دنياي كامپيوتر و ارتباطات- بحث فيلترينگ، سابقة زيادي در حوزه IT دارد كه موضوعات مختلفي را شامل مي‌شود. از تعيين مصاديق فيلتر تا متولي اجرايي آن، همه و همه به نحوي مورد بحث و انتقاد قرار گرفته‌اند. چندي است كه دوباره اخبار مربوط به فيلتر و فيلترينگ در رسانه‌ها پررنگ‌تر شده؛ بد نديديم مروري داشته باشيم بر اتفاقاتي كه درمورد فيلترينگ رخ داده است. خبري كه بيش از همه در بين اخبار ديگر جلب توجه مي‌كرد، خبر مربوط به تشكيل كار گروه تعيين مصاديق محتواي مجرمانه در اينترنت بود. با اين عنوان كه كار گروه تعيين مصاديق محتواي مجرمانه درمحيط اينترنت جهت فيلتر سايت‌هاي مختلف و همچنين رسيدگي به شكايات راجع به مصاديق فيلتر شده از مردادماه در قوه قضائيه تشكيل مي‌شود.
به گزارش فارس، يك منبع آگاه به سايت ايران‌خبر (اي‌بي‌سي نيوز فارسي) گفت: براساس تفاهم مجلس و قوه قضائيه و به منظور جلوگيري از تصميم‌گيري كميته تشكيل شده توسط شوراي عالي انقلاب فرهنگي در اين خصوص، قوه قضائيه در مردادماه نسبت به تشكيل كار گروه (كميته) 12نفره تعيين مصاديق محتواي مجرمانه در محلّ دادستاني كلّ كشور اقدام خواهد نمود. وي افزود: رئيس اين كار گروه دادستان كلّ كشور خواهد بود و وزير يا نماينده وزارتخانه‌هاي آموزش و پرورش، ارتباطات و فناوري اطلاعات، اطلاعات، دادگستري، علوم، تحقيقات و فناوري، فرهنگ و ارشاد اسلامي، رئيس سازمان تبليغات اسلامي، رئيس سازمان صدا و سيما، و فرمانده نيروي انتظامي، يك نفر خبره در فناوري اطلاعات و ارتباطات به انتخاب كميسيون صنايع و معادن مجلس شوراي اسلامي و يك نفر از نمايندگان عضو كميسيون قضائي و حقوقي به انتخاب كميسيون قضائي و حقوقي و تأييد مجلس شوراي اسلامي اعضاي كار گروه را تشكيل خواهند داد. همچنين، جلسات كارگره حداقل هر پانزده روز يكبار و با حضور هفت نفر عضو، رسميت مي‌يابد و تصميمات كار گروه با اكثريت نسبي حاضران معتبر خواهد بود. به گفتة اين منبع آگاه اين كار گروه همچنين موظف
است به شكايات راجع به مصاديق پالايش (فيلتر) شده رسيدگي و نسبت به آنها تصميم‌گيري كند. وي افزود: طبق دستورالعمل صادره ارائه‌دهندگان خدمات ميزباني نيز موظفند به محض دريافت دستور كار گروه تعيين مصاديق مذكور در ماده فوق يا مقام قضائي رسيدگي‌كننده به پرونده مبني بر وجود محتواي مجرمانه در سامانه‌هاي رايانه‌اي خود از ادامة دسترسي به آن ممانعت به عمل آورند و چنانچه عمداً از اجراي دستور كار گروه يا مقام قضائي خودداري كنند، منحل خواهند شد. درغيراينصورت، چنانچه در اثر بي‌احتياطي و بي‌مبالاتي زمينة دسترسي به محتواي مجرمانه مزبور را فراهم كنند، در مرتبة نخست به جزاي نقدي از بيست ميليون ريال تا يكصد ميليون ريال و در مرتبة دوم به يكصد ميليون ريال تا يك ميليارد ريال و در مرتبة سوم به يك تا سه سال تعطيلي موقت محكوم خواهند شد. همچنين، ارائه‌دهندگان خدمات ميزباني موظفند به محض آگاهي از وجود محتواي مجرمانه، مراتب را به كار گروه تعيين مصايق اطلاع دهند. پيش از اين، با مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي كميته ديگري مسئوليت فيلترينگ سايت‌هاي متخلف را برعهده داشت.
