در اين مقاله سعي بر آن شد تا لايه لايه زمين را مورد بررسي قرار دهيم.
پوسته (6 تا 35 کيلومتر)
قاره ها که به وسيله اقيانوس ها از هم جدا مي شوند لايه اي است که از سنگ هاي گوناگون تشکيل شده است. بعضي از اين سنگ ها چندين ميليارد سال عمر دارند. اين لايه روي قسمت بالايي گوشته شناور است و حرت مي کند. اما بخش ديگر پوسته لايه اقيانوسي است که بخش عمده آن از سنگ هاي سنگين بازالتي تشکيل شده است. سنگ هايي که از بيرون آمدن ماکماي گوشته در زير آب و سرد شدن آن به طور دائم تشکيل مي شوند. در عوض بخشي از پوسته قاره اي در نواحي فرورانش داخل گوشته فرورفته و ذوب مي شود. بيشترين عمر پوسته اقيانوسي به 100 ميليون سال مي رسد.
گوشته (35 تا 290 کيلومتر)
سنگ هاي گوشته بيشتر از ترکيب اکسيژن، سيليکون و منيزيم ساخته شده اند. با وجود اين که بيشتر آن جامد است اما در طول دوران هاي زمين شناسي اين وضعيت فرق مي کرده است. در حقيقت سنگ هاي جامد در قسمت شناور و بر اثر فعاليت هاي حرارتي مايع مي شوند. اين بخش فعاليت هاي گرمايي، حرکت قاره ها و گرماي داخلي زمين را تنظيم مي کند.
گوشته بالايي
اين لايه از پوسته عميق تر است پس طبيعي است که حرارت و فشار بيشتري هم داشته باشد. به همين دليل اين قسمت از ترکيبات کريستالي گوناگوني تشکيل شده است. بيشتر اين قسمت گوشته به ترتيب از کاني اليوين به عنوان بالاترين لايه، کاني اسپينل اصلاح شده و اسپينل معمولي در پايين ترين قسمت تشکيل شده است.
گوشته زيرين براي مدت يک دهه تصور مي شد که گوشته زيرين ساختار يک نواختي دارد. اما داده هاي جديد نشان مي دهند که رفتار قسمت هاي عميق تر آن به کلي با قسمت هاي بالايي تفاوت دارد.
لايه پروف اسکيت
کاني هاي رايج اين منطقه از نظر وزني تقريباً 70 درصد وزن لايه گوشته را تشکيل مي دهند. اين کاني ها از انواع کريستالي سيليکات منيزيم (MgSiO_3) تشکيل شده اند. اين مجموعه از کاني ها در مجموع پروف اسکيت ناميده مي شوند. تراکم اين ناحيه باعث مي شود که يون هاي منيزيم (زرد) به شدت متراکم بوده و به وسيله ساختار چهار وجهي اکسيژن – سيليکون احاطه شوند. تا قبل از اين تصور مي شد که ساختار متراکم تري براي اين خانواده از کاني ها وجود ندارد.
لايه پست پروف اسکيت
در دما و فشار 300 کيلومتري زيري گوشته پروف اسکيت ساختار جديد پيدا مي کند. به اين ترتيب منيزيم، سيليکون و اکسيژن در لايه هاي مجزا در کنار هم چيده مي شوند. فشار و دماي زياد باعث مي شود که تقريباً 5.1 درصد از حجم پروف اسکيت کم شده و گرماي زيادي از تبديل آن آزاد شود. اتفاقي است که تأثير زيادي بر سرنوشت و عملکرد داخلي زمين مي گذارد. به اين ترتيب قطر اين لايه ها هرچه از عمر زمين بگذرد بيشتر مي شود يعني؛ در ابتداي تشکيل زمين از آن خبري نبوده است.
هسته (2900 تا 6400 کيلومتر)
حالا سفر ما به هسته زمين رسيده است. اگر لايه جديد را جزئي از هسته به حساب نياوريم و آن وقت بايد گفت که هسته زمين از آهن تشکيل شده است. خيلي قبل تر فکر مي کردند که هسته زمين جامد است اما حالا مشخص شده است که قسمت بيروني مايع است و تنها بخشي از قسمت داخلي هسته بر اثر فشار زياد جامد است. هسته ميدان مغناطيسي زمين را شکل مي دهد و شکل آن بر درک ما از اين ميدان تأثير مي گذارد. کم شدن تدريجي حجم لايه جديد مي تواند فضاي لازم براي مايع شدن قسمت بيشتري از هسته را در اختيار بگذارد که مي تواند بر ميدان مغناطيسي زمين تأثير بگذارد. در واقع هر روز مقدار بيشتري از لايه پست پروف اسکيت با هسته آهني زمين مخلوط مي شود.
منبع: مجله دايرة المعارفي دانستنيها (همشهري) / شماره 17