وب يکي از مهمترين و در عين حال جوان ترين سرويس هاي اينترنت است که در مدت زماني کوتاه توانسته است در کانون توجه تمامي استفاده کنندگان اينترنت قرار بگيرد و منشاء تحولات عمده اي در حيات بشريت باشد. در گذشته از وب صرفا" به منظور عرضه اطلاعات استفاده مي گرديد و کاربران از آن به عنوان يک کنابخانه الکترونيکي بزرگ و در جهت يافتن اطلاعات مورد نياز خود استفاده مي کردند. وضعيت فعلي وب نسبت به گذشته دستخوش تحولات فراواني شده است و هم اينک از آن به عنوان بستر ارتباطات ، مبادله اطلاعات ، عمليات تراکنشي نظير فعاليت هاي تجاري ، اجتماعي ، سياسي ، آموزشي و فرهنگي استفاده مي گردد .
نرم افزار و دنياي برنامه نويسي يکي ازعرصه هائي است که بدون شک بيشترين تاثير را از اينترنت پذيرا بوده است ( پرداختن به مقوله تاثير اينترنت بر دنياي برنامه نويسي و يا تاثير نرم افزار بر اينترنت خارج از حوصله اين مقاله است ). شرکت هاي عظيم نرم افزاري با لحاط نمودن جايگاه برجسته اينترنت ، اقدام به ارائه تکنولوژي ها و معماري هاي متفاوتي در جهت طراحي و پياده سازي برنامه هاي کامپيوتري با بهره گيري از زيرساخت اينترنت نموده اند .
ASP.NET : گزينه اي براي طراحي و پياده سازي برنامه ها و سرويس هاي وب
به منظور پاسخ به خيل عظيم نيازهاي موجود با توجه به تسهيلات ارائه شده توسط اينترنت ، نسل جديدي از برنامه هاي کامپيوتري با نام "برنامه هاي وب " مطرح و در اين رابطه تاکنون تکنولوژي هاي متفاوتي توسط شرکت هاي عظيم نرم افزاري ارائه شده است . ASP.NET يکي از تکنولوژي هاي موجود در اين زمينه است . در واقع ، ASP.NET فريمورک برنامه نويسي شرکت مايکروسافت براي طراحي و پياده سازي برنامه ها و سرويس هاي وب است که خود بخشي از پلت فرم دات نت محسوب مي گردد . ASP.NET با دارا بودن مجموعه اي گسترده از اشياء که داراي اينترفيس هاي ساده برنامه نويسي مي باشند و بهره گيري از يک محيط ترجمه شده شي گراء ، امکان پردازش هاي ساده تا پيچيده را با حداقل کد ممکن فراهم مي نمايد.
چرا ASP.NET ؟
زماني که شرکت مايکروسافت نسخه اوليه فريمورک دات نت را در جولاي سال 2000 براي اولين مرتبه به نمايش گذاشت ، براي اکثر طراحان و پياده کنندگان برنامه هاي وب مشخص گرديد که مي بايست در انتظار تحولات چشمگيري در اين عرصه بود .ASP نسخه شماره سه ( تکنولوژي قبلي شرکت مايکروسافت براي پياده سازي برنامه هاي وب ) ، امکانات گسترده و انعطاف لازم به منظور ايجاد سايت هاي پويا را در اختيار علاقه مندان قرار مي داد. تاکنون صدها کتاب و هزاران مقاله با موضوع ASP نوشته شده است . ماحصل تمامي تلاش هاي انجام شده در اين رابطه، تسهيل در امر طراحي و پياده سازي وب سايت هاي پويا و برنامه هاي وب بود . چيزي که ASP نداشت ، يک فريمورک برنامه نويسي بود. هر چيزي که در ASP انجام مي شد با رويکرد کدنويسي بود و برنامه نويسان براي انجام هر کاري ملزم به نوشتن کدهاي مورد نياز بودند.
