کامپيوتر علمي
گسترش فراينده منابع اطلاعاتي در قالبهاي الكترونيكي بالاخص در محيط اينترنت چالشهاي جديدي را فراروي كتابداران و فهرستنوسان براي سازماندهي و دسترس پذيرسازي اين منابع قرار داده است. اقدامات متعددي در اين زمينه صورت گرفته است كه گرايش به استفاده از ابزار نويني تحت عنوان ابر داده يكي از اين موارد ميباشد. ابرداده در تعريفي ساده به دادهها و اطلاعاتي درباره منابع اطلاعاتي اطلاق ميشود. در واقع ابرداده ، ابزاري است كه براي شناسايي، توصيف و سازماندهي منابع اطلاعاتي الكترونيكي موجود در اينترنت به كار ميرود. اساس كاربرد ابرداده تسهيل جستجو، مكانيابي، انتخاب، ارزيابي و مستند سازي منابع شبكهاي ميباشد كه موجب افزايش دقت بازيابي و تسهيل جستجوي منابع شبكهاي ميگردد. بنابر اين با توجه به نقش ويژه طرحهاي ابردادهاي در سازماندهي و نظم بخشي به منابع اطلاعاتي اينترنت، در اين نوشته اصطلاح ابرداده از نظر مفهومي توصيف شده و به كاربردها و دلايل گسترش، عناصر تشكيل دهنده و نحوه توليد و ايجاد آن اشاره ميشود. همچنين با توجه به شكلگيري انواع طرحها و قالبهاي ابردادهأي براي طيف وسيعي از منابع اطلاعاتي اينترنت ، تعدادي از معروفترين طرحهاي ابردادهأي معرفي ميشوند. رشد و گسترش روزافزون منابع و محصولات اطلاعاتي در محيط اينترنت و ضعف و ناكارآمدي موتورهاي جستجوي(1) اينترنت در سازماندهي اين منابع مشكلاتي را در دسترسي به منابع مرتبط و ارزشمند فراروي جستجوگران اطلاعات در اين محيط جديد نهاده است. روي همين اصل و به منظور سازماندهي و دسترس پذيرسازي بهينه منابع اينترنتي و همچنين تسهيل فرايند جستجو و بازيابي اطلاعات، در محيط اينترنت، تلاشهاي متعددي صورت گرفته و طرحها، پژوهشها، الگوها و ابزارها ي زيادي در اين زمينه طراحي و توليد شده است . از جمله نخستين و بارزترين تحولات و مباحثي كه در راستاي سازماندهي منابع اطلاعاتي شبكه اينترنت روي داد طرح مفهوم ابرداده(2) بود. ابرداده نوعي روش و ابزار است كه براي شناسايي توصيف، سازماندهي وبازيابي منابع الكترونيكي شبكه اينترنت مورد استفاده قرار ميگيرد. لذا به جهت اهميت و نقش ويژه طرحهاي ابردادهاي در سازماندهي، مستند سازي و انسجام بخشي به منابع اطلاعاتي شبكه اينترنت و همچنين لزوم آشنايي كتابداران و فهرستنويسان با طرحها و ابزارهاي نوين سازماندهي در اين نوشته ضمن توصيف مفهوم ابر داده به كاربردها، عناصر(3) تشكيلدهنده، نحوه توليد و دلايل گسترش آن اشاره ميشود.همچنين براي آشنايي بيشتر با انواع طرحهاي ابردادهأي، تعدادي از معروفترين طرحهاي ابردادهاي مثل طرح ابردادهاي، دابلينكور، خدمات مكانياب اطلاعات دولتي و طرح كدگذاري متن معرفي ميشوند.
