امروزه در اغلب کشورهاي پيشرفته از notbook و يا organizer در موارد متعددي استفاده بعمل مي آيد. با استفاده از دستگاه هاي فوق هر شخص داراي دفترچه آدرس ، برنامه ريزي روزانه ، ليست کارهائي که مي بايست انجام شود ، دفترچه ياداشت ، ماشين حساب ، ليست پروژه ها و ساير گزارشات متنوع و مورد نياز خود است و در صورت لزوم قادر به استفاده سريع از آنان مي باشد . دستگاه هاي فوق داراي تمامي امکانات لازم به منظور برنامه ريزي و سازماندهي فعاليت هاي رايج زندگي مي باشند. طي ساليان اخير دستگاه جديدي با قابليت هاي بمراتب بيشتر عرضه شده است که با استقبال چشمگير خريداران مواجه شده است . دستگاههاي فوق PDA)Personal Digital Assistants) ناميده مي شوند. PDA ، کامپيوترهاي قدرتمندي مي باشند که براحتي در يک دست قرار مي گيرند. عملکردPDA دربرخي موارد مشابه Organizer است ، با اين تفاوت که با استفاده از PDA مي توان نامه هاي الکترونيکي خود را دريافت و يا به موسيقي گوش داد. ميزان فروش PDA از زمان عرضه تاکنون يک رکورد تاريخي را ثبت کرده است . تاکنون بيش از نه ميليون نمونه از آنان به فروش رفته است . اکثر دستگاه هاي فروخته شده متعلق به شرکت Palm مي باشند.

مباني PDA

PDA به دو گروه عمده: کامپيوترهاي دستي (Hand-held) و کامپيوترهاي Palm-Sized تقسيم مي گردند. مهمترين تفاوت بين دو گروه فوق اندازه ، نوع نمايشگر و نحوه ورود اطلاعات است . کامپيوترهاي دستي در مقايسه نسبت به کامپيوترهاي Palm-Sized ، بزرگتر و سنگين تر مي باشند. اين نوع کامپيوترها داراي صفحات نمايشگر LCD بزرگتر ويک صفحه کليد کوچک بهمراه ترکيب تکنولوژي Touch-screen براي ورود اطلاعات مي باشند. کامپيوترهاي Palm-Sized سبک تر و کوچک تر مي باشند. اين نوع از کامپيوترها از صفحات نمايشگر LCD کوچک و تکنولوژي stylus/touch-screen و برنامه هاي تشخيص تايپ دستي براي ورود اطلاعات استفاده مي نمايند. شکل زير عناصر تشکيل دهنده يک PDA را نشان مي دهد.

صرفنظر از نوع PDA ، تمام آنها داراي پتانسيل هاي سخت افزاري مشابه اي مي باشند:
• ريزپردازنده
• سيستم عامل
• حافظه
• باطري
• نمايشگرهاي LCD
• دستگاه ورودي ( دکمه هائي بهمراه نمايشگرهاي touch-screen و يا صفحه کليد )
• پورت هاي ورودي و خروجي
• نرم افزارهاي کامپيوترهاي شخصي

ريزپردازنده

دستگاههاي PDA مشابه کامپيوترهاي شخصي و يا Laptop از ريزپردازنده استفاده مي نمايند. ريزپردازنده بمنزله مغز يک PDA بوده و تمام عمليات مربوطه را بر اساس دستورالعمل هاي برنامه ريزي شده انجام مي دهند. برخلاف کامپيوترهاي شخصي ، دستگاههاي PDA از ريزپردازنده هاي کوچکتر و ارزانتر استفاده مي نمايند. پردازنده هاي Motorola Dragonball و هيتاچي SH7709a نمونه هائي در اين زمينه مي باشند. با اينکه سرعت پردازنده هاي فوق در مقايسه با پردازنده هاي استفاده شده در کامپيوترهاي شخصي بمراتب کمتر است ( سرعت پردازنده هاي فوق بين 16 تا 75 مگاهرتز مي باشد ) ولي پردازنده استفاده شده در اين نوع از کامپيوترها متناسب با وظايفي است که بر عهده آنان گذاشته شده است . ابعاد کوچک و قيمت پايين اين نوع از کامپيوترها ، سرعت پايين ( نسبت به کامپيوترهاي شخصي) آنها را کم رنگ مي نمايد. شکل زير يک نمونه از ريزپردازنده هاي Motorola Dragonball را نشان مي دهد.