فيلترينگ، يكي از دغدغه‌هاي مديران جامعه است
در اظهارنظري ديگر رئيس سازمان تنظيم مقررات گفت: حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات در كنار تمام فرصت‌هايي كه در اختيار قرار مي‌دهد، تهديدهايي را نيز به همراه دارد. وي با اشاره به شعار روز جهاني ارتباطات باعنوان صيانت از كودكان در فضاي اينترنت گفت: بيش از 60درصد كودكان و نوجوانان در دنيا هستند كه هر روز چت مي‌كنند. وي قرن 21 را قرن فرهنگ و رقابت فرهنگ‌ها خواند و گفت: تنها فرهنگ‌هاي اصيل باقي مي‌مانند و ما مي‌توانيم فرهنگ ايراني اسلامي اصيل خود را در اين فضا به يادگار بگذاريم كه البته در اين مسير، دشواري‌هايي است. رئيس سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي ادامه داد: فيلترينگ يكي از دغدغة مديران جامعه است و اين موضوع تنها محدود به كشور ما نمي‌شود. وي با تأكيد بر ايجاد محيط امن در فضاي سايبر در پايان خاطرنشان كرد: در كنار حفاظت از اين محيط بايد دسترسي‌ها نيز افزوده شود تا بتوانيم از فرصت‌هاي اين فناوري به نحو مطلوب بهره‌برداري كنيم.
بحث فيلترينگ، يك موضوع كاملاً نسبي است
اظهارنظرها درباره فيلترينگ نيز متفاوت است. برخي آن را نسبي مي‌دانند. در اين‌باره، معاون فناوري اطلاعات شركت مخابرات ايران مي‌گويد: برخي از سايت‌ها باتوجه به محتوايشان حتماً بايد فيلتر شوند، اما برخي از سايت‌ها براي عده‌اي مفيد و براي قشر ديگري مضر است. از اين رو بحث فيلترينگ را بايد موضوعي مفيد و براي قشر ديگري مضر است، از اين رو بحث فيلترينگ را بايد موضوعي نسبي بدانيم. عليرضا صيدي با بيان اين مطلب اظهار داشت: در ارتباط با برخي از سايت‌ها، موضوع فيلترينگ حتماً بايد اعمال شود كه اين موضوع در بيشتر كشورها باتوجه به ضرورت انكار ناپذير آن اتفاق مي‌افتد. وي با اشاره به برخي از سايت‌هاي پزشكي و لزوم عدم فيلتر آن براي قشر پزشكان و دست‌اندركاران اين بخش گفت: جامعة پزشكي براي به روز كردن اطلاعات خود حتماً بايد به برخي از سايت‌هاي تخصصي دسترسي داشته باشد، ولي همان سايت‌ها براي قشري همچون قشر دانش‌آموزي مضر است. وي با تأكيد بر اهميت نسبي بودن فيلترينگ براي هر قشر گفت: فيلترينگ را نمي‌توان به صورت اپيدمي اعمال كرد و اين موضوع در هيچ‌جاي دنيا مرسوم نيست. وي در پايان با اشاره به تجربه موفق برخي كشورها در اعمال فيلترينگ
براي مصرف‌كننده نهايي خاطرنشان كرد: فيلترينگ در خانواده‌ها و مدارس برده شده است و براي استفاده‌كننده نهايي فيلترينگ سايت‌ها اعمال مي‌شود.
تهيه نرم‌افزار فيلترينگ خانگي
در اين ميان، خبري منتشر شد مبني بر تهية نرم‌افزار فيلترينگ خانگي. حميد شهرياري در گفتگو با ايسنا با اشاره به برگزاري سومين هم‌انديشي درباره پيش‌نويس سند راهبردي جامعه اطلاعاتي ايران تصريح كرد: اين سند در قالب ارائة تصوير كلان جامعه اطلاعاتي در ايران و محورهاي راهبردي مطرح در شكل‌گيري جامعه اطلاعاتي توسط دبيرخانة شوراي عالي اطلاع‌رساني تدوين و به دبيرخانه شوراي عالي انقلاب فرهنگي ارائه شده است. او در اين رابطه، يادآور شد: در راستاي برگزاري هم‌انديشي‌هاي ياد شده طرحي به نام «بانك اطلاعات متخصصان فناوري اطلاعات» با هدف گردآوري اطلاعات شركت‌هاي فعال و متخصصان و ايجاد ارزش افزوده بر روي اين اطلاعات تعريف شده كه اكنون درحال تكميل است. شهرياري در ادامه تشريح فعاليت‌هاي انجامي ازسوي شورا از نرم‌افزار فيلترينگ خانگي ياد كرد كه به منظور فرهنگ‌سازي درباره استفاده صحيح از اينترنت در خانواده‌ها، تهيه شده است و به زودي در وب‌گاه دبيرخانه براي استفاده خانواده‌ها به صورت رايگان قرار خواهد گرفت.