مفهوم ابرداده
واژه ابرداده يا meta data از ريشه لاتين meta به معني ماهيت و data به معني اطلاعات يا داده گرفته شده است. تاريخچه شكلگيري و افزايش بسامد كاربرد اصطلاح ابرداده به طور عمده به دهه 1990 و پيدايش شبكه جهاني وب(4) در سال 1993 باز ميگردد. در مورد ابرداده تا كنون تعاريف متعددي ارائه شده است، اما در سادهترين تعريف ابرداده به دادهها و اطلاعاتي درباره منابع اطلاعاتي اطلاق ميشود. به تعبير خاص ابرداده ابزاري است كه براي شناسايي، توصيف (5)و رديابي(6) منابع اطلاعاتي الكترونيكي موجود در شبكه اينترنت به كار ميرود. در اطلاعرساني از ساده ترين تعريف براي ابرداده استفاده ميشود و آن را دادههاي سازمانيافته درباره دادهها ميدانند. در واقع ابرداده، داده سازماندهيشدهأي است كه خصوصيات يك منبع( اطلاعاتي) را تشريح ميكند.يا به زبان ديگر ابرداده اطلاعاتي است كه به صورت انعكاسي اطلاعات ديگر را مشخص ميكند. يعني دادهأي درباره دادهها ميباشد. اصطلاح ابرداده، اصطلاح جديدي نيست . كتابداران سالهاست كه در كتابخانهها به فهرست نويسي كتابها و مجلات ميپردازند. فهرست كتابخانه خود نوعي ابرداده است كه براي يافتن كتابها و مجلات در زمينههاي موضوعي خاص و بازيابي آنها از قفسه كتابخانه مورد استفاده قرار ميگيرد.در واقع همانطور كه فهرستها (7)در كتابخانهها براي جستجو، سازماندهي و بازيابي منابع كتابي و غيركتابي مورد استفاده قرار ميگيرد، ابرداده نيز همچون فهرستي براي جستجو، سازماندهي و بازيابي منابع الكترونيكي موجود در شبكه جهاني اينترنت مورد استفاده قرار ميگيرد.لذا با توجه به تعاريف بالا روشن ميگردد كه ابرداده در واقع نوعي روش و ابزار براي سازماندهي و بازيابي منابع الكترونيكي شبكه اينترنت ميباشد.براي عينيتر نمودن مفهوم ابرداده ميتوان به اين نكته اشاره كرد كه اطلاعات ابرداده أي در مورد يك منبع الكترونيكي براي مثال در محيط وب شامل اطلاعات مربوط به عنوان سايت يا منبع، موضوع، پديد آورنده سايت، ناشر، تاريخ نشر يا ايجاد سايت ، جزئيات مالكيت معنوي اثر، زبان، پوشش، توصيف و كليد واژههاي قابل جستجو براي هر منبع و كدها و نشانههايي براي ردهبندي محتوايي مدارك ميباشد.شايان ذكر است كه نشانههاي ابردادهأي در شرايط عادي در مرورگرهاي وب (8) نشان داده نميشوند ، اما با انتخاب گزينه source از منوي view.در هر كدام از مرورگرهاي وب نظير اينترنتاكسپلورر(9) و يا نت اسكيپ(10) ميتوان ابرداده هر سايتي را ملاحظه نمود.
دلايل گسترش ابرداده
تنوع منابع و محصولات اطلاعاتي شبكه اينترنت و ضعف و ناكارآمدي موتورهاي كاوش در جستجوي اطلاعات دقيق و مرتبط و همچنين نياز به انسجام علمي منابع اينترنت باعث شد تا انديشه شكلگيري ابزاري براي رفع اين معضل به طور جدي مطرح شود. يكي ديگر از دلايل مهم شكلگيري ابرداده نياز مبرم كاربران (11) به الگوها وقالبهاي استانداردي براي جستجو و بازيابي سريع و دقيق منابع اينترنت ميباشد. در واقع اساس گرايش كنوني به مسئله ابرداده در قابليت اين نظام در رها ساختن كاربران از نگراني مربوط به انكشاف منابع و ياري رساندن به آنها براي يافتن اطلاعات مورد نياز ميباشد. بنابراين ناتواني ابزارهاي كاوش اينترنت در جستجوي دقيق و مؤثر منابع اطلاعاتي ضرورت ايجاد و گسترش روشهاي ابردادهاي را به عنوان يك اصل بديهي بيش از پيش ضروري و اجتنابناپذير ساختهاست. روي همين اصل از اواسط دهه 90 تا كنون همايشها و كارگاههاي آموزشي بينالمللي و ملي متعددي در رابطه با اهميت و كاربرد ابرداده برگزار شده و استانداردها و الگوهاي ابردادهاي مختلفي طراحي شده است.
