تأثيرات و خصوصيات و قوانين
 

سپتامبر 1921، انفجار بمبي حاوي فسفر سفيد بر فراز کشتي "يو اس اس آلاباما"(USS Alabama)، طي يک آزمايش نظامي که توسط ژنرال "بيلي ميچل"(Billy Mitchell) هدايت مي شد.
هم اکنون فسفر به عنوان مؤثرترين ماده جهت ايجاد پوشش دود استتار شناخته مي شود، به دو دليل: اول اينکه فسفر حجم بسياري از محيط اطراف هدف مورد نظر (يا احيانا يکانهاي خودي) را پوشش مي دهد. دوم اين که ذرات اين دود به صورت اورسل (گاز پخش شونده در هوا) هستند. غباري از قطرات مايع که به سايز ايده آل پديده ماي اسکرتينگ(Mie scattering)( اثري که به وسيله آن ذرات کروي شکل، تشعشات الکترو مغناطيس را پخش مي کنند) براي نور مرئي نزديک است. اين اثر شبيه سازي شده است و نتيجه آن بوده که فسفر به طور کامل يک ميدان ديد را مسدود نمي کند، اما به طور کامل تشعشعات مرئي و مادون قرمز را ترکيب مي کند.
وقتي فسفر در هوا مي سوزد ابتدا فسفر پنتواکسايد توليد مي کند.(که به استثناي دماهاي بالا به صورت تترا فسفر دکوکسايد(P4O10) در هوا موجود است.)
P4 + 5 O2 → P4O10
در هر صورت فسفر پنتواکسايد به شدت يک ماده نمگير است و به سرعت ذرات ريز رطوبت در هوا را جذب مي کند و قطرات فسفريک اسيد مايع را تشکيل مي دهد.
P4O10 + 6 H2O → 4 H3PO4
( همچنين پلي فسفريک اسيدهايي مثل پيروفسفريک اسيد تشکيل ميدهد.)
پيرو فسفريک اسيد= H4P2O7
اگر چه جرم اتمي فسفر 31 است، و جرم مولکولي يک مولکول فسفريک اسيد 98 است اما ابر آن در هوا 68 درصد افزايش جرم خواهد داشت.( مثلا 2/3 کيلو گرم براي هر يک کيلو فسفر سفيد.) اما جرم آم بيش از اينها افزايش مي يابد چرا که فسفريک اسيد و مشتقات آن موادي نمگير هستند. در زمان معين، قطرات به جذب آب بيشتر ادامه مي دهند تا بزرگتر و رقيق تر شوند تا وقتي که به تعادل فشار بخار آب با آب موجود در محل برسند. عملا قطرات سريعا به يک سايز مناسب براي پخش کردن و متفرق کردن نور مرئي مي رسند و پس از آن به وسيله باد يا انتقال گرما به محيط اطراف از بين مي روند.
به خاطر وزن فوق العاده مناسب دود فسفر سفيد، ماده بسيار مناسبي برا مواردي است که از نطظر وزن محدوديت وجود دارد مثل نارنجک ها يا خمپاره ها. يکي از ديگر مزاياي نارنجک هاي فسفر سفيد که معمولا در مواقع اضطراري استفاده مي شود اين است که دود فسفر سفيد در کسري از ثانيه تشکيل مي شود. از آنجائيکه فسفر سفيد ماده اي آتش زا هم هست، بيشتر مهمات آتش زا يک چاشني منفجر کننده ساده دارند تا قطعات فسفر سفيد را در هوا پس از انفجار به اطراف پرتاب کند که پس از آن اين قطعات به طور خود به خود شروع آتش مي گيرند وشروع به حرکت مي کنند و دود غليظي از عقب آنها شروع به انتشار مي کند. اين دود به سادگي از ظاهر آن قابل تشکيل است. همانند دوشي است که قطعات آتشين را پخش مي کند و دود سفيدي از عقب آنها ديده مي شود که سريعا به صورت يک ابر سفيد خالص و پف کرده در مي آيند( مگر اين که منبع نور رنگي باشد)
اشکالات مختلف فسفر سفيد در زير آمده است اما يکي از آنها خيلي مهم است و آن هم "تنوره کشيدن ستون دود" است. از آنجائيکه دود فسفر سفيد از شعله هاي نسبتا داغي تشکيل شده است، گاز هاي متصاعد شده هم داغ هستند و متمايل هستند که بالا روند. در نتيجه دود به نسبت سريعا بالا مي رود و از سطح زمين دور مي شود و ستوني از دود تشکيل مي شود که براي علامت گذاري منطقه عملياتي مناسب است. از نظر تاکتيکي شايد براي علامت گذاري سريع منطقه فسفر سفيد چندان کارا نباشد، از طرفي ديگر ماده اي است که مي تواند به صورت پايدار دود توليدکند. برخي کشور ها شروع به استفاده از فسفر قرمز به جاي فسفر سفيد کرده اند. فسفر قرمز در دماي پايين تري نسبت به فسفر سفيد مي سوزد و برخي معايب آن را ندارد ولي همان وزن مناسب فسفر سفيد را دارد. نوع ديگري از فسفر سفيد فسفر سفيد پلاستيکي است که آرامتر از فسفر سفيد معمولي مي سوزد و خطر ايجاد حريق کمتري دارد.

