شهرستان كليبر

موقعيت جغرافيايي شهرستان

شهرستان كليبر با وسعت 3630 كيلومتر مربع يعني 5/5% از مساحت كل استان در شمال استان آذربايجان شرقي در 170 كيلومتري مركز استان (تبريز) در موقعيت جغرافيايي 4/47 طول شرقي و 52/38 عرض جغرافيايي شمالي و ارتفاع 1300 متري از سطح دريا قرار گرفته است. اين شهرستان از شمال به رودخانه ارس و جمهوري آذربايجان از غرب به شهرستان جديد التاسيس جلفا و از جنوب و جنوب شرقي به شهرستان اهر و از شرق به شهرستان پارس آباد محدود است.

وضعيت اقليمي، ناهمواريها، آبها و پوشش گياهي شهرستان

اين شهرستان از نظر آب و هوا چهار فصل، داراي تابستانهاي معتدل، كوههاي جنگلي پوشيده از درخت و زمستانهاي پربرف است از لحاظ اقليمي به دو منطقه تقسيم مي شود:
الف) منطقه مرتفع جنوب كه بلنديهاي قره داغ را تا 3000 متري شامل مي شود و اكثر مناطق جنگلي و مرتفع در اين قسمت قرار گرفته است.
ب) منطقه شمالي كناره هاي رود ارس با ارتفاع 150 متر از سطح دريا بوده و اكثر اراضي مستعد كشاورزي در اين منطقه قرار گرفته است.
آمار بارندگي شهرستان در سال 76 جمعاً 3/341 ميليمتر را نشان مي دهد كه در مقايسه با سال 75 جمعاً 5/48 ميليمتر افزايش بارندگي داشته ولي در مقايسه با سالهاي 74،73،72 به ترتيب 8/51، 4/113، 1/79 ميليمتر كاهش بارندگي داشته است.
از لحاظ پستي و بلندي اين شهرستان منطقه اي كوهستاني بوده و رشته كوه اصلي آن با نام قرع داغ داراي قلل متعدد با ارتفاعات متفاوت باشد بيشتر قلل اين رشته كوه در دو شهر اهر – كليبر واقع شده و تنها قله سايگرم با ارتفاع 2750 متر در اين شهرستان قرار دارد قللديگر مانند گشت سر (2940 متر) قاضي بلاغ 2700 متر و شيور 2652 متر سارپاررق 2860 متر زينقالو 2900 متر در دو شهرستان اهر و كليبر استقرار يافته اند.

مناطق شهري و روستايي و عشايري با نقشه تفكيكي آنها

شهرستان كليبر داراي يك شهر در بخش مركزي بنام كليبر و داراي 5 دهستان داراي مركز دهسنان كه هر دهستان داراي يك دهدار بوده، بخش خداآفرين كه داراي 6 دهستان كه هر دهستان داراي يك مركز بوده و دهستان خمارلو به عنوان مركز بخش خداآفرين مي باشد شهرستان كليبر از لحاظ ايلراه و اقامتي مهمترين شهرستان براي عشاير ارسباران بوده و بيشترين تعداد عشايرس قشلاق و ييلاق در اين شهرستان هستند كه از اين طايفه ها چلبيانلو و حاجي عليلو و محمدخانلو در اين شهرستان هستند. (نقشه هاي شماره 1-1 و 1-2 و 1-3 موقعيت شهرستان را در ايران، آذربايجان و همچنين دهستانهاي شهرستان را نشان مي دهد).

خصوصيات جمعيتي و انساني

جمعيت و تحولات آن از سال 1335 تا 1375
از آمار و ارقام ثبت شده اين شهرستان از سال 1335 به بعد هيچگونه تحول ويژه اي صورت نمي گيرد و فقط در آمار سال 1365 تا 1375 از لحاظ تعداد نفرات و آمار شهري تحولي ويژه صورت مي گيرد.