اهميت و كاربرد ابرداده
ابر داده روشي نظاممند است كه منابع اطلاعاتي را براي كاربران دسترسپذير(12) و قابل فهم ميسازد. اساس كاربرد ابرداده تسهيل جستجو، مكانيابي، انتخاب ، ارزيابي و مستند سازي منابع شبكهاي ميباشد كه موجب افزايش دقت بازيابي و تسهيل جستجوي منابع شبكه هاي ميگردد. اما به تعبير دقيقتر كاربردهاي مهم ابر داده شامل موارد زير ميباشد.
1-تسهيل جستجو و بازيابي منابع اطلاعاتي شبكه اينترنت
2-نظم بخشيدن به منابع اطلاعاتي موجود در اينترنت
3-توصيف پايگاههاي اطلاعاتي، تصاوير ديجيتالي،(13) فايلهاي صوتي و ساير منابع غير متني شبكه
4-تحليل محتوا و نمايهسازي و سازماندهي انواع منابع اطلاعاتي شبكه
5-تطبيق، اشتراك و يكپارچهسازي منابع اطلاعاتي ناهمگن شبكه اينترنت
6-فراهمآوردن زمينه استفاده مجدد از انواع اطلاعات توزيع شده در محيط شبكه از طريق مستند سازي محتواي اطلاعات.7-ايجاد امكان براي دسترسي كاربران شبكه به اطلاعات دقيق و مرتبط
8-مديريت برحجم گستردهاي از اطلاعات شبكه اينترنت
عناصر و اجزاي تشكيل دهنده ابرداده
اجزاء و عناصر تشكيل دهنده ابرداده به سه دسته كلي تقسيم ميشوند كه عبارتاند از: الف) عناصري كه اساساً مربوط به محتواي منبع يا سايت ميباشند: مثل عنوان، زبان، موضوع، توصيف، ارتباط، پوشش.
ب) عناصري كه با مالكيت منبع در ارتباط ميباشند: نظير مؤلف يا پديد آورنده، همكار، حقوق
ج) عناصري كه در اصل به ظاهر فيزيكي منبع مربوط هستند، مثل تاريخ، شكل يا قالب، (14) مشخص كننده يا شناسه گر(15)
نحوه توليد و ايجاد ابرداده
با توجه به اينكه ابرداده هرمنبع الكترونيكي ميتواند بصورت يكپارچه در خود منبع يا جدا از آن توليد شود، دو روش مشخص براي توليد و ايجاد ابرداده وجود دارد.
1-كدگذاري همزمان عناصر ابردادهاي در منابع از طريق استانداردهايي چون زبان نشانهگذاري فرامتن(16)، زبان نشانهگذاري گسترش پذير (17)و زبان نشانهگذاري استاندارد عمومي(18) توسط پديدآورندگان وب در جريان ايجاد صفحات وب(19)
2-كدگذاري غير همزمان بعد از ايجاد صفحات وب و يا به عبارتي ديگر ايجاد پايگاه اطلاعاتي از ركوردهاي ابرداده أي كه اين پايگاه جدا از منابع الكترونيكي و با استفاده از نظامهاي مديريت پايگاه اطلاعاتي طراحي ميشود و اين امر ميتواند بعد از ايجاد صفحات وب توسط متخصصان فهرستنويسي و كتابداران انجام بگيرد.
