تعريف فناوري هسته اي

قبل از آغاز سخن، به تعريفي از فناوري هسته اي نيازمنديم که عبارت است از توانايي تبديل اورانيوم طبيعي که در طبيعت وجود دارد، از طريق شکافت اتم ها به اورانيوم غني شده که داراي انرژي بسيار زياد است که در مقطع کنوني، حدود ده کشور دنيا اين دانش را در اختيار دارند.

چگونگي کشف انرژي هسته اي

حدود سه قرن قبل از ميلاد مسيح، دانشمنداني يوناني به نام «دموکريت» با مطالعه بر روي اشياي پيرامونش، به اين نتيجه رسيد که اشيا به رغم شکل ظاهري متفاوتي که دارند، از ذرات بسيار ريز و غير قابل تجزيه اي تشکيل شده اند. وي اسم اين ذرات را «اتم» نهاد که در زبان يوناني به معني نشکن است.
دو هزار سال بعد از «دموکريت»، دانشمندي انگليسي به نام «جان دالتون» به اين نتيجه رسيد که «اتم» هم قابل تجزيه و شکستن است. اين مسأله به صورت نظريه باقي ماند تا در سال 1927 ميلادي، دانشمند آمريکايي – آلماني الأصل – به نام «آلبرت انيشتين» فرمول E = mc2 را مطرح کرد و ثابت نمود که «اگر اتم شکافته شود، انرژي عظيمي ايجاد مي شود».
کشف انرژي هسته اي، يکي از مهم ترين و اثر گذارترين کشفيات بشر در طول تاريخ بود. اما نکته اي که تقريباً از همان آغاز نگراني عميقي را در سطح جهان پديد آورد، قدرت تخريب فوق العاده ي انرژي هسته اي بود که خيلي زود توسط «ابن هايمر» شاگرد «انيشتين» به اجرا درآمد و آمريکايي ها براي نخستين بار به طور کاملاً سرّي در صحراي «نوادا» انفجار هسته اي را آزمايش کردند.

چگونگي انفجار هسته اي(1)

بمب هاي اتمي، شامل نيروهاي قوي و ضعيفي اند که اين نيروها هسته ي يک «اتم» - به ويژه اتم هاي که هسته هاي ناپايداري دارند – را در جاي خود نگه مي دارند.
اساساً دو شيوه ي بنيادي براي آزاد سازي انرژي يک «اتم» وجود دارد:
1. شکافت هسته اي: مي توان هسته ي يک «اتم» را با يک «نوترون» به دو جزي کوچک تر تقسيم کرد. اين همان شيوه اي است که در مورد ايزوتوپ هاي اورانيوم (يعني اورانيوم 235 و 233) به کار مي رود.
2. هم جوشي هسته اي: مي توان با استفاده از دو اتم کوچک تر که معمولاً هيدورژن با ايزوتوپ هاي هيدورژن (مانند دوتريوم و تريتيوم) هستند، يک اتم بزرگ مثل هليوم يا ايزوتوپ هاي آن را تشکيل داد. اين همان شيوه اي است که در خورشيد براي توليد انرژي به کار مي رود.
فرآيند هر دو شيوه، دست يافتن به ميزان عظيمي از انرژي گرمايي و تشعشع است.

کاربردهاي انرژي هسته اي

انرژي هسته اي داراي کاربردهاي فراوان است . در يک تقسيم بندي کلي، مي توان کاربردهاي انرژي هسته اي را در دو بخش نظامي و غيرنظامي يا صلح جويانه قرار داد. با اين ملاحظه که پيشرفت در فناوري هسته اي، پيشرفت در رشته هاي علمي مرتبط با اين فناوري را به دنبال دارد. جمهوري اسلامي ايران در طول ساليان اخير همواره تأکيد بر استفاده صلح آميز از انرژي هسته اي داشته و مسؤولان عالي نظام بارها اعلام کرده اند که سلاح هاي هسته اي و بمب اتم دردکترين دفاعي کشور جايي ندارد. انرژي هسته اي در موارد زير کاربرد صلح جويانه دارد.

