درگذشت "احسان طبري" محقق و سياست‏مدار (1368 ش)

احسان طبري در سال 1295 ش در ساري به دنيا آمد. او دروس جديد و قديم را فرا گرفت و در خلال تحصيل در دانشكده حقوق، به فراگرفتن علوم ادبي و عربي پرداخت و با فلسفه و علوم عقلي آشنا شد. در سنين جواني به ماركسيسم گرويد و در سال 1316 همراه با 52 نفر به زندان رضاشاه افتاد و تا زمان تبعيد رضاخان، در زندان باقي ماند. طبري سپس در فعاليت‏هاي حزب توده مشاركت كرد و پس از ترور نافرجام شاه در 1327 و اعلام غيرقانوني بودن حزب توده، به اعدام محكوم شد. وي پس از اين واقعه ناگزير به مسكو رفت و پس از اتمام تحصيلات در آكادمي اين شهر، به مقام استادي دست يافت. احسان طبري پس از نه سال اقامت در شوروي، به آلمان شرقي عزيمت كرد و دوره آكادميك علوم اجتماعي را گذراند و پس از اخذ مقام علمي، سال‏ها در آن كشور به تدريس پرداخت. او با زبان‏هاي عربي، پهلوي، روسي، آلماني، انگليسي، فرانسوي، تركي آذري و تركي اسلامبولي آشنايي داشت و تخصصش در زمينه تاريخ فلسفه و ادبيات بود. طبري در سال 1357، همزمان با اوج‏گيري قيام مردم و انقلاب اسلامي پس از سي سال دوري به ايران آمد و فعاليت‏هاي سياسي خود را با بازگشايي حزب توده از سر گرفت. در سال 1362 ش پس از كشف توطئه‏هاي متعدد اين حزب عليه نظام اسلامي، فعاليت آن، مغاير مصالح جمهوري اسلامي شناخته شد و احسان طبري به اتفاق كادر رهبري حزب، دستگير و زنداني گرديد. احسان طبري در زندان به اشتباهات خود و حزب اعتراف كرد و كتاب "كژ راهه" (چاپ 1366) را در اين زمينه نوشت. او همچنين مشغول نگارش كتاب "آورندگان انديشه خطا" حاوي كنكاشي در انديشه‏هاي احمد كسروي، صادق هدايت و سيدحسن تقي‏زاده بود كه با مرگ وي ناتمام ماند. شكنجه و اميد، فرهاد چهارم، ترانه خواب‏گونه و سفر جاده و... از ديگر آثار اوست. احسان طبري در هنگام مرگ در هشتم ارديبهشت 1368 ش، 73 سال داشت. وي از بزرگ‏ترين نظريه‏پردازان ماركسيسم در ايران و جهان به شمار مي‏رفت. احسان طبري از حافظه و استعداد شگرفي برخوردار بود و در زمينه شعر كلاسيك و نو و داستان و رمان و تحقيقات فلسفي و بررسي‏هاي لغوي و فرهنگ عاميانه و مسائل سياسي و اجتماعي، اطلاعات عميقي داشت.