Google Suggest
اجازه دهيد كار خود را با نمونه اي آغاز نمائيم كه براي شما كاملا" آشنا است . در زمان استفاده از اينترنت هر يك از ما بدفعات از موتورهاي جستجو  جهت يافتن اطلاعات مورد نياز حود استفاده مي كنيم . Google يكي از محبوبترين و قدرتمندترين موتورهاي جستجو  در اينترنت است . پس از تايپ كليد واژه مورد نظر و فشردن كليد  Google Search ، كليد واژه مورد نظر براي سرويس دهنده ارسال مي گردد . در ادامه ،‌ با توجه به ايجاد زيرساخت اطلاعاتي لازم در سمت سرويس دهنده ، نتايج استخراج و براي شما ارسال مي گردد .
 Google Suggest ، يكي از اولين نمونه برنامه هائي است كه در آن از Ajax استفاده شده است .برنامه فوق داراي اينترفيسي مشابه صفحه اصلي گوگل است ( يك text box جهت تايپ كليد واژه مورد نظر به همراه يك button جهت جستجو ) . همه چيز مشابه صفحه اصلي و قديمي گوگل است تا زماني كه شروع به تايپ متن مورد نظر خود در text box نكرده ايد . به موازات تايپ متن در محل مربوطه ، گوگل پيشنهادات و يا اطلاعاتي را از سرويس دهنده دريافت و به شما ارائه مي نمايد ( يك ليست از واژه ها به همراه  تعداد نتايج مربوط به هر يك ) .
به عنوان نمونه فرض كنيد عبارت srco.ir را در بخش مربوطه تاپپ نمائيم ، به موازات تايپ هر يك از حروف ، گوگل پيشنهادات خود را ارائه مي نمايد . نحوه عملكرد Google Suggest  در شكل 1 نشان داده شده است .

 
شكل 1 : عملكرد برنامه Google Suggest  

Gollum
يكي از متداولترين موارد استفاده از Ajax ، ايجاد live search است . Google Suggest كه در بخش قبل به آن اشاره گرديد ، يك نمونه متداول در اين زمينه است . تاكنون تعداد زيادي از اينگونه برنامه ها پياده سازي شده است . به عنوان مثال مي توان به برنامه Gollum اشاره كرد ، كه يك live search براي Wikipedia ( بزرگترين دايره المعارف موجود در اينترنت )  را ارائه مي نمايد . نحوه عملكرد اين برنامه در شكل 2 نشان داده شده است .

شكل 2 : عملكرد برنامه Gollum با هدف جستجو در Wikipedia 

ايجاد يك ماشين حساب مبتني بر Ajax
هر برنامه اي كه در آن لازم است داده براي سرويس دهنده ارسال تا پس از انجام پردازش هاي لازم در سمت سرويس دهنده ، نتايج براي سرويس گيرنده برگردانده شود ، مي تواند شرايط اوليه مورد نياز  جهت  استفاده از فناوري Ajax را دارا باشد . پياده سازي يك ماشين حساب ساده يك نمونه در اين زمينه است .
براي استفاده از ماشين حساب فوق ، كاف‍ي است دو عدد ( و يا اپراند ) را در فيلدهاي مربوطه درج و در ادامه  بر روي دكمه عملگر ( جمع ، تفريق ، ضرب ، تقسيم ) مورد نظر كليك نمائيم . برنامه فوق با استفاده از Ajax ، اطلاعات خود را ( شامل اپراندها و نوع عملگر انتخابي ) براي سرويس دهنده ارسال مي نمايد تا پس از انجام عمليات ، نتايج براي سرويس گيرنده برگردانده شود . تمامي عمليات بدون نياز به refresh صفحه انجام مي شود . عملكرد برنامه فوق از منظر كاربر ،‌ شباهت بسيار زيادي به برنامه هاي desktop دارد.
شكل 3 ، نحوه عملكرد برنامه فوق را نشان مي دهد .