الف- کاربردهاي صلح آميز

1. کاربرد انرژي هسته اي در توليد برق
استفاده از علوم و فنون هسته اي در توليد برق از طريق نيروگاه اتمي، از درجه ي اهميت بالايي برخوردار است. جمهوري اسلامي ايران نيز با توجه به پايان پذير بودن منابع فسيلي و روند رو به رشد توسعه ي اجتماعي و اقتصادي کشور، استفاده از انرژي هسته اي براي توليد برق را امري ضروري و لازم مي داند و ساخت چند نيروگاه اتمي را از جمله سياست هاي اصلي خود قرار داده است.
دغدغه ي اصلي جهانِ عادت کرده به مصرف انرژي، در دو دهه ي آينده، توليد انرژي است و ساخت نيروگاه برق، تنها راه خروج از بحران انرژي در دهه هاي آينده است. نيروگاه اتمي، اقتصادي ترين نيروگاهي است که امروز در دنيا احداث مي شود.
با يک نگاه به روند رو به رشد کشورمان، ايران در بيست سال آينده به هفت هزار مگاوات برق در سال نياز دارد که نيروگاه اتمي بوشهر، هزار مگاوات برق را در صورت راه اندازي تأمين مي کند و احداث نيروگاه هاي ديگر براي رفع اين نياز ضروري است. گفتني است، براي توليد اين ميزان برق، حدود صد و نود ميليون بشکه ي نفت خام مصرف مي شود که در صورت تأمين از طريق انرژي هسته اي، سالانه پنج ميليارد دلار صرفه جويي خواهد شد. علاوه بر صرفه ي اقتصادي، دلايل زير استفاده از انرژي هسته اي را ضروري مي نمايد:
الف – منابع فسيلي محدود بوده و متعلق به نسل هاي آينده است.
ب – استفاده از نفت خام در صنايع تبديلي پتروشيمي، ارزش بيشتري دارد.
ج – توليد برق از طريق نيروگاه هاي اتمي، آلودگي نيروگاه هاي کنوني را ندارد. توليد هفت هزار مگاوات با مصرف صد و نود ميليون بشکه ي نفت خام، صد و پنجاه و هفت هزار تن دي اکسيد کربن، صد و پنجاه تن ذرات معلق در هوا، صد و سي تن گوگرد و پنجاه تن اکسيد نيتروژن را در محيط زيست پراکنده مي کند. در حالي که نيروگاه اتمي، چنين آلودگي را ندارد.
دلايل ديگري هم براي استفاده از نيروگاه هاي اتمي براي توليد برق وجود دارد که از مهم ترين آن ها مي توان به پاکيزه بودن اين روش، توليد فاقد گاز گل خانه اي و ديگر آلاينده هاي زيست محيطي اشاره کرد. اهميت اين موضوع زماني دو چندان مي شود که بدانيم سوخت هاي فسيلي، هم چون زغال سنگ، مقدار قابل توجهي را انواع آلاينده ها همانند ترکيبات کربن و گوگرد را وارد محيط زيست مي سازند که براي سلامت انسان زيانبار است.
به همين دلايل است که کشورهاي پيشرفته ي صنعتي، تأسيس نيروگاه برق اتمي را در اولويت برنامه- هاي خود قرار داده اند. امروزه، نيروگاه هاي برق هسته اي، حدود هفده درصد از کل الکتريسته ي جهان را توليد مي کنند؛ اما برخي از کشورها بيشتر از اين مقدار به نيروي برق توليد شده در نيروگاه- هاي هسته اي متکي هستند. براي مثال، فرانسه حدود هفتاد و پنج درصد از کل ا لکتريسته ي مورد نياز خود را از طريق نيروگاه برق هسته اي تأمين مي کند.
در حال حاضر، چهارصد نيروگاه برق هسته اي در دنيا فعال است که بيش از يکصد مورد آن به آمريکا تعلق دارد. جالب اين که شرکت هاي خصوصي اين کشور که در چند سال گذشته از نيروگاه - هاي هسته اي، برق توليد مي کردند، بيش از هشتاد ميليارد دلار سود کرده اند.
استفاده از انرژي هسته اي، مقدمه اي براي استفاده از ديگر منابع توليد انرژي در دست مطالعه، مانند «جوش هسته اي» است.
2. کاربرد انرژي اتمي در پزشکي و امور بهداشتي
دانش هسته اي با دانش پزشکي پيوستگي ناگسستني دارد، به گونه اي که علم پزشکي بدون دانش هسته اي، تعريف نشده است. در کشورهاي پيشرفته ي صنعتي از اين فناوري در علوم پزشکي استفاده مي گردد.
در حال حاضر، علاوه بر استفاده از انرژي اتمي در اشعه ي ايکس و کاربرد آن در دستگاه هاي راديو گرافي و عکس برداري در کشورمان، درمان بيماري هاي سرطاني با راديو داروها انجام مي شود.
