت طول رشته ها به قطر آنها بيشتر باشد گريس از قوام بهتري برخوردار خواهد بود.

گريد:

گريس از نظر طبقه بندي به9 گروه تقسيم شده است. در هر طبقه حدفاصل كوچك ترين تا بزرگترين مقدار،30 و بين هر گروه15 واحد فاصله وجود دارد. حداقل اين مقدار،85 و حداكثر آن475 است. براي تعيين گريد گريس آن را به دماي25 درجه سانتي گراد مي رسانند. سپس دستگاه نفوذ پذيري را كه داراي مخروط استانداردي است، از ارتفاع معين با استفاده از نيروي طبيعي ثقل بر روي سطح گريس گرم شده مي اندازند.
آنگاه مقدار نفوذ اين مخروط را در داخل گريس اندازه گيري كرده و آن را به عنوان شاخص در نظر مي گيرند. اعداد جدول زير ميزان نفوذ مخروط در داخل گريس را به دهم ميليمتر نشان مي دهد.
هر قدر نفوذ اين مخروط در داخل گريس بيشتر باشد نشانگر نرمي بيشتر گريس و اعداد كوچكتر نشان دهنده ساختار سفت گريس است. به طور مثال گريد6(حد115-85) جامد و به صورت بلوك و گريد سه صفر(حد475-445) به شكل مايع و روان است. اين آزمايش طبق استاندارد (ASTM D217) در دو مرحله و به منظور مشخص كردن قوام گريس انجام مي گيرد. در مرحله اول گريس به صورت ?كارنكرد? (بدون هيچ گونه كار فيزيكي) و در مرحله دوم به صورت كاركرد (با انجام كار فيزيكي) با روش اشاره شده آزمايش مي شود. در مرحله دوم گريس را وارد دستگاهي مي كنند كه صفحه مشبك استانداردي در داخل آن ارتفاعي معين در حدود60 بار به صورت رفت و برگشت حركت مي كند. چون محفظه گريس بسته است درنتيجه صفحه مشبك از درون حفره هاي داخل صفحه عبور مي كند و اين عامل، باعث گسستگي رشته هاي صابوني (كريستال ها) خواهد شد. عدد حاصل از اين آزمايش را عدد كاركرد مي نامند و مبناي استاندارد تعيين گريد گريس است. گريس هاي خوب برگشت پذيرند يعني رشته هاي گسسته شده دوباره ترميم مي شوند. اين خاصيت گريس را خاصيت برگشت پذيري مي نامند. اين خاصيت در عامه گريس ها وجود ندارد و به طور معمول اين نوع گريس ها پس از كاركرد به علت گسستگي كريستال ها، نرمتر مي شوند.
رنگ: رنگ گريس وابسته به روغن پايه و صابوني است كه با آن ساخته شده باشد. اين ويژگي نقشي در مرغوبيت گريس ندارد. ممكن است برخي تصور كنند كه رنگ روشن تر نشانه مرغوبيت گريس است، اين مساله از نظر علمي صحيح نيست.
پركننده ها: اين مواد براي كاربردهاي خاصي به صورت جامد و يا مايع به گريس اضافه مي شوند. به طور مثال ادتيوهاي افزايش دهنده تحمل فشار (EP) ، از جمله رايج ترين آنها هستند.
نقطه قطره اي شدن: در اين درجه دما گريس از حالت جامد تبديل به مايع شده و با بالا رفتن درجه حرارت كاملاً روان مي شود.
عمر سرويس و طول عمر گريس و فواصل زماني تعويض آن از مهم ترين سئوالات مصرف كنندگان است. به طور معمول بيشتر شركت هاي سازنده دستگاه ها، دستور العمل هاي گريس كاري و نوع آن را تعيين مي كنند. در صورت عدم دسترسي به اطلاعات در اين مورد مراجعه به كاتالوگ هاي سازندگان گريس براي انتخاب نوع گريس مناسب بهترين روش است.
لازم به تذكر است كه به علت چسبندگي گريس، بيشتر ذرات آلاينده كه در گريس باقي مي ماند كه در صورت عدم تعويض به موقع، باعث سائيدگي و خورندگي بيشتر آن قطعه خواهد شد. گريس همانند روغن مي بايست در فواصل معين تعويض شده و فاصله زماني اين تعويض بستگي به نوع كاربرد آن دارد و اين عمل باعث روانكاري بهتر، طول عمر و تضمين سلامت كاركرد دستگاه ها خواهد شد.

