گاه برنامه هايي که در پس زمينه دسکتاپ اجرا مي شوند سيستمي را به زانو درمي آورند. اما نگران نباشيد! با استفاده از ابزار پيکره بندي سيستم (MSConfiguration) مي توانيد از شر آنها خلاص شويد.
اين گفته که اغلب رايانه هاي مجهز به ويندوز به مرور زمان کندتر مي شوند واقعاً حقيقت دارد. علت اين امر نيز غالباً برنامه هاي ناخواسته اي هستند که دور از چشمان کاربر در پس زمينه اجرا مي شوند، و همزمان حافظه سيستم را پر کرده و باعث مي شود که پردازشگر عمل پردازش برنامه هاي مهم تر را رها کرده و در مقابل وقت خود را به اين برنامه ها اختصاص دهد.
اين برنامه هاي پس زمينه اي به طور خودکار از طريق ويندوز سيستم فعاليت خود را آغاز مي کنند. برخي از اين برنامه ها هم تنها حافظه سيستم را مي خورند و در نهايت خرابي آن را به بار مي آورند. خلاص شدن از دست اين برنامه ها عمر دوباره اي به رايانه شخصي شما مي بخشد. حال پرسش اينجاست که چگونه؟ پاسخ ساده است. با استفاده از ابزار پيکره بندي سيستم.

ابزار پيکره بندي سيستم چيست؟
 

نصب مجدد ويندوز از طريق زبان برنامه نويسي اسکرچ(Scratch) يکي از روش هاي تعمير رايانه اي است که زير بار نرم افزارهاي ناخواسته در حال له شدن است. البته روش ديگري نيز براي خلاص شدن از دست اين برنامه هاي انگلي وجود دارد که کم تر اثر بخش خواهد بود. که استفاده از ابزار پيکره بندي سيستم مايکروسافت يا MSConfig ناميده مي شود.
عملکرد اين ابزار يکپارچه به اين صورت است که با روشن شدن سيستم رايانه ليست برنامه هايي که به صورت خودکار فعال مي شوند مورد بررسي قرار مي گيرد. اين ابزار براي برطرف ساختن مشکل کاربران در برخورد با برنامه هاي ناخواسته طراحي و ساخته شد با اين حال مي توان براي تشخيص و غيرفعال ساختن اينگونه برنامه ها نيز از آن کمک گرفت. بگذاريد نگاه مختصري داشته باشيم بر آنچه ويندوز در پشت پرده انجام مي دهد.
کامپيوتر خود را ري استارت کنيد، و بر روي قسمت خالي از taskbar کليک کرده و عبارت Start Task Manager (يا در ويندوز xp عبارت Task Manager) را انتخاب کنيد. در اين مرحله جعبه گفتگوي مربوط به Task Manager به همراه تعدادي برگه جديد گشوده مي شود. برروي برگه موسوم به Application کليک کنيد. اين برگه بايد خالي باشد و اثري از هيچگونه برنامه پيش زمينه در حال اجرا نيز در آن نباشد مگر آنکه خود شما برنامه اي را به گونه اي تنظيم کرده باشيد که به صورت خودکار يا ويندوز اجرا شود مثلاً ياهو مسنجر يا يک مرورگر وب.
با اين حال اگر بر روي برگه فرايندها Processes کليک کنيد با ليستي از برنامه هاي در حال اجرا روبرو خواهيد شد. اين ليستي است از تمام برنامه ها و فرايندهايي که ويندوز سيستم شما در پشت صحنه انجام مي دهد. برنامه هايي که کاري با آنها نداريد اما هر يک فرايندي خاص را انجام مي دهند.
همانگونه که پيشتر گفته شد برخي از اين برنامه ها براي اجراي روان تر ويندوز لازم هستند، اما بسياري از آنها هم به هيچ دردي نمي خورند. نصب زدايي يا unistall کردن نرم افزارهاي بي فايده نخستين مرحله براي خلاص شدن از اين برنامه ها است اما اين کار هم در مورد همه اين برنامه ها مؤثر و پاسخ گو نيست. در کنار همه اين مسائل امکان دارد که تمايل داشته باشيد همچنان برخي از اين برنامه ها را نگه داريد و در عين حال با خلاص شدن از دست اجزاي مکمل اين برنامه ها در پس زمينه کمي از ظرفيت اشغال شده حافظه سيستم خود را هم آزاد (و به طور متقابل زمان بالا آمدن ويندوز سيستم خود را هم پايين آوريد) کنيد.