به طور کلي، در پزشکي هسته اي از مواد راديوايزوتوپ براي شناسايي و تشخيص و درمان بيماري ها در سطح سلولي و مولکولي استفاده مي شود.
پزشکي هسته اي با شناسايي يُد 131 در غده ي تيروييد، متولد شد و به تدريج مواد راديوايزوتوپ جديدي به اين شاخه ي مهم دانش پزشکي راه يافت. راديوايزوتوپ به تنهايي و در ترکيب با مولکول - هاي آلي و معدني ديگر وارد سلول هاي بدن مي شود که مي توان آن را رديابي کرد. در پزشکي هسته اي از زباله هاي هسته اي راکتورهاي هسته اي، مواد راديواکتيوي استخراج مي شود که در تشخيص و درمان بيماري هاي مختلف به کار مي رود.
سرطان شناسي و درمان سرطان، فقط يکي از کاربردهاي انرژي هسته اي در پزشکي هسته اي است. تشخيص سريع مراکز عفوني در بدن، تصويرگري بيماري هاي قلبي، تشخيص عفونت ها و ا لتهاب مفصلي، آمبولي و لخته هاي وريدي، کاربردهاي فراواني در صنايع خوني، تشخيص کم خوني يا سندرم، اختلال در جذب ويتامين B12 و جداسازي فلزات سنگين از گياهان دريايي، از جمله مواردي است که مي توان به آن اشاره کرد.
به طور خلاصه، موارد زير از مصاديق تکنيک هاي هسته اي در علم پزشکي است:
الف - مراکز پزشکي هسته اي.
ب – تهيه و توليد راديو دارو، جهت تشخيص بيماري تيروييد و درمان آن ها.
ج – تهيه و توليد کيت هاي هرموني.
د – تشخيص و درمان سرطان پروستات.
ه – تشخيص سرطان هاي کولون، روده ي کوچک و برخي سرطان هاي سينه.
و – تشخيص محل تومورهاي سرطاني و بررسي تومورهاي مغزي، سينه و ناراحتي هاي وريدي.
ح – موارد ديگري چون تشخيص کم خوني، کنترل راديوداروهاي خوراکي و تزريقي و... .
3. کاربرد انرژي اتمي در بخش دامپزشکي و دامپروري
تکنيک هاي هسته اي در حوزه ي دامپزشکي موارد مصرفي چون تشخيص و درمان بيماري هاي دامي، توليد مثل دام، تغذيه ي دام، اصلاح نژاد، بهداشت و ايمن سازي محصولات دامي و خوراک دام دارد.
4. کاربرد انرژي هسته اي در دسترسي به منابع آب
تکنيک هاي هسته اي براي شناسايي حوزه هاي آب زيرزميني، هدايت آب هاي سطحي و زيرزميني، کشف و کنترل نشست و ايمني سدها مورد استفاده قرار مي گيرد. براي شيرين کردن آب هاي شور نيز انرژي هسته اي کاربرد دارد.
5. کاربرد انرژي هسته اي در بخش صنايع غذايي و کشاورزي
از انرژي هسته اي در حوزه ي کشاورزي و صنايع غذايي استفاده هاي بسيار فراواني صورت مي گيرد. موارد عمده ي استفاده در اين بخش، عبارت است از:
الف – جلوگيري از جوانه زدن محصولات غذايي.
ب – کنترل و از بين بردن حشرات.
ج – به تأخير انداختن زمان رسيدن محصولات.
د – افزايش زمان نگهداري محصولات کشاورزي.
ه – کاهش ميزان آلودگي ميکروبي.
و – از بين بردن ويروس هاي گياهي و غذايي.
ز – طرح باردهي و جهش گياهاني چون گندم، برنج و پنبه.
6. کار برد انرژي هسته اي در بخش صنعت
براي توليد چشمه هاي پرتوزايي جهت مصارف صنعتي، توليد چشمه هاي ايريديم براي کاربردهاي صنعتي و بررسي جوشکاري در لوله هاي نفت و گاز، از انرژي هسته اي استفاده مي گردد. از انرژي هسته اي در بخش صنعت، هم چنين براي ساخت انواع سيستم هاي هسته اي جهت کاربردهاي صنعتي مانند سيستم سطح سنجي، ضخامت سنجي، دانسيته سنجي و اندازه گيري خاکستر زغال سنگ و بررسي کوره هاي مذاب شيشه سازي و نشت يابي و بررسي کوره هاي مذاب شيشه سازي و نشت يابي در لوله هاي انتقال استفاده مي شود.
7. کاربرد تکنيک هسته اي در شناسايي مين هاي ضد نفر
تکنيک هاي هسته اي براي کشف مين هاي ضد نفر نيز کاربرد دارد.
هر روز بر دامنه ي استفاده از انرژي هسته اي افزوده مي گردد. کار برد انرژي در بخش هاي مختلف به گونه اي است که اگر کشوري فناوري هسته اي را بومي و نهادينه نمايد، در بسياري از حوزه هاي علمي و صنعتي ارتقاي جايگاه پيدا مي کند و مسير توسعه را با سرعت طي مي کند.