كاربرد و اهميت استفاده از گريس

بسياري از نيروهاي محركه بدون استفاده از گريس قابل استفاده نيستند. هر چند گريس در مقابل ساير روانكارها از مقدار مصرف كمتري برخوردار است ولي جايگاه آن داراي اهميت بالايي است و قابل جايگزيني با مواد ديگر نيست. مهمترين موارد مصرف گريس به شرح زير است:
1- تعداد دفعات روانكاري با گريس در مقايسه با روغن كمتر بوده و اين امر باعث كاهش هزينه و تعميرات مي شود. اين مسئله در شرايطي كه دسترسي به ماشين آلات سخت باشد يك مزيت محسوب مي شود مانند موتورهاي نصب شده بر روي سقف ها، خطوط محركه، بلبرينگ هاي غيرقابل دسترس و نظاير آن.
2- گريس به عنوان يك مانع براي ورود گرد و خاك و يا خروج برخي مواد از ماشين آلات عمل مي كند.
3- روانكاري با گريس در آب بندي قطعات و كاربرد كاسه نمدها و نظاير آن با هزينه كمتري انجام مي شود. كاسه نمدهاي آب بندي شده به وسيله روغن به دليل توليد اصطكاك بيشتر با قطعات، نيروي بيشتري را به هدر مي دهند.
4- در مقايسه با روغن، گريس براي مدت بيشتري روانكاري را ادامه مي دهد. برخي گريس ها طوري ساخته شده اند كه به صورت آب بندي در قطعه باقي مانده و طول عمر آن با قطعه يكي است.
5- زماني كه از قطعه اي استفاده نشود و روانكار آن خارج شود، براي پيشگيري از زنگ زدگي قطعه، از گريس استفاده مي شود.
6- برخي از گريسها مشكل روانكاري در مجاورت با آب را حل كرده اند.
7- تعدادي از گريسها اصطكاك كمتري را در زمان شروع دستگاه ايجاد مي كنند.
8- گريس مانند يك لايه نرم بين قطعات قرار گرفته و باعث كاهش صدا و ارتعاش و كاركرد روان در برخي دستگاهها مانند چرخ دنده هاي بزرگ مي شود.
9- گريس در دستگاههايي كه در فشار زياد، دماي بالا، شرايط سخت عمليات، سرعت پايين و شوكهاي مداوم كار مي كنند و ياتاقان هايي كه گردش محوري آنها به طور مرتب معكوس مي شود بهتر عمل مي كند.
10- در جايي كه ماشين آلات به شدت خوردگي و سايش داشته باشند، گريس در بيشتر موارد كاربرد بهتري دارد.
11- بيشتر گريسها در دماهاي متغير كاربرد وسيعي دارند ولي بيشتر روغنها داراي دماي كاركرد معيني هستند.
12- در طراحي بوشها و ياتاقانهاي ماشين آلات، گريس نسبت به روغن نقش موثرتري داشته و عناصر تشكيل دهنده آن را ساده مي كند. به طور كلي استفاده از روغن براي اين منظور هزينه بالايي را به خود اختصاص مي دهد.

مقايسه كاربرد گريس با روغن

1- گريسها دستگاهها را در زمان كاركرد خنك نمي كنند.
2- روغنها به سهولت در مجاري دستگاهها نفوذ پيدا مي كنند ولي اين مسئله براي گريسها يك نقطه ضعف است.
3- روغنها از نظر نگهداري در انبارها مزاياي بهتري دارند.

