وابستگي به منابع شبكه در ساليان اخير بطرز چشمگيري افزايش يافته است . در دنياي امروز ، موفقيت يك سازمان با قابليت در دسترس بودن شبكه آن گره خورده است . بديهي است كه در چنين مواردي توان تحمل سازمان ها در زمان بروز يك مشكل در شبكه و انجام عادي فعاليت هاي روزمره بطرز محسوسي كاهش مي يابد . همين موضوع باعث شده است كه اشكال زدائي شبكه به عنوان يكي از عناصر حياتي و تعيين كننده در اكثر سازمان ها مورد توجه جدي قرار بگيرد .
علاوه بر اين كه وابستگي به منابع شبكه رشد چشمگيري را داشته است ، اين صنعت بسرعت به سمت محيط هاي پيچيده نظير استفاده از چندين نوع رسانه انتقال داده ، چندين پروتكل و ضرورت ارتباط با شبكه هاي ناشناخته نيز حركت مي كند . اين نوع شبكه هاي ناشناخته ممكن است يك شبكه گذرا متعلق به يك مركز ارائه دهنده سرويس هاي اينترنت ( ISP ) و يا يك شركت مخابراتي باشند كه شبكه هاي خصوصي را به يكديگر متصل مي نمايند . همگرائي صوت و تصوير درون شبكه هاي داده نيز پيچيدگي بيشتري را به دنبال داشته است و اهميت اعتماد پذيري به شبكه را بيش از هر زمان ديگر مهم نموده است .
وجود محيط هاي شبكه اي پيچيده بدين معني است كه مسائل مربوط به ارتباطات و حفط حداقل كارآئي در ارتباطات بين شبكه اي بشدت رشد و در برخي موارد يافتن منبع بروز مشكل سخت و اغفال كننده است .

علائم ، مسائل و راه حل ها

بروز اشكال در ارتباطات شبكه اي با آشكار شدن مجموعه اي از علائم و يا نشانه ها قابل شناسائي و تشخيص است . اين نوع علائم ممكن است عمومي ( عدم توانائي سرويس گيرندگان جهت ارتباط با يك سرويس دهنده خاص در شبكه ) و يا خيلي خاص ( عدم وجود مسيرها در يك جدول روتينگ ) باشند . پس از آشكار شدن علائم اوليه ، با استفاده از ابزارها و روش هاي خاص اشكال زدائي مي توان عامل و يا عوامل تاثيرگذار در بروز مشكلات را شناسائي نمود .شناسائي نشانه هاي اوليه بروز يك مشكل يكي از مهمترين مراحل در فرآيند اشكال زدائي است ، چراكه با تشخيص درست مي توان راه حلي مشتمل بر مجموعه اي از عمليات را پياده سازي نمود ( نظير تشخيص درست بيماري توسط پزشك و ارائه يك طرح درمان مناسب ) .
استفاده از يك زيرساخت علمي مناسب ،‌ احتمال موفقيت در اشكال زدائي شبكه را بطرز كاملا" محسوسي افزايش مي دهد . شناسائي علائم اوليه ، تعريف فرضيات ، تشخيص دقيق مشكل و پياده سازي يك راه حل مناسب از جمله عناصر كليدي در ايجاد يك زيرساخت علمي مناسب به منظور اشكال زدائي شبكه مي باشند .