ب – کاربرد نظامي (توليد بمب اتمي)

متأسفانه، در حال حاضر، رايج ترين نوع استفاده از فناوري هسته اي، توليد بمب هاي اتمي توسط کشورهاي استکباري به ويژه آمريکا و اسراييل است
براي آشنايي بيشتر با اين فرآيند، لازم است بدانيد که توليد يک بمب اتمي به اين مراحل نيازمند است:
1. يک منبع سوخت که قابليت شکاف يا هم جوشي را داشته باشد؛
2. دستگاهي که هم چون ماشه، آغازگر حوادث باشد؛
3. راهي که به کمک آن، بتوان بيشتر سوخت را پيش از آن که انفجار رخ دهد، دچار شکاف يا هم جوشي کرد.
در اولين بمب هاي اتمي، از روش شکافت استفاده مي شد. اما امروزه بمب هاي هم جوشي از فرآيند هم جوشي به عنوان ماشه ي آغازگر استفاده مي کنند.
يک بمب شکافتي، از ماده اي مانند، اورانيوم 235 براي خلق يک انفجار هسته اي استفاده مي کند. اين اورانيوم، ويژگي منحصر به فردي دارد که آن را براي توليد انرژي هسته اي و نيز بمب هسته اي مناسب مي کند. اورانيوم 235 يکي از مواد نادري است که مي تواند زير شکافت القايي قرار گيرد.
اگر يک «نوترون» آزاد به هسته ي اورانيوم 235 برود، هسته، بي درنگ نوترون را جذب کرده، بي ثبات و در يک چشم به هم زدن شکسته مي شود. اين عمليات باعث پديد آمدن دو اتم سبک تر و آزاد سازي دو يا سه عدد نوترون مي شود که تعداد نوترون ها بستگي به چگونگي شکسته دن هسته ي اتم اوليه اورانيوم 235 دارد.
دو اتم جديد، به محض اين که در وضعيت جديد تثبيت شدند، از خود پرتو «گاما» ساطع مي کنند. درباره ي اين نحوه ي شکافت القايي، سه نکته وجود دارد:
1. احتمال اين که اتم اورانيوم 235، نوتروني را که به سمتش است، جذب کند، بسيار بالا است. در بمبي که به خوبي کار مي کند، بيش از يک نوترون از هر فرآيند، فيزيون به دست مي آيد که اين نوترون ها خود سبب وقوع فرآيندهاي شکافت بعدي اند. اين وضعيت اصطلاحاً «وراي آستانه ي بحران» ناميده مي شود.
2. فرآيند جذب نوترون و شکسته شدن متعاقب آن، بسيار سريع و در حد پيکو ثانيه - 12 -10 ثانيه – رخ مي دهد.
3. حجم عظيم و خارق العاده اي از انرژي به صورت گرما و پرتو «گاما» به هنگام شکسته شدن هسته، آزاد مي شود. انرژي آزاد شده، از يک فرآيند شکافت، به اين علت است که محصولات شکافت و نوترون ها وزن کمتري از اتم اورانيوم 235 دارند. اين تفاوت وزن، نمايان گر تبديل ماده به انرژي است که به واسطه ي فرمول معروف E=mc2 محاسبه مي شود.
حدود نيم کيلوگرم اورانيوم غني شده ي به کار رفته در يک بمب هسته اي، برابر با چندين ميليون گالن بنزين است. نيم کيلوگرم اورانيوم غني شده، اندازه اي معادل يک توپ تنيس دارد. در حالي که يک ميليون گالن بنزين در مکعبي که هر ضلع آن 17 متر (ارتفاع يک ساختمان پنج طبقه) است، جاي مي گيرد.
حال بهتر مي توان انرژي آزاد شده از مقدار کمي اورانيوم 235 را متصور شد. براي اين که ويژگي -هاي اورانيوم 235 به کار آيد، بايد اورانيوم را غني کرد. اورانيوم به کار رفته در سلاح هاي هسته اي، حداقل بايد شامل نود درصد اورانيوم 235 باشد.
در يک بمب شکافتي، سوخت به کار رفته را بايد در توده هايي که وضعيت «زير آستانه ي بحران» قرار دارند، نگه داشت. اين کار براي جلوگيري از انفجار نارس و زود هنگام، ضروري است. تعريف توده اي که در وضعيت «آستانه ي بحران» قرار دارد، چنين است: حداقل توده از يک ماده با قابليت شکافت، که براي رسيدن به واکنش شکافت هسته اي لازم است.
