وقتي که گوگل ميلياردها صفحه وب را ايندکس مي کند، تصور اين که بخش عظيمي از ساير صفحات در خارج از حوزه ديد شاخک هاي حساس اين موتور جست و جو قرار دارند، بسيار دشوار است.
هرچند در زير اين صفحات، دنياي آن لايني وجود دارد که تعداد کمي کاربران از وجود آن آگاه هستند. اين دنياي ناشناخته، متشکل از منابع پنهان و عظيمي از اطلاعات ارزشمند، شامل بانک هاي اطلاعاتي ، سايت هاي وب پنهان و فوروم هاي متعدد مي باشد. دنيايي که در آن محققان و افراد دانشگاهي ممکن است داده هاي مورد نياز براي حل برخي از بزرگ ترين معضلات نوع بشر را پيدا کنند اما در عين حال اين فضا، جايي است که سنديکاهاي جنايي نيز فعاليت مي کنند و دستورالعمل هاي تروريستي و هرزه نگاري کودکان به شکلي آزادانه توزيع مي شود.
جالب است نه؟ بخش هاي عميق و ناشناخته وب، يک ميدان نبرد جديد براي افرادي است که مي خواهند حق حريم خصوصي آن لاين را براي خود حفظ نموده و نيز آن هايي که احساس مي کنند اين حقوق بايد براي برقراري امنيت جامعه قرباني شوند. وب عميق همچنين يک جبهه جديد براي آن دسته از افرادي است که مي خواهند در زمينه جست و جو در وب، با گوگل به رقابت بپردازند. در سفر به سوي ديگر اينترنت، با ما همراه شويد.

وب هاي عميق، وب تاريک و شبکه هاي تاريک
 

اولين چيزي که بايد متوجه باشيم اين است: در حالي که عناصر تشکيل دهنده اين گونه وب، داراي جنبه هاي مشترکي هستند، ما در مورد يک هويت واحد و يکپارچه صحبت نمي کنيم. افرادي که در اين زمينه صحبت مي کنند اغلب از واژه هايي نظير وب نامرئي( darknets، invisible web و وب تاريک( dark web) استفاده مي کنند و ممکن است شما تصور کنيد که همه اين ها يک چيز هستند. در واقع اين ها پديده هاي مجزايي هستند که با تم ها، مشخصات يا علائق مشترک به هم مرتبط شده اند.
وب عميق يا deep web به اندازه نصف آن چيزي که اسم آن نشان مي دهد، گيج کننده يا غريب نيست. اگر بخواهيم از واژگان علم کامپيوتر استفاده کنيم، deep web به آن بخش هايي از وب گفته مي شود که به هر دليلي از ديد موتورهاي جست وجو، مثل گوگل پنهان بوده اند. بخش اعظم اين وب عميق از صفحات ديناميک و ورودي هاي بانک هاي اطلاعاتي تشکيل شده است که فقط از طريق پر کردن دستي يک فرم وب، قابل دسترسي هستند. بخش کوچک تري از آن به طور عمدي يا سهوي از دسترس crawler هاي گوگل دور نگه داشته شده اند در حالي که ساير بخش هاي آن در پشت سايت هايي که توسط کلمه هاي عبور محافظت مي شوند، يا سايت هايي که فقط از طريق اشتراک مي توان به آن ها دسترسي پيدا کرد، پنهان شده است.
اشتباه نکنيد، وب عميق بسيار عظيم است. مايکل برگمان در بررسي سال 2001 خود به نام The Deep Web:Surfacing Hidden Value تخمين زده است که اين بخش از وب از 7500 ترابايت داده تشکيل شده در حالي که موتورهاي جست و جو تنها قادر به ايندکس کردن 19 ترابايت آن هستند. حتي تخمين هاي محافظه کارانه تري که نمونه آن در سال 2007 در مقاله اي که توسط Alon Halevy Jayant Madhavan و همکاران شان در گوگل نوشته شده بود، اذعان مي کند که بيش از 25 ميليون منبع مختلف محتواي وب عميق وجود دارد که بسياري از آن ها گنجينه هاي بزرگي به شمار مي روند. مقاله گوگل به اين نتيجه مي رسد که: حسي فراگير در جامعه بانک اطلاعاتي وجود دارد که معتقد است ما با استفاده از WWW، قايق را گم کرده ايم. پيام نهايي اين مقاله اين است که قايق دومي هم در اين جا وجود دارد که از حجم عظيمي از داده هاي ساخت يافته برخوردار است و اين قايق بايد به تملک ما در بيايد.