مدل حل مشكلات

اعتقاد و تبعيت از يك رويكرد سيستماتيك بهترين گزينه موجود به منظور اشكال زدائي است . استفاده از يك رويكرد غيرسيستماتيك صرفا" باعث از دست دادن منابع ارزشمندي همچون زمان و ساير منابع مي گردد و در برخي موارد حتي مي تواند باعث وخيم تر شدن اوضاع گردد .
براي اشكال زدائي شبكه در اولين مرحله مي بايست پس از مشاهده و بررسي علائم اوليه اقدام به تعريف فرضيات نمود . در ادامه ، مي بايست تمامي مسائلي كه داراي استعداد لازم جهت ايجاد فرضيات مي باشند را شناسائي نمود . در نهايت و با استفاده از يك رويكرد كاملا" سيستماتيك مي بايست هر عامل احتمالي تاثيرگذار در بروز مشكل بررسي تا در صورت عدم داشتن نقش موثر در بروز مشكل آن را از ليست فرضيات حذف نمود . در چنين مواردي همواره مي بايست از فرضياتي كه داراي احتمال بيشتري مي باشند كار را شروع و بتدريج به سمت فرضياتي با احتمال كمتر حركت نمود .
فرآيند زير نحوه حل مسائل را صرفنظر از نوع محيط عملياتي تشريح مي نمايد :
• مرحله اول : تعريف دقيق و شفاف مشكل ايجاد شده پس از آناليز وضعيت موجود . پس از بروز يك مشكل و آناليز وضعيت موجود ، مي بايست مسئله را به صورت مجموعه اي از فرضيات تعريف نمود . پس از تهيه فرضيات كلي ، مي بايست مشخص شود كه چه نوع مشكل و يا مورد احتمالي مي تواند داراي سهمي در يك فرضيه داشته باشد . به عنوان نمونه ، در صورتي كه يك هاست نمي تواند به سرويس درخواستي سرويس گيرندگان پاسخ دهد ، عدم پيكربندي صحيح هاست ، وجود مشكل براي كارت اينترفيس شبكه و يا عدم پيكربندي مناسب روتر مي تواند از جمله فرضيات موجود در رابطه با مشكل فوق باشند .
• مرحله دوم : جمع آوري اطلاعاتي كه به ما در جهت ايزوله كردن مشكل ايجاد شده كمك مي نمايد . در اين رابطه لازم است از كاربراني كه مستقيما" با اين مشكل برخورد داشته اند ، مديران شبكه ، مديران و ساير عناصر كليدي در سازمان سوالات متعددي مطرح گردد . همچنين مي بايست اقدام به جمع آوري اطلاعات از ساير منابع نظير برنامه آناليز پروتكل ها ، خروجي دستورات عيب يابي روتر و يا ساير نرم افزارهاي مرتبط نمود .
• مرحله سوم : بررسي مسائل احتمالي بر اساس حقايق جمع آوري شده . پس از جمع آوري اطلاعات مورد نياز و آناليز آنها مي توان برخي از پتانسيل هاي بروز مشكل را ناديده گرفت و از ليست فرضيات حذف نمود . با توجه به داده جمع آوري شده ممكن است بتوان عوامل سخت افزاري در بروز مشكل را حذف و بر روي نرم افزار متمركز گرديد . فرآيند فوق مي بايست بگونه اي باشد كه در هر مرحله و متناسب با داده جمع آوري شده بتوان تعداد پتانسيل هاي احتمالي بروز يك مشكل را محدود تا امكان تهيه يك طرح موثر به منظور اشكال زدائي فراهم گردد .
• مرحله چهارم : آماده كردن يك طرح عمليات ( action plan ) بر اساس ساير پتانسيل هاي بروز مشكل موجود در ليست فرضيات. از مسائلي كه داراي احتمال بيشتري مي باشند مي بايست كار را شروع كرد . توجه داشته باشيد كه تغيير صرفا" يك متغير در هر لحظه و حل احتمالي مشكل ، ما را قادر مي سازد كه در برخورد با يك مسئله مشابه بتوانيم از راه حل استفاده شده مجددا" استفاده نمائيم چراكه دقيقا" مي دانيم چه عاملي بروز مشكل شده است و براي رفع آن چه كاري را انجام داده ايم . در صورتي كه در هر لحظه چندين متغير را تغيير دهيم و مشكل موجود برطرف گردد دقيقا" نمي توانيم متوجه شويم كه چه عاملي باعث بروز مشكل شده است تا بتوانيم به عنوان يك تجربه از آن در آينده استفاده نمائيم .
• مرحله پنجم : پياده سازي طرح عمليات . بدين منظور لازم است كه هر مرحله موجود در طرح عمليات با دقت انجام و تاثير آن در حل مشكل بررسي گردد .
• مرحله ششم : جمع آوري نتايج پس از انجام هرگونه تغيير در متغيرها . بدين منظور لازم است كه علاوه بر جمع آوري نتايج هر مرحله از روش هاي مشابه جمع آوري اطلاعات كه در مرحله دوم به آنها اشاره گرديد نيز استفاده گردد ( جمع آوري اطلاعات از افراد كليدي و ابزارهاي عيب يابي ) .
• مرحله هفتم : آناليز نتايج . در صورتي كه پس از آناليز نتايج مشكل برطرف شده باشد ،‌ فرآيند اشكال زدائي يه اتمام مي رسد .
• مرحله هشتم : استفاده از يك طرح عملياتي ديگر در صورت عدم حل مشكل . در صورتي كه مشكل موجود برطرف نگردد ، مي بايست يك طرح عمليات بر اساس مسئله اي كه احتمال بروز آن بيش از سايرين مي باشد تهيه و فرآيند را از مرحله چهارم مجددا" تكرار نمود .

