در بخش پنجم ضمن اشاره به ضرورت استفاده از يك فريمورك در برنامه هاي وب مبتني بر Ajax ، با عناصر موجود در سمت سرويس دهنده و سرويس گيرنده  فريمورك ASP.NET AJAX آشنا شديم . در اين بخش با نحوه تعامل اين عناصر در جهت تامين خواسته پياده كنندگان برنامه هاي وب آشنا خواهيم شد . بدين منظور به بررسي دو سناريوي مختلف خواهيم پرداخت : مدل پياده سازي با محوريت سرويس گيرنده  و مدل پياده سازي با محوريت سرويس دهنده .
طراحي انعطاف پذير معماري ASP. NET Ajax ، دو رويکرد و يا مدل پياده سازي مختلف را ارائه مي نمايد . به اولين سناريو که در سمت سرويس گيرنده پياده سازي مي گردد ، "مدل پياده سازي با محوريت سرويس گيرنده" و به دومين رويكرد که مبتني بر سرويس دهنده است ، "مدل پياده سازي با محوريت سرويس دهنده " گفته مي شود .
قبل از هر چيز لازم است با نحوه عملکرد هر يک از مدل هاي فوق بيشتر آشنا شويم تا بتوانيم از هر يک در زمان مناسب استفاده کنيم .

مدل پياده سازي با محوريت سرويس گيرنده
در اين مدل ، لايه Presentation متاثر از اسكريپت هاي سمت سرويس گيرنده با بکارگيري DHTML و جاوا اسکريپت است. اين بدان معني است که يک برنامه با هوشمندي و تعامل بيشتر  ،  از طريق سرويس دهنده براي سرويس گيرنده ارسال مي گردد ( در زمان استقرار صفحه در حافظه براي مرتبه اول ) . پس از آن ، تعامل بين برنامه مرورگر و سرويس دهنده محدود به بازيابي داده مورد نياز جهت بهنگام سازي صفحه است . در اين مدل کاربران با برنامه تعامل زيادي خواهند داشت ( برنامه اي که در سمت سرويس گيرنده و در مرورگر کاربر اجراء شده است ) .
شکل 1 ، مدل پياده سازي با محوريت سرويس گيرنده را نشان مي دهد .

شکل 1 : مدل پياده سازي با محوريت سرويس گيرنده

مدل فوق براي برنامه هائي که اشتياق زيادي  به استفاده همه جانبه  از ويژگي هاي DHTML دارند مناسب تر مي باشد ( نظير برنامه هاي mashup ).  برنامه هاي mashup ، برنامه هاي وبي مي باشند که محتويات خود را از بيش از يک منبع خارجي دريافت و  آنها را با يک مکانيزم مطلوب در اختيار کاربران قرار مي دهند . سايت  Pageflakes.com يک نمونه در اين رابطه است . اين نوع سايت ها در تعامل مستمر با کاربر مي باشند . با توجه به اين که لازم است از يک طرف صفحه سبک و با کارائي مطلوب باشد و از طرف ديگر از منابع سمت سيستم بطور هوشمندانه استفاده گردد ، پياده سازي اين نوع برنامه ها با محوريت سرويس گيرنده ، يک گزينه مطلوب مي باشد.

مدل پياده سازي با محوريت سرويس دهنده
در اين مدل ، منطق برنامه و اكثر عناصر بخش رابط كاربر بر روي سرويس دهنده باقي مي مانند .  در ادامه ، تغييرات مورد نياز رابط کاربر براي برنامه مرورگر ارسال مي گردد ، در مقابل اين که تغييرات از طريق اجراي اسکريپت هاي سمت سرويس گيرنده ايجاد شوند . رويکرد فوق ما را به ياد مدل سنتي صفحات ASP.NET مي اندازد . مدلي که بر اساس آن ، سرويس دهنده  بخش رابط کاربر را در هر مرتبه postback ايجاد و آن را براي مرورگر و به منظور تفسير و نمايش يک صفحه جديد ارسال مي نمايد .
تفاوت مدل فوق با مدل سنتي صفحات ASP. NET در اين است که صرفا" قسمت هائي از بخش رابط کاربر که مي بايست تفسير گردند براي برنامه مرورگر ارسال مي شوند ( در مقابل تمام صفحه ) . مهمترين دستاورد رويکرد فوق ، بهبود محسوس ميزان تعامل و تاخير در برنامه هاي وب است .
شکل 2 ، ماهيت مدل پياده سازي با محوريت سرويس دهنده را نشان مي دهد . 