گنج هاي نهفته در اعماق
 

دکتر Juliana Freire، مسئول يکي از پروژه هاي دانشگاه يوتا به نام DeepDeep که هدف آن فراهم نمودن دسترسي بيش تر به وب عميق است مي گويد » محتواي قانوني و بسيار ارزشمندي در وب عميق وجود دارد. به عنوان مثال، مجموعه هاي متعددي از داده هاي علمي نظير Sloan Digital Sky Survey و The Center for Coastal Margin Observations & Predicition، اسناد و بانک هاي اطلاعاتي در اين وب حضور دارد که براي جامعه سودمند است و در عين حال تأثيرات مهم و عميقي هم دارند».
براي Freire، فاش شدن اين داده ها و واگذاري ابزار مورد نياز به محققان براي به اشتراک گذاري و تحليل آن، مي تواند يک گام کليدي براي تکامل تدريجي علم و دانش باشد. DeepDeep يک پروژه بزرگ محسوب مي شود. نسل بعدي موتورهاي جست و جو نظير Kosmix و Harvester هاي مبتني بر اطلاعات نظير BrightPlanet براي بيرون کشيدن داده ها از وب عميق به سختي مشغول کار هستند در حالي که گوگل هم اکنون برنامه جست و جوي اتوماتيک deep web مخصوص به خود را در اختيار دارد و از آن استفاده مي کند.
نکته الزاماً سري و محرمانه اي در مورد بخش بزرگي از اين محتواي پنهان وجود ندارد. وقتي از دکتر Freire سؤال شد که اگر وب عميق به جايگاهي براي فعاليت هاي جنايي و غيرقانوني بدل شود چه اتفاقي رخ خواهد داد او توضيح داد که اين محتواي « زير زميني» فقط در « وب سطحي» يافت مي شود و deep web را يک « مکان بسيار بي خطر» تر از چيزي که برخي تصور مي کنند تشريح نمود. هرچند که مکان هايي هم وجود دارد که عمداً محرمانه نگه داشته شده اند و اين همان جائي است که deep( عميق ) به تاريک( dark ) تبديل مي شود.
Liam O Murchu، متخصص امنيتي در STAR(Symantec Security Technology and Response team) اعتقاد دارد که سه نوع فعاليت مجرمانه آن لاين وجود دارد. کم اهميت ترين و در عين حال رايج ترين اين فعاليت ها بر روي فوروم هايي که هر نوع موتور جست و جويي مي تواند آن ها را پيدا کند انجام مي گيرد. علاوه بر اين، فعاليت هاي مجرمانه و در عين حال بيمارگونه جدي ديگري در فضاي سايبر انجام مي گيرد که ممکن است در محيط هايي که به عنوان محيط هاي امن در نظر گرفته مي شوند؛ مثلاً فوروم هايي که فقط با دعوت کار مي کنند و يا کانال هاي خصوصي چت به وقوع بپيوندد. يافتن اين نوع فوروم ها نوعاً دشوار است و در موتورهاي جست و جو ايندکس نمي شوند. هرچند براي برخورداري از يک سطح محرمانه بالاتر، گزينه سومي هم وجود دارد:
darknet.

کشف وب ناشناس
 

واژه darknet که اغلب به شبکه هاي کوچک به اشتراک گذاري فايل مربوط مي شود، به هر نوع شبکه بسته و خصوصي که وراي پروتکل هاي معمولي اينترنت کار مي کند، اشاره دارد. به منظور ملحق شدن به اين اينترنت هاي پنهان، همه چيزي که شما نياز داريد، نصب يک برنامه مثل Freenet يا I2P و مرور امن اينترنت به شکلي است که تقريباً مطمئن هستيد هرگز کسي نمي تواند رد شما را بگيرد. Freenet با سايت ها، فوروم ها و سرويس هاي اي- ميل خود سايه اي کارآمد از اينترنت به شمار مي روند. سرويسي به نام TOR(The Onion Router) ابزاري را براي ست آپ سرويس هاي مخفي شامل سايت هاي وبي که در داخل TOR ناشناس و از بيرون غيرقابل دسترس هستند، فراهم مي کند.
