چکيده :
 

کلمات توريست و توريسم اولين بار به صورت رسمي در سال 1937 توسط اتحاديه ملل استفاده شد، ولي صنعت توريسم بسيار قديمي تر از آن است.
اگرچه تعاريف زيادي در خصوص گردشگري وجود دارد و دسته بندي فراواني صورت گرفته است اما بطور خلاصه ميتوان انواع گردشگري را در حال حاضر در دنيا در اشکال ذيل خلاصه کرد:
توريسم گردشگري – توريسم زيارتي - توريسم درماني – توريسم ورزشي – توريسم فرهنگي – توريسم علمي – توريسم پژوهشي -توريسم طبيعت گردي – توريسم تجاري – توريسم تفريحي – توريسم تاريخي و ...
بر اساس مطالعات WTO پيش بيني مي شود که تعداد جهانگردان جهان تا سال 2010 به يک ميليارد نفر برسد که درآمدي بالغ بر 1550ميليارد دلار عايد کشورهاي جهان مي کند. از سوي ديگر ميزان اشتغال زايي در بخش جهانگردي 11/2 برابر سريع تر از ساير بخش ها عنوان شده است، چرا که اين صنعت بيش از 100ميليون شغل در سراسر جهان ايجاد مي کند.
حدود يک ميليون اثر تاريخي در ايران وجود دارد که از اين رقم 32هزار اثر به ثبت رسيده است.
يک معضل مهم در بحث گردشگري در ايران موازنه منفي است، چرا که در ازاي هر يک ميليارد دلار درآمد جهانگردي که عايد کشور مي شود، 4 ميليارد و 200 ميليون دلار توسط ايرانيان جهانگرد در خارج از کشور هزينه مي شود!
جايگاه گردشگري در سند چشم انداز 20 ساله گردشگري: با توجه به اين که ايران دربخش جاذبه هاي طبيعي و اکوتوريسم رتبه پنجم و دربخش جاذبه هاي تاريخي و باستاني رتبه دهم دنيا را دارد . براساس پيش بيني ها درپايان برنامه هفتم توسعه که مصادف با پايان سند چشم انداز 20 ساله کشور است . بايد ايران سالانه به 20 ميليارد دلاردرآمد ارزي درسال دست يابد.
بخشي از مشکلات گردشگري ايران عبارتند از: ضعف مديريت – ايران ستيزي – رقابتي نبودن هزينه گردشگري در ايران نسبت به کشورهاي همسايه - نامشخص بودن برنامه دولت در بخش گردشگري – نامناسب بودن زيرساختهاي گردشگري در ايران - فرهنگ ضعيف جامعه نسبت به گردشگر – عدم ثبات رفتارهاي سياسي و...
براي توسعه ي گردشگري کشورمان و قرار گرفتن در رديف يکي از قطب هاي گردشگري منطقه و جهان در مرحله ي نخست بايد نگاه دولت و مردم را به اين صنعت تغيير داد و سپس براي تامين امکانات و زيرساخت ها و همچنين پياده سازي يک الگوي موفق گردشگري در کشور گام برداشت. در صنعت توريسم دنيا هر روز تحولات جديدي رخ مي دهد که با وجود روند ضعيف اين صنعت در کشور ما ميزان عقب ماندگي ما در اين سوژه افزايش مي يابد. با قراردادن گردشگري در رديف کالاهاي صادراتي غيرنفتي و توجه به اين صنعت در برنامه ريزي و سياستگذاري هاي کلان اقتصادي مي توانيم به کسب درآمد اقتصادي از گردشگري اميدوار باشيم.

مقدمه :
 