شكل 3 : يك ماشين حساب ساده مبتني بر فناوري Ajax

 
 برنامه هاي chat
Ajax در هر مكاني كه به بهنگام سازي سنگين داده نياز باشد ، مي تواند كارآئي فوق العاده اي داشته باشد . برنامه هاي چت يك نمونه متداول در اين زمينه مي باشند . در اين نوع برنامه ها ، هر يك از كاربران متن مورد نظر خود را تايپ و بلافاصله متن تايپ شده براي كاربراني كه به سيستم log in كرده اند ، نمايش داده مي شود . Ajax يك گزينه مناسب براي اين نوع برنامه ها مي باشد ، چراكه متن نمايش داده شده همواره بهنگام شده است . با استفاده از Ajax مي توان متن را به سادگي در هر محلي از صفحه بهنگام كرد ( بدون اين كه به refresh نياز باشد ) .
 PHP Free Chat ،  يك نمونه از اين نوع برنامه هاي چت است . برنامه فوق با اتصال به سرويس دهنده پتانسيل هاي مورد نياز يك برنامه چت را در اختيار كاربران قرار مي دهد . پس از درج يك نام مي توان به برنامه وارد شد . پس از تايپ متن مورد نظر و فشردن دكمه enter ، متن تايپ شده با استفاده از Ajax براي سرويس دهنده ارسال مي گردد . در ادامه ، متن فوق به همراه ساير متون تايپ شده توسط كاربران در chat box نمايش داده مي شود . شكل 4 ، نحوه عملكرد برنامه فوق را نشان مي دهد .

شكل 4 : يك برنامه چت مبتني بر فناوري Ajax

پردازش بر روي صفحات گسترده
يكي ديگر از كاربردهاي متداول Ajax استفاده از آن در برنامه هاي صفحه گسترده و يا همان spreadsheet است . برنامه Num Sum يك نمونه در اين زمينه است . با استفاده از برنامه فوق مي توان يك صفحه گسترده واقعي ( بكارگيري فرمول ها و ذخيره آن بر روي سرويس دهنده مورد نظر )  را ايجاد كرد . به موازات درج داده ، فرآيند بهنگام سازي بدون نياز به انجام يك refresh توسط مرورگر انجام خواهد شد . شكل 5 ، نحوه عملكرد برنامه فوق را نشان مي دهد .

شكل 5 : يك برنامه صفحه گسترده مبتني بر فناوري Ajax

استفاده از سايت آمازون
استفاده از محتويات موجود بر روي سايت آمازون ، يك نمونه ديگر از برنامه هاي وب مبتني بر فناوري Ajax را نشان مي دهد . با استفاده از برنامه فوق مي توان تمامي محتويات منتشر شده بر روي سايت آمازون را با يك ساختار درختي مشاهده كرد .با كليك بر روي هر گره مي توان محصولات مربوط به آن را مشاهده كرد . شكل 6 ، نحوه عملكرد برنامه فوق را نشان مي دهد .

شكل 6  : مشاهده محتويات سايت آمازون به كمك يك برنامه وب مبتني بر فناوري Ajax

log in  توسط Ajax
با استفاده از Ajax مي توان فرآيند log in به يك سايت را ساده تر كرد . به عنوان نمونه با مراجعه به آدرس   www.jamesdam.com/ajax_login/login.html   صفحه اي را مشاهده خواهيم كرد كه اجازه log in اتوماتيك را با استفاده از Ajax به كاربران مي دهد . در صورتي كه يك نام و رمز عبور صحيح توسط كاربر درج نشود و وي در هر مكاني از صفحه كليك نمايد ، يك پيام خطاء نمايش داده خواهد شد . به عبارت ديگر ، در صورتي كه كاربر  نام و رمز عبور صحيح خود را وارد نمايد و در هر مكاني از صفحه كليك نمايد ، امكان log in به سايت در اختيار وي گذاشته مي شود . شكل 7 عملكرد برنامه فوق را نشان مي دهد .