در حقيقت ابرداده را ميتوان در حين خلق يك منبع يا پس از توليد و اشاعه منبع به عنوان بخشي از فرايند فهرستنويسي انجام داد.متخصصان عقيده دارند كه روش اول يعني ايجاد ابرداده همزمان با توليد منبع الويت داشته و با صرفهترين روش ميباشد. زيرا با رشد و گسترش فوقالعاده و شتابناك منابع الكترونيكي، فهرستنويسي منابع الكترونيكي پس از خلق و توليد آن امري سنگين ، هزينهبر و زمان بر خواهد بود. بنابراين بهتر است كه ابرداده هر منبعي در همان مرحله اول يعني در زمان ايجاد صفحات وب توليد شود.
نمونه يك ركورد ابردادهاي
يك ركورد ابردادهاي شامل عناصر از پيش تعريف شدهاي است كه نمايانگر صفات و ويژگيهاي يك منبع اطلاعاتي هستند و به نوبه خود ممكن است يك يا چند ارزش داشته باشد. برخي از اين عناصر در ارتباط با محتواي منبع، بعضي در ارتباط با مالكيت معنوي اثر و برخي ديگر با ظاهر فيزيكي منبع در ارتباط هستند. نمونه زير مثالي از يك ركورد ابردادهاي براي يك منبع بر روي شبكه جهاني وب ميباشد.
<HEAD>
<TITLE> The Library of Congress</TITLE>
<META HTTP-EQUIV="Content-Type" CONTENT="text/html; charset=iso-8859-1">
<BASE HREF="http://www.loc.gov/homepage/">
<META NAME= "description" CONTENT="Home page of the Library of Congress, Washington, D.C. The Library of Congress is the nation;s oldest federal cultural institution, and it serves as the research arm of Congress. It is also the largest library in the world, with more than 120 million items on approximately 530 miles of bookshelves. The collections include more than 18 million books, 2.5 million recordings, 12 million photographs, 4.5 million maps, and 54 million manuscripts.">
<META NAME= "keywords" CONTENT= "library of congress, home page , catalog, copyright office, american memory, global gateway, exhibitions, america;s library, thomas, national digital preservation program, wise guide, the library today, researchers, librarians, teachers, blind, today in history">
<META HTTP-EQUIV="expires" CONTENT="Wed, 26 Feb 1997 08:21:57 GMT">
<SCRIPT TYPE="text/javascript">
ابر داده سايت وب كتابخانه كنگره آمريكا
انواع طرحهاي ابردادهاي
با توجه به افزايش روزافزون منابع الكترونيكي در اينترنت و چالشهاي جدي براي سازماندهي اين منابع ، مفهوم ابرداده اهميت واقعي خود را بيشتر نشان داده و تلاشهاي زيادي در اين رابطه صورت گرفته است.
بيشتر اين تلاشها در جهت تدوين يك استاندارد بينالمللي براي توصيف منابع اينترنتي و عناصر لازم براي اين منظور و شناسايي مسائل مرتبط با ابرداده معطوف بوده است. لذا با توجه به ضرورت ، دلايل و انگيزههاي مختلف شكلگيري انواع قالبهاي ابرداده أي براي طيف وسيعي از منابع اطلاعاتي الكترونيكي موجود در اينترنت ، استفاده از استاندارد و الگويي كه بتواند از انسجام و جامعيت بيشتري برخوردار بوده و سهولت توليد ركوردهاي ابردادهاي را تضمين كند از اهميت خاصي برخوردار است.به همين جهت تا كنون طرحها و استانداردهاي ابردادهاي متعددي طراحي و تدوين شدهاست كه از معروفترين انها ميتوان به طرحهاي ابردادهاي ذيل اشاره كرد.