طبقه بندي گريس (گريد)

گريس از نظر طبقه بندي به9 گروه (گريد) تقسيم بندي شده است. اين تقسيم بندي بر اساس درجه نفوذ پذيري نسبي از قوام گريس است. اعداد جدول شامل ميزان نفوذ يك مخروط استاندارد به سطح گريس(با واحد دهم ميليمتر) در دماي25 درجه سانتيگراد است.

مشخصات فيزيكي و شيميايي گريس

?نقطه قطره اي شدن (Drop Point) : دمايي است كه در آن گريس از حالت جامد تبديل به مايع مي شود و با بالا رفتن درجه حرارت كاملاً روان مي شود.
?رنگ (Color) : رنگ در گريس به روغن پايه و صابوني بستگي دارد كه با آن ساخته شده است. اين ويژگي در مرغوبيت گريس نقشي ندارد. ممكن است برخي از افراد تصور كنند كه رنگ روشن تر گريس نشانه مرغوبيت آن است، اما اين مساله از نظر علمي صحيح نيست.
?پركننده ها (Fillers) : اين مواد براي كاربردهاي خاص به صورت جامد و يا مايع به گريس اضافه مي شوند. براي مثال ادتيوهاي بالابرنده تحمل فشار (EP) يكي از رايج ترين انواع اين گونه گريسها است.
?مقاومت مكانيكي: اين گزينه مقاومت گريس را در تحمل كاركردهاي مكانيكي نشان مي دهد. در صورت عدم انتخاب گريس مناسب، با نوع كاركرد دستگاه، ساختار آن متلاشي و ديگر قادر به روانكاري نخواهد بود. دما نقش كليدي در انتخاب گريس ايفا مي كند. دماي كاركرد گريس بر اساس نوع آن متفاوت بوده و شاخص مهمي در انتخاب گريس است. در اينجا تا حدود زيادي مي توان عمر گريس را در درجه حرارت هاي معمولي تعيين كرد و ميزان مقاومت در حفظ ساختار ژلاتيني را نشان داد.
?حداكثر دماي مجاز عملياتي: بيشترين درجه حرارتي است كه مي تواند گريس به طور مداوم به كار برده شود. با توجه به نوع كاركرد و دماي محيط عمليات مي بايست گريس مناسب آن انتخاب شود.
?عمر سرويس: عمر سرويس عبارتست از فواصل زماني كه گريس مي بايست با توجه به نوع كاربرد، تعويض شود.
? قابليت پمپاژ: يكي از موارد مهم در كاربرد گريس قابليت پمپاژ است. در بسياري از صنايع به پمپاژ گريس در حالت كاركرد به طور متوالي نياز است. در نتيجه گريس بايد مانند روغن قابليت پمپ شدن را در عملكرد داشته باشد.

قابليت حفظ ساختار در تغييرات دما:

عبارتست از توانايي برگشت پذيري گريس در زمان كاركرد با توجه به تغييرات دما. اين حالت به عنوان توان برگشت پذيري گريس نيز ناميده مي شود. برخي گريسها زماني كه به حداكثر دماي كاركرد مي رسند ساختار اصلي خود را از دست داده و به طور كامل متلاشي مي شوند. در اين حالت گريس مي بايستي تعويض شود. اين گونه گريسها را گريسهاي برگشت ناپذير مي نامند. برعكس گريس هايي كه دوباره حالت ژلاتيني خود را بدست مي آورند را گريس هاي برگشت پذير مي گويند.
مقاومت در مقابل فشار مكانيكي زياد: گريس به صورت يك لايه فيلم نازك بين دو قطعه متحرك قرار گرفته و نمي گذارد كه اين دو جسم با يكديگر تماس يابند. در شرايط فشار كم زياد، اين لايه از هم گسسته شده و باعث مي شود كه دو قطعه با يكديگر تماس يافته و در نتيجه منجر به خوردگي و حتي توقف كار دستگاه شود. در اينجا با افزودن مواد بالا برنده تحمل فشار، ادتيوهاي EP ، اين لايه گسسته نشده و عمل روانكاري به سهولت انجام مي شود.