شكل 7 : فرآيند log in به يك سايت با استفاده از فناوري Ajax

Drag و Drop با Ajax
به موازات افزايش چشمگير شباهت برنامه هاي وب و برنامه هاي desktop ، هم اينك مي توان بسياري از عملياتي را كه در برنامه هاي desktop انجام مي شود در برنامه هاي وب نيز انجام داد . فرآيند موسوم به drag & drop نمونه اي در اين زمينه است كه بكارگيري آن در برخي برنامه ها مي تواند كار را براي كاربران ساده تر نمايد . سرويس دهنده بطور اتوماتيك از آيتم انتخاب شده توسط كاربر آگاه شده و متناسب با آن از خود واكنش نشان خواهد داد . با مراجعه به آدرس  www.broken-notebook.com/magnetic  ، مي توان يك نمونه از اين نوع  برنامه ها را مشاهده كرد.
زماني كه يك magnet را به يك مكان جديد drag مي نمائيد ، مكان جديد با استفاده از تكنولوژي Ajax براي سرويس دهنده ارسال و در آن مكان داده ذخيره مي گردد . در ادامه ، ساير افرادي كه صفحه فوق را  مشاهده  خواهند كرد ، آن را در موقعيت و يا مكاني خواهند يافت كه قبلا" شما آن را مستقر كرده ايد ، مگر اين كه موقعيت آن توسط ساير كاربران تغيير يافته باشد .  شكل 8 عملكرد برنامه فوق را نشان مي دهد .

شكل 8 :  عمليات Drag & Drop به كمك فناوري Ajax

يكي از متداولترين موارد استفاده از عمليات Drag  & Drop به همراه Ajax ، پياده سازي Shopping cart است . زماني كه خريدار قصد دارد يك آيتم را به يك shopping cart اضافه نمايد ، مي بايست كاربر در چندين صفحه حركت نمايد تا در نهايت با كليك بر روي‌ دكمه Add to Cart كالاي انتخاب شده را به سبد خريد اضافه نمايد و مجددا" براي دنبال نمودن فرآيند خريد به صفحات قبل برگردد . با استفاده از فناوري Ajax مي توان به سادگي كالاي مورد نظر خود را انتخاب و در ادامه با عمليات Drag & Drop آن را در سبد خريد قرار داد . زماني كه با روش Drag  & Drop يك آيتم به يك سبد خريد اضافه  مي گردد  ، سرويس دهنده  از اين موضوع مطلع شده و مبلغ كالاي خريداري شده را به مجموع كالاهاي خريداري شده موجود در سبد خريد اضافه مي نمايد .  

 تغيير صفحات وب به صورت پويا 
يكي از حوزه هائي كه Ajax در آن توانمند و حرف هاي زيادي براي گفتن دارد ، بهنگام سازي و يا تغيير محتويات يك صفحه وب به صورت پويا است . تاكنون هزاران نوع از اين برنامه ها در طي ساليان اخير و به كمك فناوري Ajax پياده سازي شده است .
SaneBull Market Monitor يك نمونه از كاربرد Ajax به منظور تغيير محتويات يك صفحه را نشان مي دهد . همزمان با مشاهده صفحه ، اطلاعات مندرج در آن بهنگام و آخرين وضعيت سهام در اختيار مخاطبان قرار داده مي شود . شكل 9 ، نحوه عملكرد برنامه فوق را نشان مي دهد .

 
شكل 9 : بهنگام سازي محتويات يك صفحه وب به كمك فناوري Ajax

 برنامه هاي واژه پرداز online يكي ديگر از نمونه كاربردهاي Ajax در عرصه ارائه سرويس هاي online مي باشند . يكي از اين نوع برنامه ها را مي توانيد از طريق آدرس  http://docs.google.com   مشاهده نمائيد . 

تعامل با نقشه ها
Google Map ، يكي از اولين برنامه هائي است كه در آن از  Ajax استفاده شده است  . پس از تمركز بر روي يك نقطه ، اطلاعات آن نقطه خاص از سرويس دهنده بازيابي و با يك فرمت مناسب نمايش داده مي شود .  شكل 10 ، نحوه عملكرد برنامه فوق را نشان مي دهد .