1- طرح ابر دادهاي دابلين كور Dublin core
قالب دادهاي دابلينكور به منزله يك استاندارد جامع كه توسط او سي ال سي(20) تدوين يافته است از اعتبار و جامعيت بيشتري برخوردار است. طرح دابلين كور نام خود را از كارگاهي به همين نام كه در سال 1995 توسط (اوسيال سي) در شهر دابلين اوهايو در ايالات متحده برگزار شد ، گرفته است. قالب ابرداده أي دابلين كور اگرچه در سال 1995 توسعه يافته است ، اما به واسطه مشاركت گروههاي مختلف در طراحي و توسعه آن و همچنين به خاطر جامعيت ، سهولت كاربرد و كارآيي آن يكي از الگوهايي است كه در سطح بينالمللي از مقبوليت و كاربرد پذيري قابل توجهي برخوردار است. از سوي ديگر انجام طرحهاي تحقيقاتي مختلف مبني بر اين الگو كه در كشورهاي مختلف جهان صورت گرفته است، قابليتها و كاربردهاي عملي و عيني اين قالب را در بسترها و محيطهاي مختلف به اثبات رسانده است. به همين خاطر استاندارد دابلين كور مورد پذيرش بسياري از كتابخانهها و مراكز فهرستنويسي قرار گرفته و مبناي كار سازماندهي منابع اينترنتي واقع شده است.
تاريخچه توسعه و شكلگيري قالب ايردادهاي دابلين كور
در ماه مارس سال 1995 تعداد 52 كتابدار، متخصص آرشيو و تدوينكنندگان استانداردهاي محيط اينترنت در يك كارگاه آموزشي در شهر دابلين ايالت اوهايوي آمريكا گرد هم آمدند تا به ابعاد مسئله ابرداده پرداخته و در مورد عناصر ابردادهاي كه ميتواند به توصيف طيف وسيعي از انواع منابع اطلاعاتي الكترونيكي كمك كند به اجماع برسد. مجري اين گردهمايي، مركز ملي كاربردهاي ابر رايانه آمريكا و اوسي السي بود. هدف اصلي از اين گردهمايي وضع يك سلسله عناصر ابردادهاي قابل فهم براي توليد كنندگان و طراحان وب سايتها و همچنين تقويت تفاهم عمومي در مورد مشكلات و راهحلهاي بالقوه در ميان دستاندركاران براي توافق بر سر مجموعهاي هسته(20) از عناصر ابردادهأي براي توصيف منابع شبكهأي(21) بود. در واقع اين گردهمايي تلاش داشت تا به ارائه الگويي ساده و منعطف از ابرداده براي بهبود جستجوي منابع بپردازد.مهمترين دستاورد اين كارگاه ارائه 13 عنصر ابردادهأي بود كه به مجموعه عناصر ابردادهأي دابلين كور (23)مرسوم شد. اين عناصر براي تسهيل جستجوي منابع اطلاعاتي در محيط شبكه اينترنت تدوين شد.
اين عناصر اوليه عبارت بودند از:
1-موضوع - عنوان
3- مولف يا پديدآورنده
4-ناشر
5- ساير همكاران
6-تاريخ
7-نوع منبع
8-شكل يا قالب
9-شناسه گر يا مشخص كننده
10ـ URL)) ارتباط يا رابطه با ساير منابع
11- منبع اصلي
12-زبان
13-پوشش
در آوريل سال 1996 دومين كارگاه دابلينكور توسط اوسيالسي و اداره شبكهسازي كتابداري و اطلاعرساني انگلستان(24)در دانشگاه وارويك انگلستان تشكيل شد . برآيند اين كارگاه پيشنهاد ساختار نمونهأي براي عناصر دابلينكور و رهنمودها و چهارچوبي براي توليد ابرداده بود كه به چهارچوب وارويك(52) معروف شد .
در سپتامبر سال 1996 ائئلاف اطلاعات شبكهأي (62)و اوسيالسي سومين كارگاه ابردادهأي دابلينكور را برگزار كردند. دستاورد عمده اين كارگاه توسعه و گسترش 13 عنصر ابردادهاي به 15 عنصر و بازنگري و تجديد نظر در مورد عناصر براي توصيف منابع غير متني شبكه بود.