از نظر فني، اين برنامه هاي کاربردي بسيار نبوغ آميز هستند. Freenet به شکل شبکه اي از گره هاي غيرمتمرکز عمل مي کند که در آن هر سيستم موجود بر روي شبکه در ارائه پهناي باند مشارکت دارد. از آنجائيکه سايت هاي Freenet بر روي سرورها قرار ندارند و بر روي مکان هاي ذخيره داده که در سرتاسر شبکه پراکنده هستند واقع شده اند، و به دليل اين که هر نوع ارتباطي بين يک کامپيوتر با کامپيوتر ديگر از طريق ساير گره ها مسيردهي مي شود و هريک از اين گره ها فقط آدرس گره بعدي را مي دانند کاربران Freenet مي توانند به سطح قابل توجهي از « ناشناس » ماندن دست پيدا کرده و آن را حفظ کنند.
بر روي Freenet، هيچ کس نمي داند شما کي هستيد يا به دنبال چه چيزي مي گرديد. همچنين هر سيستم، فضاي ديسک سخت خود را که توسط يک data cache متشکل از داده هاي به شدت رمزگذاري شده اشغال گرديده است به اشتراک مي گذارد تا برنامه بتواند در داخل سايت ها و فوروم هاي Freenet باقي بماند.
سفري به درون Freenet مي تواند شگفت انگيز باشد. يافتن سايت هاي ارائه کننده پورنوگرافي يا دستورالعمل هاي تروريستي و همچنين دانلود نرم افزارهاي داراي کپي رايت، ويدئو و موسيقي کار دشواري نيست. و در حالي که ما در بررسي هاي خود به سايت هاي مربوط به هرزه نگاري کودکان برخورد نکرديم( البته مايل به انجام اين کار نبوديم) ولي بدون شک چنين سايت هايي در Freenet به وفور يافت مي شود.
Freenet، محصول فکر يک دانشمند جوان کامپيوتر به نام Ian Clarke بود که هنگام مطالعات خود در دانشگاه ادينبورو در اواسط دهه 1990 ميلادي به آن دست پيدا کرد. او قصد داشت يک ابزار ارتباطي به وجود بياورد که بتواند چيزهايي که بسياري از افراد در مورد اينترنت مي دانند را متوجه شود( جايي که در آن شما مي توانيد بدون اين که ديده شويد با ديگران ارتباط برقرار کنيد و جائي که افراد در صورت تمايل مي توانند در آن ناشناس بمانند).
بيش از دو ميليون نفر Freenet را که با کمک تيمي متشکل از برنامه نويسان سرتاسر دنيا به وجود آمده بود، دانلود کردند و اين شبکه در اوج زمان هاي کاري خود در حدود 10000 کاربر دارد. Clarke شواهدي در دست دارد که نشان مي دهد Freenet در مناطقي از جهان، مثل کشور چين که سانسور بسيار شديدي در آن اعمال مي شود در حجم بسيار گسترده اي دانلود شده و از آن به عنوان محملي براي آزادي بيان و ارتباطات امن بهره برداري مي شود. اما آيا اين موضوع مي تواند توجيه کننده استفاده از Freenet براي توسعه هرزه نگاري کودکان يا آموزش ساخت مواد منفجره باشد؟ Clarke مي گويد: افراد شرور، از پست بسيار بيش تر از Freenet استفاده مي کنند اما آيا تا به حال کسي جرأت کرده به طور جدي در مورد تعطيل کردن اداره پست سلطنتي صحبت کند؟ در حالي که محتوايي مثل پورنوگرافي کودکان وجود خواهد داشت، که اميدواريم وجود نداشت، ما احساس مي کنيم که مزاياي Freenet( مثل آزادي بيان و ارتباط) بيش از خطرات و معايب آن است.»
