12 ژوئن 2007
سالها پس از اينکه دانشمندان موفق شدند به پوشش مه و غبار تايتان (Titan)، قمر اسرارآميز سياره زحل نفوذ کنند، هنوز هم در آن با حقايق غافلگير کننده اي روبرو ميشوند. تصويري که اکنون از بزرگترين قمر زحل به دست آمده است، با تلماسه هاي عظيم و سطح بدون اقيانوسش، ميتواند تصويري از آينده بيابانهاي زمين باشد.
جوناتان لونين (Jonathan Lunine)، دانشمند چند رشته اي پروژه کاسيني- هويگنز (Cassini-Huygens) (پروژه روباتيک مشترک ناسا، آژانس فضايي اروپا و آژانس فضايي ايتاليا براي تحقيق در زحل و اقمار اين سياره) ميگويد:” ممکن است تايتان با زمين امروز بسيار متفاوت باشد، اما ممکن است با زمين فردا چندان تفاوتي نداشته باشد.”
سطح تايتان تا قبل از ورود ردياب هويگنز به داخل جو متراکم آن در سال 2005، معمايي بزرگ بود. ردياب هويگنز پس از يک سفر 7 ساله با فضاپيماي کاسيني و پس از حدود دو ساعت و نيم فرود با چتر، به ارسال پيام از سطح تايتان پرداخت و تا 70 دقيقه بعد که کاسيني از تيررس آن خارج شد، به مخابره ادامه داد.
فرانسواز رولن (François Rauli) يکي ديگر از دانشمندان چند رشته اي پروژه ميگويد:” هرچند ما تنها 4 ساعت اطلاعات دريافت کرده ايم، اما اين داده ها به قدري غني هستند که ما پس از گذشت دو سال هنوز نتوانسته ايم تمام اطلاعات موجود در آن را استخراج کنيم.”
بارانهاي موسمي
اکنون تصاوير برجسته ارسال شده توسط هويگنز سرزميني بسيار ناهموار را در ناحيه کوهستاني شمال محل فرود ردياب نشان ميدهد. علاوه بر اينها شيارهاي عميقي که با تپه ماهورهايي به ارتفاع حدود 150 تا 200 متر هم با شيب 30 درجه وجود دارند. از شکل خاص اين شيارها چنين به نظر ميرسد که آنها کانالهايي بوده اند که توسط بارش باراني از متان مايع ايجاد شده اند.
به گفته لونين: ” فاصله زماني بارش باران در بيابانهاي زمين از چند ماه تا چند سال است، اما در تايتان، فاصله ميان بارش اساسي باراني که به احتمال زياد بسيار شديد هم ميبارد، چند صد يا چند هزار سال است. زيرا از آنجايي که فاصله تايتان از خورشيد بسيار بيشتر از فاصله زمين تا اين ستاره است، تبخير متان توسط انرژي خورشيد و جمع شدن مقدار کافي از آن در جو اين قمر براي ايجاد بارش، نياز به مقدار زمان بسيار بيشتري دارد.”
او اضافه ميکند در مقايسه با مريخ که جوي بسيار رقيق دارد و زهره که جوي بسيار غليظ دارد، اين امر که متان مانند آب بر روي زمين، از جو به سطح سياره و مجددا از سطح به جو باز ميگردد، “تايتان را از بعضي جهات به بهترين نمونه سياره شناخته شده مشابه زمين تبديل کرده است.
” اصولا تا جايي که ما مشاهده کرده ايم، روند تمام اتفاقات موجود در تايتان به نحوي به متان مربوط ميشود، درست مانند زمين که تقريبا تمام وقايع آن به نحوي به آب مربوط است.”
جهاني خشک و کويري
دانشمندان با توجه به بخار غليظ مه/دود مانند در جو اين قمر، قبل از رخنه در جو تايتان احتمال ميدادند که در اين قمر، اقيانوسهايي از متان مايع وجود داشته و سطح آن از اتان پوشيده شده باشد.
در عوض آنها با تلماسه هاي غول آسايي روبرو شدند که از دانه هاي هيدروکربن به اندازه شکر ساخته شده که علايم روي آن نشاني از سيلهاي اتفاقي و شديد است.
هرگونه درياچه و دريا احتمالا محدود به نواحي قطبي تايتان است.
لونين ميگويد:” در اينجا ما با تعريف ديگري از جهان کويري روبرو ميشويم. نه به معناي داغ بودن، برعکس تايتان بسيار سرد است، بلکه به معناي خشکي بسيار، تايتان فاقد اقيانوس است، اما با افزايش درخشش خورشيد و بخار کردن اقيانوسها، زماني زمين هم چنين وضعيتي خواهد داشت و به سياره اي کويري مبدل خواهد شد.”
مايع پنهان
معماي باقي مانده اين است که مايعي که موجب حک کردن دره ها، کانالها و راه آبهاي متعدد بر سطح اين سياره شده، کجا پنهان شده است. امواج راديويي مرموزي که توسط هويگنز رديابي شده اند ميتوانند در کشف اين مايع که احتمالا در لايه هاي زيرين تايتان پنهان شده و شايد با فوران از زير زمين يا بروز حالات آتشفشاني خارج ميشوند، کمک بزرگي باشند.
البته عقيده کلي دانشمندان اين است که اين امواج راديويي ضعيف که هنگام فرود هويگنز رديابي شده اند، از خود اين دستگاه ساتع شده باشد. يا به دليل فعل و انفعالات مگنتوسفر (magnetosphere) زحل ايجاد شده باشد.
در هر صورت، دانشمندان در يک نظر شريکند و آن اين است:” تايتان براي تحقيق و مطالعه بدون شک محيطي بسيار فريبنده و کنجکاوي برانگيز است”.
msnbc.msn.com