فرايند توليد و مصارف گريس

مشخصات فيزيكي و شيميايي گريس نقطه قطره اي شدن (DROP PIONT)
نقطه اي است كه گريس از حالت جامد تبديل به مايع شده و با بالا رفتن درجه حرارت كاملاً روان مي شود.

رنگ (COLOR)

رنگ در گريس به روغن پايه و صابوني بستگي دارد كه با آن ساخته شده است. اين فاكتور نقشي در خصوص مرغوبيت گريس نداشته و ممكن است بعضي تصور كنند كه رنگ روشن تر، نشانه مرغوبيت آنست، در حالي كه اين مساله از نظر علمي صحيح نيست.

پر كننده ها (FILLERS)

اين مواد براي كاربردهاي خاصي بصورت جامد و يا مايع به گريس اضافه مي شود. ادتيوهاي بالا برنده تحمل فشار (EP) از جمله رايج ترين آنها است.

مقاومت مكانيكي

اين گزينه مقاومت گريس را در تحمل كاركردهاي مكانيكي نشان داده و در صورت انتخاب نامناسب گريس، ساختار آن متلاشي و ديگر قادر به روانكاري نخواهد بود. دما نقش كليدي را در انتخاب گريس ايفا مي كند. دماي كاركرد گريس براساس نوع آن متفاوت بوده و عامل مهمي در انتخاب گريس است. دراينجا تا حدود زيادي مي توان عمر گريس را در درجه حرارت هاي معمولي تعيين كرد و ميزان مقاومت در حفظ ساختار ژلاتيني را نشان داد.

حداكثر دماي مجاز عملياتي

بيشترين درجه حرارتي است كه گريس مي تواند بطور مداوم به كار برده شود. گريس مي بايست با توجه به نوع كاربرد و متناسب با دماي محيط عمليات انتخاب شود.

عمر سرويس

عمر سرويس به معناي فواصل زماني است كه گريس بايد با توجه به نوع كاربرد، تعويض شود.

قابليت پمپاژ

يكي از موارد مهم در كاربرد گريس قابليت پمپاژ است. در بسياري از صنايع به پمپاژ گريس در حالت كاركرد بطور متوالي نياز است، در نتيجه گريس بايد مانند روغن قابليت پمپ شدن را در عملكرد داشته باشد.

قابليت حفظ ساختار در تغييرات دما

توانايي برگشت پذيري گريس در زمان كار كرد با توجه به تغييرات دما را نشان مي دهد. اين حالت، توان برگشت پذيري گريس نيز ناميده مي شود. برخي گريسها در زماني كه به حداكثر دماي كاركرد مي رسند ساختار اصلي خود را از دست داده و كاملاً متلاشي مي شوند. در اين حالت است كه گريس ميبايستي تعويض شود. اصولاً چنين گريسهايي را برگشت ناپذير مي نامند. برعكس گريس هايي را كه مجدداً حالت ژلانتيني خود را بدست مي آورند، برگشت پذير مي گويند.
مقاومت در مقابل فشار مكانيكي زياد گريس بصورت يك لايه فيلم نازك بين دو قطعه متحرك قرار گرفته و نمي گذارد كه اين دو جسم با يكد يگر تماس حاصل كنند. اگر فشار مكانيكي بيش از حد شود ( مانند چرخ دنده ها در شرايط فشار كار زياد) اين لايه از هم گسسته شده و باعث مي شود كه دو قطعه با يكديگر تماس پيدا كرده و منجر به خوردگي و حتي توقف كاركرد دستگاه شوند. با افزودن مواد بالا برنده تحمل فشار، ادتيوهاي EP ، اين لايه گسسته نشده و عمل روانكاري به سهولت انجام مي شود.