سال آمارگيري	1355			1365			1375
	جمع	شهري	روستايي	جمع	شهري	روستايي	جمع	شهري	روستايي
جمعيت	71755	3370	68385	79355	5834	72531	92260	7939	84321

از اطلاعات فوق چنين برمي آيد كه رشد جمعيت در اين شهرستان بين سال 1355 تا 1365 بسيار ناچيز بوده است ولي بين سال هاي 1365 تا 1375 رشد جمعيت بسيار بالا رفته به طوري كه جمعيت شهري سال 1365 از 1131 به 7939 نفر يعني 7 برابر جمعيت قبلي مي رسد و اي افزايش جمعيت نشان از رشد شهر بعد از ايجاد فرمانداري در اين شهر مي باشد كه از روستاهاي اطراف به اين شهر مهاجرت كرده و در كليبر سكنا گزيده اند.

آثار تاريخي و نقاطي ديدني

منطقه كليبر داراي آثار تاريخي با ارزشي است كه بسياري از آنها در نوع خود نمونه و منحصر به فرد مي باشد اين آثار و ابينه هر چند در بعضي ايام توسط افراد خير و مسئولين علاقمند تعمير و نوسازي گرديده ولي بايستي بيش از اينها به اين يادگار اجداد و نياكان گذشته رسيدگي شود.
1ـ قلعه جمهور (دژبابك خرمدين): اين قلعه در 3 كيلومتري كليبر در قرن سوم هجري (223 – 201 هـ ق) توسط بابك خرمدين ساخته شد و از اين قلعه با خلفاي عباسي مبارزه كرد. بناي جمهور شامل قلعه و قصري است بر فراز كوهستاني به ارتفاع 2600 متر از دريا، پيراموي اين قلعه را دره هاي عميقي با عمق 400 تا 600 متر فراگرفته است. كليه باروها و برجهاي آن مخروطي و استوانه و مدور است كه با سنگهاي تراشيده شده و ملات ساروج به يكديگر متصل شده است اين بنا شامل تالار مركزي و چندين اتاق و تاسيسات ديگر است تالار اصلي كه هفت اتاق در آن وجود دارد به تالار مركزي نيز راه دارد بناي قصر 2 و 3 طبقه مي باشد داراي پلكانهاي سرتاسري و نامنظم بوده است. محوطه اي كه بارو و قصر بابك برفراز آن ساخته شده نزديك به ده هزار متر مربع است.
2ـ قلعه يوزبند: اين قلعه منسوب به دوره ساسانيان است.
3ـ قلعه قلعه كندي: اين قلعه در روستاي قلعه كندي و 50 كيلومتري شمال شرقي كليبر واقع شده است اين قلعه را به دوره ساساني منسوب مي كنند.
4ـ برج سنگي: اين برج در روستاي قشلاق قارلوجا كنار رودارس واقع شده و متعلق به سده هفتم هجري قمري است از لحاظ معماري بنايي است كه اضلاع آن از سنگها تراشيده ساخته شده و داراي كنبد از سنگ و دخمه اي در زير است بلندي فعلي اين بنا حدود 5 متر و عرض هر يك از اضلاع آن 73/1 سانتيمتر است اين برج هشت ضلع دارد و در كنار رود ارس ساخته شده بناي برج از قطعات سنگي بزرگ ساخته و پرداخته شده است.
5ـ قلعه پيغام: اين بنا در روستايه پيغام و به احتمال زياد از استحكامات پيش از اسلام مخصوصاً اشكانيان بوده است آنچه از اين قلعه باقي مانده عبارت است از شش برج ، تاسيسات قلعه در كمركش كوه، ديوار سرتاسري قلعه كه به صورت مجزا و جدا از هم باقي مانده است و يك چهارطاق سنگي (2*1) كه احتمالاً آب انبار بوده است در اين بنا از سنگ لاشه استفاده شده و معبر اصلي گذار رودخانه شده است.
6ـ بقعه شيخ عبداله انصاري: اين بقعه در روستاي اوزي در 8 كيلومتري جنوب كليبر واقع شده و به دروه اسلامي تعلق دارد.
7ـ قلعه سلساييل: اين قلعه به دوره ساسانيان و سده هاي نخستين اسلامي نسبت داده مي شود.
8ـ بقعه برج خانباغي: به سده هاي هفتم و هشتم هجري قمري منسوب است و در روستاي خانباغي واقع شده است.
9ـ بقعه شاه قاسم: منسوب به دوره اسلامي با قدمت 485 ساله به دوره صفويه مربوط است و بعضي به دوره ساساني نيز نسبت مي دهند اين بقعه در روستاي پيرلر واقع است.