ASP.NET با هدف غلبه بر محدوديت فوق طراحي شده است . ASP.NET يک فريمورک برنامه نويسي است که برروي CLR ايجاد و مي توان از آن به منظور ايجاد برنامه هاي قدرتمند وب استفاده نمود .يکي از اهداف اساسي طراحي ASP.NET ، برنامه نويسي ساده تر و با سرعت بيشتر از طريق کاهش حجم کدهاي مورد نيازي است که برنامه نويسان ملزم به نوشتن آنان مي باشند.برنامه نويسي declarative ، مجموعه اي گسترده از کنترل هاي سرويس دهنده به همراه رويدادهاي مربوطه ، يک کتابخانه کلاس بزرگ و ابزارهاي پياده سازي کاملا" حرفه اي نظير ويژوال استوديو دات نت ، از جمله ويژگي هاي شاخص ASP.NET محسوب مي گردد( يک جهش کاملا" ملموس نسبت به وضعيت گذشته ). کنترل هاي سرويس دهنده ، معماري postback ، حمايت از viewstate به اضافه استفاده از کد ترجمه شده و مدل برنامه نويسي مبتني بر رويداد ، جملگي از مهمترين دستاوردهاي ASP.NET محسوب مي گردد که نويد ايجاد و اشکال زدائي سريع برنامه هاي وب را در اختيار پياده کنندگان قرار مي دهد .
محيط برنامه نويسي ASP.NET بيش از بيست و پنج زبان نظير VB.NET ، سي شارپ و Jscript.NET را حمايت مي نمايد. به عنوان يک محيط شي گراء ، فريمورک دات نت بيش از 4500 کلاس را ارائه مي نمايد که از آنان به منظور انجام عمليات متفاوتي در ارتباط با اسناد XML ، دستيابي به داده ، توليد تصاوير ، مونيتورينگ ، ثبت تراکنش ها و ساير عمليات ديگر استفاده مي گردد . کلاس ها مجموعه اي گسترده از اشياء ، خصلت ها و متدها را ارائه مي نمايند که مي توان از آنان به منظور پياده سازي برنامه هاي وب قدرتمند استفاده بعمل آورد.
عليرغم اين که کدها ترجمه مي گردند ، ASP.NET به صورت اتوماتيک هر گونه تغيير در کدها را تشخيص و به صورت پويا اقدام به ترجمه فايل هاي مورد نياز نموده و آنان را براي استفاده مجدد به منظور پاسخگوئي به درخواست هائي آتي ، ذخيره مي نمايد . ترجمه پويا ، اين اطمينان را ايجاد مي نمايد که برنامه بهنگام بوده و کد ترجمه شده با سرعت مناسبي اجراء مي گردد. در زمان درخواست يک صفحه و ترحمه آن براي اولين مرتبه ، يک تاخير کوتاه را شاهد خواهيم بود . پاسخ به درخواست هاي آتي از طريق نتايج ترجمه شده و يا نسخه هاي Cache شده صفحات انجام خواهد شد و نتايج با سرعت بمراتب بيشتري براي سرويس گيرندگان ارسال مي گردد .
با توجه به ويژگي هاي منحصربفرد ASP.NET ، تاکنون از آن به منظور پياده سازي برنامه هاي وب در سايت هاي معتبر متعددي استفاده شده است :
• شرکت Dell
• Merrill Lynch
• بازار بورس لندن
• خطوط هواپيمائي JetBlue
• NASDAQ
• USA Today
• Home Shopping Network
• Weight Watchers
• Bank One
• Century 21
• و هزاران سايت ديگر متعلق به شرکت ها و موسسات خصوصي و عمومي
چرا ASP.NET 2.0 ؟
هم اينک نسخه شماره دو ASP.NET در راه است . شايد اين سوال براي شما مطرح شده باشد که ASP.NET 1.x داراي چه محدوديت هائي است که ضرورت ايجاد نسخه شماره دو آن احساس شده است ؟ در پاسخ مي بايست به اين نکته اشاره نمود که طراحي و پياده سازي هر نرم افزار مستلزم استفاده از منابع متفاوت، انعطاف لازم و صرف زمان مناسب است . بهينه سازي هر يک از شاخص هاي فوق ، مهمترين دليل ارتقاء به رويکردهاي مدرن برنامه نويسي است . در ASP.NET 2.0 انجام هر کاري با سهولت بمراتب بيشتري نسبت به گذشته انجام مي شود.