بسته بندي گريس

گريس در ظروف مخصوص شامل بشكه، سطل35 پوندي، كارتن10 پوندي و كارتن دو پوندي پر مي شود.

الياف صابوني

همانگونه كه قبلاً اشاره شد، گريس از پيدايش الياف صابوني (fibers) در روغن بدست مي آيد. اين الياف به چند گروه طبقه بندي شده اند: كره اي يا نرم، الياف كوتاه، الياف بلند و ريش ريش. زماني كه عمل پخت انجام
مي گيرد، الياف صابوني در روغن تشكيل شده و در نهايت گريس حاصل مي آيد. نوع و شكل الياف صابوني بسيار متنوع و قطر آنها از0/01 و طول تا100 ميكرون متفاوت است. براي مطالعه برروي ساختار گريس از ميكروسكوپ الكترونيكي و فيلمبرداري اشعه ايكس استفاده مي شود. هر چه نسبت طول الياف به قطر آن كمتر باشد، گريس قوام بهتري پيدا مي كند. ساختار اين الياف يكي از عوامل عمده اختلاف بين انواع گريسها است. صابون سديم داراي الياف بلند و درهم است. آب، صابون گريس كلسيم را ثابت كرده و نوع الياف آن كوتاه و پيچشي است. الياف صابون گريسهاي پايه ليتيم كمي بلندتر و با پيچش بيشتر است، ولي آنقدر كوتاه است كه ساختار نرمي را بوجود مي آورد. اين الياف مارپيچ شكل، بخوبي در داخل يكديگر پيچيده و بسيار كوتاه تر از صابون گريس پايه سديم است. ساختار برخي گريسها بصورت دانه اي بوده و اين عامل باعث نرمي بسيار آن مي شود.
كريستاليزه شدن صابون و تشكيل الياف صابوني در روغن، مي تواند بصورت ثابت و يا فعال صورت گيرد. اين بدان معني است كه پس از انجام پخت، تشكيل كريستالها متوقف و يا براي مدتي ادامه خواهد داشت. در هر دو مورد، كنترل حرارت عامل بسيار موثري در تشكيل آن است. قوام گريس كاملاً بستگي به نوع كريستالها دارد. آنها اگر بصورتهاي فشرده، متفرق، گسترده و يا چسبيده بهم باشند، ساختارهاي متفاوتي را بوجود مي آورند. برخي از گريسها به علت ريز بودن كريستالها بسيار شفاف هستند. ممكن است كريستالها بصورت يكنواخت بوجود نيايد و قسمتهاي مختلف يك محصول، بطور مثال در يك بسته بندي مانند بشكه، داراي ساختارهاي متفاوتي باشند. بهترين حالت داشتن ساختار يكنواخت در كل مجموعه است.
مطالعات برروي ساختار گريس با استفاده از ميكروسكوپ الكترونيكي و نور پولاريزه انجام و از اشكال مختلف آن عكسبرداري شده است. برخي از اين مطالعات نشان مي دهد كه ضخامت الياف سديم لائوريت در حدود37 و در يك جمع بندي، بقيه ساختارها داراي مضربي از10+42 آنگستروم هستند. عموماً نسبت قطر به طول الياف يك به ده است. براي عكسبرداري ابتدا روغن گريس بايد توسط برخي حلال ها و تركيبات نفتي مانند نفتا، شسته شود تا امكان عكسبرداري بوجود آيد. برخي از گريسهاي پايه ليتيم، سديم، كلسيم و آلومينيوم داراي رشته هاي صابوني با قطر يا شعاع0/2 ميكرون و يا كمتر بوده و الياف بلند داراي قطري معادل يك ده هزارم ميلي متر هستند. رشته هاي صابوني گريس هاي پايه كلسيم و ليتيم بصورت الياف مارپيچ و برخي گريسهاي ديگر نواري و يا ميله اي بوده كه بصورت متفرق تشكيل شده اند. در برخي آزمايش ها، گريس ساخته شده بصورت مكعب و برروي يك صفحه قرار داده مي شود. پس از كشش آن، ساختار گريس پايدار مانده و اين بدان معني است كه الياف صابوني در داخل يكديگر بافته شده و امكان جداسازي آن ميسر نيست.
با مطالعه ساختار هر كدام از اين الياف، مي توان بصورت تقريبي بيان كرد كه نسبت طول به قطر آنها يك به ده است و ضمناً گريسهاي پايه ليتيم، برخي پايه سديم ها، كلسيم و آلومينيوم داراي بافت مارپيچ و قطر يا طول آنها تقريباً0/2 ميكرون و يا كمتر است.