10ـ تپه نادري: اين محل از هزاره قبل از ميلاد تا اواخر قرن 11 هجري مسكوني بوده علتي نامگذاري آن اين است كه نادرشاه جهت خلع شاه طهماسب دوم صفوي انجمن بزرگي تشكيل داد و سران كشور و بزرگان را به اين مكان فراخواند و منجر به خلع شاه طهماسب و رسيدن نادرشاه به سلطنت گرديد.
11ـ مقبره مغول: اين مقبره در روستاي آس قديم و متعلق به يكي از سرداران مغول مي باشد اين مقبره منسوب به قرن ششم هجري است.
12ـ قلعه فرخي: اين قلعه در غرب كليبر بنايي است اختصاصي و با آجر و خشت خام ساخته شده است و جزرها و طاق و پايه ها از آجر ولي باروها و حصار از خشت خام مي باشد در وسط حياط شخصي فردي به نام فرخي واقع شده اين برج هشت ضلع و آجري باشد. اين برج به ارتفاع 5/1 متر با سنگ تراشيده و بدنه برج در حدود 6/5 متر با آجر ساخته شده است ضلع آن 2/2 متر است و گنبده كوتاه و ساده‌اي دارد.
13ـ پل خداآفرين: قدمت اين پل به دوره هخامنشي مي رسد اي پل به دست كورش كبير ساخته شده است بخش خداآفرين داراي دو پل است كه يكي از پلها 11 دهنه و يكي از پلها 15 دهنه است و هر دو در يك زمان ساخته شده است.
14ـ بقعه شاه حيدر: اين بقعه در روستاي شاه حيدر و متعلق به دوره اسلامي مي باشد.
15ـ عمارت طومانيانس (كانتور): اين عمارت در روستاي و نيق دهستان منجوان واقع است اين بنا به دورهت اسلامي منسوب است. اتاق هاي اين بنا به صورت بزرگ با پنجره هاي بهرچهار سمت و با دو در به طرف مشرق و مغرب ساخته شده است. بنا داراي 6 برج ديده‌باني با طبقات مختلف نگهباني مي باشد ساختمان از سنگهاي بزرگ و تراشيده شده بنا گرديده و داراي آب آشاميدني بوده و بوسيله لوله هاي سفالي به داخل اتاقها و ساير قسمتها برده شده است در ميان ديوارها لوله هاي سفالي وجود داشته كه آب گرم در آنها جريان يافته و اتاقها را گرم مي نموده است.
16ـ آرامگاه سيد ابوالقاسم نباتي: اين بنا در روستاي اشتبين بوده و متعلق به شاعر آذربايجاني در قرن 12 است.
17ـ كليساي ونيق: در سر در اين كليسا كتيبه اي به زبان ارمني با صليب ديده مي شود.
18ـ قلعه آوارسين: اين قلعه در روستاي آوراسين واقع شده و منسوب به دوره ساساني تا دوره سوم هجري قمري است.
19ـ گورستان ارامنه: اين گورستان در قسمت پاييني روستاي ونيق قرار دارد.
20ـ ساختمان آينه لو: در روستاي آينه لو واقع گرديده و به احتمال زياد همزمان با عمارت طومانيانس ساخته شده است.
21ـ مقبره شيخ صالح: در روستاي خانقاه از توابع خداآفرين است.

خصوصيات فرهنگي

بررسي وضعيت زبان و ادبيات

زبان رايج منطقه تركي آذري مي باشد كه در همه جاري منطقه به يك لهجه تكلم مي شود شاعر نامدار منطقه يعني ابوالقاسم نباتي كه داراي ديوان شعر مي باشد و چندي پيش نيز ياداواره بزرگداشت اين شاعر پرآوازه ارسباران به همين مردم فرهنگ دوست كليبر و مسئولين دلسوز استان توسط اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان برگزار شد لذا شاعري و گفتن شعر در اين منطقه متداول است و چند ديوان به زبان تركي آذري و فارسي از شاعران محلي به چاپ رسيده است.
بررسي باورهاي مشترك مردم شهرستان شامل موارد زير مي باشد :

مذهب:

مذهب مردم منطقه 99 درصد به بالا شيعه بوده و مذهب سني در اين منطقه وجود خارجي ندارد. و همه مردم اين منطقه شيعه حضرت علي (عليه السّلام) هستند.