مجموعه عناصر قالب ابردادهاي دابلينكور
همانطور كه اشاره شد تداوم و پويايي عناصر ابردادهاي قالب دابلين كور و كاربرد پذيري آن در كشورهاي مختلف از جمله عوامل توفيق و گسترش اين قالب به شمار ميآيد. مجموعه عناصر ابرداده اي دابلينكور تاكنون به بيش از بيست زبان زنده دنيا ترجمه شده است. لذا با توجه به اهميت مجموعه عناصر ابردادهاي دابلينكور و گسترش و بينالمللي شدن آن در جدول ذيل مجموعه 15 عنصر ابردادهاي اين قالب بر اساس آخرين ويرايش آن ارائه ميشود.
2-قالب ابردادهاي خدمات مكانياب اطلاعات دولتي
Government Information Locator Service ) GILS WWW.gils.Net/Index.Html
اين قالب ابردادهاي توسط دولت فداران آمريكا و به منظور ارائه? ابزاري براي مكانيابي اطلاعات مناسب نهادها و ادارات دولتي در سال 1994 شكل گرفت. ساختار اين قالب به واسطه? تأثيرپذيري آن از قالب مارك و استانداردZ 39/50 نسبتا پيچيده است. اگرچه كوردهاي اين قالب ميتواند توسط افراد آموزش نديده تهيه شود، اما قالب آن امكان تهيه ركوردهاي پيچيده وغني را فراهم ميسازد. تأثيرپذيري اين قالب از مارك(27) امكان يكپارچهسازي مارك با قالب خدمات مكانيابي اطلاعات دولتي را ميسر ميسازد. عناصر توصيفي اصلي در قالب ابردادهاي خدمات مكانياب اطلاعات دولتي از: شامل عنوان، مؤلف، تاريخ نشر، محل نشر، چكيده، برنامه? اداره، توصيف منبع ميباشد. براي توصيف موضوعي در قالب گزينههايي چون نمايه? موضوعي كنترل شده، اصطلاحنامه? موضوعي، اصطلاحات موضوعي كنترل نشده، اصطلاحات كنترل شده و نمايه? موضوعي محلي وجود دارد.عناصر دادهاي اين قالب براي ارائه اطلاعات تماس عبارتاند از: نام تماس، سازمان تماس، آدرس خيابان تماس، شهر، ايالت، كد پستي، كشور، آدرس شبكه، ساعات كار، تلفن نمابر.
عناصر دادهاي مديريتي در قالب مكانيابي اطلاعات دولتي عبارتاند از:تاريخ اخرين اصلاحات، تاريخ بازنگري ركورد، پديدآورنده? اثر، شناسگر كنترل، شناسگر اصلي كنترل، منبع ركورد و شماره? طرح.عناصر دادهاي براي توصيف منبع اطلاعات و يا ركوردها عبارتند از: هدف، دسترس پذيري شامل نام توزيعكننده، سازمان توزيع كننده، آدرس خيابان توزيعكننده، شهر توزيعكننده، ايالت و استان توزيعكننده، كدپستي و كشور توزيعكننده، آدرس شبكهاي توزيعكننده، ساعات كار توزيعكننده، تلفن و نمابر توزيعكننده، منابع دادهها و ركوردها.