اثرات فسفر سفيد بر انسان
 

فسفر سفيد به سه طريق موجب آسيب به بدن و مرگ مي شود:
1- ايجاد سوختگي عميق در بافت ها
2- استنشاق دود
3- بلعيدن
که بلعيدن آن و سوازنندگي آن مهلک تر است.
در زير به بررسي اين اثرات مي پردازيم:

ايجاد سوختگي عميق در بافت ها
 

تکه هاي سوزان فسفر سفيد که در اثر انفجار اوليه توليد مي شوند مي توانند باعث سوختگي هاي وسيع و عميق(درجه 2 و 3) شوند. فسفر سفيد نسبت به ديگر مواد سوزاننده خطر کشندگي بيشتري دارد، چرا که جذب بدن مي شود و به قلب، کليه، و کبد آسيب مي رساند و در بعضي مواقع موجب آسيب همزمان چند عضو بدن مي شود. فسفر سفيد براي افرادي که در محيط هستند بسيار خطرناک است، چون فسفر سفيد تا وقتي که اکسيژن محيط تمام شود يا خودش به طور کامل بسوزد، به سوختن ادامه مي دهد. در برخي مواقع سوختگي ها به قسمت هايي از پوست که فاقد پوشش لباسي هستند، محدود مي شود. چون تکه هاي کوچکتر فسفر سفيد نمي توانند قبل از اين که به صورت کامل بسوزند، لباس را به طور کامل بسوزانند. با توجه به بيانيه سازمان امنيت جهاني به نقل از روزنامه " گاردين"(The Guardian)
فسفر سفيد موجب سوختگي هاي شيميايي دردناک مي شود.

استنشاق دود
 

فسفر سفيد مشتعل، دود غليظ و بسيار داغي توليد مي کند. بيشتر دود هايي که به وسيله گلوله هاي شليک شده در ميدان جنگ توليد مي شود، حتي به صورت غليظ هم مضر نيستند. به طور آشکار استنشاق دود هاي غليظ به طور مداوم از هر نوع که باشند، مي توانند موجب بيماري و حتي مرگ مي شود(به ويژه اگر نزديک منبع دود باشيم).
دود فسفر سفيد در غلظت هاي ملايم بيني و چشم ها را تحريک مي کند. مقدار زياد آن موجب سرفه هاي فوق العاده شديد مي شود. هر چند تا کنون هيچ سابقه ثبت شده اي براي صدمات ناشي از استنشاق دود فسفر سفيد در عمليات هاي نظامي که تاکنون صورت گرفته وجود ندارد و تا کنون هيچ مورد تأييد شده اي براي مرگ ناشي از استنشاق دود فسفر سفيد ديده نشده است. اما استفاده اسرائيل از فسفر سفيد در حمله به غير نظاميان در غزه، نشان داد که استنشاق دود فسفر سفيد مي تواند موجب آسيب و مرگ به صورت خفگي در انسان شود.
آژانس مواد سمي و ثبت بيماري ها حداکثر ميزان دود فسفر سفيد در هوا را براي داشتن کمترين خطر از لحاظ استنشاقي 02/0 ميلي گرم بر متر مکعب تعيين کرده است همانند دود سوخت هاي فسيلي. براي مقايسه گاز خردل 30 برابر خطرناک تر است(0007/0 ميلي گرم بر متر مکعب).