صفحات master ، ويژگي themes و skins ، ارائه امکانات مناسب در جهت حمايت از دستگاه هاي سرويس گيرنده متفاوت ، ارائه چهل و پنج کنترل سرويس دهنده جديد شامل کنترل هاي سرويس دهنده پيشرفته منبع داده ، کنترل هاي navigation ، کنترل هاي login ، کنترل هاي web part ، کنترل هاي لازم به منظور ايجاد منو و treeview ، رويکرد جديد به data grid ، ارائه امکانات و ابزارهاي لازم در جهت مديريت بهينه برنامه ها ، حمايت از پردازنده هاي 64 بيتي ، کاهش حجم کد نوشته شده به ميزان هقتاد درصد ، نمونه هائي از امکانات و پتانسيل هاي جديد ASP.NET 2.0 مي باشد.
با استفاده از ASP.NET 2.0 پياده کنندگان برنامه هاي وب مي توانند کارهاي پيچيده متعددي را بدون نياز به نوشتن کد انجام دهند .
ارائه امکانات لازم در جهت افزايش بهره وري و کارائي پياده کنندگان
با توجه به مدل برنامه نويسي declarative، پياده کنندگان برنامه هاي وب براي نوشتن برنامه هاي مورد نياز خود ملزم به نوشتن صدها و يا هزاران خط کد نخواهند بود . حجم کد توليد شده در ASP.NET 2.0 نسبت به نسخه قبلي کاهشي معادل 70 درصد را بدنبال خواهد داشت . براي انجام عمليات متداول در يک برنامه کامپيوتري ، مي توان از سرويس هاي آماده شده متعددي استفاده نمود .در جهت تحقق رويکرد استراتژيک فوق ، کنترل هاي سرويس دهنده متعددي در ASP.NET 1.x ايجاد و با توجه به ضرورت هاي موجود و دريافت نقطه نظرات پياده کنندگان به تعداد آنان در ASP.NET 2.0 افزوده شده است .
کنترل هاي سرويس دهنده جديد
ASP.NET 2.0 با معرفي چهل و پنج کنترل سرويس دهنده جديد ، امکانات مناسبي را به منظور انجام عمليات متفاوتي نظير : دستيابي به داده ، login ايمن ، Wizard navigation ، توليد تصاوير ، منو ، treeview و ايجاد پورتال در اختيار پياده کنندگان قرار مي دهد . تعداد زيادي از کنترل هاي فوق از مزاياي سرويس هاي کاربردي هسته در ASP.NET در مواردي نظير دستيابي به داده ، عضويت و يا role استفاده مي نمايند . برخي از کنترل هاي جديد اضافه شده در ASP.NET 2.0 عبارتند از :
• کنترل هاي داده : دستيابي به داده در ASP.NET 2.0 مي تواند به صورت کاملا" تعريفي و بدون نياز به کدي خاص با استفاده از کنترل هاي جديد منبع داده و يا نسبت دهي داده انجام شود. در اين رابطه کنترل هاي منبع داده جديدي ارائه شده است که امکانات متفاوتي را نظير دستيابي به بانک هاي اطلاعاتي SQL ، اشياء business و XML در اختيار پياده کنندگان قرار مي دهد. همچنين در اين رابطه کنترل هاي نسبت دهي داده جديدي براي واکنش مناسب درخصوص تامين داده مورد نياز لايه رابط کاربر نظير grids ,details و فرم هاي نسبت دهي داده ارائه شده است .