Steven J Murdoch متخصص امنيت در دانشگاه کمبريج و عضو پروژه TOR بدون هيچ شک و شبهه اي با اين موضوع موافق است. با منتشر ساختن ارتباطات از طريق يک شبکه توزيع شده متشکل از رله ها، TOR هم منبع ترافيک اينترنت و آدرس IP شما و هم مقصد: سايتي که در حال بازديد آن هستيد را مخفي مي کند. مثل Freenet، پروژه TOR هم توسط افرادي که تحت رژيم هاي ديکتاتور زندگي مي کنند و براي مقابله با سانسور از طريق آدرس IP و به منظور ناشناس ماندن در اينترنت به کار گرفته مي شود. TOR همچنين توسط آژانس هاي قانوني، روزنامه نگاران و افرادي مثل زنان تحت ستم که قصد دارند با گروه هاي اينترنتي حرف بزنند و نياز به مخفي نگه داشتن هويت خود دارند مورد استفاده قرار مي گيرد. دانلود اين برنامه ساده است و مي تواند با استفاده از يک plug-in ساده مرورگر فعال شود.
مثل Murdoch، Ian Clarke نيز از اتهام اين که TOR مي تواند براي اهداف غيرقانوني مورد استفاده قرار گيرد مبري نيست. مثل تمام تکنولوژي هاي ديگر، « افراد بد هم از آن استفاده خواهند کرد» و TOR و ساير شبکه هاي ارتباطي ناشناس نيز حقيقتاً از اين قاعده مستثني نيستند.
هر چند از منظر Murdoch، سود نهايي TOR براي جامعه بزرگ تر است، « نه تنها به اين دليل که کاربران براي شرور بخش اندکي از کل کاربران را تشکيل مي دهند بلکه به دليل اين که افرادي که آرزوي شکستن قانون را دارند از قبل از توانايي ايجاد ارتباطات ناشناس برخوردار گشته اند.»
اين ديدگاهي است که توسط Liam O Murchu در کمپاني Symantec نيز منعکس شده است او مي گويد:« يکي از باارزش ترين دارائي هايي که تمام جنايت کاران فضاي سايبر به دنبال تملک آن هستند به دست آوردن هويت ناشناس آن لاين است. سپس حتي اگر فعاليت آنان مانيتور شود، هويت شان کماکان پنهان باقي مي ماند.» هرچند او اضافه مي کند:« البته اين بدان معنا نيست که شبکه هاي بسته بايد ممنوع شوند زيرا دلايل قانوني متعددي براي گروه هاي قانوني وجود دارد که از اين شبکه ها استفاده کنند.»
نکته ديگري در ارتباط با سرويس هاي نظير I2P, freenet و TOR وجود دارد که ممکن است باعث ناراحتي برخي از کاربران شود: در حالي که کل اين تکنولوژي به مسيردهي ترافيک از طريق گره هاي متعدد بر روي شبکه متکي است، سيستم و اتصال اينترنتي شما به شکلي اجتناب ناپذير براي انتقال محتوا به شکل غيرقابل خواندن و رمزگذاري شده مورد استفاده قرار مي گيرد که ممکن است به اين موضوع اعتراض داشته باشيد. بدتر از اين، Freenet از cache ديسک سخت شما براي ذخيره و ارائه آن استفاده خواهد کرد. Ian Clarke در اين باره مي گويد: پتانسيل اين وجود دارد که کامپيوتر شما به مکاني براي ذخيره کردن چيزهايي مثل فايل هايي که قبلاً بر روي ديسک سخت ذخيره شده بود تبديل شود اما به شکلي که شما حتي اگر هم بخواهيد نمي توانيد به آن ها دسترسي پيدا کنيد. بديهي است که براي عده اي از افراد اين امر به دليلي براي عدم استفاده از Freenet تبديل شود اما درصد بالاتري از مردم اين نکته را درک مي کنند که سرويسي را براي استفاده سايرين فراهم مي کنند و خوب، بله در اين راه چيزهايي وجود دارد که نمي توانند مسئوليت آن را قبول کنند.»