اعتقادات:

اعتقادات اكثر مردم يكسان بوده و همه به خداي واحد عقيده داشته و اديان ديگر در اين شهرستان همانند مسيحي، يهودي و ... وجود ندارند و در مذهب مردم كليبر مذهب شيعه افتخار مسلمانان جهان را برگزيده اند.

بررسي وضعيت آموزش و پرورش در سطح شهرستان كليبر

با توجه به اينكه شهرستان كليبر منطقه عشايري مي باشد و تعداد روستاها بسيار زياد به طوري كه 454 روستا را دارا مي باشد لذا آموزش و پرورش شهرستان كليبر به سه اداره مستقل و مرتبط بهم اداره مي‌شود كه عبارتند از: آموزش و پرورش عشايري، آموزش و پرورش كليبر، آموزش و پرورش خداآفرين كه آموزش و پرورش كليبر بر اين دو آموزش و پرورش ديگر نظارت و اشراف دارد.

خصوصيات اقتصادي

بررسي وضعيت اقتصادي شهرستان

فعاليت اقتصادي در داخل شهر بيشتر اختصاص دارد به بخش خدمات شهري. با توجه به موقعيت قرارگيري شهرستان كه از چهار طرف بوسيله كوههاي بزرگ محاصره شده است لذا زمين و سطح مناسب براي كشاورزي بسيار كم مي باشد و كشاورزي بيشتر به صورت ديمي صورت مي گيرد.

بخش كشاورزي

بخش كشاورزي شامل گروههاي عمده فعاليت كشاورزي، شكار و جنگلداري است كه در سطح شهرستان اين بخش 50/51% از شاغلين را بخود اختصاص داده است درآمد بخش كشاورزي معمولاً از درصد پايين برخوردار بوده به طوري كه اغلب روستائيان براي كسب درآمد بيشتر و استفاده از امكانات رفاهي به شهر مهاجرت مي كنند منطقه به خاطر جنگلي بودن و حيواناتي كه در آن هست مردم را به سوي جنگلداري و كسب درآمد از جنگل و شكار هدايت مي كند به طوري كه بيشترين تعداد شاغلين شهرستان يعني در حدود 12477 نفر را به اين كار واداشته است.

بخش صنعت

اين بخش شامل استخراج معدن، صنعت تامين برق، گاز، آب رساني مي باشد كه در سطح شهرستان 38/30 درصد از شاغلين را به خود اختصاص داده كه در اين بخش بيشترين تعداد مربوط به كارگردان ساختمان اعم از كارگر ساده، فني معمار است كه تعداد آنها به 3936 نفر مي رسد بعد از آن صنعت يا ساخت وسايل و تعمير است كه 3390 نفر شاغل را به خود اختصاص داده است، در قسمت صنعت تامين گاز، آب و برق شاغلين به تخصصهايي همانند لوله كشي آب، تامين گاز و تامين برق مشغول هستند كه تعداد آنها به 51 نفر مي رسد بعد از آن استخراج معدن مي باشد كه در سطح شهرستان 6 نفر به آن اشتغال دارند.

بخش تجارت و خدمات

در اين شهرستان تجارت رونق خاصي ندارد بلكه آنچه از رونق برخوردار است بخش خدمات مي باشد كه به صورت كاذب تعدادي را به عنوان شاغل در اختيار دارد بايستي توجه داشت كه لزوم حذف بخش خدمات بخصوص در سطح شهر كه 89/76% شاغلين را به خود اختصاص داده به چشم مي خورد لذا به جاست كه مسئولين امر در ارتباط با رونق دادن بخش كشاورزي و صنايع دستي در اين منطقه كوشش كرده و بيشترين تعداد شاغلين در بخش خدمات را آموزش به خود اختصاص داده است كه عبارت است از 1236 نفر همچنين در اين بخش حمل و نقل، ارتباطات، فعاليت هاي كار و كسب، اداره امور عمومي و بهداشتي و مددكاري، عمده فروشي و خرده فروشي واسطه گري‌هاي مالي مستقلات، اجاره دفاتر و ادارات مركزي شاغليني را به خود اختصاص داده است.