شكل 10 : تعامل با نقشه ها به كمك فناوري Ajax

تاكنون سايت هاي متعددي با الهام از Google Maps ايجاد شده اند . يك نمونه آن را  مي توانيد در آدرس www.gtraffic.info  مشاهده نمائيد كه در آن  اطلاعات ترافيك حمل و نقل كشور انگلستان در اختيار كاربران قرار داده مي شود 
برنامه هاي نقشه online تنها برنامه هاي Ajax  نمي باشند كه از Pop-up استفاده نمايند . به عنوان نمونه با مراجعه به آدرس  www.netflix.com/Top100 سايـتي را مشاهده خواهيد كرد كه با قرار گرفتن بر روي عنوان يك فيلم ، اطلاعات مربوط به آن نمايش داده مي شود ( بطور اتوماتيك داده  از سرويس دهنده و با استفاده از Ajax بازيابي مي گردد و در ادامه در يك pop up نمايش داده مي شود ) . 
شكل

E-mail مبتني بر Ajax
يكي ديگر از موارد استفاده از Ajax ، حمايت آن از برنامه هاي پست الكترونيكي مبتني بر مرورگرها است . يك نمونه آن را مي توانيد در آدرس http://demo.nextapp.com/Email/app   مشاهده نمائيد .  
مشاهده نامه هاي الكترونيكي از طريق برنامه هاي وب مبتني بر مرورگر داراي چالش هاي مختص به خود است .  در اين نوع برنامه ها پس از مشاهده ليستي از نامه هاي دريافتي با كليك بر روي هر يك از آنها به صفحه اي هدايت خواهيم شد كه در آن متن نامه الكترونيكي جهت خواندن در اختيار ما قرار داده مي شود . پس از اتمام مطالعه يك نامه ، مي بايست جهت مطالعه ساير نامه هاي دريافتي به  ليست نامه هاي الكترونيكي  مراجعه كرد .
بكارگيري فناوري Ajax در برنامه هاي پست الكترونيكي باعث تغيير اساسي رفتار اينگونه برنامه ها شده است . در اين نوع برنامه ها ، پس از مشاهده ليستي از برنامه ها ، با كليك بر روي يك نامه دريافتي بطور اتوماتيك نامه مورد نظر دانلود و براي شما نمايش داده مي شود بدون اين كه لازم باشد مرورگر refresh گردد . محتويات نامه دريافتي در انتهاي صفحه نمايش داه مي شود . شكل 11 ، نحوه عملكرد برنامه فوق را نشان مي دهد . 

شكل 11 :‌ يك برنامه وب پست الكترونيكي پياده سازي شده به كمك فناوري Ajax 

 Gmail ، يكي از سرويس هاي رايگان گوگل است  كه در آن از فناوري Ajax در بخش هاي متعددي استفاده شده است .  زماني كه كاربران براي اولين  مرتبه به برنامه فوق log in مي نمايند ،  يك engine رابط كاربر درون يك  iframes لود مي شود . در ادامه ، تمامي درخواست ها به سرويس دهنده از طريق اين engine و به كمك شي XMLHttp انجام مي شود.

انتشار اخبار به كمك  Ajax
 Yahoo! News ، يك نمونه ديگر از بكارگيري فناوري Ajax در مشاهده اخبار را نشان مي دهد . پس از استقرار موس بر روي يك عنوان خبري ، خلاصه خبر و يك تصوير مرتبط با آن در يك كادر كوچك نمايش داده مي شود . اطلاعات فوق به صورت پويا و به كمك شي  ‌XMLHttp از سرويس دهنده وب بازيابي و نمايش داده مي شود . شكل 11 ، نحوه عملكرد برنامه فوق را نشان مي دهد . 

شكل 12 :‌  انتشار خبر به كمك فناوري Ajax

خلاصه
با اين كه Ajax داراي عمري كوتاه است ولي در زماني اندك توانسته است در كانون توجه طراحان و پياده كنندگان برنامه هاي وب و سرويس هاي online قرار بگيرد . پياده سازي هزاران برنامه ، دليلي روشن بر موفقيت Ajax  است .  قطعا" در آينده اي نه چندان شاهد حضور موفقيت آميز برنامه هاي مبتني بر Ajax در ساير عرصه هاي فناوري خواهيم بود .
در اين مقاله به ذكر نمونه هائي اندك از كاربرد Ajax در برنامه هاي وب اشاره گرديد با اين هدف كه بتوان در عمل كارآئي اين فناوري را مشاهده نمود . شناخت منطقي و اصولي هر فناوري به ما كمك خواهد كرد تا از آن به درستي و در جايگاه مناسب استفاده نمائيم . 
در بخش چهارم به بررسي فريمورك هاي ارائه شده جهت بكارگيري فناوري Ajax خواهيم پرداخت .

برگرفته از سايت سخا روش