سيستم عامل

سيستم عامل شامل دستورات از قبل برنامه نويسي شده اي مي باشد که به پردازنده عمليات مربوطه را ديکته خواهد کرد. سيستم هاي عامل استفاده شده در کامپيوترهاي PDA به پيچيدگي سيستم هاي عامل استفاده شده در کامپيوترهاي شخصي نمي باشند. اين نوع از سيستم هاي عامل داراي مجموعه دستورات کمتري بوده که به حافظه کمتري نياز خواهند داشت . مثلا" سيستمعامل Palm به 100کيلو بايت حافظه بيشتر نياز ندارد.( کمتر از يک درصد نسبت به حافظه مورد نياز براي نصب ويندوز 98 و يا MAC OS ) . کامپيوترهاي PDA عمدتا" از دو نوع سيستم عامل استفاده مي نمايند : Palm OS)3COM) يا PocketPC . سيستم عامل Palm os ، به حافظه کمتري نياز داشته و داراي سرعت بيشتر مي باشد. اغلب کاربران نيز از سادگي استفاده از سيستم عامل Palm ابراز رضايت مي نمايند.سيستم عامل PocketPC نمايشگرهاي رنگي، گرافيک، نسخه هاي خاصي از نرم افزارهاي Word,Excel و ساير دستگاهها ( نظير Built-in MP3 player,MPEG movie Player ) را حمايت مي نمايد. سيستم عامل فوق با توجه به ماهيت خود به فضاي بيشتري از حافظه نياز نداشته و سرعت آن نسبت به Palm Os کمتر است . با توجه به گسترش استفاده از اين نوع کامپيوترها در سطح جهان ، شرکت هاي متعددي در حال پياده سازي نرم افزارهاي خاص براي استفاده تحت دو سيستم عامل فوق مي باشند.

حافظه

کامپيوترهاي PDA داراي هارد ديسک نمي باشند. برنامه هاي مورد نظر ( دفترچه تلفن ، ماشين حساب ، دفترچه ياداشت و سيستم عامل) در يک نوع حافظه ROM ذخيره مي گردند. اطلاعات فوق زمانيکه کامپيوتر خاموش است ، همچنان در حافظه باقي خواهند ماند. داده ها و ساير برنامه هائي که توسط کاربران اضافه مي گردد ، در حافظه RAM دستگاه ذخيره مي گردند. رويکرد فوق نسبت به کامپيوترهاي شخصي داراي چندين مزيت است .زمانيکه PDA روشن مي گردد ، تمام برنامه ها بلا فاصله قابل استفاده بوده و نيازي به معطل شدن براي فعال شدن هر يک از برنامه ها نخواهد بود. زمانيکه محتويات يک فايل تغيير داده مي شود ، اطلاعات جديدد بصورت اتوماتيک ذخيره خواهند شد و نيازي به استفاده از دستور Save نخواهد بود. زمانيکه دستگاه خاموش مي گردد ، اطلاعات همچنان در حافظه باقي خواهند ماند.( چون از باطري استفاده مي گردد). تمام کامپيوترهاي PDA از حافظه هاي Solid-state استفاده مي نمايند. برخي از حافظه Static RAM و برخي ديگر از حافظه Flash استفاده مي نمايند. برخي ديگر نيز از حافظه هاي قابل حمل ( تعويض ) استفاده مي نمايند. حداقل حافظه کامپيوترهاي PDA دو مگابايت است . برخي از مدل هاي پيشرفته PDA داراي حافظه اي بين 5 تا 32 مگابايت مي باشند. سيستم عامل PocketPC نسبت به Palm OS فضاي بيشتري از حافظه را اشغال خواهند کرد ، بنابراين کامپيوترهاي PDA که از سيستم عامل PocketPC استفاده مي نمايند ، بين 16 تا 32 مگابايت حافظه استفاده مي گردد. در برخي از مدل هاي PDA امکان ارتقاء حافظه نيز وجود دارد.
شکل زير نماي درون يک PDA را نشان مي دهد. درقسمت مياني برد فوق ، پردازنده قرار گرفته و در سمت چپ و در بخش بالاي ريزپردازنده ، تراشه هاي حافظه قرار گرفته اند.