تأثيرات نيروهاي وارده به الياف صابوني گريس (برش مقطعي الياف)

A- نيروي كم
B- نيروي متوسط
C- نيروي بسيار زياد

چرا گريس خاصيت پاک کندگي و خنک کنندگي ندارد ؟
يکي از دلاليل اصلي استفاده از گريس عدم امکان استفاده از روغن در برخي از نقاط (مانند ياتاقان هاي چرخ) براي روانکاري است ، در واقع ماهيت نيمه جامد گريس باعث مي شود تا اين روانکار در اين نقاط باقي مانده و جريان پيدا نکرده و از قطعه خاج نشود. ولي براي تامين خاصيت خنک کنندگي و انتقال حرارت نياز به جريان سيال است و براي پاک کنندگي و خروج آلودگي ها نيز بايد اين شرايط تامين گردد، که اين امر از عهده گريس بر نمي آيد. از اينرو اين دو خاصيت براي گريس ها در نظر گرفته نمي شود.

انواع گريس و کاربرد آنها

در مطالب قبلي در مورد گريس و تعريف علمي و نحوه درجه بندي آن آشنا شده ايد . در اين مقاله سعي دارم انواع آن و کاربردهاي مختلف آنها را بطور خلاصه شرح دهم.
آنچه که در گريس ها بر نوع کاربرد آنها تاثير بسيار زيادي دارد ، پايه صابوني تشکيل دهنده گريس است که در ترکيب با روغن پايه و مواد افزودني محصول مورد نظر را براي ما تامين مي کند.
گريس ها بر اساس پايه صابوني (ماده قوام دهنده) مي توانند تنوع بسيار زيادي داشته باشند .
سه دسته اصلي و پر مصرف آنها شامل موارد زير هستند:
1- گريس هاي پايه ليتيم
2- گريس هاي پايه کلسيم
3- گريس هاي پايه سديم

لبته انواع ويژه از گريس ها نيز مي توانند با پايه هاي صابوني از ترکيب مواد فوق مانند ليتيم/کلسيم و ... توليد شوند.
حال ببينيم از نظر کاربردي اين گريس ها چه تفاوتي با هم دارند.
در گريس ها دو خاصيت پايداري حرارتي و پايداري در برابر آب از اهميت ويژه اي برخودار هستند. در واقع نوع صابون پايه اي که در گريس استفاده مي شود ، مي تواند بر دو خاصيت بالا تاثيرگذار باشد. از اينرو مي توان اين خواص را در گريس هاي مختلف بصورت زير مقايسه نمود.

پايداري حرارتي:

گريس پايه ليتيم> گريس پايه سديم> گريس پايه کلسيم

پايداري در برابر آب:

گريس پايه کلسيم> گريس پايه ليتيم>گريس پايه سديم
همانطور که در بالا ديده مي شود گريس هاي با پايه ليتيم پايداري حرارتي بسيار خوبي دارند، همچنين داراي پايداري در برابر آب نسبتا مناسبي نيز هستند. اين ويژگي در اين نوع گريس ها باعث مي شود که در کاربردهاي مختلف مورد استفاده قرار گيرند . به اين نوع گريس ها ، گريس چند منظوره يا Multi purpose گفته مي شود. لازم به ذکر است اين گريس ها به خاطر پايداري حرارتي خوبشان به گريس نسوز معروف هستند. همچنين با توجه به کاربرد بسيار وسيع اين گريس ها در چرخ خودروها و ماشين آلات سنگين به نام گريس چرخ نيز شناخته مي شوند. اين نوع گريس با وجود گرانتر بود نسبت به دو دسته ديگر، به دليل تنوع بالاي کاربرد ، پرمصرف ترين نوع گريس صنعت هست.
گريس هاي پايه کلسيم به دليل پايداري بيسار خوبشان در برابر آب به گريس شاسي يا گريس ضد آب معروف شده اند. البته فراموش نشود که منظور از ضد آب ، توانايي کار کرد در زير آب نيست و فقط نشان دهنده پايداري مناسبشان در برابر شستشو با آب است.
حال که با دو دسته اصلي گريس ها آشنا شديم بهتر است که به نکاتي در مورد مصرف آنها توجه کنيم:
1- در صورتي که در انبار ، روغن از گريس جدا شود نبايد از آن استفاده کرد
نکته: با هم زدن نمي توان روغن جدا شده را به ساختار گريس بازگرداند.
2- در صورت در دسترس نبودن گريس هاي با درجه NLGIپايين (روانتر) نمي توا با اضافه کردن روغن درجه NLGI آن را پايين آورد. NLGI چيست؟
3- استفاده از گريس هاي نسوز بجاي ضد آب و بلعکس توصيه نمي شود.
4- استفاده از گريس هاي شل تر يا سفت تر از آنچه در دستگاه مورد نياز است توصيه نمي گردد.
5- از گريس به اندازه مورد نياز در دستگاه استفاده کنيد و از استفاده کمتر يا بيشتر از حد مجاز اجتناب نماييد.
6- هنگام گريس کاري گريس قبلي را بطور کامل از محل روانکاري خارج کنيد.

چرا گريس

آنچه که ذهن برخي از افراد را به خود مشغول کرده ، اين است که چرا بجاي روغن از گريس استفاده مي شود؟
وظايفي که يک گريس به عنوان روانکار انجام مي دهد، با وظايفي که روغن انجام مي دهد تقريبا مشابه است و آنچه که باعث جايگزيني گريس بجاي روغن مي شود نوع کاربرد آن است.
در برخي از قطعات مانند ياتاقان هاي چرخ که امکان روانکاري توسط روغن وجود ندارد، نياز به روانکاري است که بتواند در محل روانکاري باقي مانده و وظايف مورد نظر را انجام دهد. در چنين شرايطي استفاده از گريس تنها راه چاره است که بر اساس نوع کارکرد و تجهيز و قطعه ، گريسي با ساختار مخصوص آن شرايط انتخاب مي گردد.

آنچه که مي توان مزاياي گريس نسبت به روغن معرفي کرد موارد زير هستند:
1- خصوصيات شيمي فيزيکي مناسب براي کاربردهاي خاص.
2- آب بندي و جلوگيري از نفوذ ذرات و آلودگي ها.
3- حفظ خواص در برابر نفوذ آلودگي ها در زمان کارکرد.
4- مقاومت در برابر چکه کردن از محل روانکاري.

گريس ها با داشتن چنين خواصي مي توانند در شرايط کاري ويژه وظايف يک روانکار را که به شرح زير است انجام دهند:
1- کاهش سايش و اصطکاک.
2- جلوگيري از زنگ زدگي و خوردگي.
3- امکان حرکت قطعات در دماي پايين.
4- سازگاري با آب بندها.
به اين ترتيب گريس ها گروه خاصي از روانکارها هستند که مي توان در شرايط ويژه روانکاري نيازهاي صنعت را برطرف کنند و ما را از طراحي پيچيده و پرهزينه نجات دهند.

منابع:

http://forum.parsigold.com
http://www.naftepars.ir/
ماهنامه صنعت برق

/س