رديابي DARKNET
 

آيا اين برنامه هاي کاربردي و سرويس ها کار را براي افرادي که به عنوان مثال در ارتباط با خشونت بر عليه کودکان تحقيق مي کنند دشوار مي کند؟ يکي از سخن گويان مرکز محافظت آن لاين و بهره کشي از کودکان انگلستان معتقد است « تا حدودي ». او ادامه مي دهد:« ما از وجود شبکه ها و فوروم هاي بسته، darknetها و روشي که افراد مهاجم با استفاده از آن با هم ارتباط برقرار مي کنند اطلاع داريم اما مي توانيم و بايد از هرچيزي در محدوده قدرت خود استفاده کنيم و اين افراد را تحت نظر قرار دهيم.» همچنين بد نيست اشاره کنيم که سرويس هايي مثل TOR توسط آژانس ها و مؤسسات قانوني و امنيتي نيز مورد استفاده قرار مي گيرد. بعد از همه اين مسائل، اگر آدرس IP شما مشخص مي کند که شما پليس هستيد تحت تعقيب قرار دادن شبکه هاي بزهکار دشوار خواهد شد.
البته فقط بزهکاران عادي نيستند که خودشان را با سمت تاريک وب تطبيق داده اند. سازمان هاي تروريستي نيز به عنوان يک روش جايگزين براي ساير اشکال ارتباط اينترنتي که بسيار ساده تر مانيتور مي شوند به دنبال استفاده از اين بخش از وب هستند. در سال 2007 Mark Burgess مدير World Security Institute در بروکسل هشدار داده بود که « تمرکز بيش از حد بر از کار انداختن سايت ها مي تواند نتيجه عکس به بار آورد زيرا اين کار سايت هاي تروريستي را وادار مي کند به زيرزمين و Deep Web يا وب پنهان نقل مکان کنند».
به نظر مي رسد که اين هشدار، درست بوده است. تروريست هاي آن لاين از TOR استفاده کرده اند و ابزار سري مخصوص به خود را به وجود آورده اند. هرچند همين تکنيک ها براي استفاده از قابليت هاي وب عميق مورد استفاده قرار گرفته اند. در سال 2007، تيمي به سرپرستي Hsinchun Chen از دانشگاه آريزونا از پروژه اي به نام DarkWeb که حالا فعاليت هاي تروريستي را در سطح و عمق وب رديابي مي کند، پرده برداري نمود.
طي 8 سال گذشته، DarkWeb نزديک به دو ميليون فايل، سند، ويدئو و پيام را گردآوري نموده و آن ها را به ثبت رسانده و آن ها را در دسترس آژانس ها و محققان مختلف در سرتاسر جهان قرار داده است. اگر اين سازمان ها بخواهند يک تهديد را بررسي کنند يا قصد داشته باشند تئوري هاي جديدي را بنيان نهند، ديگر مجبور نيستند خودشان وب عميق را مورد بررسي قرار دهند. در عوض، آن ها مي توانند به شکلي سازمان دهي شده و مبتني بر داده ها، مجموعه اي از مطالعات را بررسي نمايند.
تا جائيکه به Chen مربوط مي شود، darknet ها و فوروم هاي بسته موضوع زياد مهمي محسوب نمي شوند. به طور کلي بين 95 تا 99 درصد از محتواي تروريستي در ناحيه باز قرار گرفته است. او مي گويد:« جايي که بيش تر سري است، مثل يک darknet زياد جالب توجه نيست زيرا آن ها نمي توانند تعداد زيادي از مخاطبان هدف خود را استخدام کنند يا بر آن ها تأثير بگذارند.»
The Internet Watch Foundation( بنياد مراقبتي اينترنت) انگلستان که مسئوليت از بين بردن محتواي نامناسب از وب را برعهده دارد نکته مشابهي را در مورد خشونت بر عليه کودکان اظهار نموده است. بخش عظيمي از محتوا هنوز هم حاصل شرکت ها و کمپاني هاي عمده تجاري است. و آن ها نياز دارند بر روي وب باز حضور داشته باشند. در واقع، دکتر Chen معتقد است که تروريست ها تمايل بيش تري به استفاده از ابزار ارتباطي عادي دارند. او مي گويد:« ما کار زيادي بر روي سايت هاي وب، فوروم ها و حتي YouTube انجام داده ايم و حالا مشغول انجام تحقيقات بيش تر بر روي Second Life هستيم زيرا ما نياز به مانيتور کردن بيش تر محيط هاي ديناميک وب که بررسي آن ها دشوارتر است داريم.»