در «پسر بچه» (2) تکنيک «چکاندن ماشه» به کار رفته بود. بازده ي اين بمب معادل 14500 تن TNT، و کارايي آن 5/1 درصد بود؛ يعني پيش از انفجار، تنها 5/1 درصد از ماده ي مورد نظر شکافت پيدا کرد.
در همان ابتداي اجراي «پروژه ي منهتن»
- برنامه ي سري آمريکا در توليد بمب اتمي – دانشمندان فهميدند که فشردن توده ها به هم ديگر به يک کره با استفاده از انفجار دروني، مي تواند راه مناسبي براي رسيدن به توده «وراي آستانه ي بحران» باشد.
اين تفکر، مشکلات زيادي را به همراه داشت؛ به خصوص اين مسأله مطرح شد که چگونه مي توان يک موج شوک را به طور يک نواخت، مستقيماً طي کره ي مورد نظر، هدايت و کنترل کرد؟
افراد تيم پروژه ي «منهتن» اين مشکلات را حل کردند. بدين صورت، تکنيک «انفجار از دورن» خلق شد. دستگاه انفجار دورني، شامل يک کره از جنس اورانيوم 235 و يک بخش به عنوان هسته است که از پولوتونيوم 239 تشکيل شده و با مواد منفجره احاطه شده است.
وقتي چاشني بمب به کار بيفتد، حوادث زير رخ مي دهد:
1. انفجار مواد منجره، موج شوک ايجاد مي کند؛
2. موج شوک، بخش هسته را فشرده مي کند؛
3. فرآيند شکافت شروع مي شود؛
4. بمب منفجر مي شود.
در بمب «مرد گنده» (3) تکنيک «انفجار از دورن» به کار رفته بود. بازده اين بمب، 23000 تن و کارايي آن 17 درصد بود. شکافت معمولاً در 560 ميليارديم ثانيه رخ مي دهد.
بمب هاي هم جوشي کار مي کردند ولي کارآيي بالايي نداشتند بمب هاي هم جوشي که بمب- هاي «ترمونوکلئار» هم ناميده مي شوند، بازده و کارآيي به مراتب بالاتري دارند.
در کي بمب هم جوشي، حوادث زير رخ مي دهد:
1. بمب شکافتي با انفجار دورني، اشعه ي X ايجاد مي کند؛
2. اشعه ي X، دورن بمب و در نتيجه سپر جلوگيري کننده از انفجار نارس را گرم مي کند؛
3. گرما باعث منبسط شدن سپر و سوختن آن مي شود. اين کار باعث ورود فشار به درون ليتيوم – دوتريوم مي شود؛
4. ليتيوم – دوتريوم، سي برابر بيشتر از قبل، تحت فشار قرار مي گيرند؛
5. امواج شوک فشاري، واکنش شکافتي را در ميله ي پولوتونيومي آغاز مي کند؛
6. ميله ي در حال شکافت، از خود پرتو، گرما و نوترون مي دهد؛
7. نوترون ها به سوي ليتيوم – دوتريوم رفته و با چسبيدن به ليتيوم، تريتيوم ايجاد مي کند؛
8. ترکيبي از دما و فشار براي وقوع واکنشي هم جوشي ترتييوم – دوتريوم و دوتريوم – دوتريوم و ايجاد پرتو، گرما و نوترون بيشتر، بسيار مناسب است؛
9. نوترون هاي آزاد شده از واکنش هاي هم جوشي، باعث القاي شکافت در قطaعات اورانيوم 238 که در سپر مورد نظر به کار رفته بود، مي شود؛
10. شکافت قطعات اورانيومي، گرما و پرتو بيشتر ايجاد مي کند؛
11. بمب منفجر مي شود.
مي دانيم، بمبي که در هيروشيما و ناکازاکي منفجر شد، جان بسياري را در دم گرفت و تعداد زيادي را به دليل پيامدهاي ناشي از آن در سال هاي بعد بي جان کرد، اما بايد دانست: اين دو بمب در مقابل بمب هايي که در حال توليد است، تلنگري بيش نيست؛ چرا که بمب هاي امروزي، هزاران برابر بمب هيروشيما و ناکازاکي قدرت تخريب دارند!
انفجار يک بمب هسته اي، خسارت هاي مختلفي به بار مي آورد که از جمله ي آن ها توليد ابري از ذرات و غبارهاي راديواکتيو و قطعات بمب که به مرور مجدداً فرو مي ريزند، است.