شهرستان مراغه

مشخصات جغرافيائي

شهرستان مراغه در جنوب غربي استان آذربايجان شرقي در مشرق، درياچه اروميه بر دامنه كوه سهند قرار گرفته كه از شمال به شهرستان تبريز و از شرق به شهرستان هشترود و از مغرب به درياچه اروميه و شهرستان بناب و از جنوب به شهرستانهاي ملكان و مياندوآب و صائين دژ محدود است. اين شهرستان در فاصله 45 درجه و 30 دقيقه تا 46 درجه و 37 دقيقه طول و 36 درجه و 53 دقيقه تا 37 درجه و 38 دقيقه عرض جغرافيايي با 1/4155 كيلومترمربع وسعت در فاصله 135 كيلومتري از طريق جاده آسفالته و 76 كيلومتر بطور مستقيم از مركز استان واقع است كه ارتفاع آن از سطح دريا 77/147 متر مي باشد.

پستي و بلندي كوهها و ارتفاعات مهم

وجود ارتفاعات در شهرستان مراغه بافت شهر را به دو ناحيه كوهستاني وجلگه اي تبديل ساخته به طوري كه ارتفاعات از شمال شهر به جنوب و از شرق به غرب كم كم كاسته شده تا به سواحل درياچه اروميه و جلكه ملكان مي رسد كه قسمتي از روستاهاي بخش مركزي و عجب شير در ناحيه كوهستاني و قسمتي در جلگه شهر وافع اند كه از مهم ترين كوه هاي مراغه، كوه منديل بسر و سرگوني در جنوب شرقي مراغه به ارتفاع 2620 متر و 2169 متر است. و كوه قوزلوجه ( قزلجه) در قسمت شمال غربي در بخش عجب شير در ارتفاع 2615 متر و رشته كوه هاي سهند با ارتفاعات مختلف كه بلندترين قلعه آن 3710 متر در شمال مراغه قرار گرفته است كه قسمت اعظم آن در سال پوشيده از برف مي باشد.

وضعيت آب و هوايي و ميزان بارندگي

وجود ارتفاعات بر تغييرات آب و هواي شهرستان تاثير كرده، آب و هواي شهرستان را معتدل ( متمايل به سردي و نسبتاً نيمه مرطوب ساخته است) به طوري كه هواي قسمت هاي جلگه و كنار درياچه ارويمه نسبتاً گرمسير و در قسمت هاي كوهستاني معتدل مي باشد. حداكثر درجه حرارت در اين شهرستان در روزهاي گرم تابستان 35 درجه سانتيگراد و حداقل آن در روزهاي سرد زمستاني ( 20-) درجه سانتيگراد مي باشد.
ميزان بارندگي: بارش برف در اين شهرستان معمولاً از دي ماه شروع و تا اواسط اسفند ماه ادامه دارد كه در بعضي از سال ها بارش برف از آذرماه شروع و تا اواسط فروردين ماه مخصوصاً در قسمت هاي كوهستاني ادامه مي يابد كه خود بر عوامل آب هوايي منطقه موثر است.
بارش باران هاي بهاري كه در اصطلاح محلي به باران ليسان مشهور است از اواخر فروردين ماه شروع و متوسط سالانه حدود 300 – 1000 ميليمتر مي باشد و ايام يخبندان حدود 114 روز در سال است.

وضعيت پوشش گياهي، جنگل و مرتع

با توجه به جلگه اي و كوهستاني بودن شهرستان قسمت هاي جلگه اي را كلاً باغات تشكيل داده و بيش از 61/31% از وسعت شهرستان اراضي كشاورزي با پوشش گياهي است و حدوداً 255000 هكتار از وسعت شهرستان مراتع مي باشد. شهرستان مراغه فاقد جنگل بوده ليكن وجود گونه هاي جنگلي مثل گز به خصوص در بخش عجب شير بيش از 285 هكتار از مراتع را به صورت بيشه زار پوشش داده و گونه هاي زالزالك و ليك سرخ در ارتفاعات 2100 به صورت پراكنده ولي با وسعت زياد مشهود است.