• کنترل هاي Navigation : کنترل هاي فوق ، امکانات متداول و مورد نياز در سطح لايه رابط کاربر به منظور حرکت بين صفحات يک سايت را در اختيار پياده کنندگان قرار مي دهند . کنترل هاي treeview ، منو و breadcrumbs ، نمونه هائي در اين زمينه مي باشد . کنترل هاي فوق از سرويس site navigation در ASP.NET 2.0 به منظور بازيابي ساختار سفارشي تعريف شده براي سايت ، استفاده مي نمايند.
• کنترل هاي Login : کنترل هاي فوق ، مسئوليت ارائه امکانات لازم به منظور تائيد و بررسي مجوزها در سطح لايه رابط کاربر براي يک برنامه وب را برعهده دارند . فرم هاي login ، ايجاد فرم هاي کاربر و بازيابي رمز عبور نمونه هائي در اين زمينه مي باشد. کنترل هاي فوق از سرويس هاي آماده membership و role در ASP.NET 2.0 به منظور ارتباط با کاربر و اطلاعات role تعريف شده در سايت ، استفاده مي نمايند .
• کنترل هاي Web part : کنترل هاي فوق، امکان افزودن محتويات اختصاصي و کاملا" سفارشي و Layout را در اختيار پياده کنندگان قرار مي دهند .ويرايش محتواي مورد نظر و layout بطور مستقيم و از طريق صفحات برنامه، از جمله امکانات ارائه شده توسط کنترل هاي web part مي باشد. کنترل هاي فوق در ارتباط با سرويس هاي personalization در ASP.NET 2.0 مي باشند .
Master page
با استفاده از ويژگي فوق مي توان ساختار و عناصر اينترفيس مورد نياز يک سايت را تعريف نمود. تعريف هدر و يا فوتر براي صفحات و يا ميله مسيريابي و حرکت ، نمونه هائي در اين زمينه است که با تعريف آنان در يک مکان واحد موسوم به Master page ، امکان استفاده و به اشتراک گذاشتن آنان بين صفحات متفاوت موجود بر روي يک سايت فراهم مي گردد . با استفاده از ويژگي فوق وضعيت مديريت و نگهداري يک سايت بهبود يافته و از تکرار کدهاي غيرضروري به منظور اشتراک ساختار و يا رفتار سايت ، پيشگيري بعمل مي آيد .
Themes و Skins
با استفاده از ويژگي فوق مي توان شکل ظاهري يک سايت را متناسب با خواسته کاربر کاملا" سفارشي نمود . پس از تعريف اطلاعات مربوطه به هر Style ، مي بايست آنان را در مکان هائي موسوم به "theme" ذخيره تا زمينه استفاده از آنان در ساير صفحات و يا کنترل هاي موجود بر روي يک صفحه فراهم گردد . ويژگي فوق همانند master page ، باعث بهبود وضعيت مديريت و نگهداري سايت و پيشگيري از نوشتن کدهاي تکراري براي دستيابي به styles مشترک مي گردد .
حمايت از دستگاه هاي سرويس گيرنده متفاوت نظير موبايل
با توجه به گسترش و فراگير شدن دستگاه هاي موبايل و ساير دستگاه هاي سرويس گيرنده ، ضرورت ايجاد برنامه هاي وب با قابليت استفاده توسط دستگاه هاي سرويس گيرنده متفاوت بيش از گذشته احساس مي شود . در اين رابطه مي توان از برخي کنترل هاي سرويس دهنده استفاده نمود که قادر به تفسير و ارسال اطلاعات براي نمايشگرهاي کوچک باشند . در اين رابطه دو مسئله اصلي مي تواند وجود داشته باشد : اول اينکه ، داشتن يک مجموعه مجزاء از کنترل هاي سرويس دهنده مختص دستگاه هاي موبايل نه تنها سردرگمي پياده کنندگان را بدنبال خواهد داشت بلکه هزينه پياده سازي يک پروژه را نيز بطرز قابل محسوسي افزايش مي دهد . دوم اينکه ، به منظور حمايت از دستگاه هاي جديد مي بايست عمليات پياده سازي و نگهداري اضافه اي انجام شود که اين موضوع نيز مي تواند اثرات جانبي خاص خود را بدنبال داشته باشد .