اهميت موضوع از منظر اقتصادي،سياسي و اجتماعي حائز اهميت مي باشد. از نقطه نظر اقتصادي، يکي از صنايع بسيار پردرآمد، پاک و کم هزينه در اقتصاد، صنعت توريسم و گردشگري است. ايران با قرار گرفتن در موقعيت کم نظير جغرافيايي و دارا بودن هر چهار فصل، پتانسيل جذب اين درآمد هنگفت را داراست؛ که با تقويت زيرساختهاي مورد نياز اين بخش مي تواند اين درآمد کلان را هرساله وارد چرخه اقتصادي کشور نمايد.
آگاهان اقتصادي معتقدند گردشگري تنها بخشي از مجموعه عظيم اقتصاد است که در حد بسيار زيادي با رگه هاي فرهنگي گره خورده است. چون از يک سو تا حد مطلوبي موجبات آشنايي فرهنگ ها، نژادها، سرزمين ها، اقوام، گويش ها و غيره را با يکديگر فراهم مي سازد و از سوي ديگر نيز مي تواند يکي از بهترين منابع کسب درآمد براي کشورهاي مختلف باشد. از اين رو شاهديم که طي ساليان گذشته بسياري از کشورهاي جهان با درک موقعيت برتر صنعت توريسم در الگوهاي مختلف توسعه اقتصادي، در پي آن هستند تا امکانات گردشگري خود را گسترش دهند.
اين که گفته مي شود: «اقتصاد توريسم بهترين محرک براي کشورهايي است که به دليل تک محصولي بودن يا محدود بودن منابع درآمدي داراي اقتصادي خموده هستند»، حالا مي رود تا توسط بسياري از کشورهاي در حال توسعه به يکي از بزرگترين واقعيت هاي اقتصادي تبديل شود. مسجدالحمرا و آثار باستاني ديگر در اسپانيا، جنگل ها و آبشارهاي برزيل، ورزش هاي زمستاني، شکار و ماهيگيري در شيلي، ديوار و شهر ممنوعه چين و بازار دادوستد کالاهاي مختلف مصرفي در سنگاپور، کره جنوبي و ديگر کشورهاي آسياي شرقي و... تنها نمونه هايي از مکان هايي هستند که امروز در نوک پيکان گردشگران بين المللي قرار دارند. اگر درآمد برخي از کشورهاي جنوب شرقي آسيا را که امروز به قطب هاي صنعتي و اقتصادي جهان تبديل شده اند ارزيابي کنيم به راحتي مشاهده مي شود که بخش بزرگي از اين منابع مالي از طريق اقتصاد توريسم پويا در اين کشورها به دست آمده است و اين چيزي نيست جز اين که کشورهاي فوق صنعت گردشگري و نقش آن را در اقتصاد امروز درک کرده اند.
به نظر مي رسد کشورهاي صاحب نفت و يا کشورهاي ديگري که تنها يک منبع درآمدي در اختيار دارند بايد از کنار صنعت گردشگري به راحتي عبور نکنند چون مؤلفه بسيار مطلوبي براي تنوع درآمدي آنان است. البته برخي از کشورهاي حوزه خليج فارس نيز با اتکا به صنعت توريسم و تجهيز زيرساخت هاي آن توانسته اند طي ساليان گذشته پذيراي تعداد زيادي از گردشگران جهاني باشند، به طوري که بسياري از کارشناسان اقتصادي توفيق اين کشورها در حوزه تجارت را ناشي از موفقيت آنان در صنعت توريسم مي دانند.
از نقطه نظر سياسي، يکي از دلايل استقبال توريست ها از کشوري، ثبات سياسي و خوش رفتاري کشور مربوطه درمناسبات بين المللي خود، مي باشد؛ ورود توريست به منطقه يا کشوري نشاندهنده آرامش در آن منطقه و همچنين نشاندهنده قدرت قانون و امنيت درآنجاست.
از منظراجتماعي، همانطور که در بالا نيز ذکر شد ،ورود توريست به کشور باعث معرفي فرهنگ، آداب، هنر، ورزش، طب و... آن کشور به ساير کشورهاي دنيا مي باشد؛ که اين امر به نوبه خود علاوه بر صدور فرهنگ به ساير کشورها باعث رشد درآمد کشور نيز مي شود.
دليل انتخاب اين موضوع، نشان دادن اهميت گردشگري در توسعه و بهبود شرايط اقتصادي کشورها است که ايران نيز ميتواند با درس گرفتن از آنها صنعت توريسم خود را تقويت نمايد. مي خواهيم بررسي کنيم که آيا به صنعت توريسم در ايران بها داده شده است و آيا مسئولين مربوطه در جذب توريست موفق بوده اند؟ آيا ايران توانسته از منظر اقتصادي درآمد هنگفتي را از محل اين صنعت به چرخه اقتصادي کشور وارد کند؟
روش تحقيق کتابخانه اي است، و محقق براساس تحقيقات، کتابها و گزارشات، و مطالب موجود در سايتهاي مختلف اينترنت، متن موضوع خود را جمع آوري کرده است.
از آنجا که امروزه کشورها با بحران شديدي مواجهند، و در نتيجه بحران بيکاري ، نيز بر اقتصاد آنها تحميل شده است مي خواهيم اين صنعت را، از منظر اقتصادي مورد مطالعه قرار مي دهيم و تاً ثير آنرا بر اقتصاد کشورها بررسي کنيم.

تعريف توريست :
 

گردشگري معادل فارسي و کاملاً دقيق واژه Tourism در زبانهاي انگليسي، فرانسه و آلماني است که بصورت مصطلح در زبان فارسي بصورت جهانگردي ترجمه شده است. ريشه اين واژه از اصطلاح Tourist يوناني و لاتين گرفته شده که يکي از معاني آن گردش کردن و يا گشتن است و با پسوند Ism يا گري بصورت اسم مصدر Tourism يا گردشگري در آمده است.