ضرورت دست يابي ايران به فناوري صلح آميز هسته اي

دست يابي به فناوري هسته اي و توان استفاده ي از اتم در زمينه هاي مختلف، يکي از شاخه هاي علمي و فني است که اگر بدون اتکا به بيگانگان صورت گرفته باشد، معيار مناسبي براي تعيين و تشخيص توان و قدرت علمي و فني يک کشور محسوب مي شود.
کوتاه سخن اين که اگر کشوري به انرژي هسته اي دست نيابد. پس از چند دهه که انرژي هاي ديگر دورانِ خود را سپري کنند، نخواهد توانست در بازار فناوري هسته اي و استفاده از انرژي «جوش هسته اي» وارد شود و در آن صورت، در آينده با بحران انرژي روبرو خواهد شد؛ چرا که دانش بشري هم اکنون به جز روش هاي هسته اي، به هيچ طريقي ديگر نمي تواند پاسخ گوي بحران انرژي جهان باشد.
از اين رو، کشور ما که در جهت استفاده ي صلح آميز به پيشرفت هاي قابل ملاحظه اي در مباحث هسته اي نايل شده است، بايد هم چنان اين مسير را پر قدرت ادامه دهد. سران استکبار و غرب استعمارگر، در صدد بر آمدند تا به بهانه هاي واهي، روند پر شتاب رشد علمي و فني ملت ايران و جوانان پر تلاش آن را سد کنند که با درايت مسؤولان و در پرتو راهنمايي هاي مقام معظم رهبري، به نظر مي رسد توانسته ايم با مديريتي، صحيح، بدون آن که خود را از دست يابي به انرژي هسته- اي و افزايش توانمندسازي علمي در اين خصوص محروم سازيم، اين عقبه را نيز بگذرانيم.
ناگفته نماند که اوج گرفتن توسط توطئه استکبار در بطن خود، پيام و بشارتي نيز دارد و آن، واقعي بودن پيشرفت ايران در زمينه ي دانش هسته اي است و همين امر، جهان استکبار و غرب را به وحشت انداخته است. فرهنگ اعتماد به نفس و توانستن، همان چيزي است که حضرت امام خميني (رحمت الله عليه) به عنوان يک فرهنگ، آن را در شريان هاي حياتي جامعه تزريق کرد و جانشين خلفش، مقام معظم رهبري با تأکيدات خود، آن را حفظ کرده است.

پي نوشت :

*. گرفته شده از کتاب ايران اتمي، سيد عبدا لمجيد اشکوري، ص 36 – 17 با اندکي تلخيص.
1. انفجار هسته اي، اصطلاحي علمي است و منظور فقط انفجار به معناي رايج آن نيست. بدين معنا براي استفاده از انرژي هسته اي در نيروگاه هاي برق نيز ناچار از انفجار هسته اي هستيم.
2. نام بمبي است که آمريکايي ها در جنگ جهاني دوم بر شهر هيروشيما انداختند.
3. نام بمبي است که در سال هاي پاياني جنگ جهاني دوم، توسط آمريکايي ها بر شهر ناکازاکي انداخته شد.

منبع: نشريه ي معارف