باطري

برق مورد نياز کامپيوترهاي PDA توسط باطري تامين مي گردد. برخي از مدل هاي PDA از باطري الکالاين (AAA) استفاده مي نمايند. برخي ديگر از مدل هاي PDA از باطري هاي با قالبيت شارژ مجدد( Lithium,nickel-cadmium,nickel-metal hybride) استفاده مي نمايند عمر مفيد باطري بستگي به PDA و نوع استفاده از آن دارد. موارد زير باعث مصرف بالاي باطري مي گردد:
• سيستم عامل
• حافظه بيشتر
• نمايشگرهاي LCD رنگي
• ضبط صوت
• Mp3 Player
عمر يک باطري مي تواند از دو ساعت تا دو ماه، باتوجه به نوع PDA و امکانات مربوطه باشد . اکثر کامپيوترهاي PDA داراي سيستم مديريت Power مي باشند. سيستم فوق باعث افزايش عمر مفيد يک باطري مي گردد. در صورتيکه عمر باطري بگونه اي باشد که نتوان دستگاه را روشن نمود ( پيشاپيش هشدار خواهد داد) ، به اندازه کافي براي نگهداري اطلاعات موجود در RAM فرصت خواهد بود. در صورتيکه عمر مفيد باطري بطور کامل به اتمام رسيده باشد و يا آنها را از دستگاه خارج کرده باشيد ، تقريبا" يک دقيقه فرصت خواهد بود تا باطري را تعويض نمود ( ترانزيستور موجود در سيستم شارژ خود را ازدست نداده باشد ) در صورت تخليه شارژ ترانزيستور موجود در سيستم و عدم استفاده از زمان يک دقيقه اي به منظور تعويض باطري ، اکثر دستگاههاي PDA اطلاعات خود را از دست خواهند داد. با گرفتن Backup از اطلاعات موجود در PDA بر روي يک کامپيوتر شخصي و يا يک LapTop مي توان اثرات جانبي را به حداقل مقدار خود رساند. دستگاههاي PDA داراي آداپتورهاي AC براي استفاده از برق شهري نيز مي باشند.

نمايشگر LCD

کامپيوترهاي PDA داراي يک نوع خاص از صفحات نمايشگر LCD مي باشند. برخلاف کامپيوترهاي شخصي که نمايشگرهاي LCD بعنوان دستگاههاي خروجي مورد استفاده قرار مي گيرند ، دستگاههاي PDA از نمايشگرهاي خود براي ورودي و خروجي استفاده مي نمايند. نمايشگرهاي LCD دستگاههاي PDA بمراتب کوچکتر از نمايشگرهاي laptop است . کامپيوترهاي Hand-held ( نوعي خاصي از دستگاههاي PDA) از صفحات نمايشگر بزرگتري نسبت به کامپيوترهاي Palm-Sized استفاده مي نمايند. نمايشگرهاي PDA داراي ويژگي هاي زير مي باشند :
• LCD و يا Enhanced LCD و يا CSTN
• داراي وضوح تصوير 160*160 و 320 * 240 مي باشند
• سياه و سفيد ( 16 رنگ خاکستري ) و يا رنگي ( 65.536 رنگ )
• ماتريس هاي Active و يا Passive ( ماتريس هاي Active شفاف تر و خواندن اطلاعات آسان تر است )
• Reflective و يا Backlit . ( نمايشگرهاي Backlit براي استفاده در نور پايين مناسب مي باشند)