بلعيدن
 

دوز کشنده اي که براي بلعيدن فسفر سفيد ثبت شده است، 1 ميلي گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن مي باشد، اگر چه ميزان خيلي کمي از آن مثلا 15 ميلي گرم از آن هم موجب مرگ مي شود. همچنين موجب آسيب به کليه ها و قلب و کبد مي شود. البته ادعاهايي شخصي وجود دارد که افرادي آن را خورده اند وبدن آنها بدون هيچ گونه آسيبي آن را دفع کرده است.

قوانين نظامي
 

طبق سلسله همايش هاي جنوا(Geneva Conventions) که مرجعي قانوني و رسمي براي تنظيم قوانين متعارف جنگ محسوب مي شود، حمله عمدي به غير نظاميان و حمله شديد به تأسيسات غير نظامي، مناطق مسکوني، مکانهايي که مورد استفاده غير نظاميان است، مثل بيمارستانها، ساختمانهاي مذهبي و مدارس ممنوع است. در ادامه بيان مي شود که استفاده از هر نوع سلاح براي حمله غير عمدي به غير نظاميان و و يا حمله عمدي به مناطق غير نظامي خالي از سکنه، توسط نيروهاي نظامي جنايت جنگي محسوب مي شود مغاير قوانين جنگي است.
متاسفانه نيروهاي نظامي معمولا وارد مناطق غير نظامي مي شوند، يا تحرکات نظاميان در اين گونه مناطق صورت مي گيرد. بنابراين درگيري هاي نظامي در مناطق غيرنظاميان روي مي دهد. وقتي چنين چيزي اتفاق بيفتد، همه نيروهاي نظامي که از قوانين جنگ پيروي مي کنند، بايد مواظب باشند که خرابي هاي غير لازم به مناطق غير نظاميان وارد شوند، اما غير نظاميان ندانسته در وسط ميدان جنگ، به وسيله تمام سلاح هايي که توسط دو طرف استفاده مي شود،زخمي يا کشته مي شوند. قوانين جنگ اين گونه موارد غير عمد را تشخيص مي دهد و تنها به جناياتي اهميت مي دهد که به طور عمد توسط نيروهاي نظامي رخ داده باشد، يا به خاطر استفاده بيش از حد از جنگ افزار ها بر عليه اهداف نظامي صورت گرفته باشد که اين استفاده بيش از حد موجب آسيب به غير نظاميان و يا ساختمانهاي آنها در اطراف اين هدف شده باشد( مثلا نابودي يک ساختمان 2 طيقه با استفاده از يک بمب 10تني که به تنهايي قادر به نابودي يک محله است).
ماده اول از پروتکل سوم معاهده جنگ افزارهاي متعارف در مورد جنگ افزارهاي آتش زا مي گويد:" سلاح هاي آتش زا هر نوع سلاح يا مهماتي هستند که اصولا به منظور به آتش کشيدن چيزي يا ايجاد جراحات سوختگي بر افراد در هنگام ايجاد شعله يا گرما يا ترکيبي از آنها طراحي شده است که به وسيله واکنش شيميايي يک ماده که به منطقه هدف فرستاده شده است، صورت مي گيرد." همان پروتکل استفاده از اين نوع سلاح ها را بر عليه غير نظاميان يا در مناطق آنها ممنوع کرده است. (کنفرانس جنوا هم آن را ممنوع کرده بود.).اين پروتکل فقط براي کشورهايي که آن زا امضا کرده اند، لازم الاجرا است. آمريکا و ديگر قدرت هاي نظامي جهان آن را امضا نکرده اند و از نظر حقوقي ملزم به اجراي آن نيستند.( مانند اين است که شما قوانين قضايي کشورتان را قبول نداشته باشيد و هر کس را خواستيد بکشيد و از نظر حقوقي هم محکوم نشويد.)
اما استفاده از اين گونه سلاحها بر عليه نظاميان در خارج از مناطق غير نظامي صريحا ممنوع نشده است. مناقشه اي بر سر اين که آيا فسفر سفيد به عنوان يک سلاح شيميايي توسط معاهده بين المللي سلاح هاي شيميايي شناخته شود و غير قانوني اعلام شود يا نه وجود داشت که در آوريل سال 1997 به آن رسيدگي شد. اين معاهده سلاح هايي را ممنوع مي کند که به" استفاده از خصوصيات مسموم کنندگي مواد شيميايي در ميدان جنگ" مربوط مي شود.(ماده دوم، تعريف نهم:"مواردي که ممنوع نيستند" قسمت C)