مناطق شهري و روستايي و عشايري و حدود آنها

شهر مراغه از سمت شمال به دهستان سراجوي غربي به روستاهاي بخش عجبشير محدود است و از قسمت جنوب به دهستان قره ناز با روستاهاي شهرستان ملكان با يك جاده آسفالته محدود است از سمت شرق به بخش سراجو و شهرستان هشترود محدود است و از قسمت غرب به شهر عجبشير از طريق جاده مراغه و تبريز محدود است.

وضعيت اشتغال و بيكاري

شهرستان مراغه حدود 5203 نفر بيكار كه 3029 نفر در سطح سواد ابتدايي، راهنمايي و متوسطه و 286 نفر در سطح پيش دانشگاهي، عالي و حوزه اي و حدود 96 نفر با سطح سواد غيررسمي و نامشخص و 832 نفر بي سواد بيكاران شهرستان را تشكيل مي دهند.
عمده عامل بيكاري عدم وجود كارخانه جات توليدي و صنعتي بزرگ و كوچك، به لحاظ ضعف مديريت صنعتي و عدم كاربرد تكنيك هاي مديريت توليد مناسب، فقدان موسسات پشتيباني از صنايع و توليد، عدم اطمينان به بازده سرمايه گذاري با توجه به شرايط بازار و عدم وجود امنيت سرمايه گذاري به لحاظ مشكلات فرهنگي منطقه عامل و عدم وجود فرصت هاي شغلي مي باشد. كه حدود 9/1% كل جمعيت شهرستان بي كار بوده كه از اين رقم 6/2% جمعيت شهري و 0/1% جمعيت روستاي بيكار مي باشند.

مراكز تاريخي و ديدني

گنبد سرخ: در قسمت جنوب شهر مراغه جنب قبرستان آقالار به سال 15 شوال 542 هجري بنا شده و با بازسازي جزئي برابر تصوير باقي است. برج مدور ( يا استوانه اي): در قسمت شمال شرقي چهار راه بزرگ خيابان خواجه نصير پشت ساختمان بانك ملي مركزي در جنب مدرسه به سال رجب 563 هجري بنا شده است. برج استوانه اي شكل ظاهري ساده دارد سقف بالايي آن فرو ريخته كه چندي پيش با سقف چوبي و شيرواني پوشانده و بازسازي شده است.
گنبد كبود: در كنار برج مدور به فاصله حدوداً ده متري برج ده پهلوي منشور شكل زيبايي وجود دارد كه مردم محل آن را ( قبر مادر هلاكو) مي نامند. برج يا گنبد غفاريه: گنبد غفاريه در قسمت شمال غربي مراغه در كنار رودخانه صافي به شكل مربع آجري در بالاي سكوي سنگي و دخمه عميق استوار است. برج گوي: اين برج در محدوده مركزي شهر واقع بوده كه در طول سال هاي 1316 و 1315 به كلي ويران و منهدم گرديده ( 10 دي 1310 در فهرست آثار تاريخي ثبت شده است.)
رصدخانه: رصدخانه در عهد هلاكو به سال ( 656) هجري در پي فتح بغداد بر اثر تقاضا و يا به تشويق حكيم دانشمند بزرگ ايراني خواجه نصيرالدين طوي در روي يكي از تپه هايغربي بنا شده است و به مرور زمان در سال 740 محل رصدخانه بر اساس نوشته حمدالله مستوفي به يك ويراني تبديل شده بود و آثاري از آن مهد علم نجوم وجود نداشته است و در شرايط فعلي در محل رسدخانه براي حفظ آثار و تبديل به يك موزه نجوم با نصب ( پلون قديم) حفظ آثار گرديده است.
7- مسجد ملارستم 8- مسجد معزالدين 9- مسجد جامع 10- مسجد زنجيرلي بازسازي شده به نام مسجد شهدا است 11- مسجد شيخ تاج 12- مسجد آقا محمد تقي 13- مسجد شيخ شيرلو عجب شير كه اكثراً بازسازي شده و احداث بناي مساجد شهرستان مراغه همه به دوران صفوفيه به بعد مي رسد. 19- مقبره واحدي كه در حال حاضر موزه واحدي است.
تعدادي از تپيه هاي باستاني كه از هزاره اول دوره اشكاني و ساساني باقي مانده اند از جمله:
1-‌ تپه گل تپه 2- تپه دره گيلان بوكت در عجبشير 3- تپه سرگيزه در بخش مركزي 4- تپه چخماق در روستاي مغانجق بخش مركزي 5- تپه قرلار تازه كند قره ناز 6- تپه چوانباغ 7- تپه قزل ارسلان 8- تپلي باغ مراغه و قلعه ضحاك عجب شير و ...
كليساي هوانس. تعدادي از سراي قديمي از جمله سراي بزرگ – سراي حسيني – سراي خواجه ملك . سراي صدر كبير سراي خامنه اي از آثارهاي قديمي شهرستان مراغه مي باشد.