دستگاه ورودي

در کامپيوترهاي PDA ، به منظور ورود اطلاعات و دستورات از روش هاي متفاوتي استفاده مي شود.کامپيوترهاي Hand-held عموما" از يکدستگاه صفحه کليد خيلي کوچک و ظريف همراه با يک touch-screen استفاده مي نمايند. کامپيوترهاي palm-Sized از يک قلم فولادي و يک touch-screen همراه با يک برنامه تشخيص تايپ دستي استفاده مي نمايند. هر يک از مدل هاي فوق داراي مجموعه اي از دکمه ها به منظور فعال کردن نمايشگر و يا برنامه ها مي باشند.
نمايشگر کامپييوترهاي Palm-sized ، يک صفحه بسيار نازک چهار اينچي است که از آن هم بعنوان دستگاه ورودي و هم بعنوان دستگاه خروجي استفاده مي گردد.کامپيوترهاي فوق به منظور نمايش اطلاعات از يک LCD استفاده مي نمايند. در قسمت بالاي LCD يک touch-screen وجود داشته که مي توان با استفاده از يک مداد شبه فولادي و يا ورود مستقيم داده ، اطلاعاتي را وارد کرد. زمانيکه مداد فولادي با صفحه تماس برقرار مي نمايد ، روکش پلاستيکي موجود بر روي نمايشگر ، به سمت پايين حرکت تا با سطح شيشه اي تماس برقرار نمايد. عمليات فوق باعث مي گردد يک ميدان ولتاژ ايجاد گردد ، ميدان فوق توسط درايورtouch-screen ضبط مي گردد. با ارسال يک جريان الکتريکي افقي و در ادامه عمودي ، touch-screen مختصات X,Y مربوطه به نقطه مورد نظر را بدست مي آورد. درايور در هر ثانيه هزاران مرتبه touch-scrren را پيمايش و اطلاعات مورد نظر را براي هر يک از برنامه هائي که به آنها نياز دارند ، ارسال مي دارند.
همانگونه که اشاره گرديد يکي ديگر از روش هاي ورود اطلاعات در کامپيوترهاي Palm-Sized ، استفاده از يک برنامه تشخيص تايپ دستي است . با استفاده از مداد فولادي بر روي نمايشگر کاراکترهائي رسم مي گردد. نرم افزارهمراه PDA ، کاراکترهاي رسم شده را به حروف و يا ارقام تبديل مي نمايد. در دستگاههاي Palm ، نرم افزاري که حروف را تشخيص مي دهد Graffiti ناميده مي شود. به منظور کمک به تشخيص کاراکترها توسط برنامه فوق ، مي بايست حروف در يک بخش صفحه و ارقام در بخش ديگر رسم گردند. هر کاراکتر مي بايست با يک حرکت بدون توقف رسم گردد. بدين منظور مي بايست از حروف " الفبائي مخصوص " استفاده کرد. مثلا" براي نوشتن حرف "A" مي بايست "V" و يا براي حرف "F" از يک L وارونه استفاده گردد.
يکي از اشکالات نرم افزار تشخيص تايپ دستي ، نياز به فراگيري روش هاي جديد براي نوشتن است . سرعت نوشتن با استفاده از روش فوق نسب به تايپ دستي کند تر است . در صورت تمايل مي توان از يک صفحه کليد Onscreen استفاده و از مشکلات اشاره شده برحذر ماند. صفحه کليد فوق مشابه يک صفحه کليد معمولي است . تنها تفاوت موجود استفاده از مداد فولادي براي ضربه زدن و فشردن هر يک از کليدهاي مورد نظر بر روي صفحه کليد است . برخي از مدل هاي کامپيوترهاي Palm داراي امکان جانبي صفحه کليد مي باشند. استفاده از صفحه کليد فوق بمراتب راحتر از ساير موارد اشاره شده بوده خصوصا" در زمان ارسال E-mail است . اخيرا" برخي از مدل هاي PDA از تکنولوژي تشخيص صوت نيز استفاده مي نمايند. در اين مدل ها مي توان با استفاده از ميکروفن اطلاعات خود را بصورت صوتي وارد و توسط نرم افزار مربوطه عمليات تبديل صوت به داده انجام خواهد شد.