شروع
 

جعبه گفتگوي Task Manager را بسته و منوي Start يا شروع را باز کنيد (در ويندوز xp ابتدا منوي استارت و سپس run را انتخاب نماييد) در فيلد جستجو (در ويندوز xp در قسمت open) عبارت msconfig را تايپ نموده و بر روي گزينه بازگشت (return) کليک کنيد.
مراحل کار در ويندوزهاي ويستا و7نيز به همين ترتيب است اما در ويندوز xp تعدادي برگه يا تب ديگر هم وجود دارد با الين حال در اين مقاله تنها به سه برگه مشترک ميان اين سيستم هاي عامل اشاره خواهيم کرد و ساير برگه ها تنها به کار متخصصين مي آيد و کاربران عادي با آنها سروکاري پيدا نخواهند کرد.
نکته مهمي که قبل از کار با ابزار msconfig بايد به ياد داشته باشيد آن است که تمامي تغييرات اعمال شده تنها با فشردن دکمه OK يا Apply بر روي سيستم اجرا مي شوند که در اين صورت نيز سيستم يک بار ري استارت مي شود. بنابراين اگر تصادفاً دکمه اي را کليک کرديد و تنظيمات اعمال شده مربوط به آن را به خاطر نمي آوريد تنها کافيست که بر روي Cancel يا صرف نظر کليک کنيد تا جعبه گفتگوي مربوط به برنامه msconfig بدون هيچگونه تغييري در برنامه هاي ويندوز بسته شود. نسختين برگه مربوط به جعبه گفتگوي اين برنامه General نام دارد و گزينه هاي موجود در آن مربوط به حذف هيچ کدام از برنامه هاي ناخواسته نيست با اين حال مي توان براي برطرف ساختن مشکلات به وجود آمده نرم افزارهاي نصب شده بر روي سيستم از اين برگه کمک گرفت. در پايين قسمت موسوم به startup سه گزينه وجود دارد.
گزينه Normal Startup يا شروع نرمال که به صورت پيش فرض از پيش انتخاب شده است، Diagnostic Startup يا شروع تشخيصي و Selective Startup يا شروع انتخابي. گزينه شروع تشخيصي ويندوز را در حالت بدون پرده قرار مي دهد که در آن تمامي برنامه هاي غير ضروري در حال اجرا در پس زمينه غير فعال مي شوند.
اين فرايند در حالي ايمن يا Safe Mode و با فشردن دکمه F8 انجام مي شود بنابراين هرگاه بدنبال تعيين علت خرابي هاي تصادفي سيستم خود بوديد و از طرفي چون طي اين فرايند شامل هيچيک از درايوها غيرفعال نمي شوند مي توان به عنوان دومين راه منطقي و مناسب براي حل اين مسأله بهره گرفت.
گزينه Diagnostic Startup در واقع اين مشکل را برطرف نمي کند اما اگر عملکرد کامپيوتر هم در اين قسمت و هم در Safe Mode عادي باشد مي توانيد مطمئن باشيد که ايراد از برخي نرم افزارهاي نصب شده است، پيش از اجراي برنامه Diagnose Startup بايد به نکته اي مهم توجه نماييد و آن اينکه استفاده از اين ابزار به معناي پاک شدن تمامي Restore pointها يا نقاط بازيابي ساخته شده توسط ابزاريابي سيستم خواهد بود. اين عمل تأثيري بر عملکرد سيستم شما نخواهد گذاشت با اين حال نمي توانيد بلافاصله پس از اجراي فرايند restore point ويندوز خود را در يک نقطه يا مرکز بازيابي نماييد. چنانچه تمايلي به از دست دادن Restore point ها نداريد مراحل ذکر شده را در ادامه مقاله را اجرا نکنيد.
براي شروع در برگه تب موسوم به General گزينه Diagnostic Startup مربوط به MSConfig را انتخاب نماييد و بر روي عبارت OK کليک کنيد. سپس کادري روي صفحه ظاهر مي شود که در آن نوشته شده است که براي اعمال تغييرات سيستم بايد ري استارت شود، بنابراين هر زمان که آمده انجام بوديد، بر روي دکمه Restart کليک نماييد.
پس از آنکه سيستم ري استارت شد ممکن است با غيرفعال شدن تم انتخابي فضاي دسک تاپ اندکي عجيب و غريب به نظر برسد و نرم افزارهاي غيرضروري ديگري نيز بر روي صفحه ظاهر شوند (در ويندوز XP علاوه بر اين موارد يک جعبه گفتگو با مضمون شروع عمليات MSConfig نيز بر روي صفحه ظاهر مي شود.) اگر سيستم در مدت زماني بسيار کوتاه تر از حد معمول بالا بيايد آنگاه عمليات با موفقيت انجام شده است اما چنانچه اينگونه نبود بهتر است که اين مقاله را تا انتها بخوانيد.
حال زمان آن است که فرايند تشخيصي آغاز شود تنها به خاطر داشته باشيد که در اين مرحله برخي بخش هاي سخت افزاري کار نمي کنند و به اينترنت هم دسترسي نخواهيد داشت.
براي ادامه کار بايد به حالت Normal Startup بازگرديد. براي اين منظور مانند قبل به قسمت MSConfig رفته و گزينه Normal Startup را انتخاب نموده و بر روي عبارت OK کليک نماييد.