خصوصيات فرهنگي

زباني كه مردم مراغه امروزه به آن تكلم مي كنند زبان تركي و فارسي است. مردم شهرستان مراغه از قديم الايام داراي فرهنگ غني و متكي به اعتقادات مذهبي مي باشند كه آثار به جا مانده از دوران هاي مختلف حكايت از آن دارد.

دين و اقليت هاي موجود در شهرستان

شهر مراغه از قرن ها پيش مركز سكونت و زندگي ارامنه و يكي از مراكز مهم مسيحيت بوده و عده كثيري از آشوري هاي مسيحي در آنجا زندگي مي كردند. با توجه به اينكه مادر هلاكوخان مسيحي بوده لذا مسيحيان از امتيازات خاصي برخوردار بوده و از اطراف و اكناف در ميان، ارامنه و نسطوريان به ويژه دانشمندان و صاحبان حرف و هنرمندان اين فرقه در مراغه گرد آمده و كليساهاي متعددي ساخته مي شود ويلسون سياح انگليسي در ديدار از شهر مراغه به صومعه هايي كه از زمان هاي بسيار كهن در دل سنگ ها تراشيده شده بود اشاره كرده و به زيست مسلمانان و راهبانان و عيسويان در صومعه هاي مراغه مشهور بوده است بيان داشته در ادوار گذشته اكثر مسيحي ها بر اثر تحولات تاريخي از شهر مراغه مهاجرت كرده بعد از انقلاب اين شهرستان فاقد اقليت هاي مذهبي مي باشد.

نشريات و روزنامه هاي محلي، مجلات هفتگي، ماهنامه ها

در شهرستان مراغه دوهفته نامه محلي در سطح شهرستان و گاهاً خارج از شهرستان منتشر مي گردد كه به دليل چاپ اطلاعيه هاي مختلف دولتي و شخصي و عدم انتشار مطالب و مسايل روزمره مردم چندان استقبالي از آنان به خصوص هفته نامه اوحدي نمي نمايند، همچنين ويژه نامه مهد آزادي – ويژه نامه نداي آذربايجان و ويژه نامه كيهان از نشريات محلي مي باشد.

بررسي وضعيت هنرهاي سنتي موجود در شهرستان به تفكيك شهرها و بخش ها

مراكزي به صورت مجتمع و مشخص جهت توليدات صنايع دستي وجود ندارد و به صورت پراكنده در كارگاه هاي منازل و مغازه ها نسبت به توليد صنايع دستي اقدام مي شود كه از جمله فرش هاي دستباف ابريشمي و پشمي در طرح هاي بسيار زيبا و جالب توجه، ظروف مسي و حلبي و دست بافت هنرهاي خانم ها در وسعت زيادي توليد و عرضه مي گردد و هيچ سازماني در شهرستان براي حمايت و تشويق و ترغيب آنان به صورت متمركز وجود ندارد.