اين معاهده "مواد شيميايي سمي" را اين گونه تعريف مي کند :" مواد شيميايي هستند که در طي کنش هاي شيميايي آنها بر فرآيندهاي زيستي موجب مرگ، ناتواني موقت يا آسيب دائم به انسان يا حيوان مي شوند." ضميمه اي وجود دارد که ليست مواد شيميايي که در حيطه اين تعريف قرار دارند، وجود دارد که فسفر سفيد در اين ليست به عنوان يک ماده شيميايي يا يک ماده اوليه بدين منظور وجود ندارد.
در مصاحبه اي در سال 2005 که توسط راديو تلويزين ايتاليا(Rai - Radiotelevisione Italiana) انجام شد، "پيتر کيسر"( Peter Kaiser)ازسخنگوي سازمان سلاح هاي شيميايي ممنوعه( سازماني که معاهده بين المللي سلاح هاي شيميايي را سرپرستي مي کند و مستقيما به مجمع عمومي سازمان ملل گزارش مي دهد) سوال شد که آيا فسفر سفيد بايد در محدوده سلاح هاي شيميايي قرار گيرد يا نه که اين گونه پاسخ داد:
" نه، اين ماده سلاحي شيميايي به شمار نمي رود مادامي که در عمليات نظامي براي استفاده از جنبه هاي سمي آن قصدي وجود نداشته يا نيازي نباشد. فسفر سفيد در حالت معمولي به عنوان توليد دود جهت استتار کردن تحرکات استفاده مي شود. اگر از فسفر سفيد چنين استفاده اي بشود، از لحاظ قانوني مشکلي وجد ندارد.
از طرفي ديگر اگر از خصوصيات سمي فسفر فسيد به عنوان يک جنگ افزار استفاده شود، خوب البته اين کار غير قانوني است. چرا که چيزي که بر اساس آن عهد نامه بين المللي سلاح هاي شيميايي شکل گرفته يا در واقع از طرف کشور ها پذيرفته شده، اين است که هر گونه مواد شيميايي که موجب مرگ يا آسيب به انسان يا حيوان شود، آن هم بر اساس خصوصيات سمي آن ماده، يک سلاح شيميايي محسوب مي شود."
کيسر يکي از کارکنان سازمان سلاح هاي شيميايي ممنوع(Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons) است. اين سازمان ( با نام اختصاري OPCW) بر اساس رأي اعضا تصميم مي گيرد. اين سازمان ليست سلاح هاي شيميايي و مواد شيميايي با استفاده دو گانه را تهيه مي کند. در اين ليست نامي از فسفر سفيد برده نشده است.
معاهده سلاح هاي متعارف(نه معادله سلاح هاي شيميايي) در پروتکل سوم خود استفاده از سلاح هاي آتش زايي که از طريق هوا به اهداف خود مي رسند، برعليه جمعيتهاي غير نظامي يا مکانهايي که غير نظاميان و نظاميان باهم تجمع کرده اند، ممنوع کرده است. اما اين پروتکل سلاح هايي که خاصيت آتش زايي آنها، خصوصيت ثانوي آنها محسوب مي شود، مستثني کرده است مانند نارنجک هاي دود زا. بيشتر مواقع از اين پروتکل برداشتي مي شود که فسفر سفيد از اين ماده مستثني است. در هر صورت چندين کشور از جمله آمريکا و اسرائيل پروتکل سوم را امضا نکرده اند.
در هر صورت حالت قانوني اين معاهدات در جنگ ها رعايت نمي شوند. براي مثال در مورد استفاده آمريکا از فسفر سفيد در عراق، "سير منزيس کمبل"( Sir Menzies Campbell) سخنگوي يکي از احزاب انگليس مي گويد:
" استفاده از اين سلاح ممکن است قانوني باشد، اما اثرات آن به پيروزي بر شورشيان کمک مي کند. انکار استفاده از اين سلاح و در نهايت پذيرش استفاده از آن، شکاکان را قانع مي کند که حتما چيزي مخفي وجود دارد که قرار نيست همگان بفهمند."
با توجه به آئين نامه رزمي در مورد قوانين جنگ زميني ارتش آمريکا مي خوانيم که:" استفاده از سلاح هايي که آتش توليد مي کنند، مانند مهمات رسام، شعله افکن ها، بمب ناپالم و ديگر عوامل آتش زا بر عليه اهدافي که نياز هست، خلاف قوانين بين المللي نيست."
ظاهرا در ارتش آمريکا مخالف نصيحت هاي بشر دوستانه در مورد استفاده از فسفر سفيد بر عليه انسان هستند.