تاريخچه توريسم :
 

کلمه توريست از زماني پديد آمد که افراد طبقه متوسط به مسافران طبقه اشراف پيوستند. کلمه تور در قرن هجدهم به وسيله همگان پذيرفته شد. در آن زمان هر چند توريسم بيشتر در ميان طبقات بالاي اجتماع و مردم تحصيل کرده رواج داشت، با اين وجود در اصل حرکتي فرهنگي محسوب مي شد. توريست هاي اوليه با وجود اينکه در تور بزرگ (گرند تور اروپا) شرکت مي کردند، بيشتر مسافر بودند تا توريست. کلمات توريست و توريسم اولين بار به صورت رسمي در سال 1937 توسط اتحاديه ملل استفاده شد، ولي صنعت توريسم بسيار قديمي تر از آن است. جرج سوم پادشاه بريتانيا به عنوان اولين توريست شناخته مي شود، وي هرگاه بيمار مي شد تعطيلات اش را در سواحل شهر ويموث مي گذراند.
توريسم به معني کنوني آن تا قرن نوزدهم پيشرفتي نداشت. بيشتر سفرهاي تفريحي بود که امروز شاخه وسيعي از صنعت توريسم را تشکيل مي دهد. در واقع سفر تفريحي به دلايل اجتماعي ساخته و پرداخته انگليسي ها بود. صنعت توريسم به سرعت در اوائل دوران سلطنت ملکه ويکتوريا توسعه يافت. با صدور اعلاميه بانک تعطيلات در سال 1871 براي اولين بار حق قانوني کارگران براي رفتن به تعطيلات تصويب شد. در اصل جامعه صنعتي اولين جامعه اي بود که زماني را براي تفريح به مردم عرضه کرد. در ابتدا اين حرکت توسط طبقه متوسط که در حال رشد و افزايش بودند حمايت شد، کساني که مي توانستند مرخصي کاري بگيرند و استطاعت مالي براي مسافرت رفتن را داشتند.
جهانگردي در قرون گذشته امتياز ويژه اي براي تعداد انگشت شماري از مردم ( طبقه اشراف) به حساب مي آمد. در واقع اختراع ماشين بخار و به راه افتادن خطوط راه آهن موجب شد تا اين امتياز از انحصار اشراف خارج شده و طبقه گسترده تري را دربرگيرد. پيشرفت واقعي اين پديده با توسعه وسايط نقليه موتوري، حمل و نقل زميني، دريايي و هوايي و گسترش راه ها و جاده ها صورت گرفت. انگلستان که اولين کشور صنعتي اروپايي بود اين حق را نه فقط به طبقه کارگر بلکه به دارندگان دستگاه هاي توليدي، معدودي از اغنياء و ثروتمندان، کارخانه دارها، بازرگانان و طبقه متوسط جديد داد تا از اوقات فراغت استفاده کرده و از حقوق و مزاياي قانوني نيز برخوردار شوند.
توريست ها بيش از هر چيز به طبيعت و فرهنگ مقصد خود علاقه نشان مي دهند. ديدن مناظر طبيعي، بناها و ساختمان هاي معروف، آثار هنرمندان باستان و معاصر، آشنايي با آداب و رسوم ملل مختلف، تماشا و شرکت در مراسم مذهبي، آموختن زبان هاي جديد و چشيدن غذاهاي متفاوت از جمله موارد و عللي هستند که افراد را براي مسافرت به شهر يا کشوري ديگر ترغيب مي کند. ناگفته نماند که امروزه بسياري از سفرها نيز به دلايل خاصي چون حضور در المپيادهاي علمي، مسابقات ورزشي و شرکت در نمايشگاه هاي مختلفي که با انگيزه هاي اقتصادي، پزشکي و ... برپا مي شود، صورت مي گيرد. توريسم بين المللي با توسعه خطوط هوايي شکل گرفت؛ البته توريسم جمعي تا زماني که آموختن زبان هاي مختلف و پيشرفت وضعيت اقتصادي پديد نيامده بود توسعه چنداني نيافت. در حال حاضر در کشورهاي پيشرفته توريسم تبديل به صنعتي بسيار پول ساز شده و به سرعت در حال افزايش است.