دستگاههاي ورودي و خروجي

کامپيوترهاي PDA بگونه اي طراحي شده اند که تحت هر شرايطي قادر به استفاده از کامپيوترهاي شخصي و يا Laptop باشند. مثلا" مي توان اطلاعاتي را از کامپيوتر شخصي خود به PDA منتقل و يا اطلاعات را از PDA به کامپيوتر منتقل نمود. بنابراين يک PDA مي بايست قادر به ارتباط با يک کامپيوتر شخصي باشد. مبادله اطلاعاتي بين PDA و PC اصطلاحا" data synchronization ناميده مي شود. ارتباطات فوق در کامپيوترهاي PDA از طريق پورت USB انجام مي گيرد. علاوه بر استفاده از کابل ، به منظور تبادل اطلاعات ، برخي از دستگاههاي PDA داراي يک پورت مادون قرمز بوده که از امواج نوري براي تبادل اطلاعات بين يک کامپيوتر شخصي و PDA استفاده مي شود. برخي ديگر از مدل هاي PDA از روش هاي بدون کابل براي تبادل اطلاعات استفاده مي نمايند. استفاده کنندگان PDA به منظور دريافت و يا ارسال e-mail مي بايست از يک ISP که امکان "بدون کابل " را نيز ارائه مي دهد ، استفاده گردد. برخي ديگر از مدل هاي PDA داراي يک امکان جانبي به منظور استفاده از مودم مي باشند. امکان فوق بصورت جداگانه مي بايست تهيه گردد.

نرم افزارهاي کامپيوترهاي شخصي و يا Laptop

به منظور ارسال اطلاعات از دستگاه PDA به کامپيوتر هاي شخصي و بالعکس ، مي بايست از نرم افزارهاي خاصي نظير : HotSync براي کامپيوترهاي PDA که از سيستم عامل Palm OS و يا ActiveSync براي کامپيوترهائي که از سيستم عامل PocketPc استفاده مي نمايند ، استفاده گردد. نرم افزار فوق مي بايست بر روي هارد ديسک کامپيوتر شخصي نصب تا امکان اتصال PDA به کامپيوتر شخصي توسط يکي از روش هاي : کابل ، اشعه مادون قرمز ، بدون کابل و يا مودم فراهم گردد. با توجه به گسترش دستگاه هاي PDA شرکت هاي متعددي در سطح جهان اقدام به طراحي و پياده سازي نرم افزارهاي مختص اين نوع از سيستم ها نموده اند.

قابليت هاي PDA

دستگاههاي PDA در ابتدا مشابه organizers رفتار مي نمودند. آنها قادر به ذخيره آدرس ، شماره تلفن ، ثبت قرار ملاقات هاي روزمره و ... بودند. دستگاههاي PDA در حال حاضر نيز عمليات فوق را انجام مي دهند. پس از گذشت مدت زماني کوتاه دستگاههاي PDA متحول و پتانسيل هاي متعددي در آنها ايجاد گرديد. امروزه با استفاده از دستگاههاي PDA مي توان اقدام به ارسال و يا دريافت E-mail و يا بازيابي اطلاعات مورد نياز از اينترنت ، نواختن موزيک ، مشاهده فيلم و بازيهاي ويدئويي نمود. برخي از قابليت هاي PDA بشرح زير مي باشند:
• مديريت اطلاعات شخصي ( تمام مدل ها ) .
• ذخيره اطلاعات مربوط به تماس با ديگران شامل : نام ، آدرس ، شماره تلفن ، آدرس E-mail
• ايجاد ليست فعاليت هاي روزمره
• ياداشت نويسي
• دفترچه ياداشت
• ثبت زمان وتاريخ قرار ملاقات ها
• يادآوري قرار ملاقات
• برنامه ريزي پروژه ها
• ماشين حساب
• ارسال و دريافت e-mail ( برخي از مدل ها )
• استفاده از يک واژه پرداز ( برخي از مدل ها )
• پخش فايل هاي موزيک mp3 ( برخي از مدل ها )
• پخش فايل هاي فيلم MPEG ( برخي از مدل ها )
• دريافت اطلاعات دلخواه از اينترنت( برخي از مدل ها )
• بازيهاي ويدئويي ( برخي از مدل ها )
• ارتباط با ساير دستگاه ها نظير دوربين هاي ديجيتال ( برخي از مدل ها )