فيلترينگ و كاهش سرعت اينترنت
اقدام شركت زيرساخت براي فيلترينگ سايت‌ها در يك نقطه، سبب اخلال و كاهش سرعت در شبكة اينترنت كشور شده است. محمودرضا خادمي، رئيس كميسيون اينترنت سازمان نظام صنفي رايانه‌اي استان تهران گفت: شركت زيرساخت از 20فروردين‌ماه بدون اطلاع‌رساني و بدون در جريان گذاشتن بخش خصوصي به عنوان سرويس‌دهنده نهايي، اقدام به اجراي پروژه جديد فيلترينگ كرده كه تأثير زيادي بر سرعت اينترنت داشته است. وي ادامه داد: دليل كاهش سرعت اينترنت اين است كه زيرساخت مي‌خواهد فيلترينگ همة پهناي باند كشور كه حدود 10 تا 13گيگابيت است را در يك نقطه انجام دهد، اما تجهيزاتش تناسبي با ميزان پهناي باند كشور ندارد، بنابراين سرعت اينترنت كم مي‌شود. وي افزود: تا پيش از اين ماجرا روال بر اين بوده كه خود شركت‌ها تجهيزات مورد نياز و متناسب با حجم ارائة سرويس فيلترينگ را تهيه كرده و باتوجه به نظرات كميتة تعيين مصاديق فيلترينگ، اين كار را انجام مي‌دادند، اما مسلّم است كه وقتي زيرساخت مي‌خواهد با نرم‌افزار و تجهيزاتي نامناسب كار فيلترينگ را در يك نقطه انجام دهد، شبكة اينترنت دچار مشكل شود.
خادمي با بيان اينكه در اين موارد، معمولاً بخش خصوصي مورد مشورت بوده يا حداقل به آن اقدامات جديد اطلاع داده مي‌شد گفت: بايد زيرساخت بگويد كه چرا بخش خصوصي را در جريان نگذاشته است؟ رئيس كميسيون اينترنت سازمان نظام صنفي رايانه‌اي با بيان اينكه بخش خصوصي سازمان تنظيم مقررات را تنها مقررات‌گذار و ناظر بر سرويس‌هاي فناوري اطلاعات مي‌داند گفت: به طور جدّي از رگولاتوري كمك مي‌خواهيم تا تكليف را روشن كند تا مردم به عنوان كاربران اينترنت بيش از اين سرعت پائين اينترنت را تحمل نكنند. بايد روشن شود كه آيا اصلاً زيرساخت وظيفة فيلترينگ سايت‌ها را دارد يا خير و اگر هم قرار است آنها اين كار را انجام دهند بايد از تجهيزات و نرم‌افزارهاي مناسب استفاده كنند. وي تأكيد كرد: بخش خصوصي به هيچ‌وجه مخالف فيلترينگ و سالم‌سازي فضاي اينترنت نيست، بلكه همة هدف، در اختيار گذاشتن سرويس مطلوب در يك فضاي سالم به كاربران است.
ما فقط مجري فيلترينگ هستيم
اما يكي از بحث‌هاي داغي كه هميشه درمورد فيلترينگ بود، بحث متولي تعيين‌كننده مصاديق آن بود. در اين بين، برخي اشارات به سمت زيرساخت بود. مديرعامل شركت ارتباطات زيرساخت درباره نقش شركت در فيلترينگ سايت‌هاي اينترنتي گفت: ما به عنوان مجري هستيم و كميتة تعيين مصاديق فيلترينگ كه هيچ نماينده‌اي از زيرساخت در آن عضو نيست، در اين رابطه تصميم‌گيري مي‌كند و تصميماتي كه در اين رابطه گرفته مي‌شود به ما ابلاغ شده و آن را اجراء مي‌كنيم. به گزارش ايسنا، محمدباقر ظهوري‌فر با تأكيد بر اينكه حساسيت فرهنگي در جامعه ما مسائل اخلاقي است و با طرح اين سئوال كه كدام دستگاه نظارتي يا دولتي اعتراضي مبني بر فيلتر كردن اينگونه سايت‌هاي داراي مشكل اخلاقي داشته است؟ اظهار كرد: از اواسط سال86 كه اجراء، مديريت و كار بر روي شبكة ديتا به ما محول شد، طبيعتا وقتي شبكه در اختيار ماست، فيلترينگ نيز در دست ما خواهد بود. وي تصريح كرد: وقتي پهناي باند بين‌المللي وارد كشور مي‌شود، بخشي از كار فيلتر مستقيماً به شركت‌هايي كه ظرفيت بالايي دريافت مي‌كردند، داده مي‌شد و طبيعتا كار فيلترينگ را آنها انجام مي‌دادند و بقيه را خود شركت ارتباطات زيرساخت انجام