عناصر دادهاي قالب مكان يابي اطلاعات دولتي براي شرايط دسترسي و محدوديتهاي قانوني ركوردها عبارتاند از: دسترسپذيري شامل فرايند سفارش(اطلاعات سفارش، هزينه، اطلاعات هزينه)
محدوديتهاي دسترسي شامل محدوديتهاي كلي دسترسي، كنترل اشاعه توسط پديدآورنده? منبع، كنترل ردهبندي امنيتي، مدت زمان دسترسپذيري، (زمان دسترسپذيري)
3- قالب ابرداده طرح كدگذاري متن
Text Incoding Intivative )TEI WWW.tei-c.org/guidelines2/index.html
رهنمودهاي طرح كدگذاري متن در سال 1994 در نتيجه يك طرح تحقيقاتي بينالمللي كه در سال 1987 آغاز شده بود، منتشر شد. هدف اصلي از اين طرح تعيين مجموعهاي از رهنمودهاي كلي براي نمايش منابع متني الكترونيكي به گونهاي است كه محققان هر رشته قادر به تبادل و استفاده? مجدد از منابع مستقل از نرمافزار، سخت افزار و عرصه? كاربرد باشند. سه نهاد انجمن رايانه و علوم انساني، انجمن زبانشناسي و رايانه و انجمن كاربرد رايانه براي متون ادبي و زبانشناسي مسئول طراحي و توسعه طرح كدگذاري متن بوده اند. سطح دشواري توليد سرعنوانهاي28 طرح كدگذاري متن بستگي به ميزان اطلاعات جزئي وارد شده در سر عنوانهاي اين طرح و انطباق محتوا با قواعدي چون قواعد انگلو آمريكن دارد.طرح كدگذاري متن بر اساس زبان استاندارد نشانهگذاري عمومي(SGML) توسعه يافته است و ويژگيهاي متن بر اساس اين زبان توصيف ميشود.
مجموعه عناصر طرح كدگذاري متن
عناصر طرح كدگذاري متن به چهار دسته اصلي تقسيم ميشوند:
1-مجموعه? هسته: عناصري كه در مورد همه? منابع كار برد دارد.
2-مجموعه پايه: عناصر دادهاي كه براي دسته? خاصي از اسناد و مدارك مانند شعر، نثر و يا نمايشنامه كاربرد دارد.
3-مجموعه ضميمه: عناصر داده اي مناسب براي توصيف جزئي و يا خاص منابع مختلف.
4-مجموعه كمكي: عناصري با نقشهاي خاص
هر يك از سرعنوانهاي طرح كدگذاري متن داراي عناصر توصيفي به صورت مجموعه اي از نشانه
(29)است كه شامل چهار جزء اصلي است. اين اجزاء عبارتاند از:
1-عنصر توصيف فايل(File Description)
كه در تمامي سرعنوانهاي طرح كدگذاري متن وجود داردو شامل توصيف كتابشناختي كامل يك فايل الكترونيكي ميشود.
توصيف فايل شامل عناصري چون شرح عنوان، شرح ويرايش، گستره? شرح انتشار، شرح فروست (30)يادداشت و شرح منبع ميشود.
2-عنصر توصيف كدگذاري(Encoding Discription)
اين عنصر براي مستند سازي رابطه ميان يك متن الكترونيكي و منبع يا منابعي كه اين متن از آن اخذ شده به كار ميرود. اين عنصر شامل اجزايي چون توصيف طرح، توصيف اصول تحرير، توصيف ارجاع و توصيف رده ميشود.
3-توصيف پروفايل(Profile Description)
كه توصيف دقيقي از جنبه هاي غير كتابشناختي يك متن به ويژه زبان يا زبانهاي فرعي مورد استفاده، وضعيت انتشار اثر و همچنين ردهبندي موضوعي ارائه ميدهد. اين عنصر شامل اجزايي چون توصيف خلق اثر، كاربرد زبان و رده متني مي شود.
4-توصيف بازنگري(Revision Description)
كه به طور خلاصه تاريخچه بازنگري يك فايل را ارائه ميدهد. توصيف بازنگري شامل اجزايي چون تاريخ بازنگري، مسئولان بازنگري و نيز نوع بازنگري ميشود.
قالب ابردادهاي طرح كدگذاري متن همچون قالب مارك به توصيف هويتهاي فيزيكي گرايش دارد و هيچگونه ملاحظهاي در مورد رهنمودهاي توصيف خدمات را در بر ندارد. همچنين براي توصيف اطلاعات مربوط به مكانيابي در سرعنوانهاي آن اجزايي پيشبيني نشدهاست.براي شمارههاي راهنما و يا ادرس الكترونيكي نيز امكاني فراهم نميآورد.در طرح كدگذاري متن هيچ تمهيدي براي تعيين سرشناسه(31صورت نگرفته است و همچنين قالب نام اشخاص نيز توصيف نشدهاست. در اين قالب ابردادهاي، ملاحظات مديريت چون اطلاعات آدرس پايانه ميزبان(23) نيز در نظر گرفته نشده است. از جمله ديگر مشكلات اين الگوي ابردادهاي فقدان پروتكلهاي اينترنتي(33) براي جستجو و بازيابي سرعنوانهاي طرح كدگذاري متن است. در حال حاضر اين قالب بيشتر براي آرشيوهاي علوم انساني كاربرد دارد.