طبقه بندي انواع توريسم :
 

توريسم داراي انواع مختلفي بوده که بر اساس عوامل متعدد مي توان تقسيم بنديهايي را براي آن قائل شد. مهمترين عواملي که مي توان بر اساس آن انواع مختلفي از توريسم را تعريف و طبقه بندي نمود عبارتند از:
-از نظر زماني: فعاليتهاي گردشگري را بشکل کوتاه مدت (کمتر از يک روز) ، ميان مدت ( يک تا سه روز) و دراز مدت ( بيش از سه روز) از يکديگر تفکيک مي کند.
-از نظر مکاني: گردشگري را بصورت فعاليتهاي گردشگري در حوزه نزديک، حوزه مياني و حوزه خارج يا دور تقسيم بندي مي کند.
- از نظر تابعيت: گردشگران به دو گروه گردشگران خارجي و بين المللي و گردشگران داخلي تقسيم مي گردد.
-از لحاظ انگيزه سفر : بر اساس آن گردشگري با انگيزهاي استراحتي، تفريحي، درماني، زيارتي، فرهنگي، اقتصادي، ورزشي و … از يکديگر تفکيک مي شوند.
-از نظر فصل گردشگري: موسم گردشگري را بر اساس فصول مختلف سال طبقه بندي مـي گردد. در اين طبقه بندي دو فصل تابستان و زمستان از اهميت بالاتري نسبت به فصول بهار و پائيز مي يابند.
-از نظر شکل و سازمان دهي سفر: مانند سفرهاي انفرادي، گروهي، خانوادگي و … که ترکيب گردشگري را تعيين مي کند.
-از نظر وسيله نقليه مورد استفاده: بر اساس نوع وسيله نقليه مورد استفاده براي انجام سفر طبقه بندي مي شود.
-از لحاظ نوع و محل اقامت: گردشگران را بر اساس نوع و محل اقامت، هم از نظر کيفي و هم کمي طبقه بندي مي کند. مانند گردشگران مقيم در هتلها ، مهمانپذيرها ، خانه هاي ويلايي و يا پانسونيهاي خانگي، گمپينگ و …

انواع توريسم در حال حاضر :
 

بطور خلاصه ميتوان انواع گردشگري را در حال حاضر در دنيا در اشکال ذيل خلاصه کرد :
توريسم گردشگري – توريسم زيارتي - توريسم درماني – توريسم ورزشي – توريسم فرهنگي – توريسم علمي – توريسم پژوهشي - توريسم طبيعت گردي – توريسم تجاري – توريسم تفريحي – توريسم تاريخي –
ارزش صنعت گردشگري در حال حاضر در دنيا : پيش بيني مي شود تعداد گردشگر در سال 2010 در دنيا به حدود يک ميليارد نفر يعني حدود يک ششم جمعيت کره زمين برسد . و ارزش اقتصادي آن حدود يک هزار ميليارد دلار باشد

تاريخچه توريسم در ايران
 

جهانگردي و گردشگري از ديرباز در ايران رونق داشته و آمد و شد خاورشناسان وجود کاروانسراها، چاپارخانه هاي قديمي و راه هاي ارتباطي گسترده دليل اين مدعاست. در دوره هاي متفاوت و در حکومت هاي مختلف از جمله هخامنشيان، سلوکيان و ... به اين مسئله بر اساس شرايط گوناگون توجه شده است.
در زمان صفويه يکي از درخشان ترين دوران سياحت در ايران رقم خورد که مهمترين عوامل توسعه، امنيت، راه هاي ارتباطي مناسب و تاسيسات متعدد بوده که موجب جلب سياحان به ايران شده است.در سال 1314 شمسي براي اولين بار در وزارت داخله (کشور) اداره اي به نام «اداره جلب سياحان خارجي و تبليغات» تاسيس شد و انجام امور مربوط به جهانگردي کشور بر عهده آن اداره محول شد.در سال1319 شمسي نخستين آژانس جهانگردي ايران در تهران تاسيس شد و در سال1340 نيز شوراي عالي جهانگردي مرکب از 12 نفر از نمايندگان وزارتخانه ها و موسسات دولتي و 3 نفر از اشخاص مطلع و کارشناس در امر گردشگري و جهانگردي به موجب تصويب هيأت وزيران وقت تشکيل شد. در سال 1357 و پس از پيروزي انقلاب اسلامي وزارت اطلاعات و جهانگردي به وزارت ارشاد ملي و سپس به وزارت ارشاد اسلامي تغيير نام داد و حوزه معاونت جهانگردي اين وزارتخانه سرپرستي امور جهانگردي کشور را به عهده گرفت.
در سال 1376 با ادغام حوزه معاونت سياحتي و زيارتي و سازمان مراکز ايرانگردي و جهانگردي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان ايرانگردي و جهانگردي به وجود آمد که تا اوايل سال 1383 فعاليت داشت.سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري از ادغام دو سازمان ايرانگردي و جهانگردي و سازمان ميراث فرهنگي به وجود آمد و بعدها سازمان صنايع دستي نيز به آن اضافه شد که هم اکنون فعاليت خود را ادامه مي دهد.

 

منبع:وفاق
ارسال توسط کاربر محترم سايت : sajad2007
ادامه دارد...