خصوصيات اقتصادي

اقتصاد شهرستان مراغه به عنوان يكي از شهرستان هاي مهم استان آذربايجان شرقي مانند بسياري ديگر از نقاط كشور بر پايه توليدات كشاورزي و فرآورده هاي دامي استوار مي باشد.
در چهارچوب فعاليت هاي كشاورزي شهرستان مراغه علاوه بر تامين نيازمندي هاي داخلي خود همه ساله مقدار متنابهي از محصولات كشاورزي و دامي خود را به ساير نقاط استان و نيز ساير شهرستان هاي كشور و خارج از كشور صادر مي نمايد تركيب مشاغل و توزيع منابع درآمد مردم اين شهرستان در مجموع نشانگر اين است كه شهرستان مراغه در قالب فعاليت هاي اقتصادي به عنوان يك مركز كشاورزي محسوب مي گردد. ميزان توليدات كشاورزي و دامي و نيز توليد ميوه به خصوص خشكبار درحدي است كه ضمن خودكفايي مصارف داخلي شهرستان به عنوان يكي از شهرهاي مهم صادركننده خشكبار كشور به حساب مي آيد.
بر اساس سرشماري سال 1375 در حدود 14/27 درصد از جمعيت شاغلين شهرستان مراغه به فعاليت هاي كشاورزي اشتغال دارند. بدين ترتيب 43/27 درصد در بخش صنعتگران و شاغلين مربوطه و 43/45 درصد بخش خدمات كل شاغلين شهرستان مراغه را تشكيل مي دهد.
از آنجايي كه عمده فعاليت هاي صنعتي و بخشي از خدماتي مذكور تعيين توليد انواع محصولات از قبيل كشمش، خشكبار، عسل، پوست و فرش و ساير مواد غذايي و لبني مي باشد. لذا فعاليت هاي صنعتي شهرستان نيز وابسته به فعاليت هاي كشاورزي مي باشد.

كشاورزي

شهرستان مراغه به واسطه موقعيت و واقع شدن در دره حاصل خيزي كه به وسيله آب رودخانه صافي و ساير رودخانه ها كه از سرچشمه كوه سهند جاري هستند مشروب مي گردد و به واسطه استعداد فوق العاده خاك و وفور آب تا اندازه اي از قديم الايام مستعد پرورش و به دست آوردن انواع و اقسام محصولات كشاورزي و دامي مي باشد به طوري كه ابن حوقل بيشتر از هزار سال قبل و حمدالله مستوفي حدود 660 سال قبل مراغه را به داشتن باغات ميوه و محصولات كشاورزي ستوده اند.
به طور كلي وضع كشاورزي شهرستان مراغه در دو بخش جداگانه مناطق شهري و روستايي قابل طرح است. مناطق شهي در شهر مراغه و بخش هاي تابعه آن كشاورزي به معني باغداري و تربيت اشجار مي باشد. اكثر مردم اين شهر داراي باغ و در اصطلاح محلي ملخاوا ( ملك آباد) ناميده مي شوند. و به تناسب توانايي مادي خود قطعات زميني را به صورت تاكستان و درختكاري درآورده و در آن به فعاليت مي پردازند باغان انگور مراغه يكي از منظم ترين تاكستان هاي كشور محسوب مي گردد و انواع انگور كه بيش از 26 نوع مي باشد توليد نموده و با تبديل به خشكبار به فروش مي رسد. باغداران شهرستان در كنار تاكستان هاي خود انواع درختان بادام، گردو، سيب، آلوچه، زردآلو و صيفي كاري و بيشه زار را آباد كرده و به سرسبزي منطقه مي افزايند.

صنعت

فعاليت هاي عمده صنعتي و توليدي در اين شهرستان محدود به صنايع دستي و تهيه مواد غذايي است. بر اساس داده هاي سرشماري سال 1375 – 43/27 درصد كل جمعيت شاغلين شهرستان در بخش صنعت اعم از معادن، صنايع دستي يا توليد مواد غذايي مشغول بوده اند كه از رقم مذكور 4/48 درصد از كل افراد شاغل در بخش صنعت در نقاط شهري و 60/61 درصد در نقاط روستايي شاغل بودند.
ادامه دارد...
/س