برنامه هاي startup
 

پس از ري استارت شدن ويندوز، مجدد MSConfig را اجرا کرده و اين بار بر روي برگه Startup کليک کنيد. در اين مرحله ليستي از برنامه هايي که به هر ترتيبي بر روي سيستم نصب کرده ايد و به صورت خودکار با ويندوز اجرا مي شوند بر روي صفحه گشوده مي شود.
تمامي اين برنامه ها بايد به همراه جزئياتشان در ستون هاي موسوم به Startup ltem وManufactuer ذکر شده باشند اما به اطلاعات موجود در ستون Command يا فرمان توجه کنيد. اين اطلاعات نشان مي دهد که مي توان برنامه را در کدام قسمت از هاردديسک پيدا کرد. براي مشخص کردن مسير کامل برنامه نوار حد فاصل را به سمت راست اين سرستون بکشيد.
در واقع هيچيک از برنامه هاي موجود در اين ليست ضروري نيستند با اين حال لزومي ندارد که همه آنها را غيرفعال کنيد. ممکن است برخي بخش هاي مهم آنتي ويروس سيستم شما در اين ليست باشد. در ابتدا سعي کنيد برنامه هايي را که ديگر مورد نياز شما نيستند نصب زدايي کنيد. با اين کار بخشي از نام برنامه که در قسمت Startup نيز ظاهر مي شد حذف خواهند شد. در غير اين صورت مي توانيد با برداشتن علامت موجود در خانه کناري نام برنامه مورد نظر، آن برنامه را نگه داريد اما از اجزاي خودکار آن به همراه ويندوز جلوگيري نماييد. در اين بخش همچنين مي توانيد بسياري از برنامه ها را با آيکون هاي موجود در قسمت Notifiction نوار وظيفه يا همان Taskbar هماهنگ کنيد. با اين حال احتمال دارد که برخي از اين آيکون ها بر روي دسک تاپ قابل مشاهده نباشند. به راحتي مي توانيد برنامه هاي ناخواسته مورد نظر خود را غيرفعال کرده و سيستم را ري استارت کنيد تا تأثير آن را ببينيد اما چنانچه اتفاقي برنامه مهمي را غيرفعال کرديد مجدداً قسمت MSConfig رفته و آن را فعال نماييد و مجدداً سيستم را ري استارت کنيد.