يادداشتها
1. .search engines
2. meta data
3. Elements
4. World wide web
5. Description
6. Navigative
7. Catalougs
8. Web browser
9. Internet explorer
10. Net scaps
11. Users
12. Accessable
13. Digital lmages
14. Format
15. Indentifer
16. Hyper text mark up languge ( html )
17. Extensible mark up languge ( xml )
18. Standardized Generalized Mark up languge ( SGml )
19. Web pages
20. Online computer liberary center . (oclc ) : www.oclc.org
21. Core
22. Networked Resourced
23. Dubline core meta data element set
24. United kingdom office of library and information Networking ( ukoln ) : www.Ukoln.Ac.Uk
25. Warwick Fram work
26. Coalition for Networked Information ( CNI )
27. Machinnc Readable cataloging (marc )
28. Headers
29. Tag
30. Series
31. Main Entry
32. Host
33. Internet protocols
منابعي براي مطالعه بيشتر
1.Digital Libraris : meta data Resources. Available at:www.Ifla.org/II/metadata.htm
2.cataloging: metadata. Available at:www.Itcompany.Com/Inforetiever/Cat-meta.htm . 3.metadata.Available at: www.bubl.ac.uk/link/m/metadata.htm
4.List of metadata intiatives.Availible at: www.personal.umich/edu/juheim/alcts/bibacces.htm . 5.cataloging and meta data Resources.Available at: http://slis.cua.edu/ihy/catmeta.htm
6.Links to meta data web peges. Available at: http://orc.dev.oclc.org:/metamarda-
1منابع و مأخذ
1-شيري، علياصغر. ابردادهها و تأثير آن بر فهرستهاي ماشينخوان. فهرستهاي رايانهاي: مجموع مقالات همايش كاربرد و توسعه? فهرستهاي رايانهاي در كتابخانههاي ايران. (27 و 28 آبان 1378) به كوشش رحمتالله فتاحي. –مشهد: دانشگاه فردوسي مشهد؛ تهران؛ مركز اطلاعرساني و خدمات علمي جهاد سازندگي، 1379. ص 126-137 2. Digital libraries: Metadata Resources.[ online] available at: < www.Ifla.org/II/Metadata.htm >[ Accessed in 21 may 2003] 3.Heery Rachel. Review of metadata formats.]on line[ available at:< www.ukoln.ac.uk/metadata/review> [accessed in 15 APR 2003] 4.Dubline core meta data initiative overview at:< www.dublinecore.org/overview >[Accessed in 25 NOV 2003] 5.Dublin core meta data Element set.] online[ available at: < www.dublinecore.org/document/dces > [Accessed in 25 NOV 2003] 6.Global Information loacator service (GILS). ] online[ Available at : < http://www.gils.net/Index.html >[ Accessed in 12 oct 2003] 7.Text encoding Initivative ) TEL ( [ online] Available at: www.tei–c.org/guidelines2/Index.html Accessed In] 21 NOV 2003[ 8.What is metadata? [ online] Available at:< www.alexandria.Ucsb.edu/public-documents/metadata>[Accessed In 17NOV 2003 ] 9- meta data why should we care. ] online[ Available at:< http://content.lib.washington.edu/METADATA>[Accessed in 23 oct 20003 ]. تأليف : سيد حسين محمدي كارشناس كتابداري دانشگاه علامه طباطبايي
نما مجله الکترونيکي پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمي ايران ارسال توسط كاربر محترم : sayesar