به طور مختصر بايد اشاره کنيم که مقداري محتواي تاريک وجود دارد که به سمت عمق وب مي رود، بخش هاي تاريک وب؛ اما زياد فکرتان را به اين موضوع مشغول نکنيد. بعد از همه اين توضيحات، مقدار زيادي محتواي تاريک هنوز هم در سطح وب در جريان است.

چگونه مي توانيد در سمت تاريک وب ناپديد شويد
 

در حالي که سمت تاريک وب اغلب به فعاليت هاي مجرمانه اختصاص دارد، دلايل متعددي وجود دارد که چرا افراد بي گناه ممکن است بخواهند به شکلي ناشناس به مرور وب بپردازند. در اين جا به چگونگي بيرون ماندن از صفحه رادار اشاره مي کنيم:
1. به شکل ناشناس بلاگ بنويسيد: با دانلود TOR(www.torproject.org) ورود به يک حساب ايميل رايگان تحت يک نام ناشناس و استفاده از يک پلتفرم بلاگينگ رايگان( به عنوان مثال Blogger)، شما مي توانيد بدون ترس از اين که آدرس ايميل يا آدرس IPتان رديابي شود هرچيزي را که مي خواهيد در وب منتشر کنيد. شما حتي مي توانيد از يک سايبر کافه يا يک PC با استفاده از نرم افزار نصب شده بر روي يک درايو USB و بدون نصب هيچ چيز ديگري بر روي کامپيوتر ميزبان، کارتان را انجام دهيد. توصيه هاي ارزشمندي در مورد چگونگي انجام اين کار در آدرس 186darkweb/www.pcpro.co.uk/links وجود دارد.
2. از Freenet, TOR يا I2P استفاده کنيد:Freenet, TOR و I2P مي توانند براي ميزباني سايت هاي وب( که به سرويس هاي مخفي، Freesits يا Eepsits مشهور هستند)، ارسال ايميل يا ميزباني فوروم ها به صورت ناشناس مورد استفاده قرار گيرند. اين کار معايبي دارد، شما نمي توانيد به ترافيک عادي اينترنت دسترسي پيدا کنيد، شما مجبور هستيد با سياست هاي آزادي بيان سرويس مورد نظر سازگار شويد و شما ممکن است نتوانيد از ابزار عادي استفاده کنيد اما فعاليت هاي شما ايمن تر از فعاليت بر روي فضاي آزاد وب خواهد بود.
3. اسپايدرها را از سايت خود دور کنيد: اگر يک سايت در موتورهاي جست و جوي عادي ظاهر نشد، اين سايت به واسطه پنهان بودن، داراي يک سطح امنيتي ويژه است و فقط افرادي که به آن ها گفته شود اين سايت وجود دارد از وجود آن آگاه خواهند شد. کليد اصلي در فايل robots.txt نهفته است که به اسپايدرهاي موتورهاي جست و جو مي گويد که محتواي اين سايت به طور عادي خارج از دسترس قرار دارد. سينتکس زير را به يک فايل Robots.txt دايرکتوري ريشه سايت خود اضافه کنيد تا سايت مورد نظر پنهان باقي بماند:
*:User-agent
Disallow:/sales/
Disallow:/images/
علاوه بر اين، افزودن يک metatag صفحه noindex مي تواند از ايندکس شدن هر صفحه اي جلوگيري کند:
</«meta name=»robots» content=»noindex>
البته، اين بدان معنا است که سايت شما از دسترس بخش اعظمي از کاربران اينترنت خارج خواهد شد اما اگر فقط با افرادي که از قبل مي شناسيد قصد برقراري ارتباط و به آنان اطمينان داريد اين موضوع نبايد براي تان مسئله مهمي محسوب شود.
منبع:بزرگراه رايانه، شماره 128.
/ج