سرويس هاي سري
 

در قسمت برگه Startup تنها شمار اندکي از برنامه هايي که در پس زمينه اجرا مي شوند به نمايش درمي آيند و براي يافتن مابقي اين برنامه ها بايد به برگه سرويس ها يا Services برويد. اين سرويس ها اغلب برنامه هايي هستند که دور از چشمان کاربر اجرا مي شوند و احتمال دارد که در ابتداي امر ليست موجود در ستون Service قابل تشخيص نباشد.
به اين ليست نگاه کنيد اما به هيچ کدام از آنها دست نزنيد. براي شروع خانه مربوط به پنهان سازي تمامي سرويس هاي مايکروسافت (Hide all Microsoft services)را علامت بزنيد. با اين کار تمامي برنامه هاي ضروري براي اجراي ويندوز پنهان مي شوند و يافتن برنامه هاي شخص ثالث و ناخواسته آسان تر خواهد شد و به اين ترتيب امکان آنکه برنامه مهمي را غيرفعال کنيد به صفر مي رسد.
در برگه Services سه ستون مهم وجود دارد:
Service
Manufacturer
Statue
در ويندوزهاي ويستا و7 با ستون Data Disabled و در ويندور XP با ستون Essentials کاري نخواهيد داشت و مي توانيد اين ستون ها را ناديده بگيريد.
و ستون هاي Manufacturer وService نام برنامه و سازنده آن به نمايش درمي آيد. ستون موسوم به Status نيز نشان مي دهد که برنامه در حال اجرا است يا نصب شده است و مورد استفاده نيست. تا آنجا که ما اطلاع داريم هيچگونه تفاوتي ميان اين دو وضعيت وجود ندارد چرا که هر يک از برنامه هاي موجود در اين ليست قابليت آن را دارند که فضاي حافظه را به ميزان قابل ملاحظه اي اشغال کنند.
غيرفعال کردن برنامه هاي موجود در برگه Service درست مانند غيرفعال کردن برنامه هاي موجود در برگه Startup است اما بايد کمي دقت کنيد. درست است که غيرفعال کردن برنامه هاي موجود در اين برگه خللي در عملکرد سيستم شما ايجاد نمي کند با اين حال چنانچه يکي از بخش هاي مربوط به هر يک از برنامه هاي ضروري سيستم خود را در اين بخش غيرفعال نماييد ممکن است به طور کامل عملکرد برنامه مربوط به آن را متوقف کنيد.

وضعيت Play
 

براي آنکه بهترين نتيجه را از ابزار پيکره بندي برنامه هاي پس زمينه ويندوز خود بگيريد بايد برخي اقدامات مقتضي را انجام دهيد، با اين حال غيرفعال نمودن تمامي برنامه هاي غيرضروري بايد اثر قابل ملاحظه اي بر سرعت رايانه شما بگذارد هم در ابتداي بالا آمدن سيستم و هم به طور کلي در طول کارکردن سيستم.
چنانچه بخت با شما يار نباشد احتمالاً با برنامه هايي روبرو خواهيد شد که به هيچ عنوان غير فعال نمي شوند اين بدان معناست که رايانه شما به نرم افزارهاي مخربي آلوده شده است که در اين صورت نياز به اجراي فرايند اسکن آنتي ويروس و... با استفاده از برنامه هايي نظير Ad-Aware خواهيد داشت. براي اين منظور مي توانيد به آدرس www.lavasoft.com مراجعه کرده و برنامه مذکور را دريافت نماييد.

گام به گام تا حذف برنامه هاي ناخواسته با استفاده از MSConfig
 

1- با تايپ عبارت MSConfig در قسمت Search Program منوي استارت ابزار MSConfig را گشوده و دکمه اينتر را بفشاريد. براي مشاهده برنامه هاي که به صورت خودکار با ويندوز اجرا مي شوند برگه Startup را بگشاييد.(شکل 1)
2- با برداشتن علامت موجود در خانه مربوط به هر يک از اين عبارت برنامه هاي ناخواسته را غيرفعال کنيد. اطلاعات موجود در ستون هاي Manufacture, Command مي تواند شما را در تشخيص اين برنامه ها ياري نمايد. بهتر آن است که برنامه ها را تک تک غيرفعال کنيد و براي هر يک سيستم را ري استارت کنيد تا در صورتي که اشتباهي برنامه اي را غيرفعال نموديد براحتي بتوانيد آن را تشخيص دهيد.
3- براي غيرفعال کردن برنامه هايي که قابل رؤيت نمي باشند مرحله 2 را در برگه Services تکرار کنيد. اما براي حفاظت از برنامه هاي مهم مربوط به سيستم عامل نخست مربوط به Hide all Microsoft services را علامت بزنيد. در صورت بروز هرگونه اتفاق غيرمنتظره اي مي توانيد با استفاده از گزينه Normal Startup در برگه General تنظيمات اعمال شده را به حالت اول برگردانيد.
منبع: نشريه بزرگراه رايانه، شماره 141.