در ASP.NET 2.0 ، با استفاده از يک مجموعه کنترل و تبعيت از يک معماري بسط پذير ، امکان حمايت از دستگاه هاي متفاوت در اختيار پياده کنندگان قرار مي گيرد . تمامي کنترل هاي استاندارد ارائه شده در ASP.NET 2.0 داراي يک آداپتور رابط کاربر قدرتمند قابل توسعه مي باشند که با استفاده از آن مي توان خروجي مورد نظر را براي مرورگرها و ساير دستگاه هاي سرويس گيرنده کاملا" سفارشي نمود . تمامي کنترل هاي از قبل تعبيه شده ASP.NET در ASP.NET 2.0 از موبايل حمايـت مي نمايند .بدين ترتيب پياده کنندگان مي توانند به صورت اتوماتيک خروجي برنامه هاي وب را براي بيش از سيصد دستگاه منحصربفرد که از استانداردهاي نشانه گذاري متفاوتي حمايت مي نمايند ( نظير WAP/WML , XHTML Mobile , cHTML و ... ) ، ارسال نمايند . کنترل هاي استاندارد ASP.NET به صورت اتوماتيک اقدام به ارسال کدهاي نشانه گذاري مناسب براي يک دستگاه سرويس گيرنده خاص نموده و پياده کنندگان مي توانند بسادگي برنامه هائي را پياده سازي نمايند که از سرويس گيرندگان جديد حمايت مي نمايد .
ارائه امکانات و ابزارهاي لازم در جهت مديريت برنامه ها
مديريت برنامه هاي وب نوشته شده با استفاده از ASP.NET 1.x مستلزم ويرايش دستي فايل هاي پيکربندي XML است. رويکرد فوق روشي مناسب و بهينه به منظور مديريت برنامه ها از منظر مديران برنامه ها محسوب نمي گردد . در ASP.NET 2.0 به منظور تسهيل در امر مديريت و نگهداري برنامه هاي وب و وب سايت هاي پويا از ابزارهاي مديريتي مبتني بر وب با رابط کاربر گرافيکي استفاده مي گردد که با سرويس دهنده وب IIS تلفيق و خدمات مورد نظر را در اختيار مديران و پياده کنندگان قرار خواهند داد. بکارگيري و نگهداري برنامه هاي وب در محيط عملياتي يکي ازعناصر کليدي در چرخه حيات يک برنامه کامپيوتري است و مي بايست نسبت به آن حساسيت خاصي را داشت. تمامي امکانات يک فريمورک برنامه نويسي نمي بايست محدود به ارائه تسهيلات لازم به منظور پياده سازي باشد و در اين رابطه مي بايست امکانات لازم در حهت بکارگيري و نگهداري برنامه ها نيز بدرستي ارائه گردد . بدين منظور در ASP.NET 2.0 امکانات متعددي به منظور تسهيل در امر بکارگيري ، نگهداري و مديريت برنامه هاي وب ارائه شده است :
• پيکربندي API : در ASP.NET 2.0 با توجه به ارائه امکانات و اينترفيس هاي لازم برنامه نويسي ، پياده کنندگان مي توانند با استفاده از کدهاي مورد نظر خود اقدام به ايجاد برنامه ها و يا اسکريپت هائي نمايند که قادر به ايجاد ، خواندن و بهنگام سازي فايل هاي Web.config و machine.config باشد .