شكل 2 : مدل پياده سازي با محوريت سرويس دهنده

رويکرد فوق براي بسياري از پياده کنندگان ASP. NET جالب است . چراکه در اين مدل به پياده کنندگان امکان نگهداري هسته رابط کاربر به همراه منطق برنامه بر روي سرويس دهنده داده مي شود .عدم تاثير پذيري اين نوع برنامه ها از عملياتي نظير غيرفعال کردن جاوا اسکريپت در مرورگر ، باعث شده است که ادامه حيات و سرويس دهي آنها مستقل از پارامترهاي تاثيرگذار در سمت سرويس گيرنده باشد .
در زمان کار با کنترل هائي نظير GridView و Repeater در ASP. NET ، مدل فوق ساده ترين و مطمئن ترين روش را ارائه مي نمايد .

اهداف  ASP. NET Ajax  
پس از آشنائي اوليه با معماري و برخي از  ويژگي هاي  ASP. NET Ajax   ، بد نيست به اهداف و دستاوردهاي اين فريمورك براي پياده کنندگان برنامه هاي وب نيز اشاره اي داشته باشيم .

•  استفاده ساده ، فريموركي با كارآئي بالا : پياده کنندگان برنامه هاي وب تمايل دارند که به سادگي و با صرف وقت اندک بتوانند از پتانسيل هاي Ajax در برنامه هاي خود استفاده نمايند . فريمورک ASP. NET Ajax   با ارائه يک کتابخانه قدرتمند در سمت سرويس گيرنده و يک مجموعه از کنترل هاي سرويس دهنده اين امکان را در اختيار پياده کنندگان برنامه هاي وب قرار مي دهد که بتوانند به سادگي از امکانات فوق در جهت تامين خواسته هاي خود ( برنامه هاي گذشته و برنامه هاي جديد )  استفاده نمايند .

• يکپارچگي مدل برنامه نويسي سرويس دهنده : کنترل هاي سرويس دهنده ارائه شده به همراه فريمورک ASP. NET Ajax براي پياده کنندگان برنامه هاي وب يک الگوي کاملا" شناخته شده مي باشد . چراکه پيش از اين پياده کنندگان از کتترل هاي سرويس دهند متعددي در برنامه هاي وب ASP. NET استفاده کرده اند .

• عناصر و ابزارهائي با کلاس جهاني : عناصر و ابزارهائي که بر روي فريمورک ايجاد شده اند ، نه تنها قابليت و توانمندهاي فريمورک را توسعه داده اند ، بلکه مجموعه اي از ابزارهاي قدرتمند  ( نظير اشکال زدائي ، tracing و profiling )   را در اختيار جامعه بزرگ پياده کنندگان قرار مي دهد .

• حمايت از پلت فرم هاي متعدد : حمايت در IE ، فايرفاكس ، Safari و ساير مرورگرها اين اطمينان را ايجاد مي نمايد كه در زمان كار با مرورگرهاي مختلف درگير مشكلات مربوطه نخواهيم شد .

سادگي ، قابليت توسعه ، ابزارهاي قدرتمند و وجود هزاران پياده كننده از مشخصه هاي مثبت فريمورک ASP. NET Ajax محسوب مي گردد.

خلاصه
تاکنون و در طي شش مقاله با مواردي نظير شي XMLHttpRequest ، برخي الگوهاي Ajax استفاده شده در زمان پياده سازي برنامه هاي وب قدرتمند با توانائي ايجاد تعامل بيشتر ، معماري  ASP.NET AJAX  و سناريوهاي مختلف پياده سازي آشنا شديم .
در بخش بعد با استناد به موارد فوق با نحوه استفاده از اين فريمورک آشنا خواهيم شد و صفحاتي را  ايجاد خواهيم کرد که در آنها از Ajax استفاده شده باشد.

برگرفته از سايت سخا روش