ريشه انديشه سفر به فضا و آرزوي پرواز در آسمان ها و مهاجرت به دنياهاي ديگر را بايد در اعصار و قرون بسيار دور جستجو کرد. انسان از زماني که به خاطر مي آورد، مجذوب جهان شگفت انگيز آسمان شب بوده و همواره سعي مي کرده است تا بتواند درک بهتري از اين جهان به دست آورد و آن را قابل دستيابي کند. زماني اين تلاش در قالب و چهره اساطير خود را نشان داد و زماني ديگر در قالب افسانه ها و داستان ها و زماني در قالب تخيل هاي آينده نگرانه و در دوره اي بسيار جديد، به شکل واقعيت هاي فيزيکي و بيروني درآمد. در طول اين تاريخ طولاني ، نوع نگاه به آسمان نيز دگرگون شده است.
اگر زماني کشف دنياهاي ناشناخته عامل اصلي تحريک کنجکاوي بشر براي درک فضا بود، اينک به نظر مي رسد نيازهاي اساسي باعث ايجاد شتاب جديد در اين عرصه شده است.

نگاهي به حضور انسان در فضا

اکتبر سال 1957 زماني بود که انسان قدم به فضا گذاشت. ماهواره کوچکي به نام اسپوتينک 1 ، از سوي اتحاد جماهير شوروي سابق به فضا رفت و صداي ضربان مانند آن براي بسياري استعاره اي از تولد عصر فضا بود. پرتاب اسپوتينک در آن دوره فراتر از ماجراجويي علمي بود و همان گونه که بعدها روس ها اعلام کردند هدف اصلي ، پيشبرد سيستم هاي دفاع فضايي بود؛ اما اين شروع اگرچه ريشه در دل جنگ جهاني و فناوري موشک هاي VII آلماني داشت ، مسيري متفاوت را در پيش گرفت و دستاوردهاي صلح جويانه آن به طور چشمگيري بر استفاده هاي نظامي از آن غلبه يافت. پرتاب اسپوتينک 1 در آغاز جنگ سرد رقابت دو ابرقدرت ، زمان را به فضا کشاند و در پي پرتاب اسپوتينک ، از سوي روس ها، امريکايي ها هميشه چند قدم عقب تر از رقيب شان ، آنها را دنبال مي کردند. اولين انسان در فضا، اولين بانوي فضانورد در فضا، اولين عمليات الحاق فضايي و نخستين سفر رباتيک به دنياهاي ديگر، دستاوردهايي بود که روس ها حريف را شکست دادند.
امريکا که در آن روزگار نگران وجهه عمومي خود بود در دهه 1960 سعي کرد با پيروزي در يکي از مهم ترين چالش ها، کل رقابت را به نفع خود خاتمه دهد و اين گونه بود که جان ، اف ،کندي رئيس جمهور وقت ايالات متحده ، در سخنراني معروفي که در آغاز دهه 1960 ايراد کرد، ناسا (سازمان هوا و فضانوردي امريکا) را مامور کرد تا پيش از پايان دهه 60 فضانوردي را بر سطح ماه فرود آورد.
اين اقدام پر هزينه که فراتر از توان فني آن زمان بود با اين جمله کندي توجيه شد « ما به ماه خواهيم رفت نه به اين دليل که اين کار ساده اي است ، بلکه به اين دليل که چالشي بسيار دشوار است».
بدين ترتيب ، مجموعه صدها هزار نفر از بهترين کارشناسان جهان در ناسا ماموريتي را آغاز کردند که ميلياردها دلار هزينه دربرداشت و در نهايت با فرود محفظه مه نشين عقاب ، در ماموريت آپولو 11 بر سطح ماه و قدم گذاشتن نيل آرمسترانگ بر سطح قمر زمين ، اين طرح با موقعيت به نتيجه رسيد. زماني که آرمسترانگ لحظاتي پس از پاي گذاشتن به ماه وضعيت خود را با جمله معروف قدمي کوچک براي يک انسان و جهشي غول آسا براي بشريت توصيف کرد بسياري گمان مي کردند انسان وارد عصر تسخير فضا شده است و به زودي شرکت هاي مسکوني و تحقيقاتي در ماه تاسيس خواهند شد و نخستين پيشگامان به مريخ گام خواهند نهاد و تا پايان قرن بيستم بدنه و ساختار اصلي نخستين مستعمره هاي انساني در فضا بنا نهاده خواهد شد. حتي بسياري معتقد بودند بازي هاي المپيک در سال 2000 در ماه برگزار خواهد شد؛ اما اين اتفاق نيفتاد. مهم ترين دليل کاهش سرعت پيشرفت هاي فضايي را بايد در مساله اي به نام بودجه و پايان دوره جنگ سرد و رقابت هاي فضايي اين عصر جستجو کرد.