• ابزار مديريت ASP.NET : در ASP.NET 2.0 با ارائه يک ابزار جديد مديريتي که با برنامه مديريتي سرويس دهنده وب IIS تلفيق خواهد شد به پياده کنندگان و يا مديران برنامه هاي وب امکان مشاهده و يا اعمال تغييرات مورد نياز در ارتباط با فايل هاي پيکربندي XML داده مي شود .
• ابزار ترجمه اوليه : در ASP.NET 2.0 با ارائه يک ابزار بکارگيري جديد به پياده کنندگان و مديران برنامه هاي وب اجازه داده مي شود يک برنامه را قبل از بکارگيري، ترجمه اوليه نمايند. رويکرد فوق باعث مي شود که هر گونه نياز به ترجمه در هر محلي از سايت به صورت اتوماتيک شناسائي و واکنش هاي مناسب نسبت به آن داده شود .
• ابزارهاي مانتيورينگ و رديابي : در ASP.NET 2.0 با ارائه امکانات و ابزارهاي لازم به منظور مانيتورينگ عملکرد برنامه هاي وب، مديران و پياده کنندگان برنامه هاي وب مي توانند به صورت اتوماتيک از نحوه عملکرد يک برنامه بر روي سرويس دهنده آگاه و در صورت نياز واکنش هاي مناسب را در جهت رفع اشکالات موجود انجام دهند. با استفاده از امکانات ارائه شده در ارتباط با رديابي ، اشکال زدائي برنامه هاي وب با سرعت و دقت بيشتري انجام خواهد شد.
قابليت توسعه و افزايش کارائي
يکي از اهداف مهم طراحي ASP.NET ، ارائه يک محيط شي گراء ترجمه شده با هدف پاسخگوئي سريع به درخواست هاي سرويس گيرندگان است . افزايش کارائي و قابليت توسعه برنامه هاي وب يکي از مهمترين ويژگي هاي ASP.NET 2.0 نسبت به نسخه هاي قبلي است :
• حمايت از 64 بيت : ASP.NET 2.0 قادر به حمايت از 64 بيت است . اين بدان معني است که ASP.NET 2.0 مي تواند از مزيت دستيابي به تمامي فضاي حافظه در پردازنده هاي 64 بيتي استفاده نمايد. پياده کنندگان مي توانند بسادگي برنامه هاي ASP.NET موجود 32 بيتي را بر روي يک سرويس دهنده که بر روي آن ASP.NET 2.0 نصب شده است ، کپي نموده و کمپايلر JIT به صورت اتوماتيک فرآيند ترجمه را انجام و برنامه هاي موجود را به عنوان برنامه هاي 64 بيتي اجراء مي نمايد. در چنين مواردي نيازي به تغيير در کدهاي نوشته شده نخواهد بود .
• بهبود وضعيت Caching : نسخه شماره دو ASP.NET از ويژگي cache invalidation بانک اطلاعاتي به صورت اتوماتيک استفاده مي نمايد . ويژگي فوق اين امکان را در اختيار پياده کنندگان قرار مي هد که اقدام به خارج نمودن اطلاعات مربوط به صفحات مبتني بر داده هاي بانک اطلاعاتي و يا بخش هائي از محتواي يک صفحه از cache نموده و از ASP.NET درخواست گردد که اينگونه اطلاعات cache شده را غيرمعتبر نموده و محتواي cache را پس از تشخيص تغيير اطلاعات موجود در بانک اطلاعاتي ، بهنگام نمايد .
ASP.NET 2.0 امکانات متعددي را به منظور پياده سازي برنامه هاي وب در اختيار پياده کننده گان قرار مي دهد . با پيش بيني امکانات و ابزارهاي لازم بکارگيري ، نگهداري و پشتيباني برنامه هاي وب وضعيت بمراتب مناسب تري را نسبت به گذشته پيدا مي نمايد .