آمادگي لازم در صورت بروز مشكل در شبكه

درصورت وجود آمادگي لازم ، فرآيند حل مشكل و يا خرابي شبكه با سرعت و سادگي بيشتري انجام خواهد شد . داشتن اطلاعات جاري و صحيح در رابطه با شبكه و ارائه آن به كاركنان بخش فني يكي از مهمترين ملزومات مورد نياز در هر محيط شبكه اي است . توجه داشته باشيد كه صرفا" وجود اطلاعات فني كامل از وضعيت شبكه موجود است كه باعث تسريع و سادگي بيشتر در فرآيند اشكال زدائي و اتخاذ تصميم مناسب در خصوص انجام تغييرات در شبكه مي گردد .
در زمان انجام فرآيند اشكال زدائي مي بايست هرگونه تغييرات مستند شود تا بتوان در صورتي كه اشكال زدائي توام با موفقيت نباشد به سرعت به حالت قبل برگشت .
براي تشخيص ميزان آمادگي در جهت اشكال زدائي شبكه به سوالات زير پاسخ دهيد :
• آيا يك لي اوت فيزيكي و منطقي صحيح از شبكه موجود را در اختيار داريد ؟
• آيا سازمان و يا دپارتمان شما داراي نقشه ارتباطات شبكه اي و بهنگام شده مي باشد كه در آن مكان فيزيكي تمامي دستگاه هاي شبكه اي و نحوه ارتباط آنها با يكديگر مشخص شده است ؟ آيا يك نقشه منطقي از آدرس هاي شبكه ، شماره هاي شبكه و زير شبكه ها موجود مي باشد ؟
• آيا ليست تمامي پروتكل هاي پياده سازي شده در شبكه موجود است ؟ آيا براي هر پروتكل پياده سازي شده ، پيكربندي صحيح و بهنگام روتر در دسترس مي باشد ؟
• آيا اطلاعات مربوط به اين كه كدام پروتكل روت مي شود موجود است ؟
• آيا اطلاعات مربوط به تمامي نقاط تماس با شبكه هاي خارجي در دسترس مي باشد ؟ آيا مشخص است كه براي هر اتصال شبكه از چه پروتكلي استفاده شده است ؟
• آيا سازمان شما رفتار طبيعي و كارآئي شبكه را در مقاطع زماني خاص مستند نموده است تا بتوان در صرورت بروز يك رفتار غيرطبيعي در شبكه آنها را با يكديگر مقايسه نمود ؟
• و ...
در صورتي كه پاسخ به تمامي سوالات فوق مثبت است ، شما قادر به حل مشكل با سرعت و سادگي بيشتري خواهيد بود .
پس از حل هر مشكل مي بايست آن را به همراه راه حلي كه منجر به برطرف شدن مشكل شده است مستند نمود . بدين ترتيب ، يك بانك اطلاعاتي پرسش و پاسخ به مرور زمان تهيه خواهد شد كه ساير افراد موجود در سازمان در صورت مواجهه با مسائل مشابه مي توانند از آن استفاده نمايند . اين كار علاوه بر اين كه كاهش زمان اشكال زدائي را به دنبال خواهد داشت ، هزينه هاي بمراتب كمتري را متوجه سازمان شما خواهد كرد .