مي‌داد، اما از اوساط سال86 و انتقال وظايف، كلّ موضوع فيلترينگ نيز به طور كامل به ما محول شده و اين كار به صورت يكپارچه انجام مي‌شود و نرم‌افزاري هم كه مورد استفاده قرار مي‌گيرد، همان نرم‌افزار قبلي است. وي درباره علّت كاهش سرعت اينترنت ادامه داد: كاربران، پهناي باند خود را از شركت‌ها دريافت مي‌كنند و اگر سرعت اينترنت كاهش يابد، ما نبايد در اين زمينه پاسخگو باشيم و ممكن است دليل اين موضوع، وجود مشكل در شبكه‌اي غير از زيرساخت باشد و اين را نبايد به معني اختلال در شبكة زيرساخت دانست، چون هر شبكه‌اي شبكة زيرساخت نيست. او در ادامه اظهار كرد: ممكن است شركتي كه از ما پهناي باند خريداري مي‌كند، همة ميزان خريداري شده را مورد استفاده قرار دهد و يا بيش از ظرفيتي كه خريداري كرده، به كاربران ارائه دهد كه اين كار طبيعتا در كيفيت مشكل‌ساز مي‌شود؛ البته كار نظارتي را در اين زمينه سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي برعهده دارد و ما نبايد در اين زمينه پاسخگو باشيم. ظهوري‌فر، تصريح كرد: درواقع، بحث كم‌فروشي كه توسط برخي شركت‌ها صورت مي‌گيرد توسط سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي بررسي و موارد رسيدگي مي‌شود. وي درباره
موضوع SLA يا توافقنامه سطح خدمات گفت: حدود سه سال است كه آيين‌نامه آن را تهيه كرده و چند جلسه نيز با سازمان تنظيم مقررات و مخابرات داشتيم و درحال‌حاضر، سازمان تنظيم مقررات بر روي تعرفه آن كار مي‌كند.
فضاي الكترونيكي، فضاي جنگ است
معاون آموزش، پژوهش و امور بين‌الملل وزارت ارتباطات با بيان اينكه فضاي الكترونيكي، فضاي جنگ است و زماني‌كه دشمن حمله مي‌كند، شما نيز بايد ضدحمله داشته باشيد گفت: همة كشورها ملزم‌اند از خود دفاع كرده و از حمله در اين فضا مصون باشند. كمال محامدپور با بيان اينكه فضاي الكترونيكي، فضاي جنگ است و زماني‌كه دشمن حمله مي‌كند، شما نيز بايد ضد حمله داشته باشيد گفت: همة كشورها ملزم‌اند از خود دفاع كرده و از حمله در اين فضا مصون باشند، در فضا فيلترينگ نيز بايد حداقل‌هايي را در شبكة دسترسي، انتقال و ساير جزئيات درنظر گرفت كه از خطاها مصون باشند. وي در گفتگو با ايسنا اظهار كرد: عمده تحقيقات مركز تحقيقات مخابرات ايران در زمينة فيلترينگ، نرم‌افزار است و به طور كلّي، دانشگاهيان و محققان و كساني كه در اين زمينه با مركز همكاري مي‌كنند، درحال تحقيق هستند. به گفتة او در حوزه پالايش نيز به منظور ايجاد دانش فني در اين زمينه، تحقيقاتي با همكاري دو كنسرسيوم درحال انجام است تا تمهيدات لازم براي جلوگيري از سوءاستفاده از فضاي سايبر انديشيده شود. وي افزود: مركز تحقيقات مخابرات ايران، كارهاي تحقيقاتي در زمينة فيلترينگ انجام داده و آن را در اختيار شركت ارتباطات زيرساخت قرار مي‌دهد.
معاون وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات، همچنين درباره پروژه فيلترينگ مركز تحقيقات مخابرات گفت: اين پروژه در مرحلة تحقيقاتي قرار دارد و با دانشگاههاي مختلف در اين زمينه قرارداد داشته و يا قرارداد منعقد خواهد شد. به گفتة او در حوزه پالايش نيز به منظور ايجاد دانش فني در اين زمينة تحقيقاتي با همكاري دو كنسرسيوم درحال انجام است تا تمهيدات لازم براي جلوگيري از سوءاستفاده از فضاي سايبر انديشيده شود. وي افزوده بود: مركز تحقيقات مخابرات ايران، كارهاي تحقيقاتي در زمينة فيلترينگ انجام داده و آن را در اختيار شركت ارتباطات زيرساخت قرار مي‌دهد.
منبع:نشريه دنياي کامپيوتر و ارتباطات ،شماره 80/خ