هزينه هاي اکتشافات سرنشين دار

با توجه به هزينه هاي بالاي اکتشافات سرنشين دار، دانشمندان و مهندسان سعي کردند بودجه خود را صرف تحقيقات و اکتشافاتي کنند که با صرف هزينه کمتر دستاوردهاي بيشتري را به ارمغان بياورد. به همين دليل ، اگر چه تحقيقات بر سر اثرات اقامت طولاني مدت حضور انسان در فضا بويژه در طرح ايستگاه فضايي مير و ايستگاه بين المللي فضايي ادامه يافت ، اما اين کاوش هاي کوچک و کم سرو صدا بود که افق ديد دانشمندان در خصوص جهان را بهبود بخشيد و از سويي ديگر فرآيندي مهم را در افزايش شرايط زندگي انسان به سياره زمين فراهم آورد.امروزه بدون اين که خودمان متوجه شويم ، شاهد رشد و نفوذ جدي و چشمگير فناوري هاي فضايي در زندگي روزمره خود هستيم.
از ارتباطات راديويي و تلويزيوني گرفته تا شبکه اينترنت و کنترل بسياري از شوون زندگي مدرن و مسائلي مانند جهت يابي تا تعيين منابع سطحي و زيرسطحي و تصويربرداري هاي شناسايي و پيش بيني حوادث غيرمترقبه تا هزاران کاربرد خرد و کلان ديگر.
اما اين تازه آغاز دوره فضاست. کاوش هاي فضايي باعث شده است بسياري از سيارات و مناطق دور دست کيهان مورد کاوش قرار گيرد. برخي از قديمي ترين و بنيادي ترين پرسش هاي بشر امروز به واسطه چنين فناوري اي است که زير ذره بين علم قرار گرفته و اين راهي طولاني است که تازه گام هاي نخست آن برداشته شده و انسان را براي دور تازه اي از سفرهاي فضايي آماده کرده است.
بزودي فصل جديدي از سفرهاي فضايي رباتيک و سرنشين دار آغاز خواهد شد، اما اين بار سفرها تفاوت فاحشي با سفرهاي قبلي خواهد داشت و آن انجام آنها برپايه نيازهاي واقعي انسان و نه صرف ارضاي کنجکاوي است.
اگر چه هميشه کاوش هاي محض علمي ادامه خواهد يافت تا زمينه هايي را ايجاد کند که روزي ارزش کاربردي پيدا کند، اما سفرهاي کاربردي جديدي در راه است. با اهداي جايزه انصاري X پرايز در چند سال قبل ، صنايع خصوصي به طور جدي وارد رقابت هاي فضايي شدند. انوشه انصاري ، پشتيبان اين جايزه و نخستين بانوي فضاگرد جهان معتقد است: «حضور بخش خصوصي ، انقلابي جديد در عرصه فضا ايجاد خواهد کرد. همان طور که ورود آن به حوزه اينترنت که مدت ها با سختي به حيات خود ادامه مي داد باعث شد اين شبکه چنين عالمگير شود، در فضا نيز با وارد شدن مباحث مربوط به حوزه رقابتي و منافع کلاني که در فضا وجود دارد، باعث رشد پيشرفت هاي جدي در اين حوزه خواهد شد».
در کنار بخش خصوصي که از الان عزم خود رابراي برقراري خطوط پروازهاي فضايي شخصي تا زير مدار (ارتفاع 100کيلومتري )، سفرهاي تفريحي به هتل هاي فضايي در مدار زمين و حتي سفر سرنشين دار به ماه جزم و جايزه گوگل X پرايز را در اين موارد وضع کرده است ، بخش ها و آژانس هاي دولتي نيز سفرهاي جديدي را هدف گرفته اند. هم اکنون دهها طرح از سوي اروپا، امريکا، ژاپن ، چين ، روسيه و حتي هندوستان براي سفر به ماه در نظر گرفته شده است و اين بار اين سفر فقط براي رفتن نخواهد بود.نشانه ها و طرح هاي پراکنده نشان دهنده عزم اين باره کشورها براي آغاز مستعمره سازي سيارات است.
اگر به ياد آوريم که جمعيت بشر از آغاز تاريخ تا ابتداي قرن 20 تنها 2.5 ميليارد نفر شده بود و از ابتداي قرن 20 تا ابتداي قرن 21 به بيش از 7 ميليارد نفر افزايش يافته و اگر به ياد آوريم که منابع زمين هم به همين سرعت در حال نابودي است. آن گاه طبيعي است که به فکر منابع جديد باشيم و حتي در ديدگاهي تخيلي ، به فکر ساخت شهرک هايي مسکوني بر ماه و شايد زماني در ديگر سيارات باشيم.
خوشبختانه منبع عظيمي از مواد اوليه و دنيايي از فرصت ها پيش روي ماست که بويژه با توجه به افزايش روند تخريب زمين مي توان از آن براي ساختن آينده استفاده کرد.
اين مساله در کنار آثار مهمي که خواهد داشت باعث ايجاد بحث جديد حقوق فضا نيز مي شود و ده ها بحث را با خود به همراه خواهد داشت.
کساني که امروز در اين زمينه فعال تر باشند، فردا که استفاده از فضا از يک آينده نگري به يک ضرورت تبديل خواهد شد، سهم بيشتري برداشت خواهند کرد.
خوشبختانه در سال هاي اخير، سازمان فضايي ايران گام هايي مثبت را در راه مشارکت در فضا برداشته است ، اما بايد به ياد داشت که ما در اين زمينه از دنيا عقبيم و اگر بسرعت حرکت نکنيم عقب خواهيم ماند.
منبع:http://www.s-nova.blogfa.com